Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 2, 8 January 1887 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kaui Sai-dudoit |
| This work is dedicated to: | Ia oe e kuu hiapo: Ioane Kahuapono Goodhue |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
-------------------
No ka Makahiki………………$2.00
No Eono Mahina………………1.00
---KUIKE KA RULA---
-------------------
Poaono………Ianuari 8, 1887.
-------------------
I na Luna o ke Kuokoa.
-----
No keia makahiki ae 1887. Ke kono ia aku nei oukou e hooili pololei mai i na kauoha pepa a me ke dala ia makou nei. Ina he mau inoa lehulehu loa kekahi i hookaa i ka lakou mau dala no ka pepa, e waiho pu mai i ka papa inoa, ka mea nana ke dala, kahi noho a me ka nui o kana mea i hookaa ai, in a ua hookaa pau a hookaa hapa paha. Alaila e holopono ana ka hana me ka loaa ole o na keakea ia. No kela makahiki i pau nui na hoohalahala i loaa ole o na keakea ia. No kela makahiki i pau, nui na hoohalahala i loaa mai no ka poe lawe pepa i ka loaa ole aku o ka lakou mau nupepa ma o na luna la. he oiaio ua paa ia na pepa no ka hoouna ole ia mai o ke dala. Wahi a ka poe lawe pepa ua haawi pau i ka lakou i na luna, a koe hoi ka loaa mai ia makou. Nolaila ke alanui maikai loa keia a makou i manao ai no na luna a me na lawe pepa. E hoomanao i keia, a e hookoia no me ka pololei.
-------------------
Ka Baibala.
---
Aole he puali koa i komo pinepine i ke kaua, a hoi lanakila mai, me ka make ole o na koa, e like me ka Baibala.
Aole he pakaua i hoomoanakua pinepine ia e like me ia a poino ole. Aole paha he pohaku ma kahakai i mau kona paa ana iloko o na ino o na makahiki he nui, aka, iloko o keia mau keneturia he loihi ka pa mau ana o na ino, ka popoi ana o na nalu ma keia Buke, aole nae i naue. Mau ka Baibala, aole i auhee, aole i pio, aole i nohaha. Oia paa no mai kinohi mai.
Ua ike no ka Baibala i ka ulu ana o na aupuni eha i hai ia ma Damela, a ua ike i ke pio hou ana. ua waiho mai o Asuria i mau kii nohaha no na hale hoikeike. O Media a Peresia, e like me Babulona a laua i hoopio ai, aole no i kala ke kaupaona ana ia laua, a ua mama. O helene, ua mau iki no kona inoa kaulana, aka, o Roma o na Kaisara, ua hala kahiko kona mau la kaena. Eia nae, o ka Buke nana e hai mai ana i keia mau mea a pau, ke mau nei no!
Ua hala na lahui, ua make na alii, ua waiho ia ka poe akamai ma na ilina, ua pio na aha he lehulehu, aka, ke huli mau ia nei ka Baibala, ke noonoo nui ia nei e ka poe naauao, a ua mahalo ia imua o na aha kiekie loa. Aole he buke e ae i oi aku ka heluheluia, ka huli ia, ka paioia, e like me ka Baibala. ua oi aku ka manao nuiia, a kue ikaikaia, ke paleia, a me ka hooleia, ka unuhi mauia, a haawi waleia i ko ke ao nei, ka mahalo nui ia, a me ka hoowahawahaia, mamua o kekahi buke e ae i ike ia ma ka honua nei.
Nui na hookahuli mao a maanei, oia mau no nae ka Baibala aole loli. Ua ano hou na mea a pau e huli ia ana i ka Baibala, aole nae e loli iki ana ke ano o ia Buke. Ua lilo na mea e ae i mea ole, mau nae ka Baibala aole hiki ke hoopau. He kinikini na buke e ae i hoea mai, a ale ia e ka lua mimilo o ka manawa, aka e holo malie aku ana keia Buke kupanaha, a hiki mai ka Anela e kau ana kona wawae ma ke kai, a hoohiki ma ka inoa o ka mea e ola ana, ia ao aku, ia ao aku, aole e manawa hou aku. Sabbath Reading.
-----------------------
Heaha ka Pono.
Mamua'e nei ua kono ia makou e hele i kekahi ahaaina, ai ka hiki ana aku ua maikai na hiohiona a pau, ua hoomaikai ia ka pahale, ua kauia na mea hoonani mao a maanei, aala mai la ka maile, nani hoi na pua.
Ua hoomakaukauia a nui ka ai momona, ka puaa, ka i'a, na manu, na mea i ono i na haole a me na kanaka maoli. Mahalo ka poe a pau i hiki aku ilaila. Aole nae i holo wale ia mau hana, me ka hookele ole ia, ua noonoo e ia na mea e pono ai, ua imi i na puaa momona, a me na i'a ono, na mea a pau e kupono no ia hana.
No ka lealea i na hana, ua manao anei e ahaaina mau. E kahea anei i na puaa, oiai, aole i mahuahua iki na kino, uuku ka io, aole no i momona? Aole nae i aho e kali a mahuahua kahi puaa, e waiho ka ai a oo, a e hoolilo ka manawa ma ka lawelawe ana i na hana mau i loaa na mea e pono ai; aole e ake ana e ahaaina mau, oiai, aole no he mea momona e waiho mai i ono ka puu.
Malia paha ua oo no ka ai ma ka nui o na Kula Sabati, a ua makaukau no na mea momona kupono no ka ahaaina pinepine ana. Ina aole, ua aho e mahi a i ke kihapai, a e kali a oo ka ai a e hoahu i ka ai maikai ma ka waihona. Ua oi ka maikai o ka ai ana i kela la keia la, mamua o ka hoonuu hookahi ana i ka makahiki, alaila noho pololi a hiki hou mai ka wa ahaaina. Pela anei e maikai ai ke kino, pela anei e pono ai ka uhane?
-------------------
KA MOOLELO KAHIKO O
E N E L A N I.
-------------------
Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.
-----------
MOKUNA 1.
ENELANI KAHIKO ME KA LAHUI ROMA.
He hoomana kupanaha a weliweli loa ko keia lahui Beritania i kapaia ka "Hoomana Deruida." Ua hoea mai keia hoomana ma ia wahi iloko o na la mahope loa mai nei, mai na apana aina mai o Farani i kapa ia o Gaul, a he hoomana i awili pu ia me ka hoomana o ka Moo, ka La, ka Mahina, a me kekahi mau akua e ae o ia au kahiko. Ua lawelawe ia na hana o ia hoomana e na kahuna Deruida me ke ano malu loa. E hoikeike ana ia lakou iho me he mau kahuna hoomanamana, a e hali ana me ke kauwahi laau kookoo ma ko lakou lima, (e like me ka na haole hana keaka mana) a ma ko lakou mau a-i me ka olelo ana i na kanaka, he hua keia no ka moo iloko o kekahi pahu gula. Aka, hookahi mea maopopo loa, oia no ka awili pu ana o keia ano hoomana me na hana kumakaia i ke kino kanaka a i hookahua ia mai na hana karaima, a ma kekahi ano hoi ua puhi ola ia na kino kanaka me na holoholona pu iloko o na hale uwea hakahaka. E hui mau ana lakou maloko o na ululaau pouliuli i kapa ia ka "Uluwehi Hoano;" malaila e lawelawe ia ai ko lakou mau hana hoomanamana, a ma ia wahi no kanaka opio e hele ai e ao ia mai a noho pu me lakou no na makahiki loihi he 20 ma ke ano he mau haumana.
Kukulu no keia mau kahuna Deruida i na heiau nunui a me na kuahu. A eia ke ku nei ko lakou mau apanapana i hiolo, ma Enelani a hiki paha i keia la. Aole nae i hoala ia keia mau heiau mamuli o ke kokua ole ana a na mikini mahu o keia au e hoohana ia nei, aka nae hoi, he mau mea ia i loaa ole ma na loina kukulu hale o ko ka aina poe kamaaina. A me he mea la in a paha ua ike nui i akeia poe Deruida ma ko lakou ano iho, a kukulu lakou i na heiau me ka ike ole ia e na kanaka, me he la e olelo ana lakou ua kukuluia keia mau heiau mamuli o ke ano mana. Aka, ua hauoli na noonoo ana ae, aole keia poe Deruida i keia wa e hoomau aku ana ma ia hana hoopunipuni a pela wale aku.
