Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 25, 19 Iune 1886 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

No ka Makahiki…$2.00

No Eo@o ...1.00

KUIKE KA HULA.

Poao@no. ..June 19, 1886

 

Haawina Kula Sabati.

Haawina II.

I@lai 11. Iosu ke kahup’ha maikei Ie 10:1—18.

OIAIO, he oia o ka’e e olelo aku nei ia oukou. O ka mea komo ole ma ka puka iloko a ka pahipa. aka e pii ae ma kahi e, he aihue ia a me ka powa.

  2 Aka. o ka mea e komo ma ka i u. ka, oia he kahu o na hipa.

  3 Ke wehe a@ lalo kia’puka nono, a ua ho lohe na hipa i kona le@; a kahea aka ia i kana io hipa m ke inoa a akakai aku ia lakou maw.ho.

  4 Aia kuu aku ia i kana poe hipa po oi mawaho, hele no ia mamua o lakou, a hahai nei na hipa ia ie; no ka mea, ua hoomaopopo lakou i kona leo.

  5 Aole lakou e hahai aku i ke kanaka e, aka, e hoi, lakou mai ona aku la; no ka mea aole lakou i hoomaopapo i ka leo o na kanaka e.

  6 Olelo mai ia o Iesu i keia olelonane ia lakou; aole nae i ike i ke ano o na mea ana i olelo mai ai ia lakou.

  7 No ia mea, olelo hou mai la o Iesu ia lakou, Oiaio, he oiaio ka’u e olelo aku nei ia oukou, Owau no ka puka no na hipa.

  8 O ka poe a pau i hele mai mamua o’u, he poe aihue lakou a me ka powa: aka, aole i loolohe na hipa ia lakou.

  9 Owau no ka puka: ina e komo ke kahi ma o’u nei, e ola ia, a e komo mai ia iloko, a e puka ahu iwaho, a e loaa ia ia la ai.

 10 O ka aihae, hele mai ia e aihue wale no, a e pepohi, a e luku aku: i hele mai hoi aii, i loaa’i ia lakou ke ola.

 11 Owau no ke Kahuhipa maikai: o ke kahupipa maikai, oia ke haawi i ko na olaeho no na hipa.

 12 Aka, o ke kanaka i hoolimaliamaia, i ole hoi ke kahu, aole hoi nana ponoi na hipa, ike aku no ia i ka iliohae e hele mai ana, alaila, haa’ele aku ia i na i ipa, a helo aku ia; a hopu maila ka i i hae ia lakou, a hoopuahu aku la i ka poe hipa.

 13 Hole no hoi ka hoohmalima, no kona hoolimalimaia’na, aole o’a i manao i na hipa.

 14 O@au na ke Kahu’ipa maikai, ua i@eno au i ka’u, ua ikeia hoi au ke ka’u.

 15 E ike me ka Makua e ike mai iaia, peli hoi au e ike ai i ka Makua: ke haawi noi au i kuu ola no na hipa.

 16 A he poe hipa e ae no ka’u, ao’e no keia pa@ he pono hoi no’u e alakai mai ia lakou, a e hoo@ohe auanei lakau i ko’u le@ a e li o i hookahi ohoan hipa, hookahi hoi Kahay’pa.

 17 No ia mea, ke aloha mai nei ka Makua i@@u, no ka mea, ke hoawi nei au i ko’u ola, i lawe hou mai ai au ia mea.

 18 Aole kekahi e kaili ia mea mai o’u aku la, aka, na’u iho no e haawi aku ia: he mana ko’u e haawi aku ia, he mana hoi ko’u e lawe hou mai ia. U@ loaa ia’u keia kauoha na ko’u Makua mai.

  Pauku Gu’a. Owau no ke Kahuhi pa maikai: o ke kahuhipa maikai, oia ke haawi i kona ola iho no na hipa. Io 10:11.

  Manao nui. O Iesu Kristo ke Kahuhipa maikai, nana i alakai, kiai, Lanai a hoo’a ia kakou.

NA HELUHEI@  I.A.

  Poakahi, Io. 1—18.

  Poalua, Hal. 23: 1—6.

  Poako’u, Ezek. 34: 1—26.

  Paoha, Is. 40: 1—11.

  Paolima, Is. 63:7—14.

  Poaono, Io. 15:9—17.

  S@bati, Io. 21:1—17.

  M le, Ka Iesu Kamaiki wau, H. A. N. 140.

  Pu’e.

NA NIMAU.

Heaha ka hope o ka hana mana a me ka hoopaapaa ma ka haaw na i hola? Io. 0: 22, 34. O’a anei ka hana i lupono no na Kal n, e kipaku i na hipa? Aole anoi o ke alakai ana ia lakou ma na wahi maimai i loaa ka ai? Hoomaopopo aku o Iesu i na Par’saio i ke ano o ke aha ma keia hawawina?

