Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 30, 23 Iulai 1887 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lindsay Malu Kido |
| This work is dedicated to: | Kuu Mau Makua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa.
No ka Makahiki………………$2.00
No Eono Mahina…………….…1.00
KUIKE KA RULA.
Poaono…….Iulai 23, 1887.
AOLE no i pau pono ae na nane e pili ana i na hana i hala ae nei iwaena o kekahi poe. he mau @@ wale iho no nae ia ma na kae alanui. He wahi mahalo ole nae ko makou mamuli o ka hoonui nui olelo o kekahi poe, he oiaio kekahi a he oiaio ole paha kekahi. Huikau ae la keia mau mea elua iloko o na noonoo pono o kekahi poe a lilo i mea nana e hoonaueue i na manao kuokoa. He mahalo ia no ke kanaka ke kalai ana i kona manao ponoi maluna o ke kahua o ka hana i ake ia me ka hapuku ole mai i na hoopilipili ano ole ana. E akahele malie kakou ma na paio olelo ana; ina elua aoao o ke kahua paio, e kaupaona like a ma ka aoao koikoi o ka@pono, malaila e kokua ai, alaila pahola ae ia pono. Iwaena o kekahi mau olelo i pane ia a makou i lohe ai, aole loa he maikai, aka he mea hiki no ia makou ke hoomaopopo, ua paneia malalo o ke pohihihi a me ke kuhihewa.
MA keia pule holookoa i hoike ai na Kula aupuni me Kuokoa o Oahu nei. e like me ka hoolaha aka Lunakula ma keia pepa. Ma ka Poakahi ua hoikeia na kula Hawaii o na Waikiki, Manoa, me Wailupe, a me ka Poalua ae ko Moanalua, Kalihi, Pauoa, Kawaiahao, Kaumakapili a me Roma (w). O na hua i loaa iwaena o na haumana he holomua. Ma ka Poakahi ka hoike ana o ke kula Pohukaina, a ua hoomauia mai a hoopau i ke awakea Poakolu. Ma ka Poaha ko ke kula alii Kahehuna; inehinei ko ke alanui Papu. Pela pu a puni o Oahu nei. Iwaena o na lono no na kula i loheia, he mahalo wale no; ikaika na kumu ma ke ao ana, a ikaika pu me na haumana i ka huli ana i ka naauao. O ka manaolana e hooi loa ia aku na pomaikai o na kula ma keia mua aku, a e holopono keia lala waiwai nui o ka Oihana Hoonaauao. Imua hou e na opio Hawaii.
UA malamala ka halawai makaainana e like me na houpuupu o na la i hala. He halawai kuka a hoololi i kekahi mau kumu i loaa i na noonoo ana o kekahi poe loea maloko o ke Kumukanawai hou, ua hoonele ia a ua hoohaiki ia. No ka loaa ole ana mai ia makou ka oiaio o ia mau kumu i hana ia ma ua halawai la, nolaila aole makou e kamailio ana no ia mea. Eia wale iho no ka makou, he mahalo i ka hapaiia ana o keia hana me ka maluhia loa, a ua pane ia hoi na manao me ka hoolelo hauli ole. Mahalo pu ina he mau manao alakai maikai a hoonaauao kekahi i kalaiia maloko o ia halawai, he aloha aina, he makee alii, a he hoopomaikai lahui. Ma na mea pono e apono ia a ma na mea lalau e ahewa ai a okealakai a lawelawe ana i na mea a pau e hana ia ana me ka maluhia, oia auanei ke anuu mua loa o ka lanakila. Ua pono ua ku ka hana, no keia wa aka nae no ka hiki hope ia. Hookahi a makou pane hope ma keia manao, "i hana e hapai ana ia Hawaii iluna me ka maemae a me ka lanakila; e hoomau i kona ea Kuokoa me ka pono."
INA he mea hiki iwaena o na wa olelo o keia mau la no ka hoala ana i kekahi mau ninau ano nui o ke au hooponopono i hala, he mea pono no ia; a na ka haina o kela a me keia i loaa na hooia kupono malia aia he wahi mea hoomalamalama iloko: Pehea la i ulu mai ai na kaniuhu? --no ke aha i lehulehu ai na hoopii i ka ahaolelo? --ua nele anei ka aina me na oihana hoopomaikai? --nohea mai na uluaoa, a heaha kona hopena? A pela me na ninau ano like. He lahui ko Hawaii i hoonaauaoia, a i kaulana no kona holomua ma ka naauao. Eia no iwaena o ka lahui he poe kalaimanao naauao i hoomalamalamaia no ka pono onipaa mau loa o ke one hanau, a oia ka makou i kau nui ai e hoikeike ae i ko lakou manao kalai no ka pono io maoli o ka lahui kanaka maloko o keia nupepa. Na ka naauao o ke kanaka i hiki ai iaia ke wanana e mamua i kekahi mau hana ma ka ike ana i na ouli a me na kahoaka --ua hookoia a ua aneane no hoi kekahi. I kekahi wa ala mai na manao hoohuoi a koho lehulehu i ka hopena, ina he pomaikai a he poino paha: Aole nae o ka lawe ana i na ninau ano like me ia i hoikeia maluna, e loaa ana he mau haina koho wale, a wanana wale ana aole pela. He okoa kahi o ke koho ana, a o keia ae la he haina io kona i hana ia. E aho ia mau olelo e pane ia mamua o na hoonuinui wale iho no. Malia o pau na pohihihi a pela aku.