Pela iho la i omamaka ae iwaena o ka lahui Beritania; oia hoi he 55 makahiki ma mua o ka hiki ana mai o ko kakou Hoola i ke ao nei. A oia pu no hoi ka wa e noho haku ana ka lahui Roma maluna o ka honua i ikeia ia wa malalo o ko lakou Kenerala kiekie, Ieluisa Kaisara. I ko Kaisara kaua ana a lanakila maluna o Gaul, (Farani), lohe pinepine oia i na mea e pili ana no na paea oku me kona mau puko'a kuakea, oia hoi o Beritania, i ke kulana ikaika a wiwo ole o ko laila lahui kanaka, nolaila ua hooholo iho oia iloko ona he manawa kupono loa ia nona e holo mai ai a lawe ae ia Beritania ma ke kaua, oiai ua kokoke oia ma ke ala moana mai na kapakai aku o Farani.
Nolaila, holo aku la o Ieluisa Kaisara no na paemoku o Beritania ma na moku he 80 me 12,000 kanaka koa, ma ke ala moana mawaena o Kalaisa a me Bulona, oia hoi ke ala pokole loa e hiki ai i Beritania, a e holoholo mau ia nei e na mokuahi i keia wa. Me na manaolana nae oia i holo aku ai i Beretania e loaa wale mai iaia ka aina me ka hana nui ole a me ka maalahi; aka aole pela na haawina i hoea mai e like me kana i manao ai---ua kaua kue ikaika ia mai oia ma ka aina e na Beritania puuwai wiwo ole, me ka hoopoino pu ia o kona aumoku e ka ino nui a pau i ka ili a nahaha ma na kapakai. Ua lanakila na Beritania maluna on a no hookahi manawa, a he elua hoi on a manawa i lanakila ai maluna o na Beritania. Aole nae o ke koikoi loa o na poino ma kela aoao, aka, ua hauoli loa oia mamuli o ka hooholo lokahiia ana o ka noho ana maluhia mawaena o lakou, a no ia mea ua hoi aku la oia no ka home.
Iloko o ke kau kupulau o kekahi makahiki mai, hoea hou oia ma Beritania me 800 moku a me 30,000 kanaka koa, a ua hoomaka hou ia ke kaua. Ala nui mai kekahi mau ohana lahui Beritania a lawe ae la ia Kasawalona, he kanaka Beritania oia, i kenela nui no lakou. He kanak awiwo ole oia a pela pu me kona mau koa, a ua holopono ko lakou kaua ana me na Roma. Iloko o ia nee kaua ana o na Beritania, ike aku la na koa Roma ma kahi mamao i ka punohu o ka e'a lepo iluna o ka lewa me he mau kolamu ao la, a lohe pu no hoi lakou i ka halulu ikaika o na kaa kaua, nolaila kau e mai la ka weli ia lakou a haalulu ko lakou mau puuwai. Lehulehu loa na kaua hahana i hooukaia e keia kenela Beritania wiwo ole, a ua ili aku hoi maluna on a a me na koa na poino koikoi, aka, ua hoomau aku no lakou i ka paio ana me he mau liona la. A mamuli o ke ano lili a kuee mau ana o kekahi mau alii Beritania me ia a me kekahi mau alii e aku, nolaila ua mokuahana koke lakou, a ua haawi pio pu aku oia iaia iho, a noi aku e hanaia ke kuikahi maluhia. Hauoli loa o Kaisara, a hooholo i ke kuikahi maluhia a mahope hoi hou oia i ka home me ke koena iho o konaaumoku a me na kanaka i pakele mai ke kaua mai.
Aneane e haneri na makahiki i hala ae, a iloko hoi o ia au, he maluhia wale no ma Beritania. Maikai na kauhale a maemae ka noho'na. Pii mahuahua ka naauao o ka lahui a me ka aapo i na mea hoonaauao i aoia mai e ka lahui Farani a me na Roma. A i ke au e noho Emepera ana o Kelaudio no Roma, ua hoouna aku oia ia Aulasa Pilato, he kenela me kekahi pualikaua ikaika, e hookahuli hou i ka noho'na o ka aina, a ua hooko hapa ia no; hiki hou aku he kenela, o Onetoria Scapula, a hoopio i kekahi hapa o na 'lii Beritania. Aka ua hoomaka hou ke ala ana o na kanaka Beritania a hooholo lokahi e kaua a hiki i ka make ana. Iwaena o na kanaka wiwo ole o ka aina ma keia uluaoa hou ana, o Karadoka ka oi aku o ka wiwo ole, a ua hooukaia he kaua hahana e ia a me na Roma mawaena o na mauna o Wale Akau. Me na olelo hoolan amanao oia i panee aku ai i kona wahi pualikaua imua o na Roma e uhi makolukolu ana i ka aina, a no ka hopena hoi o ia kaua, ka luhi a me ka inea o na hooikaika pauaho ole ana, ua haule pio iho la lakou ma ka oi o ka pahikaua a na koa Roma, a ua kailiia aku la ka lanakila o ka la e na Roma. Ua hopu pio ia ka wahine a me ke keiki a keia kenela Karadoka a hoopaahaoia, a o ua kenel wiwo ole la hoi, ua kumakaia ia oia iloko o na lima o ka poe Roma e kona makuahine kolea, a oia a me kona ohana a pau ka i hoopaahaoia no ka lanakila hiwahiwa o na Roma.
Aka o ke kanaka nui a hanohano, e koikoi no kona popilikia, ma ka halepaahao a ma na kaulahao. Na kona mau hiohiona kilakila nae a me na nanaina aloha o ka poino maluna on a i hooni aku i ka puuwai o na makaainana o Roma, ia lakou e lulumi nui ana ma na alanui no ka makaikai iaia, a no ia mea ua hookuuia aku oia a me kona ohana e noho kuokoa hou no lakou iho ma Roma, a ilaila oia a waiho na iwi me ka maopopo ole i kekahi mea in a paha ua kilohi hou aku oia i na papalina aloha o kona one hanau. Ulu ae la na laau oka a nalohia aku la,---kupu hou ae la ma ko lakou mau mau makalua na laau oka hou a nalohia hou he mau haneri makahiki i hala ae, mamua o ka hoopoina loa ia ana o ko Karakoka moolelo kaulana.
Aka aole no i kanaaho mai ke ala kue mau ana o ka lahui Beritania; e paa ana i @@@@@@@@@@ ma na lima, e paio ana @@@@@@@ ana ma na pa tausani. Hoea ae la ima ka mokupuni o Anglesey i kapaia i keia wa o Mona kekahi kenela Roma, a luku aku la i ko laila poe kanaka; a malaila i hopu pio ia ai na Deruida a puhi ola ia i ke ahi. A iaia i hoohiki loa ae ai ma Beritania, ua ala kue nui mai la na kupa o ka aina iaia a me kona pualikaua lanakila mamuli o na hana pakaha wale ana o na kanaka Roma e noho ana ma Beritania i na waiwai o ko lakou aliiwahine Boadicea, a wahine kanemake a ka Moi o ka lahui Notoka me Safoka. Ua hanaino loa ia ua aliiwahine Boadicea la ma ke kauoha a Catus kekahi o na lunakoa Roma; hana hoohilahila ia kana mau kaikamahine elua maloko o kona halealii, a hookauwa wale ia ka ohana o kana kane. I panai no keia hana ino, ua hooi loa ia ka inaina o na Beritania, ala mai lakou a kue me ko lakou ikaika a pau. Auhee loa aku la o Catus me kona kipaku loa ia i Farani. Kipakuia na Roma mai ke kulanakauhale aku o Ladana a waiho mehameha iho la ko lakou kahua i noho ai. ma kekauwahi kauhale kahi noho nui ia e na Roma e lawelawe ana i ka oihana kalepa, ua luku nui aku la na Beritania ia lakou me ka pahikaua, e puhi ana i na hale i ke ahi, e li wale ana a e kumakaia ana ia lakou me ka hoomainoino loa ia, a iloko o kekahi mau la pokole loa, ua lukuia he 7,000 kanaka Roma. Aka, ua hoopuipui hou ia na pualikoa Roma e kekahi kenela Roma, o Setonia kona inoa. A ma ia ano pu no hoi i hana ai na Beritania a kaua mai la i kona mau pualikoa me ka ikaika loa. Ua paio na Bertitania me ka pauaho ole a hiki i ka hopena, a ua luku nui ia lakou e na koa Roma me ka weliweli loa.
