Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 21, 21 May 1887 — Page 3

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Ruth Leach-stevens
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa.

Paina e THOS G THRUM ma ka Halepai o ka Ha "@ Publishing Company," Keena @, ma na kihi o Alanui moi@a@ me Nuuana.

            K@ mai na Olelo Hoolaha ma ke Kaena Hooponopono mamua ae o ka hona ia o ka auakea o na Poaha a pau.  Aole e @ na Olelo Hoolaha ke laweia mai @ ka ho@o hookeia maluna.  E hoo@ana makou i keia @u@a maluna.

            @ i na leia a pau a me na kauoha a me @ pepa ia Ka Nupepa Kuokoa @. Ina e loaa pono ole aku keia @ lawe, e hai mai me ka hakalia @ K@@na.

            @ laulua a keia pepa e haawi ai i kona @mi keneia no ke @ala, koe ka @ K@ Oahu, a me kekahi mau apana@ ka luhi i ka halihali ana ika @oana, e hooiia ka uku luna.

 

Kala me Keia.

            Ke @ hou mai nei kekahi halepai @ @o @ ka i mau @uke moolelo hou ma @ Hawaii ma keia mua aku, a @ a'a iwaena o na kanaka.

            Ia Kiiwi'oa i holo aku la, ua lona he @ no ka hapanui o na kana@, a koe na haumana o Keone@ na ahi pikimana, aka, e loaa @ kenikeni no lakou ke @ ia aina.  Mai ka waihona  hea @a?

            O ka @u@@ pahi ohe i hele aku la no @@@a maluna o Kaimiloa, ua kaa iho a kea'akai ana malao o kekahi o na @ pikamana Chas. P Kanaina, He @a ao ka puali puhi ohe aupuni, @ paha ma makahiki he 17 a oi.

            Ua hiamoe ia na kahu kaa helu 196 a@ maluna o ko laua kaa oiai e @@ra ma ke kihi alanui Papu me Ka@a@ka P@@lua nei.He wahi hana @@ ihema keia ma ka aoao o na kahu @@ @kaala na makai i keia poe.

            Ma ke ahiahi Poaono i hala, maloko o ka hale inu rama Roiala Hotele ua @@ku puupuu lima ia iho la o Kale e K@@ka ma ke poo a ua kahe awai mai @k@ me ka manaonao o ka eha i @aa ia Ka'e.  Aneane paha e noha pu @a@ niu. He ona raina mai no ko kela manaonao.

            Ke hoo nau ia mai nei no na aweaweilono no ka ahaolelo kuikawa Hawaii a noho aku.  He oiaio anei, a i ka manawa hea la?

            Maloko o ka Hale Mele hou i keia @@, e malama ana kela mau haole hoomakeaka McGregor me Shanon he aha hooleiea o ka laua hana i hele wale a @.

            O ka a@e@iga holo no Kaimiloa i ho ao ia ai i ka Poaono i hala, he elima mi@@ ka hora, a ke kuupau ia kona mahu me ka pea, he hookahi m@le i ka pule. Hoholo maoli.

            Oiai kekahi pake e hahao ana i kana @@ kaupoohiwi no ki ana aku @na manu ai laiki ma ke kihi alanui Alapai me Puoina, ua pahu ae la ka pu @@a i ki ai a loaa ka poino ma kona li@@ hema ma ke komo ana o kekahi a ana ileko o ka io. Mai make.

            Ua loaa i ke komite o Queen Emma Hale he mau noho kula mai ka Papa Hoonaauao mai.  E kukuluia ana he kula po e hoonaauao ai i ka poe opio@i@ Hawaii ma keia po Poalua ae. O Rev. W.B. Oleson ke kumu kula.

            Ua manao ia e hoomaka i kekahi @ halewai haipule ma Queen Emma Hale no ka pono o ka poe Hawaii e ka@ ana ma ka olelo Enelani, aka @@, no ka ino o na alanui, ua hoopa@a keia halawai a hiki i keia Saba@, Mei 20.

            Ua haolahaia ae, e malama ia ana e @@h@i waapa na ka hui heihei Ho@ul@ke hiki aku i ka Poalua o keia pu@, la @@ a oia hoi ka piha ana i ka Moiwahine Victoria na makahiki he 68 keia o'a ana. He heihei lio no hoi @i ma Kapiolani Paka ma ia la.

            O kahi e malama ia ai o ka ahaaina @ o Victoria e ko Honolulu nei mau puuwai Beritania, ma kahi noho n@m@ H.J. Nolte, Casino, ma Kapiolani Paka.

            O@@ohu pono ke Keoni Kamaki i na eke kapaa he 1908 mai ka mahiko mai a Heeia, a ua hahao ia ae iloko o ka apa o ka moku kalepa Sonoma i ka Poaha nei.