Ma Kikihale ae nei, i ke aumoe o ka Poakolu a ao ae Poaha, ua oluolu i ka Makua Lani i ka hoomohala ana ae he opuu mohaha (kaikamahine) mai na kihapai mai o Mr. Napua Keliaihue a me Kamaka Napua kana lede, a eia he kamaiki makamae ke hanu nei i na @@ o ke au I looulu Lahui. O ka makou o uwalo ae nei, "E ola a kau i ka pua aneane."
KA EKALESIA O KA HAKU MA HAWAII NEI.
HELU 7.
Ma ka helu eono i hala aku mamua, ua manaoia kekahi mau kumu keakea i ka holo pono ana o na hana o ko kakou mau ekalesia.
Ma keia helu hoi e nana kakou i kekahi mau kumu e ae e keakea ana i ka holomua o na hana pono.
O ka hapa o ko kakou manaolana, oia paha kekahi o na mea e kaumaha ai ka hana. Ina e emi ka manaolana o ka emi iho no ia o ka ikaika ma ka hana. E pono e hoonui i ka manaolana no na hana a ka Haku. No ka Haku ka hana, aole no kakou wale no. Nona na uhane o kanaka; nona no hoi ke aupuni uhane a kakou e hooikaika nei e kukulu. E hoolana kakou ma ia manao.
O ka paupauaho, oia kekahi mea keakea i na hana pono. Ke i mai nei o Paulo ma Galilaia mokuna 6, pauku 9:
"Mai paupauaho kakou i ka hana pono; no ka mea, i ka wa kupono, e ohi auanei kakou ke hoonawaliwali ole." E hoomanawanui kakou ma ka hana a ka Haku. E pale aku i na manao paupauaho a pau, a e nana pinepine i na olelo hoolana i palapalaia iloko o ka Baibala.
O ka lokahi ole o ka poe e laweiawe ana i na hana iloko o ka pawaina a ka Haku, oia kekahi kumu keakea. Ma ka lokahi e ikaika ai na paahana, ma ka lokahi ole e nawaliwali ai ka hana. Ma na mea ano nui, malaila e lokahi ai, a e waiho aku i na mea ano ole. Mawaena o ke kahu a me na luna a me na kumu Kula Sabati e pono e lokahi ma na hana nui a pau o ka ekalesia; a ina e haule ka manao o ka hapa uuku, alaila e haalele lakou i ko lakou manao, a e hui pu aku me ka hapa nui, a hapai lokahi i ka hana. Mai keakea wale aku kekahi i kekahi. He mea ia e pupu ai ka hana. Ina he anela mai ka lani mai ke kahu ekalesia, a i loaa ole na lima kokua lokahi pu me ia maloko o kona ekalesia aole no e hiki pono kana hana.
O ka puni wale i na hana o ko ke ao nei, ko ke ao nei pono, a me ko ke ao nei akamai, oia kekahi o na mea keakea i ka holo mua ana o ka hana a ka Haku. "Aole kakou e hakoko ana me na mea kino, " wahi a Paulo. Nonalaila aole ina ko ke kino ikaika akamai e hiki pono ai ka hana. He pono a he maikai loa ka ike a me ke akamai o kanaka ina ua komoia kela ike e ka pouo o Iesu Kristo. Aka, ke ole ia, ua lilo ko ke ao nei ike i mea ole ma na hana koikoi o ke aupuni o ka Haku. I mai la Iesu Kristo ma Ioane mokuna 15, pauku 5, "Aole me i hiki ia oukou e hana ke ole wau."
O ka hookiekie, hookano, haanui, makee i ko ke kino pono, ake hanohano, makau i ka luhi, a me na mea ano like, he mau mea keakea ia i ka ulu pono ana o nahana a ka Haku, ke hoea ae ia mau mea iloko o ka ekalesia, a iwaena hoi o na paahana.
Ma keia helu ae e nana kakou i na mea e holo pono ai ka hana.
(Aole i pau)
NUHOU O HONOLULU.
I ke ahiahi Poakahi, hele holoholo aku la au mana alanui o ke kulana kauhale nei, a hiki au ma Kanekina, lohe au i na olelo lehulehu a na kanaka maluna o ke umu kamailio hookahi. O ke kumu kamailio a'u i hoomaopopa ai oia ke ake ana o kekahi heluna kanaka nui e malama i halawai makaainana nui. Olowalu like mai la na leo e olelo ana i ka ae ole ia o na hale nunui ia lakou e malama i ua halawai la. A no ka nui hauwalaau loa o loko o kekahi hale, hikilele koke ae la au a manao iho la, he poe manuwa paha ko loko e hakaka ana; makau iho la au a haalele koke iho la ia wahi me na lauoho e kunahihi ana. O ke ano no hoi o ka malihini kuaaina la he hi-o. Hoi au no ka home a lohe no i ko kauhale e wawa ana no i ua halawai makaainana la, a i ka papa ia o na hale akea. Maopopo ole ia'u he oiaio paha keia aole paha.
POALUA.
Ia'u e kaalalo ana ma kekahi kihi alanui, ike au i kekahi puulu kanaka nui e hoopaapaa nui ana, e ka ana na lima i o a ianei me ka puupuu ana i na manamana, e holoholo ana iuka a i kai, a ma ko lakou mau nanaina ia'u e kilohi hoomakaleho ana, me he la ua piha lakou me ka uwila o kela ame keia ano noonoo oiai ko lakou mau maka e hoike mai ana i ka enaena. E kamailio ana lakou no na hana ano nui o na la i hala koke aku a me ke Kumukanawai hou e mana nei i keia mau la. He ake ko'u e lohe i na kalai olelo naauao ana a kekahi poe maluna o ke Kumukanawai hou a me ke kulana o ke aupuni o ke au i hala a me keia wa, ma ke ano maikai, a i keia poe hoi, he mau olelo o ka ikaika a me ke ano huhu ke pane ia ana, a he ku@o i kauwahi o ka lawelawe lima. Makau iho la nae au i ka wa a kekahi kanaka i pane ae ai "aole au i makau ia oe, " haalele au ia wahi o manao ia mai he kiu au e ku hoolo@o nei; puiwa ino ae la nae au i ke kani ana mai o ka pu o ka manuwa, a i kuu haha a@a ae, ua mohalu o'u mau pepeiao.
