Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 29, 16 Iulai 1887 — Page 1
This text was transcribed by: | Hanalei Carter |
This work is dedicated to: | My late father Milton Hualani Carter III |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Laudila.
Ka naipa hoopahaohao o na kakai nauna me na kaei pali o italia
Ka ulali kahua kaua
Ka Eiea nana i hookunihi ka on@hi malmalama o lai ka la kelakela i malamala ma waena o na kuahiwi me na k@alonoi ka nani nana i henomalole ka puuwai o na aihiwahine a nau o hunopa a i eha ka eha lima ole a ke aloha.
Ka makani puahionie wiliau o ka hikina
A o ke kuoueu iwikani o ka makakila
E ke alu ilihia, ka mea nana i paipai i na kupua ino o ka honua nei, ua makaukau wau e haawi aku i kuu kino e hane eoe e ke alii lanakila e like me kau i manao ai he pono, aole he mea nana e hoahewa ia mau hana au e hana ai e ke alii; no ka mea, ua ike maopopo i ho no wau, ua piha wau i ka hewa, he kumu ao nae hoi ia no kekahi poe o ko makou kulana e nana mai nei; malia o weliweli lakou a haalele i keia mau hana ino; nolaila, e haliu mai kou mau pepeiao a e hoolohe mai; aia makʻu home he nui wale o na wahine kane ole a me na keiki makua ple, e hoounna aku oe i mau makua nana lakou e ao i ka hana pono, a mainoho aoo lakou i loko o ka hana hewa e like me kaʻu ao hewa ana i ko lakou mau makua. He nui ka waiwai malaila, e lawe oe e ke alii e like mekou makemake a koe, no ka mea o ko lakou ola no ia; he 54 lua huna i piha i na waiwai, aole i ike na mea a pau, owau wale no a me kaʻu kaikamahine muli loa; o kaʻu mau keiki, aole lakou i ike a me koʻu mau naita, a he 54 lua huna. E ke alii ahinui, e hilinai oe maluna o kaʻu kaikamahiae muli loa no keia maulua waiwai.
Auhea hau kaikamahine, aole anei iloko nei? wahi a ke keiki alii i ui ae ai. Ia wa no i hulii ae ai na maka o ua alii powa nei a nana pono aku la i ka abakanaka, aole nae he ike ia aku. Pane aku la oia i ke alii opio, aole oʻu ike; aka e oluolu maikou kiekie e kahea ae au ma kekahi kahea i maa iaia; ae, ua pono, wahi a ke alii opio. Ia manawa no i noi aku ai ke alii powa i ke alii opio e haawi mai i kana ulili; ua haawi mai la ke alii opio a kau ae la ke alii powa i ka ulili ma kona waha a ho omaka aku la oia e puhi; ma ka hoolo e aku a na mea a pau, he keu aku a o ka nani a me ke akamai o ka mea nana e puhi ana. Elua manawa ana i ulele ai a hoomaha iho la
I ke kii ana iho no o ke kani ana o ka uili, komo ana kekahi kaikamahine ui i aahu iaia iho me ka lole kanikau, ua uhiia kona maka me ka uhi kanikau a paa loa. I ke kokoke ana mai ma kahi a ke anaina alii e noho ana me ke alii powa, ua kuku;i mai la oia a kokolo ele mai la a kokoke kunou hoomaikai mai la oia imua o na alii a me na alii a me na alii opio a pane mai la: E kuu makua ua makaukau kau wahi keiki muli loa e make pu me oe e kuu makua. Pane mai la kona makua iaia me ka i ana mai: Aole e kuu keiki, eia kou kahu o kou noho ana alu ma keia mua aku, nana e ao mai i na hana pono a pau, ke hilinai nei au maluna on a, e malama maikai, mai alualu ae oe i koʻu meheu, no ka mea, owau no ka i hewa, a owau no ke make: o kaʻu kauoha wale no ia oe, o na lua hana a kaua e kuhikuhi oe i kou mau haku alii, aia ia laua ke aloha iho ia oe i ke kanaka. in a no ua lawe a pau, mai minamina oe; o ka mea e loaa mai ana ia oe, o kau auanei ia; o ke aloha auanei kou.