            Ua loheaia mai, e haawi ana ke alii ka Moi he aha hulahula Europa maloko o Lelani Hale ke hiki aku i ke ahiahi Paaloa o keia pule ae no ka hanohano o ka la hanau o ka Moiwahine Victoria ina nae e makuakau na hooponopono aea o loko. A i ole pela, e hoopa@@e ia aku ana no kekahi wa.

            Ua holo pukaka ae kekahi lio ma ke aianui Maunakea i ke ahiahi Poalua nei, a i kona hiki ana ma ke alanui Hotele, ua huli pu aku la oia ma ka la@@@ o ka hale pake, aole nae he mea i poino.

            Kanaono makahiki a oi mai ka holo ana o ke al@ L@holiho ma Kamamalu @i Pelekane, a holo hou aku la nei huakai ala o kakou, ke ole makou e koho hewa.  Pae aku la ia huakai mua i Potomata, Enelani i ka la 22 o keia mahina oia hoi ka la apopo, a i ka makahiki 1824.  A mai ka la 21 o keia mahina, makahiki 1841 a hiki i kaia la, ka piha ana ona makahiki 66 mai ka pae ana mai o ke huakai eiwa o na misionari ha lamaku i keia pae aina.

            Ua hanau mai na ka wahine a ka Hope Luna Leta David Manaku i ke kakahiaka o ka Poakolu nei, he keikikane nui momona o umi paona ke kaumaha.  Hauoli wale ko olaa ola ana.

            He mau la puanuanu loa keia o ke kulanakauhale nei, aohe nae o ka hooikaika loa iho, o ke kilikilihune wale iho no, iloko no nae o ia kilihune, ua hele a haukake aku haukake mai na huina alanni, ke hele la a pi@ka eka iluna o na kaa pio.

            Akelekele kahi pauku laau Kaimiloa mai alaa pu ia kona papa auwae e ka ihu o kekahi moku kalepa e ku ana ma ke awa, iaia i hoopuka ai no ka nuku o ke awa i ke kakahiaka Poakolu nei.  Ina ua holo ihu umene no Samoa.

            "He nani ka waihooluu o ke anuenue, he ikaika ka umauma huluhulu o ka liona opio, a he ihiihi hoi ka piko o Maunakea ke pa iho ka la; aka o ka nani, ka ikaika a me kaka ihiihi i kelakela loa aku, oia ke kane  a me ka wahine ui me ka inoa maemae."  N.K. 1879

 

            MA KA MULIWAI MAKE. Ma ka la 29 o ka mahina i hala, ua make iho la o Mr. Piliwaleo Kawainui, Hilo, i ke 60 o kona mau makahiki o ke ola ana ma keia ao mauleule, a kuu aku la kona luhi. O keia no ke kanaka i pakele mahunehune ai i ka wai kupanaha ma ke kahawai o Waiaama ma ka la 21 o Aperila, a o kona lilo loo ana keia i ka wai ma kela muliwai make.  Aloha no ia kupa o ka wai huihui o Kawainui nei.

D.I.W.

 

            HE ULIA POINO.  Ma ka la io o keia mahina i hala, ua hookui ae la kekahi kaa holo a me kekahi ho keiki ma Laupahoehoe, Hilo, a haki iho la kona wawae ma o ka pii ana o ka huila iluna.  Ma keia la no, ua haki ka wawae o kekahipukiki mamuli o kona haule ana mai luna iho o kekahi kaa lawe kopaa ma Palauea, Hilo.  A ma ia wahi no, ua haki ka wawae o kekahi keiki ma o ka pii ia ana e na huila o ke kaa lawe kopaa.  Eia laua ke lapaauia nei i keia mau la.

W.L.K.

 

            HE LUAHI NA KA MAKE.  Mei la 10, ua ikeia he mau kino make no kekahi mau kanaka paele ma ke kahakai o Ookala, Hilo; he kane a he wahine.  Ua hoohuoi ia laua ma ka la 9 mai, a ua kauoha ka haku hana o ka mahiko o Ookala i kekahi poe e huli ia laua, oiai aia laua malalo o ia mahiko e noho hana ana. A ma ia huli ia ana, ua ikeia ko laua mau kino e waiho ana ilalo o ka pali, aohe nae he hiki ke kii aku no ka nihinihi loa; a ma ka hoomaopopo wale ia ana, i lele maoli no laua i ka pali, no ka mea, ua loaa aku no kekahi o ko laua mau pono aahu e waiho ana ma ke kae o ka pali.

W.L.K.