Aia au ma ka uwapo i kela wa e kani ana na pu, ike aui na i-a o ka manuwa Beritania ua hele no hoi a nonanona i na kanaka, manao au owau paha keia e nana ia mai nei i ka mohalu o na pepeiao, a pee ae la au ma ke kano o ke kake huki ukana me ka hoaila pu ana aku. Emoole, oloio ana nei waapa mai Kuloloia ae me ka hae mahope a pii i ka moku, ia ka o ke alii ka Moi keia i holo makaikai aku i ua manuwa liona la, a he ike ana ka'u i ka pii ana ae o ka hae kalaunu o Hawaii.
Ma ia la, lohe pono au e hoi mai ana ka Moiwahine Kapiolani, ka Hooilina Alii Liliu a me ko laua mau ukali o ka holo pu ana aku nei i Ladana, ma ka Poalua ae nei, oia ka la 26 o keia mahina, maluna mai o ka mokuahi Auseteralia. Lohe au e hoohanohano nui ia ana laua e kekahi huakai nui, na koa a me na kipu ana. Ina pela io, e mohalu hou ana o'u mau pepeiao ma ia la. Makau ino ka hoi ka pu.
Kuoe hele hou aku la au ma na pipa alanui ma ia la, a ma kela a me keia puulu kanaka a'u e halawai pu ai, aole i nele ku'u lohe i na olelo ikaika e pili ana i na hana o na la i hala a me ke Kumukanawai hou Nalu iho la au iloko o'u, malia paha o na uwahi keia o ka manawa; a ina he uwahi io keia, aole anei i nele ka a o ke ahi malalo?
Lohe au aia he halawai makainana nui ma Koleaka paha ka inoa o ia wahi, maloko o ka pa nui o Lui Ai@eta: a e malama ia ana na hana ma ka hora 12 penei. Manao iho la au aia i laila e ike hou ai au i ka hulali o na mea kaua e like me ka'u ike lihi wale ana i ko ka halawai mua i malamaia; hooholo iho la e luki e malaila mamua o ka manawa. Nanea loa nae au i ka makaikai i ka halekuai pohaku hou o Makinani, ma alanui Kalepa, a hikilele ana au i ke kani o ke oeoe o ka hora 12. Auau ino au a loaa he kaa, kau maluna holo pololei aku la no kahi o ka halawai. Kaki ia au he hapaha e ke kahu kaa, a no kuu nui akamai loa i ka pelo, emi iho la ko'u uku i ka hapalua.
Aole au i ike i ka hoomaka mua ana o na hana, aka ike au i ka loio Poepoe i ke ku ana ae a pane mai, he halawai keia e noono ana i ke kulana aupuni e ku nei i keia wa malalo o ke Kumukanawai hou, a me kekahi mau pono i hoohaiki ia malalo o ia Kumukanawai, ke ole au e lohe hewa. Hoakaka pokole oia, alaila ku mai kekahi Iapana, he loea kanawai oia a wehewehe i kekahi pauku o ke Kumukanawai hou e hoonele ana i ka mana koho balota o na lahui Asia ma keia au@ni, wahi ana. Elua ana mau mahele olelo, na ka loio Poepoe ma ka olelo Hawaii, a na C. P. Akau ma ka olelo pake.
E like no me ke ano mau o na kuaaina ka hoeena pela no au i kela wa, a hiki i kuu ike ana aia ka wau mawaho loa o ka hu'a loa o ka ahakanaka, oiai ua piha loa i ka Hawaii a me ka pake ka hapanui a'u i hoomaopopo ai. Nolaila lohe pono ole au i kekahi mau mea e kamailio ia ana e Poepoe, a i ka oili ana ae o kahi nupepa puka kakahiaka Paeaina i ka Poakolu ae, ike iho la au i na hoakaka a Poepoe penei: 1--ka lawe ana o ke Kumukanawai hou i na pono pili paa o ka Moi. 2--Ka loihi o ka wa i hooponopono ia ai ke aupuni malalo o ke Kumukanawai mua. 3--He 12 makahiki me ka hapa ka hooponopono ia ana o ke aupuni malalo o ia Kumukanawai o Kamehameha V.
He pake kekahi mea i haiolelo mai, a wahi ana i ka'u hoomaopopo aku i na mea i mahele ia mai, oia no ko lakou hoonele pu ia ana i ka mana koho balota ma keia Kumukanawai hou. Oiai, ua ae ia kekahi mau lahui, a koe hoi lakou, ka poe i noho loihi ma keia aupuni, kekahi hapa mahuahua o ka oihana kalepa, uku ana i na dete o ko lakou mau waiwai a me na auhau, a ua hoopomaikai maoli ia ke aupuni, wahi hou ana. A pehea hoi ka ae ia ana o kela poe lahui a koe hoi lakou.
