Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 22, 28 May 1887 — Page 2

Page PDF (2.09 MB)

This text was transcribed by:  Deborah Takahashi-brady
This work is dedicated to:  Valmer Takahashi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

 

No ka Makahiki. $2.00

No Eono Mahina. 1.00

 

- KUIKE KA RULA.-

 

Poano. Mei 28, 1887

 

KE KIPE OPIUMA

 

Ua hoaiai ae ka nupepa Gazette o ka pule i hala no ke kipe opiuma kiekie i lawelaweia e kekahi o na luna aupuni hou i hookohuia ia iho nei, a ua unuhi mai kekahi me na hoakaka piha.  A he mea no paha e poina ole ai i ka hoa heluhelu o keia pepa i ke ano o ia kipe, oia no ka wa e holapu ana ka hohono o ka laikini opiuma ma na umauma o kekahi mau hui pake o ke kulanakauhale nei.

 

Ua hoakaka pokole makou i ke ano o ka hana i loaa ai keia laikini ia Mr. Chung Lung, a i haule poho wale ai na manaolana o kekahi hui no ua laikini la; a e ikeia no ma ka helu pepa o ka la 15 o Ianuari.  Ma ka la 26 mai o Maraki, ua hoopuka hou makou he manao malalo o ke poo "He hoopalaimaka" e pili ana no i keia mea hookahi; a ke hoohuihui ia kela mau manao hoakaka a me keia wahi hoakaka pokole hou, e ike ia no he iki kahi kumu hana, a he oi aku na hana ino a hilahila i ulu ae.

 

Iloko @ku la o ia mau la, ua hoaka ia mai o Mr. Aki, he pake kamaaina, in a he ake kona i ka laikini opiuma; a o ka mea nana i hoomahele mai keia oia kela luna aupuni.  Ua ae ia aku kana, a ua anapa hakalia ole aku he mau tausani dala i mea hoolaka aumakua.  Ma keia ua loaa mai la he hooia no ua Aki la ka laikini me ke kanalua ole.  Noho iho nei a mahope, hoea hou ae la ua luna aupuni nei imua o Aki a noi hou i mau tausani dala.  Ma hope o ka hoopau ia ana o na pohihihi o Aki no keia noi hope, loaa koke mai la ke dala; o keia mau dala a pau loa i haawi ia nona ka huina he $75,000, ua haliia ae a hoahu i ka hale alii.

 

@lo ae nei nae ka laikini ia Chung Lung, haule o Aki; @ aku nei keia @ kana 75 tausani dala me ka nana ole ae i na mohai puaa i manawalea ia aku, oahe nae i loaa mai a hiki wale i keia wa.  Hookahi leo o ka pane ia ana mai "mahope."

 

Ma ka nana iho, he oi aku keia o na kipe i lawelaweia.  Aole i hele mai ka mea dala a kipe aku, aka, na kela luna aupuni ponoi no i hele maoli aku a nonoi aku e kipe mai iaia.  He mea haohao no hoi ka hoihoi koke ole ia ana aku o kela mau dala iloko o ia mau la pokole.  Aia la mahea i nalo ai?  Ua @lo aei i mau kulu kehau hoopulu weuweu no ka pa alii?  Ua hoolilo ia anei i mau huna one, a pela aku?  He emoole ka loaa ana mai a he pupu ka hoihoi hou ana aku.

 

Ua lawelawe malu ia keia hana, aka, aole loa e haulehia ka mana o na huaolelo "O na mea i hanaia me ka malu, e hoike ia no ma ke akea."  Ua koi pinepine ia keia huina dala e hoihoi aku, a o ka hoomanao ana iho, e pau ana ka pono ke ole e hooko ia ke kaulike ma o ke kanawai la, nolaila, eia ke waiho nei na mea a pau o ke kipe kiekie malalo o ke kanawai.

 

A ke nana hou mai ka lehulehu, o ka lawelawe ana o kekahi lima aupuni i kekahi hana lapuwale loa i like me keia, aole loa e hiki na apono ana aku iaia e lawelawe no ka pono o ke aupuni.  Ua loaa iaia he kee nui iloko o na la heuheu o kona kulana luna aupuni, he hewa kiekie e loaa ole ai na hoonaauao hou ana nona ke hoomau ia pela.  A no ka mea hoi, he mea i maa iwaena o na lahui naauao ka hoolilo ana i na hemanema i kekahi wa i kumu no lakou e ike ai i ka pono ole a hoopololei aku, aole nae ma keia kulana.

 

Ua hele @ a ku no hoi keia hana a kauhihi ma na paepae kapu alii, wahi @ ua manao la i hoopuka ia.  He mea maule keia no na naau o ka lahui.  Aka, i hoonaauao ia ai kakou, aole he mea hiki ole keia ke hoopololei ia.  Imua o ka lehulehu a o ke ao holookoa paha, aole loa hookahi hana ino a hoohaahaa paha i ka inoa laahia o ka aina e mahuka mai ko lakou alo aku.  O ka pono a me ka maemae ka lakou e paa, a o ke kaulike hoi i hoopaaia e ke kanawai mai ka mea iluna a ka haahaa loa.  O na hoomanao ana no keia hana i paa ma ko Hawaii nei moolelo, he haahaa loa a he lapuwale.

 

KE KULA KAMEHAMEHA.