 

            HE KAHU KAA PELO.  Ua ulu he hoopaapaa mawaena o kekahi kahu kaa a me kekahi wahine ma Apua ae nei i ke ahiahi Poakolu nei.  O ke kumu o keia hoopaapaa, oia no ke koi okoa ana mai @o ua kahu kaa nei e lilo keia wahine i mea na na haole e kuekaa mai ai i kona kino maluhia.  Mamuli o ka pale ikaika ana a keia wahine i lanakila ai oia mai na olelo pelo a ke kahu kaa, a ma o kona ike ana ua hoohoka ia kona manao lapuwale, ua holo aku la oia me ka hailiili pu mai i keia wahine i na olelo ino he nui. Malaila ka hanu mea hou a manene kona mau pepeiao i na olelo a ke kahu kaa, a iaia i haha iho ai i kana kake ma ka pakeke kikala o kona lole wawae, ahai e aku la ka pupuhi a ke Satana, a 'mai pakele ina ua "lapa ke kake a Hale."

 

UA IKEA.   Maloko o kekahi nupepa o ke kuanakauhale nei he manao pane i kakauia e kekahi keonimana i hilinaiia a he inoa kona i loheia ma o kona kulana kiekie e noho nei.  Ma ua manao pane la i hoopukaia, aole i mahalo ia e kekahi hapa o ka poe heluhelu lu a pela me makou.  Ua hele loa aku kekahi mau olelo mawaho o ka mea pono ke mahalo ia, a he mea lihaliha no ia ma ka hoomaopopo iho i ka manao.  Ua lehulehu wale aku no na manao i hoopukaia o keia ano iwaena o kekahi mau makamaka, he hailiili maoli aku no me na olelo ikaika, a o ka mei oi aku o ka haahaa loa, oia ke kapae ole ia o ia mau olelo ma  ko lakou kuono iho mamua o ka hai akea ana, a e ike iho ka lehulehu i ko lakou mau kee me ka waiwai ole.  Ma keia ano kalai manao, aole e hiki ke kapaia mai ke kanaka he naauao ia. Malia he naauao io no i oi aku, a o ka awili pu ana me kela ano ae la, ua uhi pu ia ka naauao i mea pouli. Aole hoi ma ka manao ana iho he waha olelo mana ka nupepa, a e hooili aku i na kee a pau na kona hokua e halihali.  Aole ma ko makou manao iho, ua pouli lakou a ua nele paha i na pane maemae ana, a e ao aku ana keia; aka, ua ike no lakou i ka mea pono e hana ai a e hoohana aku.  O ka pane maemae ana, ua oi aku ia mamua o ka wela o ka la e hehee ai na manao kekeue a pau, aole hoi me na hailiili pu-he hooi ana aku ia i ke ino.  O ka makia haaheo no ko ke kanaka naauao kulana kaulike, "E ahewa kupono ina ua hewa, a e apono hoi ina ua pono." Aole me na olelo kalakala.

 

KUIKUI PUUPUU.  Ma onomea, Hilo, ua hoolele puupuu ae la o Mrs. Kainapau a me Mrs. H. Paahao, a o ke kumu o keia no ka ulu ana mai o na manao opu punalua. Ua kaa ke eo o ke kahua mokomoko na ka inoa mua.

D.I.W.

 

NO SAMOA.  Wahi a na lono lanahea, ua manaoia e loaa aku ana he kokua  dala no Samoa mai Hawaii aku nei i maemae kona mau alaloa e hanaia la, a me na hale e kukuluiala. Ina nae he oiaio keia, alaila, ke pulama mua nei kakou ia waho, a pehea hoi o loko nei?  Ua pakua nae paha; ua pau ka hie?

 

            HE WILIAHIU.  Ahiuhiu lua kahi makani i pa iho ma ke awa i ka auina la Poalua nei, nana aku papai lua kikala o kau moku i ka onoonou ia i ka uwapo.  Hookahi wahi molu i hao ia ae a moku pu ana kona kaula hope, a puhi ia aku la a mai hookui i ka uwapo o Ulakoheo. No ka wa pokole nae ia wahi wiliahiu--malahini wale.

 

            HE MANAONAO  Oiai kekahi kanaka o Mahana kona inoa e hoohilala ana i ka ona maloko o kekahi hale inu rama ma Kanekina, ua piipii kai ae la ka haole kuai waiona a kulai aku la i ua kanaka ona la ilalo.  Alaila, hoi hou iho la na hila kamaa o ua haole la i ka ai hoopa ma kaepoku o ka lae a alaa pu ia ae la ka alaulu o ke kuapoi me ka manaonao.  He keu aku no hoi--alua make i haawiia mai la.  Hoohainu ia a ona, o ka make mua ia; alaila, hao hou mai la i ke kukai a me ka hehi, o ka make elua ia. Ua hopu ia ka haole hana naaupo e ka makai.