  Ma na aina Hikins, ua hanaia ka pahipa me na pohaku, a kau ia na laau aoi maluna, i mea a pala aku i na iliehae. Ma ka puka ua waiho ia he mau laau i mea e hoopaa ai, a malaila ke kiai ana o ke kahuhipa a ao ka po. Malaila ka akoakoa ana o kekahi mau pu’a hipa, a waiho ia ma ka lima o keia @iai. I kakal iaka, ua hele mai na ona o kela a me keia pu’a, a keikeke ma ka puka, a wehe mai ke kiai, a kahea l@. kou i ka lakou mau hipa ponoi, a alakai aku i kula e ha@ai. Ina he powa e kii ana i na hipa, ua pii maluna o ka oa e komo ai. aole ma ka ipuka o ikeia e ke hiai. He inoa ko keia a me kei hipa, a ina kahea ke kahu, ua lohe no, i holo koke aku iaia. Ina kahea ka nalihini iaia, sole hoolohe mai, aole @naopopo kona k o.

  Heaha na pahipa o ia mau aina? Ua malama ia anei na hipa i ka po a me ke ao? Noho anei na kahu a pau me na pu’a i ka po, na ke kiai hookahi p@a i ma’ama? Pehea ka hookaawale ana i na hipa i kakahiaka? He inoa arei ko kela a me koa hipa? U ike anei o a i kona moa ke kahea ia? Ina kahea ka malihini ua lohe anei?

  Ua i o a anei na kahu i na pu’a hipa, ua alakai puha? Heaha kekahi enemi o na hipa? Pehea ke pale ana i na aliohae? Owai ka e pii ana ma ka pa e komo ai? Ua makemake anei ka aihue e@ke mai ke kahu iaia?

  Heaha ka pahipa? Heaha ka pahipa? Heaha ka puka e komo ai iloko o ka E@alesia? Manao anei kekahi poe e komo ma ia pa me ke aloha ole ia I au? Aole anei i lilo kehaki poe i kahu, a i kumu paha, no ka hanohano o ia o’hana, a i loaa paha ke dila, aole no ke a’oha i na hipa? Hiki anei iaia ke alakai pono i kona poe hipa? Aole anai oia he aihue, he powa?

  Owai ke kahu oialo? p. a. He okoa anei kahi e komo aku ai ke kahu, a he oka ko na hipa? Wehe anei ka mea i hoonohoia i kiai no ka pahipa, no hai? Owai keia kiai puka? Nawai i wehe i ka puka o na aina e i komo na kahu? Oih. 14:27. I Kor. 16:9. Cor. 4:3. Oih. 26:6, 7. A hea ke kahu, owai ka e lohe ana i kona leo? Hoolohe mai anei na hipa e ae ao’e no kona pu’a? Ike mai anei Iesu i kona mau keiki a pau? Ike mai anei i na kanalua, na hoowalewale, na paio ana, a me na lanakila o lakou? Ike anei oia i na mea e pono ai kela a me keia a hoolako mai? Hoonoho anei oia ma ka kana kupono no kela a me keia? Hookuu wale anei i kana mau keiki, ua alakai aku paha ia lakou? Hal. 23:2. p. 4.

  Pela anei ke Kahu oiaio, lilo anei oia i alakai no kana ohana? Pehea noi na hipa ponoi, na ahumana oiaio, hahai anei i ke alakai? Ina hea mai ka malihini ua hoolohe anei i kona leo? p. 5. Pehea ka poe iloko o na Ekaleaia, e hoolohe wale ana i ka leo o na malihini o kela a me keia hoomana, he mau keiki oiaio anei no ia ohana? Na ke aha e hoike mai i ka oialo o’ka mea e hea mai ana? Aole anei na ka Uhane?

  Ina aole kulike na oleloi ao ia me ka ke Akua O’el, ua pano anei ke hoolohe aku? Ina e alakai e ana, na ke Kahu mai anei? Ina he leo howalewale, nona mai anei?

  Ua hoomaopopo anei na kanaka i ka Iesu olelo? 1:6  Ua wehewehe anei o Iesu? p. 7. O@ai ka puka? Hiki anei e komo i ke ola ma kauwahi e ae? He mana anei ko Marie a me na mea e, e hoola? Nawai i lawe mai i keia ola mai ke Akua mai? Nawai i make no kanaka, i lilo i kalahala no lakou? Ua ola anei kekahi ke ole keia pono no luna mai? Aole anei i kuhikuhi na mahai a me na hauna e ae, ia Iesu ka Mesia?

  Aole anei he nui na alakai hoopunipuni i hiki mai? Heaha ka Iesu olelo no ia poe? p. 8. Ua hahai anei na haumana oiai a Iesu ia lakou? Aole anei i kali lakou no ka Mesia oiaio? I ka hiki mai ana o Iesu, ua ae aku anei lakou, eia ka Mesia? Io. 1:41. Mat. 16:16. I@ 7:41. 11:27. 20:31. Mar. 8: 29. Luk. 9:20.

  Ma owai ia e komo ai i ke Aupuni o ke Akua? p. 9. Nawai e hoola? Loaa anei i na powa e imi ana e pepehi? Loaa anei i na alakai hewa ke pili aku ia Iesu? Lilo anei i ka hoowalewale ina e paa mau ana i ka Haku? Nawai e hanai mai? E nono mehameha anei i loaa ia pomaikai, e like me na Moneka.