Ua noi aku la ke alii powa e niuki aloha laua me kana kaikamahine. Oia no ka manawa i pane ae ai ke alii opio iaia e aua mai i kana kaikamahine a pau ka ianei kamailio ana inua o ke anaina, alaila e ae ia aku ana no ko la ua manao; a wahi ana i pane aku ai ia laua: "Aia no he manawa no olua e hui ai me ka hauoli a me ka oluolu a mau aku."
Ku ae la ke alii opio iluna a wehe mai la i kekahi haiolelo imua o ka lehulehu e noho mai ana:
Imua o oukou e na makaainana, ka poe i akoakoa mai maanei, no ka makaikai ana i ka li ia ana o ka kakoo mau pio, he la nui a weliweli keia, i ko kakou ike ana aku i ko kakou mau hoa kanaka e kau mai ana maluna o kahi i hoomakaukauia no lakou; aka mai keia hora alu a mai keia waaʻu e kamailio nei no laua, ke kuahaua aku nei au a ke k@kala aku nei au, o laua, ua kalaia, a ua hookuuia laua mai ka make mai, a aoie hoi kekahi kiko eleele e kau iho maluna o ko laua mau lae mamuli o ka hewa a laua i hana ai, a ke hookuu loa aku neu au ia laua me ka maikai a e hoi laua no ko laua wahi me ka maluhia Ia oukou hoi e na pio, ma keia mua aku, mai hali kue hou mai olua iaʻu a me ke aupuni, o kau aku auanei ka make mainoino maluna o olua ma keia hope aku.
Ia wa no i pane mai ai ke alii powa i ke alii opio: Ma ka Inoa o na lani, ke hoohiki nei au imua ou a imua o ke akua mana loa, aole au a me koʻu poe e haliu kue aku ia oe e kuu hoaaloha a aole hoi i kaʻu mau mamo mahope oʻu a pau ae na la o ko makou ola ana malalo iho o ka la a iki hoi i kou huna ana iho i koʻu mau iwi.
Ae, ua pono wahi a ke alii opio; eia kaʻu kauoha ia oe, e hoi oe e ike i kou ohana, apopo e hele ae oe maloko o ka nalealii, a malaila wau e haawi mai aiia oe i kekahi mea nui aʻu i manao ai nau e hana. Ae aku la keia me ka i ana aku, ae e kuu haku, o kau mau mea a pau e ho@ili mai ana maluna oʻu o kaʻu ia e hana ai me ke kunukunu ole aku.
Ia wa no i hookuu ia ai o ke anaina, ua hei aku la na mea a pau no ko lakou mau wahi iho, a o ka lakou mau olelo nui ma ko lakou mau waha, oia no ko lakou pai ana i ke alii opio no ka oluolu, i ka hookuu ia ana o kela mau pio me ke komo ole iho o ke kauwahi manao ino i loko no na hana a ke alii powa a me kana keiki.
I na alu i hiki aku ai i ka hale alii, ua haule loa aku la no lakou no ka lumi hookipa, malaila lakou kahi i hoonanea ai no kekahi mau minute, a huliu iki, ua pane aku la ka ui Pomelia imua o kana kane; kupanaha maoli no ka hoi oe a make kela kanaka a me kana keiki. Pane mai la o Laudila; o koʻu makemake no ia, aole ou kuleana ma ia mea, aia no ia i koʻu manao aole ia ia oe, ua ike no wau i ke kumu o koʻu hana ana pela, e noho malie no oe; in a no e hana hou mai ana elike me keia ana i hana iho nei a me kana keiki, alaila oia auanei ka manawa aʻu e hooko aku aku ai i kuu inaina maluna o laua i uku no ia hana ana.
I ka huli hoi ana aku o na alii opio no ko laua lumi no ka wehe ana ae i ko laua mau aahu, a pau ae la i ka hemo, a komo iho la na aaku kupono, a puka loa aku la laua a hele aku la laua a hele aku la ka lumi hookipa; malaila lakou kahi o nune nui ai no keia mau hana aloha a ke alii opio no kona mau enemi.