Aka, he oia mau no ke kulana have o na Beritania, aole i hoomahaeluaia ko lakou mau puuwai no keia poino koikoi i ili iho maluna o lakou. I ka wa i hoi aku ai o Setona no kona home, ua ala kue ae la na Beritania i na pualikoa Roma ma ka mokupuni o Anglesey a lilo hou ae la ia lakou. Hoea hou malaila o kenela Agricola a lilo hou iaia kela mokupuni iloko o ke kaua, a hooauhulihia ia ka noho ana o ka aina no na makahiki he ehiku me ka nee iki ana aku o ia haawaina hookahi maluna o ka aina i kapaia o Sekotia, aka, ua kue ikaika loa mai la ko laila poe kanaka, oia hoi ka lahui Kaledonia, a he lili loa hoi ke lilo aku kekahi iniha o ko lakou aina. Nolaila ua hoomakaia kekahi kaua weliweli loa mawaena o keia lahui Kaledonia a me ua kenela Agricola la, a ua pepehi no lakou i ka lakou mau wahine ponoi a me na keiki pu mamua o ko lakou ike maka ana aku he mau pio hooluhi wale ia na keia kenela; ua kaua lakou, a na make iloko o na huina mahuahua, a manao wale ia no ko lakou mau kino heana na puu pohaku he i hele a kupipi e ku nei i keia wa ma na puu lehulehu o Sekotia. He 30 makahiki ma ia hope mai, hiki ae o Haderiana malaila, a ua mau no ke kue ia e na kamaaina. A mai ia wa mai a aneane paha e hala he haneri makahiki, hoea o Severusa malaila me kona pualikoa nui e kaua ai, aka, ua hoohauoli ia na kamaaina o ka aina i ka ike ana mai e haule make wale ana kona mau koa iloko o ka nenelu a me na kiowai opilopilo o ia wahi me he mau ilio la. Noho mai o Caracala i pani no Severusa, oia no hoi kana keiki, a nana i hoomalu aku ka aina iloko o na makahiki he 80 me ka maluhia. Aole nae oia i hoomalu aku me ka ikaika o kona pualikoa, a ua ike no oia i ka waiwai ole o ia hana, aka, ua kaana like oia i na pono a pau maluna o na lahui Kaledonia me Beritania; a maluna hoi o na kanaka Roma e noho ana ma ka aina. Pela iho la i loaa ai he noho'na maluhia iloko o ia mau makahiki loihi.
Mahope loa mai loaa he enemi hou no na Beritania, oia na kanaka Sacona. He poe keia i noho mamao loa mai na kapa-kahakai aku, a i hookahua i ko lakou noho ana ma ka akau o ka muliwai Rine ma Geremania. Holo mai la lakou ma na moku no na kapakai o Farani a me Beritania e pakaha wale ai. Ua kue ia a ua hoauheeia mai lakou e Carausia, he kanaka Belegiuma a Beritania paha oia, i hookohuia mai e na Roma i alihikaua nui no lakou ma ke kai, a malalo hoi o kana alakai ka hoomahele mua loa ana o na kanaka Neritania e kaua me ka enemi maluna o ka ilikai. He mau makahiki pokole ma ia hope mai, ua hoomaka mai la na hana pakaha a ka lahui Scots, no Irelani lakou, a me ka poe Picts, no ka akau lakou, a ua holopapa loa keia hana ino a ia poe ma na okana aina hema o Beritania, me ke ala mau ana mai o na hana hookahe koko. Aole no nae i pilipu na manao lili a makee noho'na o ka lahui Beritania, oiai iloko o ia wa loihi e nohoalii ana ka lahui Roma maluna o ka aina, ua hoomau no na Beritania i ke kue ikaika ana i na Roma me ke kanahai ole iho, a aole hoi i kuemi hope iloko o na manao kaniuhu no na poino e ae he nui o ka pakaha wale ia o na pono o ka aina. A hiki mai i na la o Honoria, he aliikoa Roma, a o ka manawa hoi i hoomaopopo ia ai ka hehi kulana pono ana o ko Roma mana hoomalu maluna o ka honua, oiai na koa Roma e huli hoi ana no ka home me na manaolana no ke pio loa o Beritania malalo o lakou, ua ala lokahi hou mai la na kanaka Beritania i hooi loa ia ae me ko lakou ano mau o ka wiwo ole, a kaua kue nui aku la i na koena Roma e noho ana, a no ka hopena loa, ua kipaku loa ia aku na Roma mai ka aina aku, a no ia mea, ua kaawale ae la ka lahui Beritania mai ka noho pio ana mai waena ae o na umii oolea a ka lahui Roma, a hoi hou iho la ka aina i na kupa ponoi e like me mamua, ma ke ano he lahui kuokoa.
He elima haneri makahiki mai ka hiki mua ana o Ieluisa Kaisana i ke kipaku loa ia an akau o ka lahui Roma mai ka aina, a aole loa lakou i hoea hou malaila. Iloko nae o ke au e nohoalii ana na Roma, e hooili ana i na kaua weliweli me ka hookahe koko, ua hookawowo pu aku lakou i kekahi mau pomaikai nui no ka lahui Beritania me ka hoomahele pu ana aku ia lakou ma na hana hoonaauao a holomua o ka aina i loaa mua ole i na kupa o Beritania. Ua hana ia he mau alanui akea, he mau pa kaua, a me ke ao pu ana ia lakou i na loina o ka lawelawe oihana kaua ana i oi aku ka holopono mamua o ka mea i maa mau ia lakou, a pela pu me ko lakou noho'na. Na Agricola i kukulu i kekahi pa lepo loihi no 70 mile i mea e pale aku ai i na hana pakaha wale a ka lahui Scots, me Picts; na Haderiana i hoopaa loa, a na Suerusa i hooi hou ae i ke kulana paa o ua pa lepo la me ka pohaku. Maluana ae o na mea a pau, a iloko hoi o ia au e noho ana na Roma, i komo aku ai ka lamaku o ka pono o ka hoomana Karistiano iloko o Beritania, a nolaila ua ao ia aku na haawina o ka ike ana i ke Akua, ke aloha ana i na hoalauna e like me ko lakou aloha ia lakou iho, a me ka hana maikai aku ia hai e like me ko lakou hana maikai ia mai. ua ao aku na Deruida e kupaa me ka punihei ole i kekahi mau mea e aku, a ua lehulehu wale na haumana a keia poe Deruida i ao aku ai ma na mea pili hoomana a pili kalepa.
Maanei ka hopena o ke au o na Roma ma Enelani, he hapa uuku loa i loaa na mea pili ia lakou iloko o ia mau makahiki he elima haneri i hala, a ke koe nei he kuauhau kaulana no ia au. Iloko o nei au e nee nei, oiai na paahana e paeli ana i ka honua, e hoomaemae ana i mau kahua hale noho a luakini paha, ua loaa ia lakou he mau apana dala Roma iloko o ka lepo, na pa kahi a lakou e ai ai, na kiaha a lakou i inu ai, na papahele pohaku a lakou i holoholo ai, na luawai, na alanui, na kahua kaua, a i ike ia ma o na laau ihe popopo a me na pale kila umauma o na Roma i make iloko o ke kaua, ka pa pohaku loihi o 70 mile i kukuluia e Severua, na kiahoomanao o ka lahui Roma i kukuluia, me na huaolelo pohihihi i hoailona ia maluna o lakou, a i maopopo ole ko lakou ano a hiki mai i keia au. He hapa uuku loa keia mau mea i hoakakaia ae la a kakou i ike iho nei, a no ia mea ke waiho pohihihi nei ka hananui o ka moolelo ole.