 

E weheia ana na ipuka o ke Kula Kamehameha no na keikikane iloko o ka malama o Okatoba o keia makahiki e nee nei.  Ua aneane e pau na hemahema o kekahi hale moe no 30x64, a o kekahi ua makaukau mua.  He mau hale moe keia no elua hale, iluna a ilalo, no laua pakahi na keena he 24 no 8x12m a me na keena @aena loloa (hall).  Hookahi keena o kela me keia hale e hoomakaukau ia ana me on a mau pono holoi a hoomaemae, a o ka nui iho he mau keena moe pakahi i hooliko ia me ka moe hao, pakaukau, ka noho, wahi waiho lole a me kekahi mau lako e ae.  He maemae a malamalama na keena, a he lako pono no na haumana. 

 

He hale okoa aku ka hale aina no 29x81 kapuai, me 18 kapuai ke kiekie mai lalo ae a ka papa pale o luna, a ua hiki ke hoopihaia keia keena me kekahi huina kanaka o elua haneri ka nui.  E kukulu ia ana mahope o keia hale he hale pohaku; malaila kahi kuke, kahi waiho ai a me na pono lako ai a pau.

 

E kukulu ia aku ana ka hale kula ponoi ke makaukau pono ae na hale i makemake ia no ka hoohana koke aku a ma ia wa no e hookaawale ia aku kekahi mau aoao o ke keena aina i mau keena kula.

 

He luawai aniani no hoi kekahi e hoolawa i ke kula me ka wai; a na ikaika o ka pauma mahu e haii ka wai iluna a hoopiha ma kekahi luawai okoa, a mai lai@a aku iloko o na paipu lehulehu e moe ana ma na wahi like o ke kahua a me na hale.

 

O ke kulana hoonaauao ma keia kula, oia no ke ao pono ia ana ma na lala ike o ka olelo Enelani, a mawaho ae o keia na hoonaauao hoomaa ana ma na hana lima akamai.  E hookaawale ia ana kekahi may wahi o ka hale kula i may keena no na hana lima akamai kamana, pai palapala, tela humu lole, kui hao a me na ike kukulu hale pohaku.  E kaa ana keia mau hana hoonaauao malalo o ke kuhikuhi ana a kekahi kanaka mekanika, (mechanic).  E hookaawale pu ia ana he manawa no na hana paikau, hooikaika kino a pela aku.

 

He mau hana hoohauoli a hoolana manao no na haumana.  He kahua malaelae ko keia kula, he oluolu ka noho ana, a ua kaawale no hoi mai ke taona aku o Honolulu.

 

Ma kekahi wahi o keia pepa e ike iho ai ka poe h@luhelu i ka hoolaha no na mea pili i keia Kula.  Ka home hoonaauao keia i hoalaia no ka pomaikai o ko Hawaii mau opio imi naauao a i kukuluia no ioko mai o ka waihona waiwai o ka Moiwahine Kane make Ema Kaleleonalani i hala aku i ka make.  eia keia home ke ku nei ma ke kula o Kaiwiula i Kalihi, a ua aneane e pau na hemahema.  I ka Poalua mua o ka malama o Okatoba 1887 e weheia ai ke kula no na haumana.

 

Ua loheia mai e hoomahuahua ia aku ana ka waiwai o keia kula no ka pono o na keiki, a no keia wa, ke kau leo ia aku nei na makua makee i ka holomua o ka lako@ mau keiki e lalelale no keia home hoonui ike hou.  E loaa ana he mau pomaikai nui ke hoomanawani ia, a e onipaa pu ke aloha o ka makuahine alii Ema Kaleleonalani iwaena o ko Hawaii mau opio, ka mea nana keia makana kiekie i waiho iho mahope.  E nana ae i kona hoolaha e puka aku nei. 

 

HE UHAKI AELIKE MARE

 

Ua hoopaa ia ae ma ko kakou Aha Hookolokolo Kiekie ma ka Poaono i hala he hihia uhaki aelike mare.  O Flora Howard St. Clair, he wahinekanemake, ka mea hoopii, i ko kakou Kuhina o ko na Aina E, Kubina Kaua, Peresidena o ka Papa Ola a me Papa Hoonaauao.  O na mea i hoike ia ma ka aoao o ka wahine, oia no ka holo like ana o na manao e hoohui ia laua i hookahi io ma ka be@ta mare no kekahi manawa i aelike ia, a no ka hala loa ana o ua manawa la a me ka hoole pu ana mai o ke Kuhina aole e mare, nolaila, ua imi ae ka wahine i kona pono ma ke kanawai he hoopii koi poho no $25,000, a e malama ia ana ua hihia la, wahi hou a na lono, ke hiki ae i ke kau o Iulai o keia makahiki.

 

He mua mahina loihi i hala ae nei ka hiki ana mai o keia wahine maanei ma ke ano he agena kuai buke no ka hui hoolaha buke o A. L. Bancroft o Kapalakiko.  Ua kamaaina pinepine ia oia mawaena o ko ke kulanakauhale nei a iwaena no hoi o na hoa o ka Hale Ahaolelo o 1886 e kuai ana i na buke.  e he la, aole no paha i poina kekahi mau hoa o ua kau Ahaolelo la i ke ano o keia wahine a me kona mau nanaina, oiai oia e hookamaaina ana me lakou ma na kukai olelo pili i ka holopono o kana hana kuai buke.  A no ka nui aku o na mea pili i keia hihia, na ke kau hookolokolo e hoike mai.  He lauahea wale ia mai no mamua aku nei, me ka maopopo pono ole, a akahi no hoi a pahu na hoiloli o ia mau la.

 

H@puia o Mr. Fuller.

 

O ke kakauolelo keia o ka Y.M.C.A. o na haole, ua hopuia e ka makei kiai po i ka hora 10 paha o ka po Poaha nei a ua lawe loa ia i ka halewai.  O ke kumu i hopu ai ka makai wahi a na lono, oia ka pinana ana o keia haole maluna o ka po alii ma ka aoao ma alanui Likelike.  Ua ao ia oia aole e hana hou pela a hookuuia aku la.