I ka uhi ana mai o ka po, oia no ka manawa i haule aku ai lakou no ka lumi moe. A i ke ao ana ae, a hiki ae la i ka hora io, ua ikeia aku la kekahi kaoo nui e komo mai ana no ka hale alii, a i ka helu pono ia ana aku, ua hiki aku ko lakou nui i ka 250, mamua loa o ka huakai, o ke alii powa a me kana aliiwahine, a hoomaka mai la e pii no ka lanai, oia no ka manawa i puka aku ai ke keiki alii Laudila me kana aliiwahine a hookipa mai laʻi ka laua malihini me ka hanohano. I ka hiki ana ae i loko o ka lumi hookipa, ua ku like ae la na alii a ho@maikai mai la imua o ke alii opio a me kana mau malihini, me na manai oluolu.
I ke kuu pono ana iho o ka nae, ua ku mai la ke alii powa a kamailio mai la: E kuu alii, kuu haku hoi, eia maua kau mau pio, a @o kaʻu wahine ae @o keia imua o kou hanohano, pela ka hool auna ana i na mea a pau; a pane hou mai la ua alii powa nei, o keia mau paika a lakou i lawe mai nei, he mau paiki ia ua piha i na momi a me na pohaku makamae o na kumukuai kiekie, he wahi makana ia naʻu ia oe. E ke alii, apoapo e pii ai kaua i koʻu home e kuhikuhi ai ia oe i koʻu mau lua huna, a oia mau lua huna a pau, nou wale no ia.
Pane aku la ke alii opio, e hoihoi i kau makana me oe, no ka mea, ua piha wau i ka waiwai ma koʻu aupuni; ia wa i hele mai ai ka olomana Kelaudila a hawanawana mai la ma na pepeiao o kana hanai alii, "E ninau aku oe, aole paha he komo hooilina mai kona mau kupuna mai i kuniia me ke kii o ka manu aoke ma kona onohi, a in a e ae mai, e noi aku oe e haawi mai ia mea nou; a oia auanei ka mea e noho maluhia ai olua."
I ka lohe ana o ke keiki alii Laudila i keia, ua ninai koke aku la oia i ke alii powa, ua ae koke mai la oia, a ho@una aku la oia i kana keiki e kii; aole no hoi i iiuhu iho, ua hoea mai la ua keiki nei, a haawi aku la oia ua komo la i kona makuakane, a haawi loa mai la no oia ia ianei me kona hoopuka pu ana mai. O keia komo mai koʻu mau kupuna loa mai no ia, ua olelo mai nae koʻu mau kupuna iaʻu e malama wau i keia komo, a he au no ko ka manawa ma keia mua aku e hoohana ia ai kona ikaika a me kona mana, ua noho iho nei au a hanau kaʻu keiki, aole loa au i ike i ke ano o ia mau wanana; a ua homaloka no hoi au i keia kono, a heaha auanei ka waiwai o kʻu malama ana iaia: nolaila, e lawe aku oe nau e malama, a hooili aku oe i kau mamo a mau aku.
Pane mai la ke alii opio; oia kaʻu i makemake ai e lawe i keia komo, o koʻu lawe ana mai a pili me aʻu, oia no ke kaula o ka maluhia mawaena ou a me aʻu. Ia manawa no hoi ke keiki alii Laudila i unuhi ae ai i kekahi kea hoohanohano o ka papa naita helu ekahi o kuu aupuni, e lei auaneu oe i ka hanohano o na aupuni hui o Europa, o oe auanei kekahi alii nui o koʻu aupuni.
Lalau hou iho la oia iloko o kona pakeke i kekahi kea hoohanohano a omau aku la ma ka umauma o kekeiki a ke alii powa, a pane aku la; Ke omau aku nei au i keia kea ma kou umauma, i keia kea hoohanohano, a i keia hora no, e lilo auanei oe i naita o ke kea ulaula, a e omau auanei oe i kau pahikaua ma keia hope aku ma ka inoa o ke kea ulaula, ka mea nana e hookaulana i kou inoa me ka lanakila nui.
I ka pau ana o keia mau olelo ana a ke alii opio, ua pane hou aku la no oia imua o ke alii powa; i I keia wa ke hookohu aku nei au ia oe i kuhina kaua nui no Mauna Aniani nei, ia oe ka mana hooko o na puali kaua i koʻu wa e haalele ai i keia aupuni o kau keiki ma kona kulana.