Heluheluia mai he olelo hooholo a he palapala hoopii imua o ka Moi no na kumu hoohalahala a lakou i ike ai ma na kalai ana he pono. Pau ia, hookuu ka halawai, a he maluhia ka'u i ike mai o a o aole hoi ka anapa o na mea kaua.
POAKOLU.
Ma keia la he oia mau no ka wawa ia o na hana i lawelawe ia ma ka halawai o ka Poalua. Ua lawe hele ia ae he palapala hoopii iwaena o na kanaka no ke kakau inoa, a ua lohe mai makou he lehulehu loa ka poe i kau i na inoa ma ia palapala. Koe hoi na hana aku a ke komite a me ka pane a ka Moi, aole i loheia mai a hiki i keia la e puka nei ka pepa.
Heluhelu au he nupepa namu haole ma ke kakahiaka, a ike au he hoaloha @@ kekahi haole luina o ka manuwa Beritania Conquest e ku nei ma ke awa, e kono i na kanaka a pau o Honolulu nei e aa aku ana e kuikui puupuu me ia malalo o ka rula kuikui puupuu o Ladana. He 145 paona ke kaumaha o ka hoa paio, a he 200 dala o ka makana i ka mea nana ke eo, o Tom Chapel ka moa o ua haole nei. Ina i ike maka ole au i ke kino o kela haole mamua, ina paha aua aa koke au e hoopapa me ia. He kino pilikua maoli no kona, he kohu kuahiwi kona mau hokua, a o ka 145 paona oia kona mau paona hakaka ke hoemi ia ke kino.
Ma ke ahiahi ike au he poe haole manuwa Beritania ua pau nui i ka ona, e iho ana no ka uwapo mai Kanekina aku. A hiki ma ke kihi alanui Moi me Nuuanu, a hakaka iho la elua manuwa. Kui ia ka ihu o kekahi a me ka maka a kahe nui ke koko. Aia malaila he kipoho wai lepo. Kulai ia ka mea eha iloko o ka wai lepo a oki loa ka aahu; naapu na maka na pepeiao a me kona kino holookoa i ka lepo. He weliweli na mea i hanaia e keia mau haole.
POAHA.
He oia mau ka helehelena o na kamaka ma keia la--o na olelo nui iwaena o lakou no ke Kumukanawai a pela aku. Nunui na leo i ke kamailio pololei kekahi a huhewa ma kekahi--Ma keia la, lohe au i ka olelo a kekahi poe he mau nupepa aupuni na nupepa kue i ka aha kuhina i pau i keia wa: no'u iho aole au i maopopo ia mea.
Ma na hora ahiahi ku mai ka Malulani mai na Kona. Loheia mai he oia mau ko na Kona i ka malie a pela me Kau mai. Aole i hooliloia na hana i lawelawe ia maanei i mea hoohikilele no lakou. Eia ua mokuahi la o na Kona ke kau nei ma ke alahuki-moku; ua maneo paha--ke wa'uwa'u ia nei kona iwikaele.
POALIMA.
He alapine ka lohe ana mai ka waha o na kanaka i ke kulana hou o ke aupuni e ku nei i keia wa, e ike me na helehelan o na la mamua pela ko keia la. Hoolilo nui ia na kapa alanui i wahi haiolelo no lakou, hahana na paio ana ke hele'la a kuku na lihilihi o na maka, o ka maikai loa nae, aole haunaele maluhia loa, mawaho iho o ke keena o ka nupepa puka la Hawaii kahi pikokoi nui loa ia e lohe i i kela me keia ano olelo a manaka. He wahi ano kawakawau no o Honolulu nei i keia mau la, ua lohe hou ia mai e hapai hou ana kekahi o na poe keonimana loea o kakou nei he halawai makaainana, eia paha ke hoalaia mai nei.
POAONO.
O ka la hoomalolo keia, hoomalolo ka'u peni; nanea loa au i ka heluhelu nuhou o na nupepa like ole ma keia kakahiaka, mai ke kakahiaka mai ko'u heluhelu ana a awakea, a ua hele no hoi kuu opu a ha ke i kaua mea o ka maona i na nuhou, maanei ua puni nuhou lawa ka makemake. Aloha ea.
Pakolo ko Ola, mai ka mea kokua.
E ka Nupepa KUOKOA Aloha oe: -- E hoolauna aku au ia oe e ke Kilohana, e hai ae oe i kou nani.
Ma Waipio, Hamakua, Hawaii, ma ka la 11 o Iulai nei, ua hana ae o Mrs. A. Kaili Kaleihopu i kekahi hana ku i ka weliweli, oia hoi kona lawelawe ana me kona lima kakauha maluna o ke kino o Mrs. Maraea J. Kaneiakala; a penei ka mea i hanaia:
Oia ua Mrs. A. Kaili Kaleihopu la ma ia la, ua ona, e hele kunewa ana, e hi-o ana, ua uluhia oia e ke diabolo, a ua hiki kino ae oia ma ka hale noho o Iosepa Kaneiakala, aia hoi aole oia ma ka hale, ua hele aku oia ma kahi e, aia no kana eva e noho ana no ma ko laua home, ia wa i olelo aku nei ua Kaili Kaleihopu nei, "wahine ino maoli oe," kamailio mai nei o Maraea, "heaha ko'u ino?" oia no ka manawa a ua Kaili nei i kui aku ai i ke poo o Maraea; a pane mai la no hoi kela, "lapuwale maoli oe, o kou hele ana aku nei ka ia e inu a hoi mai oe hoohana," ia wa no i hoomau aku ai ua Mrs. A. K. Kaleihopu nei i ke kui ma ke poo, a no ko ianei ike e poino ana oia ia iala, nolaila hoao ae nei oia e pakele mai keia hana lokoino ae, oia no ka wa a ua Kaili nei i kulai aku ai a hina ilalo a hoomaka aku nei e kau maluna, me ka paa ana ma ka a-i, a e kui ana no hoi, e kahea ana oia i ke kaikamahine ia Miss Kaaihuelio e lawe mai i pahi, ua hoao ae nei o Maraea e kahea me ka leo aneane no ka hanu hope loa, "e Emalia--e make au ! e Emalia--e make au !!" Ia wa hoomaka mai nei oia e holo ma kahi o ka leo e kahea nei, aia hoi, he leo no ka hanu hope loa, ia wa holo aku nei oia (Emalia) a me Miss. Emale, a hiki laua malaila, aia hoi e kau ana ua Kaili nei maluna e puliki ana kekahi lima ma ka a-i, a e kui ana hoi kekahi lima. Kahea aku nei o Emalia: Maraea, Maraea, heaha keia? Ia wa haalele aku nei ua Kaili nei ia Maraea e waiho oni ole ana.