(Aole i pau.)
---------------------------
1887.
-------
KA NUPEPA KUOKOA NO KA MAKAHIKI HOU.
---------
Me ke kanalua ole e hiki ia makou ke hoolaha aku imua o ka lehulehu o ko makou mau poe heluhelu, e oi aku ana ko makou hooikaika no ka pono a me ka pomaikai o ka poe heluhelu i ke KUOKOA iloko o ka makahiki 1887. E hoomau ia ana na moolelo e puka nei a hiki i ka pau pono ana, a e hoopuka ia ana no hoi kahi mau moolelo kaulana hou ke loaa iho no kowa kaawale iloko o ka pepa. E hoomaka ana makou e hoopuka i ka Moolelo o Enelani mai ka wa kahiko loa mai. He moolelo oiaio keia a he mea hoowaiwai i ka lehulehu ma ka hoonaauao ana i ka poe heluhelu ma na mea e pili ana i ko na aina e a me na lahui o ia aina.
KA MAKANA NO 1887.
O ka makana a ke KUOKOA e haawi ai i kona poe heluhelu no keia makahiki ae, he makana i oi ae ka waiwai i ko na makahiki mua, oia no ka BUKE ALEMANAKA HAWAII a me ka HOIKE MANAWA a Kalamu. He buke maikai keia i paiia me na hua moakaka i humuhumuia a paa pono, a he waiwai no na home o ko makou poe heluhelu. Iloko o keia buke na moolelo a me na mea heluhelu e ae, a me ka hoike manawa no 1887, he kanalima a oi ae na aoao heluhelu.
E makana wale ana ke KUOKOA i keia buke i kona poe heluhelu a pau e lawe ana i ka pepa no 1887 me ka hookaa mua i na DALA ELUA o ka ukupepa iloko o ko makou nei keena; a na ka poe hiki mua ka loaa mua.
KA POMAKAI O KA POE KAKAU MOOLELO.
E haawi ana ke KUOKOA elua makana i kona poe kakau moolelo o ka makahiki 1887. I ka mea nana ka moolelo helu ekahi ma ka ohohia a me ka makeeia e ka lehulehu, e makanaia ana he KANAKOLU DALA, a i ka mea nana ka moolelo helu elua iho he UMI DALA ka makana.
O keia mau makana, he pomaikai kaulele wale mawaho ae o ka uku hoolimalima i ae like ia mawaena o ka poe kakau moolelo a me ka pepa. Ke manaolana nei makou e hoohua nui mai ana keia i ka pomaikai no ko makou poe heluhelu.
E pono i ko makou poe luna a me ka poe lawe pakahi e hoouna mua mai i na kauoha a lakou mamua ae o ka pule mua o Ianuari, i hiki pono ia makou ke hoomaopopo i ka nui o na pepa e hoopuka ia.
NA HOOLAHA HOU!
HOOLAHA HUI!
-----
O MAKOU KA POE NONA NA INOA malalo iho nei. Ua hoohui ia makou iho ma ka Oihana Kalepa Hale kuai ma Kawaihae-kai, Hawaii.
Ka inoa o ka Hui. "Hui Imiola."
---Na inoa o na lala---
P. Paniani Peresidena no Kawaihae-uka S. Kohala.
S.W. Nawahine Puuku no Kawaiahae-uka S. Kohala.
S.K. Maialoha Kakauolelo no Puako S. Kohala.
D.W. Kekoi Malama halekuai no Kawaihae-kai S. Kohala.
Mrs. Kekoi Kawaihae-kai S. Kohala.
P. Manoa Kawaiahae-uka S. Kohala
I.S. Akahi Kawaiahae-uka S.Kohala
G. Kaleohano Kawaihae-uka S. Kohala
M. Keawekalohe Kawaiahae-uka S. Kohala
S.K. Moehau Kawaiahe-uka S. Kohala
R.K. Kapuaiku Puako S. Kohala.
IMIOLA & co.
2108-41*
---------------------------------
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO.
--------
UA HOOKOHU PONO IA KA MEA nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono kuikawa no ka waiwai o DOMINGO LOPES RAMOS, o Kalihi i make. Ke hoikeia aku nei, o ka poe a pau he koina ka lakou i na waiwai la, e waiho koke mai i ka lakou mau hoike me na hooia kupono ia'u iloko o na mahina eono mai keia la aku; a o ka poe i aie i ua waiwai la i oelloia, a e paa nei paha i kekahi mau waiwai o ka mea i make, ke konoia aku nei lakou e hele koke mai e hooponopono no ia mea.
J.P. MENDONCA.
Lunahooponopono kuikawa no ka waiwai o Domingo Lopes Ramos. 2107-5t
---------------------
HOOLAHA KUMAU.
----------
WILDER & CO. (WAILA MA.)
Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na mea he pono a pau no ka hale.
Kihi Alanui Moiwahine me Papu. 1t
----------------
PACIFIC HARDWARD COMPANY
------
Na hope o Dilinahama Ma.
Mau Mea Kuai Lako Hao
Alanui Papu. Honolulu.
------------------
UA WEHE AE NEI O
Y. ANIN
---HE---
HALE INU KOPE
HELU EKAHI.
MA NA KIHI O NA ALANUI
Hotele a me Maunakea.
2090-6m
-------------------------
JAMES DOWER.
Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka on a mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana. Honolulu. 2029
------------------------
H. HACKFIELD & CO.
Mea Kalepa Nui, a Kuai Kukaa i na
Waiwai Lole, a me na Mea Hao
A HE MEA
KALEPA WAIWAI NUI
HONOLULU, H.I. 2082-1YR
---------------
HALEKUAI HOU
---ME NA---
L O L E H O U ! !
---------
KA HALEKUAI MAKEPONO LOA keia o neia Kulanakauhale me ka maikai loa no na lole ma ke kihi o na
Alanui Papu me Kalepa.
Na Lole o na ano a pau no na
Keonimana me Keikikane.
Na Lole komo, Na Papale, Papalekapu, Na Pahu waiho Lole, Na Paiki Ili, a pela aku.
He mau waiwai i lawe pololei ia mai no keia wahi, a i wae pono ia no hoi i kulike me ka makemake o ka poe uuku o kahi loaa.
O KO MAKOU MAKIA,
E OLA KE KANAKA ILIHUNE
E hele mai a e nana pono, i ike a pau kuhihewa.
EGAN & CO.
2092-1y
--------------------------------------
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI
LEWERS & COOKE.
(O LUI MA)
-----------
ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.
E loaa ai
PAPA NOUAIKI
a kela a me keia ano
--------
a Pani Piki, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na Ola, Na Papa Hele, Na Papu Ku. A me na Papa Moe nui loa
------------
Na Pili o na Hale o na Ano a Pau
------------
Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pai.
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na
ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoomaloo,
he lehulehu wale, Na Aila e ae o ua ano a pau.
----------------
NA WAI VANIKI
-----A ME NA---
WAI HOOHINUHINU NANI!
O NA ANO A PAU LOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE.
A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
----NO KA----
UKU HAAHAA LOA.
-------
E like me ka mea e holo ana mawaena
LAUA a me ka MEA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU
-------------------
KAKELA & KUKE,
E laa na pahiolo, koi hole, hamale, koi mai a me liili, kila, wili puaa, rula, apuapu, kui o na ano a pau, kaia kaa, hao hoopaa puka.
Pohaku hoena, kepa, lei ilio, kaula hao ilio, pahi, upa, pahi umiumi, kalapu, kope hulu, pulupulu, oepa ka lakala, lina hao, ami, keehi, a me ke
---KAULA OPU---
Palau o na ano a pau. Oo, ho, kopala, pe, kipikua, hao kope, au ho e pea aku, kua bipi, lei bipi, kaula hao bipi, uwea pa, uwea keleawe, hao pili, piula, kaa palala, ipuhao, ipu ti
PA-PALAI, MAKAU ME KE AHO
--------
Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula kuaina, hu'akai, ehi wawae, hulu pena, a pela aku.