I ke kuu ana iho o na olelo a ke alii opio, ua pane mai la ke alii powa; E ke alii ahonui me ka lokomaikai, o keia mea au i hooili mai nei i ka hanohano maluna iho oʻu a me kaʻu keiki no keia la, ke haawi aku nei au i koʻu mahalo a nui palena ole maluna ou a me ka moiwahine, a me ka ohana alii, o kaʻu lawelawe ana i ka oihana au i na mea a pau au i manao ai e hooili mai maluna oʻu, o ka maluhia o kou aupuni a me ka lahui kanaka e mau ana no ia, aole no he mea nana e ma kala ae a hiki i ka hulihia ana o keia ai me ka maluhia.
I ke kuu ana iho o na olelo a ke alii powa, ua kani koke mai la ka bele aina a ku like ae la na mea a pau iluna a naue aku la no ka papaaina, a hoomaka nui iho la e nuu i na mea ai. e kamau ana hoi me na olopu waina.
I ka maona ana, ua huli hoi like aku la lakoa no ka lumi hookia: a ia lakou noe luana ana, ke kamau la no nae na olopu waina, e hooninipi ana i ua mea he maikai o ka malaka waina.
Ia oukou e na hoa kuilim apu o ka moolelo o ke keiki alii Laudila, e haalele aku ko kakou kamailio ana no ua poe la, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ke komo a me kana mau hana; manao au ke haohao nei paha oukou no kona ano. Ae, e hai aku ka mea kakau.
O keia komo, he gula kona kino a o kona onohi he daimana, a aia maloko o ke poi, me he mea la, aia no ka manu aeko ke lele maoli la no iloko o ka ululaau; o na moo gula hoi, aia no laua ma ka aoao o ua manu aeko la; me he mea la, o ua mau moo la, oia paha na kiai o ua manu aeko la, ae; oia no.
O keia komo, he komo keia i loaa mai mai kekahi kupua mai, oia hoi o Lah@lana ke kupua kaulana loa nana i hookumu o Mauna Aniani, ka mea nanana i pepehi ke kupua mua o ke aupuni aniani oia hoi o Cenegi, ke kupua manao makona, nana i luku na kanaka o Mauna Aniani i ke au kahiko loa.
(Aole i pau.)
He moolelo no
Lonoikamakahiki
ka
Pua alii kiekie na kalani
Ke alii nui o Hawaii.
Kakai ia no ka nupepa kuokoa.
A ua haawi pu mai no hoi o Hinau a me kona ohana i ke aloha a nui loa ia oe e ke alii, a ua haawi aku no hoi makou i ko makou aloha hope loa ia lakou, a huli hoi mai nei makou i Hawaii nei, a hui pu iho la kakou i keia la me ka pumehana o ke aloha, a oia iho la ka hope o ko makou moolelo o ka hele ana aku nei, a me ka huli hoi ana mai nei, oia la i lohe oe e ke alii.
Pane mai la ke alii, he maikai hoi ha ka hookipa ana a ke alii o Maui ia oakou, ua malama ia oukou me ka maikai a me ka hooklaku pu ia hoi me na mea e oluolu ai ke ola kino, a ke haawi pu mai la hoi i ke aloha iaʻu, a me ke koa kaulana oia o Puapuakea, a heaha auanei kaʻu e holo aku ai e kaua me ia, e noho no hoi paha ia i kona aina, a e noho no hoi au i koʻu aina.
I ka lohe ana o na kanaka maikai o ke aloo o Hawaii aole on a manao e holo e kaua me ke aloo o Maui, me Kauhiaimokuakama, o kona manao e noho no ia i kona mokupuni ia Hawaii, a pela no hoi ke alii o Maui, aole make hoonioni i ka wai ua lana malie.
Ma keia wahi o ko kakou moolelo, e hoopoina loa ana kakou no Hinau a me kona ohana, a pela pu no hoi me ke alii o Maui, e hoohuli hou ae ana ko kakou hoonanea ma ke ala o ke aloo nona ka moolelo o Lonoikamakahiki.
Ma keia wahi, ua hoopau ae la ke alii i kona hoolohe ana i na mea e pili ana i ka huakai o ka hole ana i Maui.