I keia manawa ua kahea koke o Emalia i ka poe e lohe mai ana no keia hana lokoino, a he mau minute wale no mahope iho, ua piha koke mai la i na kanaka.
I ka nana pono ia ana o ka mea i poino, aia hoi na palapu lehulehu ma ke kino o ka mea i hoehaia. Ma ka hoomaopopo ana i na kumu, ua manao ia, he pauku iwi; (he kane) e ole la hoi o ua mea apiki nei he io pipi.
O ka'u nae e ninau nei, auhea la na lima o ke kanawai i hoomaopopo ole ai i keia hana weliweli? Auhea hoi kana kane? E hiki iaia ke hooponopono i kona waiwai ponoi oia hoi kona iwi aoao. I ka nana aku no ia me he la ua @ke no a like, ua kau no a kau me ka pahapaha o Polihale.
JULLIAN LIPINE BOLU.
Na Hoouiu@ o ka Ua Naulu.
HANA MAU--Ke hana mau nei na keiki iwi kani o ka ua naulu i ke alualu kao malalo o E.D. Kalua lauahi no na keiki hana ohi hapuku ka wai o Kapaau a ua aneane e piha ka 600 ili ke hoomau nei no ka luku ia ana o ke kao a ua makemake ia e piha ke tausani ili alaila ka noho pono mai na ala paa o Kaueleau i ke kieke uliuli ka wai mehe niu haohao 'la nui io aku la no.
LIO LELE PALI--Ma ka Poakahi o kela pule aku nei i hala, oiai na keiki alualu kao e alualu ana ma kahi o ka pali o Honokoa aneane 400 kapuai paha ke kiekie ua holo wawae aku la o Mr. Hulupii@a waiho iho la i kona lio ma kahi i aneane 70 kapuai ka loa mai ke kae mai o ka pali, a oiai he mau anana kaawale kona i holo mai ai a i aui aku ka hana i hope aole ka lio ma kahi ana i waiho ai, hoi mai la oia e huli a hookolo aku la ma kahi o ka meheu a hiki i ka loaa pono ana o na hooia ua lele io no ka lio i ka pali.
Ua heo pu aku na pono holo lio a pau a o ka pale wale no kahi mea i koe mai i ke kahu oiai, ua loaa aku ia ma ke kae o ka pali a o na mea e ae ua heo loa aku i ka pali ka home noho o na kao ahiu.
He lio maikai a minamina ia keia aka he wa ko na mea a pau e hiki mai ana e nalo aku ana. Ke o-o mai nei na hua panini o ua lai nei a e maneo ana ka puu moni ai o na keiki kupa o Kohala i keia hua ono nui wale, eia ka'u ia oukou humu mua ia na eke a oukou a e liuliu pu no oukou iho.
L.S. KEANIANI.
Na Anoai o ka Ua Kanilehua.
Hele uluulu ka makai kau lio Mr. Kane, pupuku ka io o ka poe puhi rama, o Kumau ma hoi, he hikikii wale no, a huli ka muna, kakaa mai "Boeboe" komo i ka eke.
WAA KAHULI--Ma ka po Poalua Iulai 5th ma Honokaia, ua holo aku la o S. W. Kapa, Kini, Kamanu, a me John Kapu i ka lawaia aweoweo; a ma ka wanaao, oiai lakou e nanea ana i ka huki i ka aweoweo, i nana aku ka hana ua kokoke loa i kahi o ka nalu, i huli aku ka hana e nana i ka heleuma o kahi waa o lakou, e lana mai ana ke kaula iluna o ka ilikai, ia wa i hoomaka ae ai kekahi o lakou e huki mai i ke kaula, ia manawa no i pu mai ai kekahi nalu a olepe mai la i kahi waa, a huli ana ilalo, o na wahi ia hoi lana mai i o a ianei, aole nae he ola i poino, ua pae lakou a pau iuka me ke ola maikai.
PAINA LA HANAU--Ma ka Poalima mai Iulai, la 8, ma Kauhihi, Honokaia, ua malama ae o Mr. J. Kahu a me No howai (w) he papaaina hoomanao no ka la hanau o ka laua kamalei he moopuna, ma lalo o ka malumalu puhala, i ka hiki pono ana ae o ka la i ka lolo, ua pahola ia mai la he papaaina i hele a luluu i na mea ai o na kohi kelekele a ka puukolu, i ka makaukau ana o na mea a pau, ua kono ia mai ka poe i akoakoa aku malaila, e noho e ai e like me ka makemake; ia wa no i ulele like iho ai ua poe manu hulu like nei o Ho@ kaia nei, aole i liuliu iho, kui io e Keonibulu, ua oki oe e ekekei ana ma ka paia, nui ka poe i hiki ae malaila, a nui no hoi ko'u mahalo no ka maluhia, a me ka lawa pono o na mea a pau i na mea i hoolakoia, aole hoi i nele kekahi. O ka'u e puana ae nei, e ola mau loa ka mea nona ka la hanau a kau i ka pua aneane.