 

            KAHUNAPULE NO SAMOA.  O na lono hope i loaa mai ia makou, ua ae ia o D. Keaweamahi e hoi i Samoa i kahuna hai lamaku no ka olelo a ke Akua iwaena o ia lahui, a he wa wale no nona e holo aku ai.  Pehea hoi ina i kauka kakahi, a i loio no ia wahi?  Aka, ua pau papalua no ka hai lamaku a me ka loio ia Keaweamahi, a koe ka oihana kauka.  Malia o hoounaia aku kekahi o na lala o ka hui popo kuaina ma kahi o ke kauka, a na ka waihona lahui auanei paha e uku i ko lakou noho hana ana, oiai ke lohe e ia mai nei na ke aupuni e uku ana ia Keaweamahi.

 

            HE OMOLE PEPA.  Ua ikeia ka hana ia o na huila kaa, na pahu balala, na pakeke wai, na pola a me na waapa heihei me ka pepa, a he mau hana akamai hoi ia o keia au hou i huli nui ia ma Amerika.  Ano mai nei, ua hanaia na omole mai loko mai o ka pepa; ua ike ia ka maikai, ka luhi ole a me ka hoomenemene ole e like me na omole aniani.  He emi loa kona kumu kuai, a he mama loa no hoi kona kaumaha. Ua loaa mai nei keia hana akamai ma ke kulanakauhale o Kikako ma Amerika, a ke hoouna nui la ko laila poe kalepa mea ai i ka Iakou mau waiwai ma ia ano omole me ka hopuhopualulu ole iho.

 

            HOPUIA KA LOIO KUHINA  Ua puni ke kulanakauhale nei i na lono no ka hopuia ana o ka Loio Kuhina, kona mau hoa a me elua kaa no ka ona, walaau po a me ka holo nui, ma ke aumoe la Sabati i hala.  Me na huaolelo kalakalaihi i ku mai ai ke Kuhina imua o ke kiai wiwo ole o ka po me ka manao e hoohaahaa aku ana keia malalo ona, a no kona hoomaopopo ana iho ua hiki ole, nolaila, ua pepe wale iho la no oia malalo o ka mana kauoha a ke kiai e hele i ka halepaahao.  A wahi hou a na lono, ua hookuu wale ia lakou a pau e kekahi alii makai mamuli paha o ka hoopilimeaai a me ka makau wale. Ma na hora ahiahi o ka Poaono, ua ike ia no keia puulu a poai hoohaunaele i hele a luhe me he pinao la, a e hooleo iki ana malalo o ka malu hale alii, he ohe keia mai kakahi mea i ike maka a i waiaulu pu ia ma ia anapuni haukae.  Mai laila aku paha a hala i kai o Hamohamo, i ka unuunu wahi oho lipoa, wahi hou aia hauna; a mai laila mai ka hoi ana a haa hele ana iluna o ka papahele puna o Kalakaua Hale.  He luahi lakou na ka mohai (waiona), a he pio maopopo na ke kanawai.  Hilahila wale kakou.

 

            INA HE OIAIO   Ke hoi palekana mai o Kaimiloa mai ka waha o na ale o ka moana a ikea hou na kaiulu o ke one oiwi o kona maa kanaka i lawe aku la e hooluai hele i ke kai, ua lohe ia e hele hou aku ana kana misiona no ka lua i ka manawa no ka kapakai o Italia.  O ke ano nui ka o keia holo ana, e lawe ia aku ana he heluna o kekahi mau keiki Hawaii malaila e ao ai i na hana enegenia a me hana hao.  A no ka loaa mai o ka manuwa hou Hawaii e ku-paia mai la i Farani, e hookau nui ia aku ana lakou a pau malaila, a e kaa na hooponopono ana a pau malalo o ke kanaka ili ulaula.  Wahi hou a nei lono  maea, oia kekahi kumu nui e hoolakalaka ia nei ka hui himeni Iolani a me Kiwaihau, i pa mai no kahiaheahe makani mao, he hina wale aku no koonei uwahi.  He kanono lala o ka hui hookahi i ake ia, a ua like hoi me haneri iwakalua o na hui elua e hoolaka ia nei.  Na na pipa alanui a me na aluna ahiahi keia lono i hali mai, a ina no hoi o ka mea mau iwaena i o Hawaii lawe olelo ma, me lakou no ia.  O ka nuhou no ka makou e hoike aku.

 

He Make Walehia

 

            Me ke kaumaha a luuluu o ka naau no ka hala ana aku o Miss Rahaba Kaohu i ke ala hoi ole mai, a o ka home puanuanu hoi ko kakou mau kino, ua ili iho maluna o kona ohana ka @ me ka minamina ana nona.  Aloha wale oia.