Ua noho iho la ke alii me kana aliiwahine me Kaikilanialii o Puna, me ka maikai a me ka oluolu, kona kaikuaana oia hoi o Puapuakea kana koa kaulana hoi, a me kana kumu ao laau oia hoi o Kaunamano, a me na hanauna alii he nui, ke noho nei no hoi na koa malalo o ke alii me ke kuikahi o na manao, oiai ua pau aku la na la o ke omamalu o na ao hakumakuma o ke kaua hookahe koko me ke alii Kamalalawalu.
I keia manawa ua nohoalii ka maluhia maluna o ka oho aupuni ana o ke alii nona keia moolelo; ua manao ke alii okana hana kaulana, o ke kaahele ma ke ano e maikaikai aku i na mokupuni i koe iaia, oia hoi keia mau mokupuni, Molokai, Oahu, Kauai; malia paha, ma ia makaikai honua ana e loaa aku ai iaia he ike ano o ka noho ana o na alii a me na makaainana, a me ka hooponopono aupuni ana; me ia ulu pinepine ana o ia manao iloko o ua alii nei, me ka hiki ole iaia ke uumi iho, nolaila, he mea pono hoi iaia ke kuka mua oia me kana aliiwahine, no keia mea ana e manao, alaila hoike aku oia i kona mau kahuna a me na kilo, a me kana pukaua hoi a me kana kumuao laau hoi a kana koa.
Ia wa a laua e kuka nei me kana aliiwahine, i mai la kana aliiwahine, aia wale no ia i ka manao o ke alii: in a he mea oluolu i ka manao o e alii, ka hele ana e kaapuni i na mokupuni o ka la komo, ua pono no al=ole ia he mea e pilikia ai ke alii, in a no ka hoeu ae no ka hele, he kino hele keia mahope o ke alii, ua makaukau au no na wa a pau a Kalni e makemake ai, nolaila ke ae aku nei au i ka manao o k@u haku.
Ia manawa i olelo aku ai ke aliikane oia koʻu mea i makemake ai e lohe mua oe i keia manao i ka pono no ka hele a me ka pono ole, a e ui ae hoi au i na kahuna a me na kilo a me na koa kaulana, in a hoi lakou e ae mai e like no hoi me kou i ae mai nei, alaila aole nohoi he olelo ana. o ko kakou hoomakaukau no hoi ia i ka hele ana i ka kakou huakai maikaikai i kela mau mokupuni ma ka la komo.
He mea maikai ia i ko laua kuka mua ana no keia manao o ke alii, nolaila, ua kauoha ia no kilo na kahuna a me ke koa kaulan a me ke kumu no hoi.
I ko lakou wa i akoakoa mai ai ma ke kauoha a ke alii o keia manao ano nui a ke alii i manao ai, ua halawai ae lakou me ke alii no ke kuka nui ana i ka pono o keia huakai, a me ka pono ole.
Ma ia kuka ana o lakou ua hooholo na kahuna a me kekahi o na kilo a me ke koa kaulana, a pela pu no hoi me kana kumu; e hoapono ana lakou he pono keia manao o ke alii no ka holo ana e makikai i na mokupuni o ka la komo, oiai, aole he alii nana e kaua mai i ka kakou alii, no ka mea hoi, ua make aku la no o Kamalalawalu ke alii puni kaua, a ua uku ia no hoi ka hana a ua alii la i makemake ai oia no hoi kona mau iwi, aloe paha he mau alii o ka lakomo e ake mai no ke kaua me ka kakou alii, no ka mea, in a no ko lakou makemake mai no i ke kaua me ia nei, aohe lakou e lanakila ana, ua haule ae la np keia alii imua o ke kahua kaua, pela no auanei e haule pu aku ai na alii e manao mai ana, e kaua i ka kakou alii ma keia haukai hele ana.
Ua hooholo na@@ea a pau he pono ke alii e holo e maikaikai i na mokukupuni ma ka la komo e like no me kanamea i lia mua ai. aohe alii nana e kaua mai, in a e manao mai ana ia mau alii wahine aole i hoopuka leo kekahi o na kilo o ua mau alii la.
Ninau aku la ke ali kane i ua kiloʻla heaha la koʻi mea i kamailio pu ole mai ai e like me lakou nei? He manao no ko ke kanaka aia a ui ninau mai ke alii alaila hoike aku ka manao o ke kanaka imua o ke alii. He nani hoi na, ua ninau mai la loi oe.