 

Aole no i kupono loa ka pinana ana maluna o ka pa alii, in a he oiaio na mea i hoikeia e ka makai.  He wahi lohe ko makou i hoikeia penei:  I ua haole nei e hoi ana no kona home i ua po la a hiki ma ia wahi olowalu ana keia mau leo iloko o ka pa alii a manao iho la ia heaha la.  Kiei aku nei maluna o ka oa me ka hapapa pu ana paha o na lima iluna; a no kona kiekie no, ike lihi oia ia loko.  Eia ka he mau leo himeni keia o ke olowalu ana ae; a he oiaio ia ilaila kahi poe himeni kahi i hana kuli ai o ka po.  E ole puiwa no hoi o keia haole a kuhi paha he haunaele a heaha aku la.  Ua pakele nae hoi oia mai ku i ka elau po. 

 

Ka Iubile ma Honolulu

 

O na hoolaia ma a ko ke kulan@kauhale nei mau puuwai Beritania no ka hoomanao Iubile o ko lakou Moiwahine a Emeperesa o Inia, oia iho keia i hoikeia:  a ka la 19 o Iune ae nei he Sabati ia, e malama ia ana he anaina haipule maloko o ka luakini Sana Anaru.  Ma ke kakahiaka Poikahi ae Iune 20, he kipu mai ka batari aku o Kakaako:  ma ka hora 7 o ia kakahiaka e hookaniia ana na bele huamele o Kauma@apili no ka hanohano o ka la, a ma ka @ora 10 e malama ia ai ka papaaina hauoli ma Kapiolani Paka.  I keia la ka piha ana o ke kanaiima makahiki nohoalii. 

 

Ke Kanaka On a me ka Puaa.

 

E moe ana ma kekahi aoao o kekahi lokowai lepo opilopilo he puaa; a ma kekahi aoao hoi he kanaka.  Ua on a ke kanaka, aole i on a ka puaa.  He apo ko ka puaa ma ka ihu, a he komo lima gula ko ke kanaka ma ka manamana.  Maalo ae la kekahi kanaka malaila a ike ia laua, pane iho la:  "Hookahi o olua i hoao ole e hoano e i kona kino; a hookahi hoi o olua i ake e hoano e i kona kino.  Hookahi he kino kanaka me ka waiwai makamae ma kona lima, a hookahi hoi he puaa me ke apo hao ma kona ihu.  Owai la o olua ke ike ana i ke ino pelapela o keia wahi a haalele iho."  Lohe ae la ka puaa i keia mau olelo iloko o kona hiamoe nui puoho ae la oia a hele aku la.  O ke kanaka on a hoi, kakaa ae la ia a poholo iloko o ka wai halepo.  Y.C.

 

Ko Asia Naaupo.

 

Ua kukulu ia ma ke kulanakauhale o Bosetona he home kula misiona no na opio pake i ka makahiki 1876.  I na la kinohi he elua wale no mau haumana pake i komo ae ma ia kula; mahope iho, mahuahua loa mai na haumana, a ua paakiki na hoonaauao ana ia lakou no ka nui o ko lakou naaupo.  No ka awiliwili pu o na hana hoomana pegana iwaena o keia lahui mai kahiko loa mai, oia haki kumu paakiki loa ana o ka holomua.  A i kekahi wa e ao ia'i lakou ma na mea pili hoomana me na mea a ke Akua i hana ai maluna iho o ka honua i ane kulike iki me ko lakou aoao hoomana kahiko, ua hauoli koke lakou me ka olelo ana "hipi gude." 

 

Ua aoia lakou na ke Akua i hana ka honua a e na mea a pau maluna iho on a iloko o na la eono, a nui wale aku.  Ao pu ia lakou i na mele, a o ke mele "He aina pomaikai &c." he mele punahele loa ia ia lakou, a he wahi hooiaio iki ana mai ia i na loina o ka lakou aoao hoomana, aia no he aina pomaikai mao kahi e hoi aku ai na uhane a pau o ka ooe make malaila.

 

He ku i ka hoomakeaka ka lakou mau hana ma ke kula, na pane ana i na ninau a me ke mele ana i na himeni.  I kekahi la, komo makaikai aku la kekahi keonimana iwaena o lakou; hoolauna ae la ke kumu ia lakou a nonoi pu aku ke kumu i ka oluolu o ka malihini e ninaninau aku ia lakou i na mea pili i ko ke Akua hana ana i ka honua iloko o na la eono; ae mai ka malihini a ninau aku la:  Nawai i hana ka honua a mea na mea maluna iho on a?

 

Pane mai kekahi haumana; na ke Akua i hana ka honua, a no ka pupuahulu loa, nolaila apuupuu ka honua aole palahalaha.  Pane mai hoi kekahi o lakou, aohe maikai ke Akua karistiano, aohe ana wahine; ke akua pake maikai, he wahine kana; i kona wa hana kokua ka wahine.  Hana ke akua pake ia Kina a maikai hana i pa nui a puni o Pekina i komo ole mai ka poe powa.

 

Akaaka loa ka halihini i keia ma haina hupo a na keiki pake, a hoolilo iaia i kumu ao ikaika no lakou ma ka pono karistiano, a hiki i keia wa oia kekahi o na kula mis@ona pake holomua loa ma Amerika.  Y.C.

 

Makemake Au i Kuu Mama

 

Aia he wahine kanikoo loa e waiho ana na kahi moe, a e hanu ailiili ana no kona aneane aku i ke kae o ka lua make.  He mau kaikamahine kana elua nana i hoike mai i ke kahiko loa o ko laua makuahine maluna aku o ka haneri makahiki, oiai o ko laua mau makahiki pakahi, he 75 ko kekahi a he 80 ko kekahi. 