HALE KULA HOU--Eia ke hoomakaukau ia nei ma Waipio Hamakua Hawaii, he halekula olelo Beritania no na opio, malalo o ka noho kumu ana a W. A. Kiha Esq., a e hoomaka ana ke kula ana ke hiki aku i ka malama o Sepatemapa 1887 nei, me na manaolana hauoli, e holomua ana ia kula, oiai hoi he kanaka oia i kamaaina ma ia hana, a he puukani ma na leo mele, nolaila e ala e Waipio, e ku a maloeloe, e hapai pu i ka hana maikai, mai palaleha a molowa, eia ka malamalama ua hiki mai ma na welelau o kou pali hauliuli, hele ae i hookahi, hele ae no a pau loa, i loaa ia lala o ka ike.
KULA LOIO--Eia no ma Waipio Hamakua nei he kula loio, na ka Hon. J. K. Kaunamano a me kona hope Mr. Matoon (Makuna) nui na aoo a me na opio e hele nei ma keia hana maikai, a ua lohe pu ia mai no hoi, aohe ka he ulu ia o ka poe e makemake ana e hele aku e ao, ina pela ka oiaio, alaila he mahalo piha ka makana a kou mea kakau i ka Hon. J. K. Kaunamano, a me kona hope ma ka oihana. Ua lawa au maanei, no kahi wa aku.
S. KAWAIOULU JR.
H@ul@ Lio @@ Kalawae.
E ka NUPEPA KUOKOA e; Aloha oe:
Ua hoike au ma ka PAE AINA i na mea e pili ana i ka haule lio ma Kalawao nei i ka la 4 o Iulai; o Liwai (k) me Kane (w) ua waiho o Liwai ma kahi o J. Damiano aneane ekolu la me ke komo wahi ai ole, hoihoi ia ma kahi o Eli Gorton a malaila @ waiho ai a i ke kakahiaka Poaono Iulai 9, ua haalele mai la i keia ola ana.
Ma keia make ana nae o Liwai, ua kahea koke ia he Aha Kolonelo, o A. H. Kaneoalii P. K. Kalanilehua John Gaiser Hanry C. Weight Mr. Kahaulelio P. Kiha J. Hanaloa oia na Jiure, a o ka olelo hooholo i hoopuka ia, aole i pili ka hewa i ka poe i manao wale ia a ua make oia ma ke ano ulia.
I ka Poakahi ae, ua hookolokolo maoli no ka holonui a hoopai ia keia poe, Kane (w) $3,00 Aane (w) $2,25 Bila (k) $2,24 B. Kaaialii (k) he hapalua he mau wahi paakai ia, o ka la 4 o Iulai ma Kalawao nei.
JOS. IMAIKALANI.
MA KE KAUOHA.
HE KUAHAUA
Kalakaua, Moi o ko Hawaii Pae Aina:
I na makaainana me na kupa a pau o ke Aupuni Hawaii me ka mahalo:
E ikeia ua hana Au, ma keia la 6 o Iulai A. D. 1887, a hoopau loa i ke Kumukanawai i aponoia e ka Moi Kamehameha V., ma ka la 20 o Augate, 1865, a ke hooki loa nei mamuli o ke ao a kuhikuhi ana a ko'u Aha Kuhina; a i kulike ai me ia kuhikuhi ana, ua kau inoa, hoapono a hoolaha aku Au he Kumukanawai hou no na hooponopono ana i ikeia malaila, a oia ke Kumukanawai e kukalaia aku nei i keia la, e mana piha no ia mai keia wa a ma keia mua aku, e like me na kanawai kumu o keia Aina.
Ma keia e hoomaopopo na kanaka a pau a e hoomalu ia lakou iho i kulike me ia.
Hanaia ma ka Hale Alii Iolani ma Honolulu i ka la 7 o Iulai, A.D. 1887.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi,
L.A. THURSTON
Kuhina Kalaiaina
2137-
UA oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i na keonimana no lakou na inoa malalo iho i aha kuhina nona penei:
WILLIAM L. GREEN, Kuhina Waiwai ma kahi o P. P. Kanoa i waiho mai.
GODFREY BROWN, Kuhina o ko na Aina E ma kahi o Walter M. Gibson i waiho mai.
LORRIN A. THURSTON, Kuhina Kalaiaina ma kahi o L. Aholo i waiho mai.
CLARENCE W. ASHFORD, Loio Kuhina ma kahi o Antone Rosa i waiho mai.
Halealii Iolani, Iulai 1, 1887
2137-
UA oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i na keonimana malalo iho i mau hoa no ka Papa Hoonaauao:
HON. C. R. BISHOP, Peresidena,
HON. W. D. ALEXANDER,
HON. WIDEMANN,
KA MEA HANOHANO W. L. GREEN.
Halealii Iolani. Iulai 7, 1887.
2137-3t.
UA oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i na keonimana malalo iho i mau hoa no ka Papa Hoopae Limahana:
HON. J. S. WALKER,
HON. J. A. CUMMINS,
HON. S. G. WILDER,
HON. A. S. CLEGHORN,
Halealii Iolani, Iulai 7, 1887.