Ia wa i pane aku ai ua kilo nei, ae, he mea maikai ia e ke alii wahine e hoike au w like me ka ike i loaa iaʻu mai ka po mai, no ka mea hoi, ua huna ae nei hoi koʻu mau hoa i ko lakou ike ia olua. E hoike aku au e like me ka hoike a ka po iaʻu e pili ana ia olua enaalii ma ka olua huakai makaikai. Eia kaʻu hoie e piliu ana ia olua, ma keia huakai:
E haalele ana ko alii kane ia oe, aole nae nona ka hewa nou no, no ka mea aole oe i malama i ka maluia o ke kihapai (oia hoi ke kino).
Ekala mai ka mea heluhelu ma keia wahi o ko kakou moolelo no na mea pili kino. Ake nae hoi, e hele aku ana ko kakou moolelo a hiki i ka hooko ia ana o ka ike a ke kilo.
O oe e ke alu wahine e hoi hookahi mai ana oe me ka haawina o ke aloha kane, me ka puolo waimaka nui a me ka walohia o ka ehaeha.
O ka alii kane hoi, he nui na poino e loaa ana iaia ma keia huakkai hele a olua e manao nei e hele; aia auanei ka palena mai no o na makupuni o kalakomo, hoi mai auanei oia me ka luuluu a me ke kaumaha; elike auanei me ka haawina i loaa ia oe pela auaanei oia e hana ia mai ai. Nolaila oia ka hoike a ka po iaʻu, a he pono hoi iaʻu ke hoike aku ia olua e na hhaku na alii kanu o ka aina; aia no nae ia ia olua, in a no ka noho, noho ia; a in a no hoi no ka hele, hele ia; i ko ka makemake, o haule wale auanei ka manao o na alii no ka huakai hele maikaikai; hele ia, i hele hoi i ke kikoo, o hiki mai auanei ka wa o ka noho i kahi hookahi, aohe apa ana ae ua nele.
Ia manawa na alii i lohe mai ai a me ka poe a a pau e noho mai ana i ka hoike a keia kilokilo i kona ike me ka hookamani ole. Huli ae la na alii a pane ae la i na aloo, i ka i ana:
Ke lohe ae la po oukou a pau e na (kahuna) a me na kilo i ka ianei mau ike e hoike mai nei imua o kakou i keia la. Ia manawa no i hooho ae ai na kahuna a me na kilo, "ae, ua lohe aku nei makou i kana mea e hoike nei. Heaha auanei ka mea e pilikia ai o ka kuakai a ke alii in a e manao ana ke alii e hele no ka huakai makaikai i na mokupuni o ka la komo? Ma ke makou ike, o oe auanei ke alii nana e hehi-ku i na ale o ka moana, a hiki i ko olua huli hoi ana mai i ko olua one janau me ka lanakila, a me ka ukali ia o ka olua huakai e na pomaikai he nui.
Nolaila, aole hewa e kali ai no ka huakai a ke alii; ano no ka manawa kupono no ka hele ana, i loihi no i ka olelo ia; in a no no ka hoeu ae e hele o ka hele no ia.
Ia manawa no i olelo ae ai ke alii wahine; he makemake no koʻu e hele pu me ke alii kane, a eia hoi ka mea apiki loa, e haalele ia ana ka wau e ke alii kane, wahi a ka ike a keia kilo i hoike ae nei imua o kakou; in a pela, he oi loa aku no ka pono ke noho no wau, he ole loa hoi ka hele pu ana aku aka aina e haalele io ia iho wau e ianei, loaa hou aku paha ananei ko ianei hoa a haalele ia iho wai i ka hope waa me ka hoka, a noho iho paha auanei au me ka haawina luuluu o ke aloha kane; o kaʻu hana nui paha auanei ia o koʻu noho ana iho mahope o ka uanei haalele ana iho iaʻu, o ka naauaua aku i ke aloha o ka hoapili ihe kane, o ka hoa hoi i pili ia i ka ua me ka la, ke anu hoi me ke koekoe o keia aina ma@na e nohi ia nei.
Oia paha ka kou mea kakau e hoomanao ae nei i keia mau hoinainau malalo iho nei:
"Kuu kane mai ka makani he Moae,
Mai ke kai kuahaka o Kookoolau
E kahi ana i ka lau o ka pali,
Pulu ke oho o ka hinahina.