 

Ia wa e pana awiwi ana ka hanu ma ka umauma o ka wahine kanikoo mawehe malie ae la oia i kona mau iihilihi maka a me ka leo ikaika, hooho ae la oia "E mama, e mama!  O!  e mama, ua makemake au ia oe."

 

Lohe ae la na kaikawahine elua i keia leo kahea, holo mai la laua a ku ana ma ka aoao o ka moe.  "Heaha kou makemake e ka makuahine?"  wahi a laua.

 

Alawa ae la na maka o ka luahine kahiko a nana aku la i kana mau kaikamahine me na maka kuoo, a pane aku la:  "Heaha mai nei ka keia mau wahine luahine o maanei?"  "O! e mama," iaia i hooho hou ae ai, "heaha kou mea i hele ole mai ai maanei.  E mama, hele mai."  A me ka ko nawaliwali, kipaku aku la oia i kana mau kaikamahine.

 

Haalele iho la laua iaia me na waimak@ a me na naau luuluu.  Aia ka luahine kahiko e waiho oni ole ana me kona hanu mama.  aia kona mau hoomanao ana a pau i kona mau la opio, a wahi a kona hooholo ana no ia wa, ua opiopio hou oia, a e ake ana oia i kona makuahine e apo aku iaia.  "O! e mama, wahi hou ana i hooho aku ai, "ua luhi au a ua ane hiamoe; makemake au ia oe e mama e kaia ae i ko'u mau lole a e moe iho au ma ko'u bela liilii.  A @ eia ka wau ma ke kae o ko'u bela; ano e mama e hoolohe mai i ka'u leo pule au i ao mai ai."  Eueu ae la kona may lehelehe a puana ae la he leo aheahe:

 

"Ano ke moe nei @ ma kahi moe,

Ka'o p@le i ka Hak@ e malama i kuu @h@ne

A i make e a@ @ o ke ala ana,

Na ka H@k@ e malama i k@ @,

Ma ko @ pono e ola @."

 

"Good-night mama," Me key leo hope, poop iho la kona mau aka.  A liuliu iki, pane hou ae la oia:  "E mama, ua hauoli au i kou hiki ana mai e lohe i ka'u pule; ua nonoi au i ka Haku e malama i ko'u ubane ke make e au mamua o ko'u ala ana.  Ano ke moe nei au."  Kikoo ae la kona mau lima me he la e apo aku ana i kona makuahine, a iloko o na minute pokole kuu malie ae la i kona banu, a kai aku la kona man keehina ma ke ala olino e hui me kona makuahine ma kela ao, i hala mua aku he mau makahiki loihi i hala.  Malaila hui ke keiki me ka makua, a o ka makua hoi me ke keiki.  Y.C.

 

Heaha ia Mea he Bihopa?

 

Ma ka anemoku o Merelana, Amerika, e noho kumuao ana o Mr. Carroll no kekahi kula Kakolika no na opio paele o ia mokuaina, a he mea mau mawaho ae o kana mau haawina e haawi aku ai i na haumana, kona hoikeike pu ana aku i ke kulana o ka hoomana Katolika, a me kona alakai kie kie ka Akibihopa Gibbons.  I kekahi la a ua Carroll nei a me kana mau haumana paele e holoholo ana mawaena o na mala kulina i kanuia e na keiki, lele ae la he auna manu koloa maluna ae o ko lakou mau poo me ke kakani like ana a e lele ana lakou ma ke kulana huinakolu me kekahi manu nui mamua e lele ana.

 

Huli ae la ke kumu a pane aku la i kana mau haumana:  "E nana i kela manu mamua, oia ke alakai i kela pu a manu, nolaila, o ka bihopa, he alakai oia, e like me kela manu."

 

Ma kekahi la kono ia aku la ka Bihopa Gibbons e hele mai ka halekula o na haumana paele e makaikai ai i ko ma kekahi mau mea pili hoomana a me kona lawelawe ia ana.  I ka wa i makemake ia, akoakoa ae la na mea a pau a me ka bihopa maloko o ke keena kula.  Mahope o kekahi mau hoohala kamailio ana, ua hoomahele mai la ka bihopa i na hooniele pili hoomana, a ua pane mai na haumana ma ka mea hiki.  A hiki i ka ninau hou ia ana aku, heaha ia mea he bihopa?  Pii awiwi ae la ka lima o ke kau wahi paele iluna, e hoike mai ana ua loaa iaia ka haina.

 

"Heaha e Mina," wahi a ka bihopa, "heaha kau pane no ka ninau?"

 

Ku awiwi ae la ke keiki me ka eleu me he la i kona manao ana o kana no ka haina pololei loa, a pane aku la:  "O ka bihopa, oia no ke alakai o ka auna manu kola e hoonaauao ana ia lakou i ke ano o ka lele ana."

 

Haikea ae la ka bihopa a pane aku la:  Nawai oe i ao pela?  Pane mai la haki paele:  "Na ka'u kumu no, a ua ike makou ia oe e lele ana mamua o ka auna manu koloa i kela la aku nei."

 

Na Makua Aloha Keiki.

 

Ua hai ia ka moolelo o kekahi kane a me kana wahine o ka lahui Maori ma Nu Kilani e pili ana i ko laua aloha no ka laua mau keiki elua i hanau ia mai, a penei ua wahi moolelo la:

 

Aia ma kekahi mauna i ku kokoke loa aku na kauhale o a kanaka he luapele, a e noho ana ma ua kauhale la na makua i hoike ia ae la maluna.  I kekahi la pahu ae la ua luapele nei, e lele ana na pohaku a me ka lepo iluna o ka lwea a haule iho la maluna o na kauhale.  Ku ae la na kanaka a holo aku no ka minamina i ko lakou ala me ka nana ole ae e hoopakele i ka lakou mau keiki liilii, aka, o kei mau makua, hopu pakahi ae la laua i na keiki elua a holo aku la.