2137-3t
UA oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i na hoa malalo iho i mau hoa no ka Papa Ola:
DR. G. DROUSSEAU, Peresidena,
HON. A. S. CLEGHORN,
KA MEA MAHALOIA W. L. GREEN,
HON. S. G. WILDER.
Halealii Iolani, Iulai 7, 1887.
2137-3t.
Ua hookohuia o HENRY F. HEBBARD i Luna Alanui no ka Apana o Kona, Mokupuni o Oahu, ma kahi o J. Alapai i waiho mai.
L. A. THURSTON.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 15, 1887.
2137-3ts.
Umi Dala Makana.
He Bila Dala Haule!
KE hoikeia aku nei ma ke akea he Bila dala i kikooia e Hans. P. Faye & Co o ka mahiko o Mana, mokupuni o Kauai, ma o H. Hackfeld & Co o Honolulu, no ka huina he $90. 30-100 no D. Kua, ua haule, nolaila, ke hoikeia aku nei, aole e haawi i kekahi dala no ua Bila la o poho auanei lakou. O ka mea a mau mea e loaa ana, e hoihoi pono ma ke keena o ka "Nupepa KUOKOA" a e loaa no ka makana maikai he $10.
D. KUA
Kekaha, Kauai, Iulai 15, 1887.
2138-4t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau o ko maua Halekuai ma Mokuhonua, Hilo, mokupuni o Hawaii, ua poho, a o Ahuna pake ko'u hoa hui. Ua hele oia aole i ike hou ia; ua hookaa au i na aie a pau, ua kukulu maua i keia hana kalepa i ka malama o Novemaba la 5 M.H. 1885 iloko no o ia makahiki ke poho ana o ko maua kumu waiwai $1,000.00 a o ke kuke elima dala, a o ia dala o ke kuke aole au e hookaa hou me ka oiaio.
W. G. KAILIULA.
Iune 30, 1887, Mokuhonua, Hilo, Hawaii.
2136-3t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa ke nana mai i keia, o ka aina o Puulani ka inoa a me Popoiwi, e waiho la ma Kaupo mokupuni o Maui, "Ko Hawaii Pae Aina," oia hoi ka aina o Wm. B. Sake haole i kuai aku ai i kuu keiki ponoi ia Jona Laika no Kipahulu, Maui nolaila, ke hoike aku nei au ma ke akea, aole he kuleana i kona mau hanau mua e lawe i ka mana e malama ma ke ano Luna Hooponopono Waiwai--a hoolilo a hoolimalima i ua aina la, aia no ia'u na hooponopono ana i na mea a pau e pili ana i ka waiwai o Jona Laika a me na mea a pau, aole i kahi mea e ae, a o ka mana a'u i hookohu aku ai ia Hilipoolani i hope nana e malama i ua aina la. E like me ka hoolaha i puka ma ka "Nupepa KUOKOA" ma ka M. H. 1886, ua hoopau loa ia ia i keia la, aia wale no maluna o'u na mana a pau mai keia la aku.
C. E. LAKE Kona @ Kaha
Kipahulu, E. Maui, Iune 21, M. H. 1887.
2136-3@
OLELO HOOLAHA.
E ikea auanei na kanaka a pau. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua hoonohoia mai au e ka Mea Hanohano GEORGE E. RICHARDSON, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ka Mokupuni o Maui, i Lunahooponopono no ka Waiwai o J. Kanui o Lahaina, Maui, i make. Nolaila, o ka poe ana i aie aku ai, a me ka poe i aie aku iaia, e hookaa koke mai ia'u iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau ia aku.
J. A. KAUKAU.
Lunahooponopono o ka Waiwai o J. Kanui.
2137-3t.
HOOLAHA HOU.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua haalele kumu ole mai o Mrs. Poka Peahi o Kipahulu, Maui, ka'u wahine mare no akahi makahiki a oi. Nolaila, ke hoole loa aku nei au, aole o@a kuleana i ko'u mau waiwai paa a me na waiwai lewa; a aole no hoi au e hookaa i ka@@ @@ @ aie ia hai.
PEAHI (k)
Kipahulu, Iulai, 30. 1887
2138-3t.
HOOLAHA A KA LUNA HELU O WAIALUA OAHU.
O KA poe a pau e noho ana ma na apana e ae mawaho aku o ka apana Helu Auhau o Waialua, Oahu, a he mau waiwai ko lakou e waiho nei ma keia apana, ke kauohaia aku nei lakou, e hoike koke mai ia'u mamua o ka la 31 o Iulai, 1887, e hiki mai ana. A o ka poe no hoi i haawi ia ia lakou na Pepa P@@ Haka haka e hoihoi pu mai ma ia manawa i oleloia maluna. A pela no hoi me ka poe e @@@@ ana ma ka apana Helu Auhau i oleloia e ha@@ wai pu ole ana me ka Luna Helu ke @@@@@ aku nei lakou, e hoike mua mai ia lakou iho i ka Luna Helu mamua ae o ka manawa @ @@@ ke mua ia maluna, a o ka poe e hooko @@ ana i keia mau kauoha, alaila, e helu ana waa i ko lakou mau auhau e like me ke kauoha a ke kanawai.
S. K. MAHOF
Luna Helu o Waialua, Oahu, Iulai 16 1887.