            Ma ke ahiahi o ka Poaoa@@ i hala. Mei 14, 1887, hora 4p.m. ma Kikihale, ua kii mai la na lima menemene ole o ka make ia Miss Rahaba a lawe palanehe aku la i kona hanu hope me ka waiho iho o kona kino lepo imua o ka ohana me ka manaonao.  A no kona uane hoi i ka poli o ka Makua Lani ileko o ka maluhia.

            He kaumaha, luuluu a me ke aloha paumako no ka mea i hala aku iwaena o na makua, ka ohana a me ka lehulehu no a pau, a pela pu hoi me ka mea kakau iloko o haawina hookahi Aku e hoolana i ka manao no ka loaa iaia he maha ma kela ao.

            Ua hanauia o Miss Rahaba Kaohu ma Honokohau, Maui, ma ka la 20 Sepatemba, 1874, a ua piha iaia na makahiki he 12, 8 malama a me na la keu ma keia ola mauleule ana a hiki i kona hele ana aku la.

            Ua hoonaauaoia oia ma ke kula o Koleaka, i noho kumu ia hoi e kekahi opio Hawaii.  Mrs. Akeneke, no ka manawa mua oiai kona mau la makamua o ke ao ana i na lala o ka naauao, a he haumana hoi i minamina nui ia e kana kumu no kona holomua ma na haawina a pau i ao ia iaia.  No ka elua o ka manawa ua komo ma ke kula o Pohukaina, a o ka haawina i loaa iaia maka mahalopa ma kona home imi naauao mua, au akalu aku no ia ma kona meheu ma keia kula.  A no ka manawa ekolu ua hoonaauaoia ma ke kula Bihopa (St. Andrew's Priory School) a hiki i kona hala ana aku la, a haalele iho la i kana mau kumu aloha a me na hoa luhi o ka imi naauao.  A pela hoi i haalele iho ai i ka poli pumehana o na makua e uwalo aku ana ma keia aoao o ka luakupapau; aka, ua hala ka nani, ua mae ka pua nani o ke kihapai.- A, e Mrs. Kaohu-e, ua nalohia ka opuu rose nani o kou kihapai.-Aloha wale oe i ka hooneleia me na hua mohaha i hala aku.  Manaonao wale.

            Ua loohia ia ka mea i hala aku me na haawina ma'i no na pule ekolu a oi, a ua huli aku na makua i kahi e hoopau ia ai kona pilikia, aka, ua mau no ka hoomailo ana a ka mai i kona kino a hiki wale i kona haalele ana mai i keia ola ana, a hookuu aku la i kona mau ehaeha a me na luhi ma kela ao.  A oiai ua kokoke mai kona manawa hope, ua hui pu ae ka ohana a me ka mea poino iloko o ka haipule ana; a i ka hookuu ana, ua haawi na aloha hope loa me ke anoano eehia, a oia hoi ka ka mea kakau e hoomanao nei ia mau mapuna leo walohia, me ka ehaeha o ka naau, e aloha ana i ka makua a me ka ohana: "Good-bye mama, Good-bye mama, Good-bye all," a kuu malie iho la kona mau lihilihi me ka iho makawalu ana mai o kona mau waimaka no ka manawa hope loa; pau ka oni ana.  Aloha no.

            Ma ka auina la Sabati nei i laweia aku ai kona kino lepo no ka ilina o Kawaiahao. a ke noho nei ka ohana me ka u me ka minamina nona.

            He mea kaumaha loa iwaena o na makua, oia  ka make mua ana o ka hanau mua o keia Rahaba, he mahina a oi i hala ae nei.  A o ka muli iho hoi i keia Rahaba, ua make i ka Poaha o ka pule i hala, Mei 12, a o keia Rahaba hoi i ka Poaono nei.  Aole hoi i pau ae ka lihaliha no ka mea mua, haule aku ana keia; oiai no hoi e noho ana ka ohana me ka u kaumaha no na mea elua i hala aku, haule aku ana keia.  He oi aku keia o ka haawina kaumaha i kau aku maluna o na makua a me ka ohana, me ka manao na na keiki e hoopau na pilikia o na makua, oiai na la kanikoo ke kokoke mai nei.

            Ke hooki nei au maanei me ka naau luuluu no na makua i hooneleia i na hua mohaha o ke au hooulu lahui o Kalani.  Me ka mahalo,          J.I.L.

 

            Ke wiaho nei ma ke keena o keia pepa he mau owili nupepa i manaoia na keia keena e hoouna aku: he mau Elele, Paeaina, a me ke KUOKOA paha ko ia mau wa-hi.  O ka mea nana ia mau nupepa, e kii mai oiai ua ao mua ia mai keia keena me ka rula o ka oihana leta.