 

No ka haule nui ana o na pohaku a me ka lepo maluna o ko laua kino, nolaila, ua nawaliwali koke laua a ane hiki hou ole ke holo.  Nolaila, manao laua he mea pono o laua ke make a e ola na neiki ma ko laua hoao ikaika ana e hoopakele ia laua, a penei ka laua hana:

 

Waiho laua i na keiki ma ka honua a kukuli iho la maluna o laua, ma ke ano e pale ae i ka haule ana iho o na pohaku maluna o na keiki.  Ma ia kulana laua i hoomanawanui ai oiai ka luai pele e haule ikaika ana maluna o ko laua kino. 

 

No kekahi wa loihi, aia na pohaku wela ke p@la ae la ma @o laoa aoao a aneane e uhi pu maluna o ko laua mau kino.  Pale ikaika ae la ka wahine i na pohaku wela ma kona aoao i hakahaka ae a i loaa hoi he wahi oaniani ea huihui no ke keiki.  Aka, iaia e hooikaika ana e loaa he kulana oluolu no ke keiki, ike iho la ia ua make, no ka nui loa o ka wela.  Al@a, uwe ae la ia me ka ehaeha, moe palaha aku la maluna o ke keiki a make pu ih@ la laua.

 

Hoomau aku ia ke kane i kona kulana me ka ike ole ae i ka make ana o kana wahine a me ke keiki, oiai he mau ana ke kaawale mai iaia aku.  Ke haule ikaika nei na pohaku wela ma kona kua, aka, aole oia i nana ia mau ehaeha mamoa o ka pakele ae o ke keiki malalo on a mai ka make mai.  No kekahi wa loihi mao ae la ka luai pele.  Ku ae la ia iluna me ke keiki ola nawaliwali ma kona lima a hele aku la ma kahi o kana wahine i noho ai.  Aia hoi, he pu@ pohaku a me ke one wela ke ahua ana maluna, a ua kanu ia iho kana wahine a me ke keiki malalo.  A iaia i mawehewehe pono ae ai, he mau kino make laua e waiho ana.  Me na waimaka e kahe ana, pane iho la oia:  "Pono e kuu hoapili aloha ua hoopakele oe e like me ka hiki i kou ikaika, a ua make hoi iloko o kou aloha.  Ua aloha oe ia oe iho a holo i pakele mai kou home mai, a ua aloha hoi oe i kau opuu i haakohi mai ai me ka ehaeha a hoao e hoopakele.  E aloha kekahi i kekahi.  E kekua me kou ikaika a pau i hiki."  Y.C.

 

Elua mau iole e paani ana ma kahi kokoke i ka popoki e hia moe ana.  Ike laua iaia a mahalo no kona noho malie me ka oluolu i kupono loa i ke ano makua aloha keiki.  Hoi aku la laua e hai i ko laua makuahine no ka oluolu maikai o ka popoki. I mai la ka makuahine:  E a'u mau keiki naaupo, mai hookokoke aku olua ma kahi o ka popoki maalea a olua e kuhihewa la he akahai, no ka mea, i ka manawa kupono iaia, e hoike koke mai no oia ia olua i kona mau maiuu loloa me kona mau niho wakawaka a e pau koke olua i ke ale ia maluna o kona mau alelo kalakala a make olua.  E hoolohe i keia a mai hookokoke aku i on a la.  N.H.

 

MANAO PILI - O na iole liilii o kakou Hawaii no ia; o ka popoki e hoike ana i kona ano akahai a oluolu, o na malihini kuewa wale no ia i hoes mai maanei a hoike i ko lakou aloha hoomeamea iwaena o kakou me ka pai nui ana e ola ka lahui malalo o ka lakou hooponopono pili lahui ana; a o ka makuahine hoi o na iole, oia ka poe e uwalo aku nei mai punihei i ko lakou kulana akahai.  Ke hele mai la kela poe kuewa wale me na olelo waipahe me ka hoohinuhinu ana ia lakou iho mawaho, aia nae maloko ka ino kahi i huna ai. 

 

HOOLAHA HOU

HALE MELE HOU

I KA POAONO, MEI 28,

 

E haawi hou ana ka Hui Keaka Nika a ka Hoomakeaka nui wale, HONOLULU, i kekahi o ka lakou mau hana lealea mikololohua, e holu ai oe i ka aka a nae iki, a kiki ka haae.  E hoike pu ia mai ana ma ka panina o ia aha hoolealea na hana a pau o luna o ka mokukaua Hawaii, ma ke ano "Pina@oa," o "H.H.M.S. KAIMILOA!"  A i hookaulana ia malalo o ka inoa pahonohono ka "Hoonuililo."

 

Nolaila e hele nui ae ma ia po lea o Halalii e ike i na mea hou, he ole ka lohe pepeiao.  E wehe ia ana na puka i ka hora 7:30 ahiahi, a e hoomaka ana na hana i ka hora 8 ponoi.  O na uku komo, e like no me ka mau i na wa a pau.

 

E Au!  E Wiki!  E Holo!

 

Eia ka ike maka i na hana hoohaunaele o ua mokukaua la i hoolahaia iho nei ma na nupepa.  2130 2t

 

Kalo Palaoa

-MA-

WAILUKU, MAUI.