2138-3t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI O KEKAHI MANA KUAI I hoikeia maloko o kekahi paapuia moraki i hanaia mawaena o Luther W. F. Kanealii o Waihee mokupuni o Maui o ka aoao mua, a me A. S. Cleghorn & Co o ka aoao elua, ma ka la 30 o Ianuali 1878 i kakau kopeia ma ke Keena o ka kakau Kope o ke Aupuni ma ka buke 54 aoao 245 mai na hope like ole ia N. O. Murphy, a mai iaia aku ia S. Spencer i kakauia ma ka la 6 o Mei 1880 a i kopeia ma ka buke 54 aoao 25, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o keia moraki, ka uku ole ia o ke kumupaa me ka ukupanee i ka manawa i olelo ia nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, e like me na hoakaka ana malalo iho, ma ka Poakahi la 22 o Aukake 1887 ma ke Keena Kudala o F. P. Adams & Co ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka ra 12 o ke awakea o ia la.
No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat, Loio ma ke Kanawai.
S. SPENCER
Mea Moraki.
By his attorney in fact H. A. Widemann.
Honolulu Iulai 22 1887.
O na waiwai e kuai ia ana, oia kekahi hoolimalima i hana ia mawaena o Iokea Ohia me Luther @ W. P. Kanealii i oleloia, ma ka la 24 o Iulai 1877, e hoakaka ana i kekahi apana aina ma ka Palapala Sila nui Helu 3385 e waiho la ma Waihee i oleloia (a ua hoakaka piha ia ma ua hoolimalima la i oleloia, a i kakau kopeia ma ke Keena Kope Aupuni ma ka Buke 54 aoao 23-4.)
2138-4t.
KE KULA KAMEHAMEHA NO NA KEIKIKANE
E MAKAUKAU ANA KE KULA Kamehameha no na keikikane a no ka apo ana aku i na haumana ma ka
POALUA MUA O OKATOBA 1887.
Ua kaupale ia iho ka heluna o na haumana e komo ana i keia makahiki, a no ka poe a pau i ake e komo ae ma ia Kula no ia mua aku, e hoike ae ma ka la 1 o Sepatemaba 1887.
E loaa no he keena no kela me keia haumana pakahi i lako i ka moe, pakaukau, a me ka noho; a o kekahi mau mea e ae e hoolako ia ana e na haumana pakahi, e hoouna ia no ke ninau mua ae i ke kumu.
E ae ia no na haumana e lawelawe i 12 hora o ka pule no na hana pilikino. No na hana lima akamai, i elua hora o ka la, a he elima la o ka pule. O ka paikau a me ka hooikaika kino kekahi hapa ia o na haawina ma ke kula i kela me keia la.
E ao ia no ma ka Arimakika, Olelo Beritania, Akeakamai, Anahonua, Kakau me Kaha Kii, Moleanahonua, malama buke Kalepa, tela humu lole, pai palapala, hamo puna a me na mea like, a me ke kui hao.
O KA AUHAU NO KE AO ANA,
HE ($40) KANAHA DALA NO KA MAKAHIKI.
E uku mua ia he $20 i kela me keia hoomaka ana o ka hapaha.
E loaa mua i na haumana na apono mai ke Kauka no ko lakou kulana ola maikai, a me na palapala hoomaikai mai kekahi mau kula e ae.
E malama ia ana ka ninaninau no ka poe e komo ana ma ka POAKAHI, OKATOBA 3, 1887, ma ka halekula, ma Palama, hora 8:30 A. M. E hoike ia lakou ma ka heluhelu, kakaulima, palapala aina, na rula kumu he eha o ka Arimakika, kakau olelo Beritania, me ke pela ana ia 100 huaolelo @@@@@@.
No na mea i koe, e loaa no ke ninau @@@ i ke kumu nui.
REV. WM. B. OLESON.
2130-4m.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o ELEKUNA (k), no Hanapepe, Kaui, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni. Ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a NAIAELUA (w) wahine kanemake a Eluakuna (k), e hoike mai ana o Elekuna, no Hanapepe, Kauai, ua make kauoha ole ma ia wahi ma ka la --o-- M. H. 1882, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Wm. F. ROWELL.
Ua kauoha ia o ka POAKOLU, ka la 10 o AUGATE, M. H. 1887 ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Koloa, Kauai, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Iulai 9, M. H. 1887.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apaha Eha.
2137-3t.
HOOLAHA A KA LUNA HELU.
E noho ana ka Luna Helu o Honolulu nei ma Kona Keena hana no ka helu a hooko ana i na helu auhau e hoihoi ia mai ana, mai ka Poakahi o keia pule ae oia ka 18 o Iulai nei, a hiki i ka Poaono hope o keia mahina oia ka la 30. E loaa no mai ka hora 8 kakahiaka a hiki i ka hora 5 ahiahi o na la i hoikeia maluna. Mahope aku o ka 30 o Iulai nei, e hele aku ana oia ma na palena waho aku nei o keia apana, e helu ai.
JOHN ROSS,
Luna Helu o Honolulu.
2137-4t.
HOOLAHA A NA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
O na mea nona na inoa malalo iho, ua hookohu pono ia i mau Lunahooponopono ao ka Waiwai o ALFRED W. JONES, no Lahaina, Maui i make. Ke hoike aku nei, o na mea a pau he koina ka lakou i hoopaaia ma ka moraki a aole paha, maluna o ia Waiwai ke hoike mai ma ka lakou mau bila i hoohiki ponoia iloko o na malama eono mai keia la aku, o lilo loa auanei i mea ole. A o na mea a pau i aie mai i keia Waiwai, ke ko ia aku nei e hookaa koke mai ia maua.
EDWIN JONES. NANCY H. JONES,
Na Lunahooponopono a Waiwai o Alfred W. Jones i make.
Lahaina, Maui, July 2, 1887.
2137-3t.