O kuu lei-lei-a."
E lei hookahi aku ana wau i ka luhi o maua o ke aloha; i aha ia la hoi, i hooukaia iho ke aloha maluna o ke kanaka a eloelo wale, o kau haawina o ke aloha, aloha no.
Mahope iho o ia manawa i hoopau ae ai ke alii wahine i kana mau olelo o ka walohia, a na ka waimaka no e hele makawalu aku.
Ia wa no ke alii kane i hilu ae ai a ui ae la i na kahuna, na kilo a me na hanauna alii i ke kupono o ka laua huakai hele makaikai.
Olelo mai la na kahuna a me na kilo, aole a makou mea e ae i koe, in a e manao ana ke alii no ka hele, o ka wa keia e hoomakaukau ai no kahio. oia hoi ka ai a me ka ia, a me na lako o ka holo maoana ana, waa nui waa iki, kanaka nui kanaka iki, kilo nui kilo iki kahuna nui kahuna iki; a makaukau pono ia mau mea, o ka hoomaka no ia o ka hele ano o ka huakai hele.
Ia wa no i hooho ae ai ka poe a pau e akoakoa ana me ke alii ia manawa; "ua pono, aohe pilikia o ke aloo ma keia huakai hele." O ka hooholo ae la no ia o na alii na kahuna a me na kilo, e holo ka huakai a ke alii, a ua hook ia ia manao o ke alii, a ua waiho iaia manao ana imua o ke alii, a nana no e wae i ka poe e holo pu ana me laua. Nolaila, kauoha ae la oia i na kanaka e hoomakaukau i na mea ai, a e hoolako ou me na kapa aahu, oia hoi ka )O-u holowai o Olaa,) a me ke kapa moelua, a me ke kapa eleele, a me ka malo puakai, a pela pu no hoi me ka pau no ke aliiwahine.
Eia ka nui o ka poe i holo pu me ua mai alii nei: O na hoe waa elua a Kapahi, Komoanaikaiwa, Hokuula, he keiki hooka,a; o LOli kama kauwa, ke aluwahine Kalanialiiwahine Puna, a o Lonoikamakahiki ka pua a Kalani. Eia kekahi mau ukana ana i lawe pu ai ma keia huakai: O Lawalawaihonua, he hokeo; a o na mea o loko, oia no na kapa paupau i hoike mua ia ae nei, he poo ia ahi maloo, he lei lehua o Mokaulele, he lei lehua o Upeloa, he awa kaulana a manu o Puna, he awa kaulana a ka manu o pUna, he uala maloo i ao ia, ka ai hoi o ka wa kahiko o keia pae moku mamua.
A i ka makaukau pono ana o keia mau mea a pau, ua hahaoia iloko o hokeo o Lawalawaihonua; a ua hoike aku la ke alii imua o ka lehulehu i akoakoa mai malila: Elua la i koe, alaila, o ka hoomaka no ia o ka makou huakai holo maikai i na aina o ka la komo.
I ka wa i lohe ai o ka lehulehu i akoakoa mai ai, i ka oleli puka mai mai ke alu ami no ko lakou wa e holo aku ai, he mea maikai ia i na mea a pau, na alii a me na makaainana; no ka holo ana o ka lakou mau alii kanu o ka aina.
I ka hala iaana o ia mau la elua, ua hoolakoia na mea a pau e kupono ai o ka huakai hele a ke aloo. Ma keia wahi o ko kakou moolelo, he mea pono i ka mea kakau ke hoike aku; ua olelo aku la ke alii wahine i kana alii kane, i ka i ana ae:
E! auhea oe e kuu aloha, in a hoi he mea oluolu ia e oe, i ka manao o kau kauwa wahine nei e hoike aku ia oe; oia hoi keia: Ua ma manao hoi au, owau no hoi hele, u o kaʻu kauwa pu uo la hoi kekahi e hele pu me kaua no keia huakai hele.
(Aole i pau.)
Ua kuai mai nei kekahi dala gula ma Parisa no ke au nohoalii o ka Emepera Constantine no ka 432 dala, a ua lilo i kekahi hui heikeike.