 

Ua hoomaka hou ia ka hana ma ka Poaha iho nei Mei 26, a e holako ia no na Kalo Palaoa e like me ka makemake me ka mikini hou i hooia nui ia e hiki ke hana i ka Poi Kalo Palaoa makai loa o ka papa ekahi i hana mua ole ia maanei.

 

E hoouna ia na kauoha ia W.H. Cummins, Luna Nui, ma Wailuku, Maui, a i ole ia.  W.G. IRWIN & CO., na Agena ma Honolulu.  2130 4t

 

AHA HOOKOLOKO KAAPUNI apana elua o Ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o LIILII (K) no Wailuku, Maui, i make.

 

Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a KAMAKAUA (W) a me NIPO (K), kana kane mare, e hoike ana ua hooponopono ia ka Waiwai o ka mea i make e ka Aha ma Iune, 1886, a ua hooholoia o Kamakaua (W), o Akeahi a me Nakii na hooilina o ka mea i make.  A no ka mea, aohe i mahele ia ka waiwai o ka mea i make, nolaila, ke noi ia mai nei ka Aha e koho aku i Komisina e mahele ai i ka aina o ka mea i make.

 

Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 21 o Iune, M.H. 1887, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo, ma Wailuku, Maui, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, in a he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia ka@oha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i kolu pule maloko o ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

 

Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, Mei 19, Mei 19, M.H. 1887.  GEO. E. RICHARDSON, Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Elua Hawaii Pae Aina.  2130 3t

 

$10 MAKANA

 

Ina o ka mea e loaa ai kuu Lio kane lokia me na opea no, keokeo na kapuai, i kuni ia i ka hao @ ma ka uha hope akau, o ka mea e loaa ai a hoihoi mai, e loaa no ka uku makana i hai ia ae la maiuna.  E loaa no wau ma kahawai o Halawa, a kekahi o na hale kui poi.  O ka holo a keia lio he peki.  Ua @alowale ma ka po Saba@i a ao ae Poakahi, Mei 16, 1887.  O@ no me ka oiaio, AHOI (Pake), X kona kaha.  Halawa, N. Kohala, Hawaii.  2130 2t

 

HOOLAHA HOU.

KE KULA KAMEHAMEHA NO NA KEIKIKANE.

 

E MAKAUKAU ANA KE KULA Kamehameha no na keikikane a no ka ano ana aku i na haumana ma ka POALUA MUA O OKATOBA 1887.

 

Ua kaupale ia iho ka heluna o na haumana e komo ana i keia makahiki, a no ka poe a pau i ake e komo ae ma ia Kula no ia mua aku, e hoike ae ma ka ia i o Sepatemaba 1887.

 

E loaa no he keena no keia me keia haumana pakahi i lako i ka moe, pakaukau, a me ka noho; a o kekahi mau mea e ae e hoolako ia ana e na haumana pakahi, e hoo@a ia no ke @au moa ae i ke kumu.

 

E ae ia no na haumana e lawelawe i ia hora o ka pule no na hana pilikino.  No oa hana lima akamai, i elua hora o ka la, a he elima la o ka pule.  O ka paikau a me ka hooikaika kino kekahi hap@ ia o na haawina ma ke kula i kela me keia la.

 

E ao ia no ma ka Arimakika, Olelo Beritania.  Akeakamai, Anaho@a, Kakau me Kaha Kii, Moleanahooua malama Buke Kalepa, @a humu lole, pa@ palapala, hamo puna a @e na mea like, a me ke k@i hao.

 

O KA AUHAU NO K@ AO ANA.  HE ($40) KANAHA DALA NO KA MAKAHIKI.

 

E uku mua ia he $20 i kela me keia hoomaka ana o ka hapaha.

 

E loaa mua i na haumana na apono mai ke Kanka no ko lakou kulana ola maikai, a me na palapala hoomaikai mai kekahi mau k@a e ae.

 

E malawa ia ana ka ninaninau no ka poe e komo ana ma ka POAKAHI, OKATOBA 25, 1887, ma ka halekula, ma Palama, hora 8:30 A.M.  E hoike ia lakou ma ka helahela, kakaulima, palapala aina, na @a kumu he eha o ka Arimakika, kakau olelo Beritania, me ke pela ana ia 100 huaolelo Beritania.

 

No na mea i k@, e loaa no ke ninau ae i ke kumu nui.  REV. WM. B. OLESON. 2130 4m

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

O ka mea nona ka inoa malalo nei, ua hoonohoia e ka Lunakanawai Kaapuni Geo. E. Richardson, o ka Apana Hookolokolo Elua o ka Hawaii Pae Aina, i Lunahooponopono no ka waiwai o C.K. Kakani, i make, o Hana, Maui.

 

Nolaila, o na poe a pau he mau koina ko lakou i ka Waiwai, a me ka poe a C.K. Kakani i aie ai, e hoike mai lakou me na hooia kupono iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole loa ia.  A o ka poe i aie mai i ua C.K. Kakani la e hookaa mai i ka mea nona ka inoa malalo nei. M.H. REUTER, Lunahooponopono Waiwai o C.K. Kanani. Hana, Mei 20, 1877.  2130 3t

 

HOOLAHA HUI.

 

E IKE auanei na kanaka a pau e nana ana i keia olelo hoolaha, o makou o ka poe no lakou na inoa malalo iho, ua hookohu pono aku makou ia JOS. MAIKAALOA KAUHI, o Mokuhooniki, Hilo, Hawaii, i Peresidena no ko makou Hui Kalepa Hawaii, ma Kahalii, Hilo, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o J. Kaianui i hoopau ia, a i Komisina ohi aie no hoi, a ke hoike ia aku nei ka lohe i na poe a pau i aie i ka waiwai o ka Hui, e hookaa ae ia JOS. MAIKAALOA KAUHI i oleloia, oia ka mea mana e hana, a e lawe i na hihia e ulu mai an, imua o ka Aha Hookolokolo

 

O makou no,

J.K. KAIAKOILI,

I. KALUA,

MANU,

KAIHUPAU.