            He wahi hale lole ke kukuluia nei @na kekahi wahi o ke kulanakauhale nei, a he wahi hale heihei ia no ka poe a pau e makemake ana e hoike i ko lakou mama holo a koele wawae paha. He mau hale nui o keia ano i kukuluia ma Amerika a me Enelani no na moho kukini, a ua hoohalaia he mau la a he mau pule ma ka heihei hookahi ana.  He hele e like me ka hiki.

            Ma ke kakahiaka Sabati, Mei 15, ua make o Mr. Kaulia ma kona home noho ma Honuakaha iloko o na la pokole wale no o kona kaa mai ana, a i ke kanakolu a oi o kona mau makahiki.  He ohana nui kona i waihoia mahope nei me na kaniuhu nona; he kanaka a kamaaina i aloha ia e na 'lii a me na makamaka lehulehu; he kulana waipahe kona, he oluolu a me ka lokomaikai.

 

 

KA MOOLELO KAHIKO O

ENELANI

Unuhiia no ka Nupepa Kuokea

 

MOKUNA X.

 

ENELANI MALALO O HENERI I. I KAPAIA KA HAUMANA MAIKAI

 

            Hopu pio aku la o Heneri i na punahele a ke ahi Wahama i make a hoopaa ia iakuu maloko o ka halepaahae.  He mau hepa keia na ke ahi, a he poe hoolealea hoi iaia i kona wa molowa, a hookahi i lakou i lehia loa ma na hana epa a me na olelo hookaau, ua kapaia kona inoa o Firebrand.

            Oia kekahi i hoopaa ia me na hana ino he nui a Heneri iaia, a no ka hiki ole iaia ke hoomanawanui, nolaila, imi iho la oia i walu nona e hemo ai mai koha kenea aku, oia la epa ana i na kiai puka.  A o kana hana hoi ia i hele wale a wale waha, nolaila ua puni oi ke kiai puka a hemo aku la kiea he kanaka kaukoa mai na hana ino a ke alii, a hala loa keia i Nomana.

            Noho mai la o Robata ma ka aina Hemolele a loihi loa, manao iho la o Heneri ua lilo paha oia i ahi no Ierusalema, kukala aku la ua Heneri la oia ke alii nui maluna o ka aina a puni, a maluna hoi o na aina i lilo mai ia Wiliama ma ke kuai ana me Robata, oiai ua lilo o Robata i alii no Ierusalema, a ua make hoi o Wiliama ka mea nana e hoopnopono ke aupuni o Robata no na makahiki elima i hoopaaia ma ka aelike.  A ua manaoio mai na kanaka i ka lakou mau apuhi.

            Ia Robata i noho ai a loihi ma ia aina, hoi mai la oia no ke aupuni ma ke ala mai o Italia, a malaiala i mare ai oia i kekahi kaikamahine ui loa, a hoi loa aku la no Nomana.  Maiaila, halawai pu oia me Firebrand ka hepa a ke alii Wiliama i hoopaahaoia, a kuka pu iho la e hoala kaua aku ia Heneri no ka nohoalii e lilo mai no Robata.

            Maopopo pu iho la ia Robata ua kakaikahi loa kona mau hoa'loha i ike aku ia ia make ano he alii kahiko no lakou, a o ko lakou manao a pau aia no me ke alii Heneri.  A iaia i hooikaika ai i mau koa ikaika nona e kue aku i ke alii Heneri , ua ike iho la aohe lawa o ka ikaika, nolaila, hele kino aku la oia imua o Heneri e hana kuikahi makuhia, a e loaa iaia he haawina dala hoomau, oiai he alii kiekie oia no ka aina.  Ua ae mai o Heneri mamuli o ka nui o na olelo apuhi a kona kaikuaana Robata.

            He manawa lihi mahope iho, ua noho kaawale o Heneri a me Robata me ka holo mau ana mawaena o laua na olelo hoino a hoomakuahana. O ko Heneri mau no, he alii hakalia ole iho ma na mea a pau, a o Robata hoi, ua ulu mau iloko ona na manao lili no ka nohoalii ikona kaikaina, a o ka mea hoi ana ihoao ai e lilo i pio nana ma kela au kaua i Mauna Sana Mikela.  Ua hoomauia keia mau olelo hoomokuahana mawaena o laua, a hiki i ka wela loa ana o ka huhu i ke alii. Nolaila, lalelale ae la oia i kona mau koa a maki aku la ma ke ala loihi i kahi o Robata e noho mai la me kona peali naita he eha haneri ka nui.