Pena wali, kini nui a me liilii o na ano a pau, me ka pepa kuhikuhi, pena keokeo, aila pena, aila hoomaloo, vaniki kaa, a me vaniki moe.
PENA HOOMALOO
--a me aniani hale--
AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO ILI, AILA KAA, INIKA KAMAA.
PAUDA, KUKAEPELE, KIANA PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA ANO HE NUI A LEHULEHU.
----------
LOLE MAKEPONO
--E laa na--
AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, HULUMANU UWE-WAHINE, KUI HUM UHUMU, A ME KA LOPI.
Ke Kuike e loaa no ia ma kahi e
Kakela & Kuke!
------
NA MEA PIULA,
------
Mikini Humuhunu
Mokini a WHEELER a me WILSON
MIKINI A WILCOX ME GIBBS
NA MIKINI A
---R E M I N G T O N---
He nui loa na mea hao me na ukana e ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau ia aku, hewa i ka wa na maka ke ike.
----------
Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNE,
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HOOPAU NAIO, LAAU KUNU, PENIKILA, HUAALE, PAAKAI, LAAU HOOPAA HI.
No na Laau Hana a Pela ʻku.
KAKELA-KUKE.
Honolulu, Iulai 1, 1886. 2084-3m
--------------------
Kela me Keia.
--------
Ma ke Kinau o keia kakahiaka nui, i huli hoi ai ka Hooilina Alii mai Hilo mai.
He wahi paina ka ke alii ka Moi ma kona hale waapa i keia la, wahi a na lono.
O ka Poakahi ae ka la e ku mai ai ka mokuahi Australia i Honolulu nei, in a aku paha a halulu mai.
Ke upu ia nei, e kaa aku ana ko ka mokuahi Lehua alahele ke makaukau pono ae no na awa o Kauai.
Ma ka po Poakahi iho nei ka hoau mua ana ae o ka pualikoa Honolulu Laipela i ko lakou halau hou ma Manamana.
E nana ae i kekahi leta mea hou mai Nuuhiwa mai, a mai poina i ka alawa pu ana ae i ko makou mau olelo hoolaha.
Ua hoemiia iho ko Amerika aie lahui a hiki i ka $9,049,104 ma ka mahina iho nei o Iulai; a o ko Hawaii hoi, ke pehu aku nei.
OLELO HOOHOLO:--O ka mea hewa a lawehala a ke kanawai ke haalele i kona noho "Kekoa." O ka mea hewa ole ke noho mai "Kakina."
O NA makai kiai mua iho nei o Aliiolani Hale, oia o Kamana me Hapakini, ua hoopau ia; a o Edwin Hall me Kawewehi na kiai hou.
O KE kulana o ke kahua pauahi i keia mau la, oia ka ike ia ana aku o na hale pohaku nunui a me na hale laau. He kulana o ka uluwehiwehi.
No ka wa pono e loaa ai ia makou i keia mau la aku, e hoopuka aku no makou i kekahi moolelo hou, a no ka pau ana o ka ahaolelo e hului pau ia aku ai na mino ono a ka puuwai.
A hiki mai i nehinei, aole i ike ia o Kekoa ma ke keena ahaolelo. Ua ku olohelohe ka noho o Puna i keia mau la aohe leo. Wahi a kahi poe, ua hoopalahuli ia ka waha ilalo.
Ma ka awihi wale aku i ka panina o na hana a ko kakou ahaolelo, me he la aia no iloko o ke kapakahi o kela maluna. Aole mau hiona o ka pau i ka napoo ana o keia mahina.
UA komo kolohe ia ka hale noho o D. Logan ma Palama i ke ahiahi Poalua nei e kekahi poe i ike ole ia. ua lilo aku kekahi mau waiwai makamae a me kekahi mau mea e ae no 75 dala ka waiwai io.
AOLE i lawe maika mokuahi Waialeale he eke leta no Honolulu nei, aka, he mau whai mea hou uuku ka i lohe ia mai. Oia ka pau ana o ka ahaolelo o Amerika me ka hoonioni hou ole ia o ke kuikahi Panailike.
UA hopu ia e na kiai awa kekahi pake maluna o Kinau i ka Poalua nei, i loaa aku me kekahi heluna nui o na umi opiuma. Aia ka opiuma iloko o ka Hale Dute, a o ka pake hoi iloko o ka hale paahao.
O na Buke hea a Kipikona ka ka Fiele puka la e nema mai nei ia makou, o kana hoike anei e kaena ana i ka hahanohano hailepo oiai kona au e noho poo ana? Ae, na hoike ia a Hon. J. Kalua i olelo ai he opala, a e hoahu ia ma ka pahu opala o ka pulumi keena ahaolelo.
HOOKAHI o na powa i hopu ia iho nei, nana i hana hoomainoino i kela haole i loaa ai ia Kamaka makai ma alanui Beritania i hoolahaui aku ai i kela pule aku nei. O ka nui iho i komo pu ma keia hana, me he la, e loaa aku ana lakou.
Ua loheia mai ka paa ana o kekahi moo iloko o ka wai ma ka uwapo o Kamika, a ua hoike pu mai ka poe ike maka, he moo ano puipui no ano like me ka puipui o ka pulima, a eia ke waiho nei iloko o kekahi huewai aulani maloko o ka pa kula o Sana Lui.
Ma na lono mai Hilo i oleloia, i ka Poaono i hala ka hoomaka ana o na hoike Kula Sabati, a ma ka Poaha o ia pule, ua weheia he aha mele nui e ko laila mau puukani i kokuaia e ka puali puhi ohe a me ko Honolulu nei mau kileo kani.
Ua makaukau o Keaka Kuokoa me ka noho, pale, kaulawaha, uwepa, a me kepa, no ke kakelekele ana ia Keaka lio o Elele i nei mau pule. Ina e holo pupu, hiu ka uwepa, a in a hoi e nuha, hao ke kepa. E ike auanei oe i ke anapuu o ko kino wili ka huelo.
Ua hooholo kekahi komite mau o ka Hale Ahaolelo i noonoo i ka bila kanawai a Keau e aponoia ka haawi ana i uku hoomau no J.M. Kapena ma ka $2,000 o ka makahiki; a no Mrs. E. Barnard $300 no ka makahiki. Koe ka hooholo loa ana o ka Hale.
He wahi apana pepa ka i hoea mai i ka Poakahi nei i kapaia "Elele Puka La." E kala loa paha kona hookauhua ana, aka i ka Poaono nei no ka loheia ana mai o ka nahunahu, a hanau koke no. Ke ano hanau eepa paha ia he "palemo wale."
I ka Poaono i hala ka panee ana ae o Elele i mea kakau moolelo nona maloko o ke keena ahaolelo no ka wa mua. Heaha iho nei la keia? Hilahila paha i ka hoike okoa ia aku ua akea ko ke KUOKOA papa o na kohi kele iaia e nuu ai a ko'u ka puu.
I ka wa a ke komite o ka hale e noonoo ana i ka pauku 27 o ke kanawai auhau e pili ana i na auhau kula, ua eueu ae la ke kuhina Kipikona olapa ae la kana mau olelo hahana no ka pono ole o ka waiho ana o ia mau dala ma ka lima o na lunakula ma na apana. Aka, na ka Hon. Kakela i iliki pono mai i na kolamu wai kinai ahi kupua a uoki oe e maalili ana. Loha iho la me ke ano pipika.
Ua ike nui ia na haumana o ke kula hoopololei o Keoneula ma ke alanui e kolohe wale ana me na kaikamahine. Nui na makamaka i ike maka i keia mau hana a i hooia mai ia makou. Ua nalu wale iho no makou pehea la keia hana hoohemahema a na kumu o ke kula. Ua kamailio nui ia ka maluhia o na keiki i ka wa e noho kumu ana o Mr. Hila a i keia wa ke lalau wale nei lakou.