2130 3m

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o JOHN REBELLO, he kanaka noonoo kupono ole.

 

Olelo kauoha mamuli o ke noi a na Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

 

Ma ka waohoia ana mai o ka Palapala Noi a M.A. GONSALVES a me W.C. PARKE, o Honolulu, na Kahu Malama Waiwai o John Rebello i oleloia, e noi ana e kauoha ia laua e kuai i kekahi waiwai paa o ka mea i oleloia, e waiho la ma Waiohinu, Kau, mokupuni o Hawaii, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke kanawai e ae ia'i laua e kuai i ua waiwai paa la.

 

Ua kau@ha ia e hele mai na pilikoko a me ka poe a pau i pili i ua mea la i oleloia, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha ma ka POAKAHI, ka la 6 o IUNE, 1887, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Aliiolani Hale, Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai in a he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuaii@ ua waiwai la.

 

A ua kauoha hou ia, e hoolanaia keia olelo kauoha no ekolu manawa manua ae o ka la e hooloheia ai i oleloia, iloko o ka Hawaiian Gasette a me KUOKOA, he mau Nupepa i pai ia ma Honolulu i oleloia.

 

Hanaia ma Honolulu, Mei 9, 1887.  Na ka Aha.  HENRY SMITH, Hope Kakauolelo.  2128 3t

 

AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hana o ka Waiwai o G.W. KEOIKI (k), no Hanamaulu, Kauai, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena. 

 

Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a S.W. KAUANOE (k), e hoike mai ana, o G.W. Keoiki, no Hanamaulu, ua make kauoha ole ma ia wahi ma ka la 27 o Aperila, 1887, a e noi ana e haawiia ka palapala hookohu Lunahooponopono Waiwai ia S.W. Kauanoe no Hanamaulu.

 

Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 4 o IUNE, 1887 i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, Kauai; a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, in a he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

 

Kakauia ma Kola, ko Hawaii Pae Aina, Mei 3, 1887.  JACOB HARDY, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.  2128 3ts.

 

HOOLAHA HUI.

 

Ua hoolilo mai o CHEONG PAN ma keia la i kona mahele o ka Hui Pan Ack Co., he mahi a kalepa laiki ma Koolau, Oahu, i ka poe nona na inoa malalo, a ua unuhi a hoopau loa ia mai ka hui aku.  Na na inoa malalo e hoomau aku ka hana, malalo o ka inoa hui o PAN ACK COMPANY, a ke hoike aku nei, aole loa he mana no Cheong Pan ma na ano a pau loa e lawelawe a hooponopono no ka hui, a e ohi i na dala a mau waiwai no ka hui i oleloia.  O na aie a pau o Pan Ack Company, e uku ia e na inoa malolo iho. 

 

PAN YICK & CO.  CHUNG CHAN,

CHUNG SAY. LUNG LA@,

TOM CHOY. CHUNG HO@.

2129 21S.

 

HOOLAHA HOOKAPU.

 

E IKEIA MA KEIA HOOLAHA, o@ o Mr. D. Mahiai, hope a kahu malama waiwai o LEVI MAHIA o ka'u keiki, ke hookapu a papa loa aku nei au i na ano holoholona a pau, lio, pipi, mi@, kekake, puaa a pela aku, aole e hele wale maiuna o ka aina i kapaia o ONINI NUI, e waihola ma kaapana o Pelekuna, Molokai, a o na holoholona a pau e loaa aku ana maluna o na aina la i oleloia, e hopuia no a e hoouku ia, a i ole e hoopiiia no ma ke kanawai.  E hoolohe i keia o pilikia auanei.

MR. D. MAHIAI

Hope Kahu malama Waiwai o Levi Mahiai Pelekuau, Molokai, Mei, 12, 1887.  2129-4@.

 

HOOLAHA HOU.

HOOLAHA HOOK@ @ ME KE K@

 

I KULIKE ai me @ keia maloko o @ mawaena o W.C. A@ @ AKANA kana wahine @ puni o Oahu, a me A@ @ kauia ma ka la 15 o M@ @ ke Keena Aupun@ ma ka @ aoao 189-191.  Ke @ e hooko ia aku ana ia @ uhakiia ana o na kumu @ ole ia ana o ka @ oleloia, a ma ia hoo@ @ aku ana ma ke Keena K@ @ & Co. ma Honolulu m@ @ ka POAKAHI. @ hora 12 awakea o @ ma ia moraki i oleloia @ iho nei.

 

No na mea i k@ e @ SARRAT, Loio ma ke @

ALEXANDER @

Honolulu, Mei 10 1887

Eia na aina e kuai ia @

1-0 kela apana aina a @ Iwilei, mokupuni o Oahu @ ili he 244 anana k@, a@ @ kaia ma ke Sila Nui @, Upai, a i hoolioia ia W. @ Puu (k) ma kekahi p@ @ 27 o Feberuari, 188@, @ ma na aoao @

 

2-O kela apana aina @ Kaluamoo, ma Waial@ @ hu, i oleloia, nona @a pa@ @ pa hale.  I hoomaka ana @ keia mahele, oia hoi ke @ kiai @ahele, e hele ana @ hikina 117@ @ pil@ @ Alaila, henia 56deg ko konohiki, A@ 40deg me ko konohiki a i ke @ mahele.  Alaila, akau 50 deg @ e pili ana me ko Pa@ @ kihi mua, a mal@ko o ia @ eka a oi iki aku a @mi @ aina i hoolilo ia ia Hana @ ka inoa Hana P@ @ilama @ i kakauia ma ka la @ poeia ma ka Buke 48, @

 

3-O kela apana aina @ na, Manoa, mokupuni o Oahu @ na ka ili he 20 eka. @ ma ke Sila Nui 101 @ punakane o W.C. A@ lilo ia ia W.C. Akana i @ ma kekahi palapala i @ patemaba, 1885, i @ope ia ma @ na aoao 190-1.