            O kekahi kumu nui i manao ia ai ke ia hakalia ole o Heneri, oia no kona lohe ponoi ana i na hana ino he nui a Robata maluna o na kanaka o ka aina, a he mau hoa'loha maikai hoi nona i na makahiki loihi i hala iaia e noho ana iwaena o ka poai inu waiona, uhauha a me an hana ino a pau.  He lili kona ia lakou, oiai ua ikea ko lakou hilinai nui ia Heneri a hulinai hapa hoi ia Robata ma kekahi mau kulana noho ana aupuni a lahui.  Iwaena o na hana ino he nui i komo hou ai o Robata a haalele wale i kana wahine ui a mekeiki ke uuku i hanauia mai na lo laua puhaka.

            Hui hou ae la na hoahanau a kaua hou mahope iho o ka hala ana he kowa manawa loihi mai kela hooili kaua o Sana Mikela.  Ua hookui mai no o Robata i ko ke alii pualikaua me ka wiwo ole a me ka ikaika i hiki i kona hokua ke auamo, a no ka manawa hope ua hoopio ia oia e Heneri. Ina nae he manao pepe wale ko ke alii, ina paha ua pane aku oia i na olelo o ke aloha i ka hanau mua e noho maluhia hou me ke kino laelae, a aohe hoi e hapai hou i kona mau lima a kue mai iaia Aka nae aole pela; hoopaa pio ia aku la o Robata maloko o ke keena paahao no kona hopena i hooholo iho ai o Heneri.

            Ma na loina i maa iwaena o na'lii pio o ia au a i ahewaia ka hooopai he hoopaahao no ka hopena o ke kino, he mea mau ka lawelawe kupono ia no lakou me na kokua ana he nui, e like me ko lakou kulana ihi alii.  Pela no ko Robata hoopaahaoia ana, a ma kekahi wa, ua lawe ia i ka hooholo lio me na kiai e ukali ana iaia.  A ma kekahi ahiahi a Robata e holo ho ana me na kiai ma kona aoaoa, a ma kekahi ano okoa, ua  nalo honua aku la o Robata maluna o kona lio mai na kiai aku, a hoomanao ae la keia i kona palekana mai ke keena paahao aku.

            Ia Robata nae e kuupau ana i ka holo o kona lio no ka ululaau me na manaolana no kona lanakila, komo aku la ka wawae o kona lio iloko o kekahi wahi lepo pohopoho a paa loa iho la.

 

            A oiai oia e hooikaika ana e hemo hou kona lio, i lawe mama ia aku ai oia no kahi nalo loi, hoea koke aku la ka poe huli a loaa hou oia-Laweia aku la no kona keena puahao, a haiia aku la keia hana a Robata i ke alii Heneri.

            No ia mea ulupuni hou iho la ke alii i ka huhu iaia i hoomaopopo hou ai, aole no he wa e loaa ai ia Robata he noho ana lokahi me ia a me na kanaka, ina o keia hemo ana aku la o Robata e lanakila @@@ oia, heaha auanei la na haawina e hoea wai ana ma ia mua aku ke hoala hou ia he kaua mawaena o laua.  Nolaila, kauoha ae la ke alii e poalo ia na maka o Robata, a ua hooko ia.

            Halawai hou iho la o Robata me ka lua o na hoopai ehaeha-kona paa pio ana a me ka poaloia ana o kona mau maka ke kukui o ke kino.  He mau makahiki loihi ke ola ana o Robata iloka o la pouli, a iwaena o na hora pilihua me ka uiha o ka po a me ke ao, aia ko Robata mau noonoo ke auwana hele la i hope i na la opio o ka hauoli ka puni lealea, na kahua kaua, na wahine, na hanohano i papahiia e ia ma kela kaua Kerusade, a hiki i kona aikena ana i na waiwai hao a me ka limanui o na makaainana iaia e noho d@ke ana no Nomana. A ma kekahi ka kahiaka puanuanu aia ola he kino make maloko o kona keena paahao me na alina maewaewa ma kona iae palahalaha, a o ka hopena hoi o ke ola mainoino ana he kanikoo o na makahiki he kanawalu.  O ko Robata hopena walohia keia e na makamaka heluhelu.

( Aole i pau.)

 

 

            Ua hopuia a hoopaahaoia no 3 mahina ma ka hana oolea o Mr. Napoliona (he paniolo bipi) no ka lawe aihue ana i kekahi omole gini mai ka halekuai waiona o W.S.Luce. I komo aku keia kanaka e makilo wahi hapaha ai, oiai he hana kuluma mau keia iaia.  A no ka nana ole ia mai o kana noi, nolaila, ua hoolalau ae la oia ma kahi o na omole e kau ana ma ke ano makaikai.  Mahope puka oia iwaho me ka omole ma kona kuka.  Na ke kauwahi keiki uuku i hai i ka ona, a i ka huli ia ana aku, loaa pono aku la ke kalohe, e auku ana ka nuku o ka nika iluna.