He elua mau opio Hawaii i kakele puupuu ae mawaho iho o ka hale telepone ma Honokaupu. He hapa kauna puupuu ka kekahi i haalelel pau ae ai i na maka o kona hoa a palahuli ana ke alo ilalo. E hao mai ana hoi kela i na a-i a Hinakahua, a poepoe ana keia ilalo; ia wa i hele palalu ai ka wai a me ka a-la. Hakaka pu aku me Pekekona a poohu na lau.
MA kekahi la o kela mau pule i hala ua hele aku la o C. Lilikoi o Kona maluna o kona ekake i ka pii ulu a hiki ma kekahi wahi, ike aku la kona wahi ekake wahine a hoomaka aku la e uhu. Ua kaohi mai o Lilikoi me kona ikaika, a moku pu ke kaulawaha, a ia wa i haule iho ai oia me ka paa o kona wawae a kauo pu ia aku la ia no 50 paha anana ka mamao; pakele nae i ke ku ana o keia wahi kolohe. Ua loaa na palapu, a mai like me Niau.
Ma ka lokomaikai o kekahi makamaka, ua hoike mai oia peneia: Ke ake ia nei e hoomau aku ka nupepa. Elele Puka La a hiki la ihea, a ke maka'u honua nei kona bosi o mauliawa e iho no ke pau ae ka ahaolelo, a o ka hapa bosi hoi aole on a makemake e hoomau loa, no ka mea, aole e hiki ke uku ia ka paahana hookahi no keia pepa. Pela ka i kau ia ai ka auhau i 10 keneta no ke kope, 25 keneta no ka pule, 50 keneta no elua pule, $1.00 no ka mahina, a he $10 a oi ae no ka makahiki. E ahu ana.
-------------------------
Ahaolelo o 1886.
-----------
(Koena o ka la hana 75)
Paiewai no ka muliwai o Waimea $1,300. Aponoia.
Na alanui o Hanalei $1,500. Aponoia.
Na alanui o Kawaihau $1,500. Ua hooholoia.
Na alanui o Lihue $1,500. Aponoia.
Na alanui o Koloa $1,500. Aponoia.
Ke alanui mai Nawiliwili a Kalapaki $100. Aponoia.
Na alanui o Waimea $1,500. Aponoia.
Noi o Dickey e hapai hou ia ka noonoo ana no ka $116 o ke alanui o Puna e kapaeia. Aponoia.
Ua hoopaneeia ke komite me ka hoike ole a ka Lunahoomalu no ka lawa ole o na hoa.
Hoopanee ka hale a hora 10 apopo.
-----------------
LA HANA 76, Augate 14, 1886.
Halawai ka hale e like me ka mau.
Kaapaeia na rula a heluhelu mai o Kalua he hoopii mai Kula, Maui mai, e noi ana e kapae i ka bila kanawai e pili ana i na holoholna ana. Waihoia ka hoopu ma ka papa.
HOIKE KOMITE KUMAU.
Na ke komite Hooiaio Bila Kanawai i hoike mai, ua kakau inoa ke Alii ka Moi i ka bila kanawai o na aha niele pau ahi. Aponoia.
HOIKE A NA KOMITE WAE.
Na ke komite Kakau Poepoe, ua pau i ke kakau poepoe ia ka bila kanawai e pili ana i na Komisina Palena Aina. Aponoia.
NA HANA O KA LA.
heluhelu ekolu ana i ka bila no ka hooloihi ana aku i ka manawa o na Komisina Palena Aina a hooholo loa ia ka bila.
Noi ka Loio Kuhina e hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 kakahiaka Poakahi. Aponoia.
Hoopanee ka hale.
---------------
LA HANA 77, AUG. 16.
Halawai ka Hale e like me ka mau.
NA PALAPALA HOOPII.
Na Nahale mai Kona Akau mai, e hooholoia ke kanawai no ka hoohoihoi ana i ka poe kalepa kalo palaoa. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka ka bila kanawai.
Na Paehaole mai Kalawao mai, e noi ana i lunamakaainana okoa ko laila. Waihoia a noonooia me kekahi bila kanawai e waiho nei i kekahi komite e pili ana i ke koho balota ana.
Na Dickey, he mau hoopii lehulehu mai Makawao mai. 1 E hoonee ia ka hale hookolokolo ma Paia. 2 O Paia kahi nui o na kanaka e noho nei. 3 Ma Paia ka hapanui o na hana ano nui. 4 Kokoke o Paia ma ke awa kumoku o Kuau. 5 O ka malama ia ana o ka aha hookolokolo ma Paia, he hoemi ana mai ia i ka luhi o na loio, oiai malaila kahi akoakoa nui o lakou. 6 E hookaawaleia i $2,000 no na lilo o ka hoonee i ka hale hookolokolo. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka bila kanawai e pili ana ia hana.
Na Kaunamano mai Kalawao mai, e hookohu ia o Simona Kahalehulu i lunakanawai, kahunapule a me ona luna makai. Haawiia i ke komite hookolokolo. Nana no mai ia apana mai no, e hoopauia ko Meyer noho agena ana no ka Papa Ola malaila. Haawiia i ke komite Malama Ola.
HOIKE A KE KOMITE MAU.
Na Kaulukou, i ka hoike a ke Komite Hookolokolo no ka bila kanawai e huikala ana ia C.B. Wilson luna wai mua, ua manao ke komite e waiho aku i ka bila na ka Hale no e noonoo i ka mea pono. Aponoia ka hoike a waiho ia ma ka papa.
HOIKE KOMITE WAE.
Na Kakela i ka lakou hoike e pili ana no na haawina dala no na kula hoonaauao o ke aupuni, ua hooholo ke komite na ka Hale no e noonoo i na hoolilo kupono ana, oiai ua ku ke aupuni i kahi hookahi, a he au hoemi lilo hoi keia.
Noi o Kipikona e waiho i ka hoike ma ka papa a noonoo pu me ka Bila Haawina.
Kamailio ka hale no ka hoike a ke komite, a ma ka ninauia ana, ua hooholeia e waiho i ka hoike ma ka papa a noonoo pu me ka Bila Haawina.
Hoomaha ka hale hora 12 awakea.
Hora 1:47 akoakoa hou ka ha hale.
NA HANA O KA LA.
Noho ke komite o ka hale no ka noonoo ana i ka Bila Haawina. Ke 'lii Waila ma ka noho.
OIHANA PAPA OLA.
Kahua mai lepera o Kalawao $100,000. Holo.
Na kauka aupuni $50,000.
Na Dickey, e heluhelu hou ia ka hoike a ke Komite Waiwai no na haawina o ka Papa Ola i haawiia na lakou e hooponopono. Aponoia.
Heluheluia ka hoike penei:
Na kauka aupuni $50,000. Hoemiia $42,000.
Kela a me keia lilo Papa Ola $45,000. Hoemiia $20,000.
Halemai a pela aku $45,000. Hoemi ia $40,000.
Hoomaemae kahua hoomalu $5,000. Hoemiia $4,000.
Kamailio mai o Kaulukou no kona kokua ole i keia hoemi a ke komite i ka uku o na kauka aupuni. O ke kauka o Hilo he kanaka makaala oia i ka hana, makaukau, a pela aku. Minamina loa au ke haalele mai kela kauka no ka hoemiia ana o ka uku. Koi mai oia ia'u i $1,500 no ka makahiki, aka ma kuu noonoo, aole no i lawa kela nona. Nolaila, kue loa au i keia hoemi ana.
Hooponopono hou mai o Kikaha ma kahi hemahema o ka hoike a ke komite e pili ana no ka uku o na kauka ma kahi o $45,000, i hoemiia, e hookomo malaila i $45,000; no ka mea, hookahi kauka i komo pu ole iloko o keia haawina, oia ke kauka Iapana o Kakaaka.
Olelo o Dole, aole pono e hoohoio puulu kakou a waiho aku na ka Papa Ola e mahelehele. Pono no kakou e hooholo kaawale i ko keila a me keia kauka pakahi. Mahelehele ka Papa Ola i ka uku o na kauka, a no ka uuku loa o ka uku o kahi poe, nolaila, haalele mai i ka hana.