 

AHA HOOKOLOKOLO @ ko Hawaii P@ Aina @ pono Waiwai.  Ma ka @ KIHAKAPU (k) o Waia@ @ kauoha ole.

 

 Ma ka waihoia ana @ MOKUMAIA (k) o Waialua, @ ana ua make kauoha ole o @ oleloia, ma Waialua, i ka @ 1885, a ma ka la 17 o Iune @ ke Mea Hanohano E@ @ hi o na Lunakaoawai o ka A@ @ puka ia ka Palapala H@ @ pono Waiwai ia John O. P@ @ aku o John O. Davies me ka @ @ ana i ua waiwai la. @ ka Palapala Hookohu Lunah@ @ wai ia E.S. Timoteo o Waia@ @

 

Ua kauoha ia o @a POAKAHI, @ Iune, 1887, ma ka hora 10 @ manawa i kohoia no ka h@ @ la, ma ka Hale Hookolokol@. @ Hale, Honolulu, a ma ia manawa @ hi no, e hele mai ai na mea @ ke mai ke kumu, in a he kumu @ e ae ole ia ai ua noi la.  A @ hoolahaia ma ka olelo Hawaii.  @ maloko o ke KUOKOA, he N@ @ H@ lulu.

 

Kakauia ma Honolulu, Mei 1@, @

Na ka Aha.

HENRY @

H@ K@

2128 3ts.

 

HOOLALA HOOKA@

 

E IKEIA MA KEIA HOOL@ @ o AKONI KAHELE, h@ @ wai o KAHELE, he keiki @ hookapu loa aku nei i na holoh@ @ a pau aole e hele wale mal@ @ WAWAEKEA, a me HAIP@O, @ Pelekunu, Molokai; aole hoi e law@ @ wai o luna o ua mau aina la i @ me keia ano kanaka ke ole e @ no mai ka hope malama waiw@ @ mea a pau e ku@ ana i keia, @ i ole, e hoopii ma k@ kanawai.

AKONI KAHELE

Hope Malama Waiwai o Kah@ @ ki oo ole.

Pelekunu, Molokai. Mei, 12, 1887.

2129-4t

 

HALEPAIKII ALANUINUUAN@

 

I WEHEIA NO EKOLU @ MAHOPE IHO O NA HO@ PONO hou ana i wahi@ @ wa maikai no lela a me keia @ pai kii no lakou iho ma @ hoopaa iho makou e hoolak@ @ pau e like me keia malalo iho @

Kii pepa, 6, @ $@

Kiilako hale, lumi, hale a p@ @ $1.00.

Kii nui 8x10. 1, @ $1.@ @ no ke kakini.

Hoomaemae a hoolele H@ @ hiko, ma ia uku hookahi @. H@ @ pena 8x10 a me ka iaau, h@ @

H.A. LUSCO M@.

Helu-Alanui Nuuanu. @

 

HOOLAHA LUNA HOO@

 

Ua hookohu pono ia ka mea @ malalo iho, i Luna Ho@ @ JOHN O. DAVIES, o Waialua. @ a e kauoha ana i ka poe a pau @ lakou i ka waiwai i oleloia @ hooia i ka mea nona ka inoa @ Honolulu, iloko o eono mahina @ a i ole pela, e hoole mau loa ia @ poe i @ i ua waiwai la i olelo @.  @ aku nei e hookaa koke mai i @ inoa malalo.  ROBERT @

Luna Hooko malalo o ka H@ O. Davies.  Mei 2, 1887, 2127 @

 

HOOLAHA A KA LUNAHOO@

NOPONO WAIWAI

 

O ka mea nona ka inoa maia@ @ ho ponoia i Lunahooponopono W@ @ waiwai o WONG KIM, i make@ H@.

 

Nolaila o na mea a pau @ ka lakou i ua waiwai la, ke h@ @ waiho koke mai i ka lakou koi i h@ @ malalo iho iloko o eono mahina mai @ o keia hoolaha ana, a i ole pela @ aku no; a o na mea a pau i aie m@ @ wai la, e hookaa koke mai ma Keia @ Alanui Maunakea, Honolulu.  WON@ @

Lunahooponopono Waiwai o @

Wong Kim.

Honolulu, Mei, 5, 1887

2127-5ts.

 

HOOLAHA I KA POE AIE N@

WAIWAI O T. D. LANI

 

Ke hoike nei ka mea nona ka inoa @ iho, ua hookohu ponoia oia i Lunah@ pono Waiwai no ka Waiwai o T. D. Lani @ Lihue, Kauai, i make.  O ka poe @ mau koina ko lakou i ka Waiwai i @ paha ua hoopaa ia ma ka mo@ @ ano e ae paha, ke kauohaia aku nei e wa@ @ ka lakon mau hooia kupono i ka mea @ inoa malo iho; ma ka Helu 11, Alan@ Kaa humanu, ma Honolulu, iloko o na @ eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau ia no lakou.  A o ka poe a pau he aie @ la@u i ka Waiwai i oleloia, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo.  F.M. HATCH. Lunahooponopono Waiwai o T.D. L@ Aperila 18, 1887, 212@-@