 

Ua haule kakou me ka moolelo a Laudila i keia pule.  Ma ka aoao no ia ka mea kakau. 

 

Ua loaa i kekahi mea halihali nupepa i ka Poaono i hala ma ka uwapo o Maemae he omole malaga-waiana aohe i inu ia.  He omole keia i oili ae mai ka puolo a kekahi kanaka maluna o ka lio i hoopaaia mahope a i ole ma ka aoao paha o ka noho, a  e ahai ka ihu o kona lio no na pali Koolau paha, a i ole no ia koauka aku no.  Me he la e haohao iho ana oia i ka mama launa ole o kona lio i ka holo-eia ka auanei ua haule ka mea nana e hookaumaha.

 

HOOLAHA HOU

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME ke kuai.  Mamuli o kekahi mana kuai i hookeia maloko o kekahi PalapalaMoraki @ hanaia mawaena o MAHAU@@ (k) o Hilo, Hawaii, a me W.F. Whister, o Honolulu, Oahu, a assign ia ia ka Hakalau Plantation Company o Hilo, Hawaii, a na kakauia kela moraki ma ka Buke Aupuni, helu 83, aoao 45 me 46.  A no ka uhaki ana i ka olelo o @@ moraki nei, ke manao nei ka mea nona ka moraki e hooko i kela moraki me ke luai aku ma ke @ualala ma ke akea, i ka aina i moraki ia no ke kumu o ke kaa ole o na dala o loko o ka moraki.

            O kela aina oia ka hapa o Mahaulu il@l@@ o ka aina e waiho nei ma Kamaee, Hilo, nona ka helu Sila Nui 909.

(SIGNED)

HAKALU PLANTATION CO.

Mea Hooko Moraki.

E ninau ia D.H.Hitchcock, Loio ma ke kanawai ma Hilo.

Hilo, Apenia 26, 1887.  2137 31@

 

HOOLAHA KUMAU.

 

MRS. THOMAS LACK,

 

HELU ST. ALANUI PAPU

 

MEA KUAI A LAWELAWE I

 

NA

 

Mikini Humuhumu na Aahu, a nui wale Aku

HE AGENA KU AI NO NA MIKINI

White, New Home,

Davis, Crown, Howe,

Me Florence,

Na Kui Mikini o na

ano a pau a Howard.

Na pepa ana lole o

na ano a pau, a me

kela keiamea

NA LOPI MIKINI A KALAKA.

 

HE AGENA KUAI I NA

 

Pu Raifela, Pu Panapana. Pu ki manu,

na Poka, Lu, Pau@a, Kukaepele.

 

NA KAPUAHI AILA MAHU

 

            Mai ke nui a ka liilii

 

            Ma ka lawelawe nui ana o'u i ka hana lima akamai o ka oihana hana pu a pela aku, u makaukau au e hooko kaulua ole i na kauoha pau.

            O na kauhoa mai na mokupuni e hooko@@@@.

2082 1y

 

           

PACIFIC HARDWARE COMPANY

 

Na hope o Dilinahama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo, Na ano Bipi a me na la a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu.  UalaKahiki a pela ku.

2002 ly.

 

 

WOLFE & CO.

 

Mea Kuai i na Ano a pau o na Mea

AI, HUA AI, O NA ANO A PAU.

 

            Eke Palaoa, Berena, Waiu Bata, Berena manoanoa, Berena huinaha, mea ono, o kela ano keia ano; Ko paa, Kope, Ti, Aila mhu, a me na ano a pau.

 

Helu 66, Alanui Hotele; Halekuai mua o Lewis & Co.

            E loaa koke aku no na kauoha a pau loa me ka hakalia ole, a me ka maikai o na hoomalu ia ana.  E hooko ia na kauoha o ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe ma na ka me ka uku ole.  O na kauoha na i mokupuni, e lawelawe koke ia.                                                2085.6m

 

 

NUHOU! NUHOU! NUHOU!

AILA MAHU MAIKAI

HOOKAHI DALA WALE NO NO KE

KINI AILA HOOKAHI!

E Kuai pau ia aku ana no ka nui loa o ka aila i keia manawa.

            E AU E NA MAKMAK! E AU!

E kipa ae ma ka halekuai o

Kakela me Kuke.

 

B.F.EHLERS & CO.,

PAINAPA

 

Poe@ Kuai i na Lole a Pau.

Helu 99 alanui Papu.  Honolulu.

 

            E loaa mau ana na lole hou o na ano a pau maluna o kela a me keia moku.