Kamailio mai ke 'lii Martin no kona kue nui i keia hoemi ana i ka uku o na kauka. Aia ma ka apana o Kau, ke noho nei he kauka helu ekahi ma ka lapaau. Aka, minamina loa ke haalele mai oia i ka apana o Kau mamuli o keia hoemiia o ka uku.
Ma ka ninauia ana, ua hooholoia e hooholo pakahi ia ka uku o na kauka.
NA KAUKA AUPUNI.
No Hilo, Hawaii $3,000. Holo.
Hamakua, $2,000. Holo.
Kohala, $2,000. Holo.
Kona Akau me Kona Hema, $3,000. Holo.
No Kau, $3,000. Holo.
No Lahaina, Maui, $3,000. Holo.
No Wailuku, $3,000. Holo.
No Makawao, (kauka haole) $2,000. Holo.
Makawao a me Wailuku, (kauka Iapana) $1,600. Holo.
No Hana, $3,000. Holo.
No Lihue, Kauai, $2,000. Holo.
Waimea, $2,400. Holo.
Kilauea, $2,400. Holo.
No Honolulu, Oahu, $3,000. Holo.
Waialua a me Koolauloa, $3,000. Holo.
Na kauka Halemai o kakaako, a pela aku, $3,000.
No Waianae, $1,200.
No Koolaupoko, $2,000.
Ma ke noi a Wight, ua hapai hou ia ka noonoo ana i na haawina dala o na kauka o Hamakua a me Kohala. Hooholoia e like me keia:
Hamakua, $3,000.
Kohala no Molokai, $2,000.
Kauka no Molokai, $2,000.
Kauka noho paa no Kalawao, he $10,000.
No na laau lapaau, $10,000.
Hoopauia ke Komite o ka hale, a aponoia ka hoike a ka lunahoomalu.
Ma ke noi, ua hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 apono.
------------
LA HANA 78, Aug. 17.
Halawai ka hale e like me ka mau.
Heluheluia ka moolelo o ka la hana i hala a aponoia.
HOIKE KOMITE KUMAU.
Na Bihopa i ka lakou hoike e pili ana i ka olelo hooholo a Amara, i $2,000 dala no ka hoonaauao ana i na keiki a Rev. A. Clark o Waialua i make. Ua hooholo ke Komite e waiho ma ka papa. Aponoia ka hoike.
Na Kaunamano, Komite Malama Ola, i ka lakou hoike e pili ana ia Rev. R.W. Meyer agena o ka Papa Ola ma Molokai. Ma ka hooholo ana a ke Komite, na ka Oihana Papa Ola no ia hana, aole na keia hale. Nolaila e waihoia keia hoike ma ka papa. Aponoia.
HOIKE KOMITE WAE.
Na ke komite kakau poepoe i ka lakou hoike ua kakau poepoe ia ke kanawai hoomoe uwea moana, a me ke kanawai e pili ana i ka poe aie kaa ole.
Na Kikaha i hoike mai i ka lakou hoike e pili ana i ka itamu dala, he tausani no ka uku ana i ka ukupanee o na dala i hoohuiia me ko Banako Hale Leta. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka Bila Haawina.
Na Kaunamano i ka lakou hoike e pili ana i na haawina o na alanui me na alahaka, a ua hooholo ke komite e waiho ma ka papa a noonoo pu me kekahi Bila Kanawai.
NA OLELO HOOHOLO & NA BILA.
Na Dickey he mau ninau i ke KuhiKalaiaina: Oiai ua loaa i kou mua ma o ka luna hooia la na hemahema o ka Luna Wai; in a pela heaha kou mea e hoomau nei iaia i keia wa?
Kapaeia na rula ma ke noi a Likikini, a haawi ia elua bila kanawai i ke komite wae e hooponopono hou ai. Kanawai e pili ana i na aelike mawaena o na haku a me na kauwa. Kanawai e pili ana i na halepaahao, hoopaa a me hoopololei.
Noi mai o Kaunamano e heluhelu elua ia keia mau kanawai ma ke poo. Heluheluia Ma ke noi ua haawiia ma ka lima o kekahi komite wae.
Noi mai o Dickey e laweia ae kana bila kanawai e pili ana i na hoailona pai aupuni mai ka papa a haawi aku i keia komite wae. Aponoia.
Kapaeia na rula a heluhelu mai ke Kuhina Creighton he kanawai e hoomaopopo ai i ke ana ia ana on a moku mamua o ke kope ia ana ma ka Hale Dute.
Ma ke noi ua haawiia keia kanawai i ke komite kalepa a hoihoi hou mai i ka Poaha.
Kapaeia na rula a hoike mai ke komite wae o ka hapa uuku e pili ana i na dala i aie ia he $2,123.21 me $4,518.28 no na uwapo o Wailua me Waimea, Kauai. Ua hooholo ka hapa uuku o ke komite, o ka puu dala he 2,123.21, e kapae loa ia mai ka Bila Haawina aku. Mamuli o ke kapuluia o ke kukulu ana i keia mau uwapo pela i lilo ai i ka waikahe. A ua kupono no i ke aupuni ke hoole loa i ka uku ana i ke koena dala. Waihoia a noonoo pu me ka Bila haawina.
Kapaeia na rula a noi mai o Kaunamano e paiia na kanawai elua e pili ana i ka Papa Ola Hawaii.
Waiho koke mai ke komite pai, ua paiia kekahi kanawai e pili ana i ka Papa Ola Hawaii. Ua heluhelu alua ia ka bila ma kona poo a haawiia i ke komite.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu alua ana i ke kanawai e pili ana i ka Papa Hoohalikelike auhau.
Heluhelu ekolu ana i ke kanawai e pili ana i ka hoomoe ana i uwea olelo moana mawaena o Kapalakiko me Honolulu nei. Aponoia a hooholo loa ia ke kanawai.
Heluhelu ekolu ia ke kanawai e pili ana i ka poe aie kaa ole, a hooholo loa ia ma ke noi a Palaunu.
-------------
KANIKAU NO D. KAAWA
(Koena mai kela pule mai.)
-------
E haawi aku i kuu aloha nui i na hoahanau a pau iloko o Kristo. Eia au ke hele nei no ka wa pau ole. "Aloha oukou."
A no ka nui o ko'u aloha i kuu makuakane, ua haku iho au i mau wahi lalani mele, a oia iho keia:
Kanikau la he aloha
No D Kaawa he makua
He aloha kuu papa
Kuu poli e mehana ai
Akahi au a anu
Ua hoonele mai nei oe
Eia 'ku nei paha oe
I ka betera o ka haku
Auwe ka mea aloha
O ka leo o ka makua
Kuu hoa pili no hoi
O na pali Koolau
Ke au ae nei au
O kahi e ike ai
Nawai no e ike
He lawe na ka mea mana
Alo aku nei kakou
O ka loa o Aiku
Ake aku ai ka manao
O ka hala o Waimea
A hiki i Keawewai
Uhi paa mai e ka noe
O Keanaeli keia
O ka hale kaupakuole
Ilaila i pupue ai
I ke anu me ke koekoe
A ka la hikiola kakou
Hoolala ka manao e ike
Hoomaha aku na lio
I ka luna o Puehue
Hue mai nei ke aloha
Anoni me ka waimaka
Kuu alakai no hoi
Oia wahi malahini
Kamaaina i ka leo
I ka noho a ke aloha
Ilaila i loaa'i
O ka halekipa o kakou
Ke hea mai nei Niulii
O ka home olu i Maunakea
He aloha no ia wahi
I noho ia ai a kupa
A kulaiwi ilaila
Mamuli o na leo
Kuhihewa ai ka manao
E kau i ke kiekie
Oia alakai pono
Ua lilo i mea ole
A he uhane la he aloha
No kuu papa ua hala
Ma keia mau lalani kanaenae ke waiho pu aku nei au i ko'u aloha i na keiki o ka papa Pai.
MRS. ESETERA KAAWA.
--------------------------------
NA HOOLAHA HOU.
-------------------------------
S.B. DOLE.
LOIO. LOIO. LOIO.
He Luna Hooiaio Palapala.
KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu
2079-1y
----------------
FRANK GERTZ.
MEA KALEPA A LAWELAWE HANA MA
NA ANO KAMAA A PAU NO NA
Wahine, Kaikamahine a me Kane.
Na Kamaa Buti a me na Kamaa haahaa no na Keiki Kane a me na Kanaka makua, o na ano paikini hou loa.
2081-5ru.
---------------
JAMES DOWER.
Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka on a mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka han ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana. Honolulu. 2029-
-----------------------
L. ADLER.
HELU 13 ALANUI NUUANU.
Mea Hana Kamaa Buti a me Kamaa Haahaa.
Ua loaa mai no hoi na Kamaa nani no na Kane, na Wahine a me na Kamalii. No Kamaa Kiekie a me Haahaa, a Kuai ia ana no na Kumu Kuai Haahaa. E hana hou ia no hoi ma
KAMAA KAHIKO O NA ANO A PAU ME KA MAIKAI.
@@@
------------------
NA HOOLAHA HOU
------------------
W. AHANA,
KELA HUMUHUMU LOLE
-------
Mea hana i na lole hou ma na paikini maikai a pau a me ka hoomaemae hou ana i na
LOLE KAHIKO.
2008-1Y
-----------------
UA WEHE AE NEI O
Y. ANIN
---HE---
HALE INU KOPE
HELU EKAHI.
MA NA KIHI O NA ALANUI
Hotele a me Maunakea.
2090-3m
--------------
THOMAS MULDOON.
------
Hale Inu Kope Pookela.
-----
Pola Kope me ke Pa Kupa
UMI KENETA.
-------------
Ma ka Hale Inu rama Cosmopolitan Saloon, ma ke kihi o ke alanui Nuuanu me Hotele
2098-3m
----------------
Ua Hookaawaleia Keia Kowa
---no---
Mrs. Thomas Lack
MEA KUAI A LAWELAWE I
---NA---
Aahu Nani, na Mikini Humuhumu,
Me na Kui.
UA NEE AE OIA I KA
Helu 81, Alanui Papu
Honolulu.
I ka la 28 o Iune, '86.
2082-4v
-----------------------
NA WAIWAI HOU I LOAA MAI NEI.
---EIA MA KA---
LADIES BAZAAR.
HELU 88, ALANUI PAPU.
Ma ka mokuahi Zealandia i loaa mai ai ia'u he kakaikahi o na PAPALE wahine ano hou loa, oia hoi ka Papale
MARY ANDERSON.
A he nui iho no hoi ka nani o na Papale muouou, na pua, na hulu, a he mau uhi maka he nui. Eia no hoi ia'u he heluna nui o na KALIKI, na hainaka, na lole pale ili o na ano a pau. A he hiki no hoi ke
HUMUHUMU LOLE
ma ke ano hie a pau me ka haahaa o ka uku.
MRS. J. LYONS, On a.
MRS. E.T. SKIDMORE, Luna Nui.
2088-3ms.
------------------------
WOLFE & CO.
--------
Mea Kuai i na Ano a pau o na Mea
AI, HUA AI, O NA ANO A PAU.
----------
UA NEE AE MA
Helu 66, Alanui Hotele, Halekuai mua o Lewis & Co.
E loaa koke aku no na kauoha a pau loa me ka hakalia ole, a me ka maikai o na hoomalu ia ana. E hooko ia na kauoha o ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe ma na ka aie ka uku ole. O na kauoha mai na mokupuni, e lawelawe koke ia. 2088-0t
-------------------------
B.F. EHLERS & CO.,
PAINAPA.
-------
Poe Kuai i na Ano Lole a Pau.
Helu 99 alanui Papu. - Honolulu.
--------
E loaa mau ana na lole hou o na ano a pau maluna o kela a me keia moku.
2081-1y
---------------------
Kaulana o Kohala i ka Aina Haaheo.
---------
E naue mai e kilohi i na nani mae ole. Na Luhiehu o ke kino e Linohau ai oe. E awihi iho ai oe i ka haa a na Pihipihi. A hi-o
ko Papale i ka pipii a ka Ai kala.
EIA LA! EIA LA! EIA LA!
---MA KUU MAU---
HALEKUAI LOLE NUI.
---MA---
KAIOPIHI & KAPAAU
Malaila e loaa ai na ano i a ka makemake o na Kane, Wahine a me na Keiki. E wiki. Mai lohi.
P.A. DIAS.
--------------------------------------
Kalo Palaoa! Kalo Palaoa!
HE KALO PALAOA ANO HOU LAO.
HE MAEMAE, A HIKI I KELA ME KEIA KE HANA I POI NONA IHO
POI ONO! POI ONO!
Aeae, a pahee maoli ke moni aku. He ono a mokaekae no hoi o ka poi maoli ke ai ono.
He 25 paona o ke eke hookahi, no ke kumukuai haahaa loa he 40 keneta. Nolaila, ua lawa no ke kanaka hookahi no ka poi i ka mahina holookoa ke hoolilo oia i $1,500 no na eke Kalo Palaoa eha (4).
Ua hana hou ia a hoomaemae hou iho nei keia Hui i ka mikini no ka hana ana i ke KALO PALAOA, a ua hoolawa pu ia no hoi he dala no ka hoolako ana mai i na mea paahana helu ekahi )1) no ka hoohana a hoomo'a ana i na Palaoa Palai, Palaoa Oma, na Meaono, a me na Pudina etc. etc., me ka maalahi a me ka maikai mai ka palaoa maoli mai.
He nui na hooiaio ana no ka maikai loa o keia POI mai kela a me keia i hoao, a ua oi loa a, wahi a lakou, mai ka poi i hana lima ia.
O ke KALO MUSH no ka paina Kakahiaka, he Ono a Mikololohua maoli no hoi.
He mau hooia no hoi mai na Kauka mai no ke kupono loa o keia poi no na epa ano ikaika ole a nawaliwali.
NA KUHIKUHI NO KA HANA ANA!
-----------
O keia na kuhikuhi no ka hana ana i ka poi mai ka Palaoa Kalo mai, a o ke kumu no ka makou hoololi hou ana i ka hana ana, ua ike ia ka nui o ka hana ma ke ano mua, a o keia, he uuku ka hana; he hookahi no hana o keia, oia ka hanai ana i ke ahi.
E lawe ma ka PALAOA KALO kupono au i manao ai a e hoowali me ka wai huihui, e like 'la me ka hoomakaukau ana o ka Palaoa palai, me ke akahele o hakuhaku. (No hookahi eke o 5 paona, e hoowali me 6 kiaha wai huihui---kiaha piula liilii o hookahi paina.) Hookomo iloko o kekahi eke lole kukaenalo maemae a hookomo iho iloko o ka ipuhao a kini aila mahu paha (na paila mua nae ka wai) no 2 a 2 1/2 hora paha ka loihi e hoomo'a ai, e like no me ka nui o ka PALAOA KALO i hoomakaukau ia a hookomo ia iloko o ke eke. E malama pono ia lalo ae o ke eke e paapaa, a he mea pono paha, e hookomo ia i mau pohaku liilii a apana piula paha ilalo o ka ipuhao, i loaa ke kaupele ana mai ka hoopaapaa ia o ka ai. Ke mo'a, e hoomaalili iluna o ka papa ku'i ai no ka wa pokole, a oiai e pumehana ana ao, e hoomaka e ku'i i ke maalili loa, nui ka paakiki a nui pu me ka hana. E ku'i a moku ka ai, alaila, holo iloko o ka umeke, o ka loaa no ia o ka poi ono loa. Ina ua makemake ia e awaawa ko ke ka wi, e waiho ma kahi mahana, no hookahi la; a in a o mau ka makemake e ai mau i ka ai awaawa, e hoomo'a i olua la mamua ae o ka pau ana o ka ai e ai ia ana. 2074-3m