 Owai ka e hele pa ma ke komo ana iloko. a me ka puka ana iwaho? Hele mai ka ainue e aha? p. 10. Mi namioa anei ka kahu oiaio i kona ola? p. 11. Ua haawi anei o Iesu i kona ola no kanaka? Ua hai a mai anei mamua no keia Kahuhipe? Hal. 23. I. 40:11, Eze. 34: 11—23. 37:24. Pehea hoi ma Heb. 13:ao. I Pet. 2:24  5:4

  Mahea ke Kahuhipa i like me ia? I ko Davida noho kahuhipa ana, ua hoopakele anei oia i kana mau hipa? Sam. 17:34—37.

  Pehea ka mea hoolimailima e manao ana i ka uku wale no? p. 12, 13. Ua aloha anei ia mea i na hipa? Aole anei pela ka poe e kuhikuhi ana i aia e ae e o’a ai, aole ma o I ia la wale no?

  Hoolilau i kanaka i o’e kono ma ka pahipa. Owai ke Kahuhipa maikai? p. 14. Ike pone anei i kana? Heaha kana hana aloha no na hipa? p.15. wa mau haumana anei ha Is su no na lahui e, na hoomaoa e? Komo anei ia poe a pau ma keia ohana hookahi? p. 16.

  No keaha ke aloha ana o kona Makua iaia? p. 17. Ke ole i ala hou mai o Iesu, ua ala hou anei kakou? Io. 12: 32. Pi. 2: 9 Heb. 12:2. Nana no anei i waiho mai i kona ola? p. 18

  Mele, Ke Kahuhipa Maikai H. A. N. 36.

  Pule.

 

KA HOIKE O NA KULA SABATI O KA APANA O NA KONA MOKUPUNI O NA

KAONOHIMKA,

 

  E Mol Peresidena a me na iala o kau aha i akoa koa mai ma kou kulanakauhale alii,

  Me ka mahalo:-

  Elima no mau Kula Sabati iloko o keia apana. Kula Sabati o Kawaiahao e noho Kahu ia ana e W. Kakela. Kua S bati o Kaumakapili e noho Kahu ia ana e A, L. Smith a me D. Waiwao’e kona hope.

  Kula Sabati o Kalihi a me M analun e noho Kahu ia ana e Bila Awihi.

  Kula S bati o Ewa e noho Kahu ia ana e H. N. Kahulu, a me ke Kula Sabati o Waianae i noho kahuia e S. N. Karona.

  Iloko o keia mau Kula Sabati elima, elua no i komo iloko o ka mahele akahi. Ke Kula Sabati o Kawaiahao a @ne Kaumakapili.

  E’ua no hoi iloko o ka mahele elea. Ke Kula Sabati o Ewa a me Waianae, a hookahi Kula Sabati aole i ko no iloko o ka helu, oiai, aole i hoike iki ia i keia makahiki e pau ana.

  Iloko o kekahi mau hoike hapaha o na Kula Sabati o Kawaiahao a me Ka umakapili. Ua haawi makanai kekahi mau Kula Sabati i oi ae ka makaukau. Na ka Hooilina Moi i makana i ko Waikiki Kula Sabati, oia kekahi Kula Sabati iloko o ke Kula Sabati o Kawai ahao. Na ke Kahu Kula Sabati o Kaumakapili a me kona hope i makana aku i na Kula Sabati a pau me na kii, a hookahi kula Sabati i oi ae ka makana he kiaha dala, nona paha ke kumu kuai he $25.00 paha a oi aku no paha a oia ke Kula Sabati a ka Ahahui Imi Pono Karistiano o Kaumakapili.

  Ke holo mua nei9 keia mau Kula Sabati mu na haawina Kula Sabati a Lai ana.

  Ma ke Kula Sabati o Kaumakapili, he okoa na kumu kula Sabati e malama mau ana i na Sabati a pau. A hiki mai ka hoike kapaha ana, he okoa ia mau kumu, a ia lakou aku ike ia ke eleu o ha apana, ka maikai o na ninau Baibala a me na himeni.

  Ua @ike no na kula Sabati ma ka helu elua pela. Ma ke kula Sabat o Ewa ekolu hoike hapaha ana i na la hope o lune a me na la hope o Sepatemada a me ka la 8 o Ianuari.

  I ki hoike ma Sepatemaba ekolu ka nui o na makana i haawiia. I Baibala, I Kia a me i Hokuaonami.

  O ka Baibala he makana ia na ka mea paanaau o na pauku 300, a ua lilo ia makana i kekahi lede nona na makahiki he 45. he oluolu maopopo ka heluhelu ana, he like me ka mea e heluhelu ana i ka huke, aole akuikui kana heluhelu ana, pane mai oia i ke anaina e paa ana me ka Baibala. In i e manao ana ke anaina e heluhelu paanaau aku au i ka hapalua o ka Baibala, ua hiki no ia’u ke ku maanei nei no eha hora. Malaila ae na Kahu Kula Sabati elua o ka mokupuni o Oahu kabi i nana ai i ka hoike Kula Sabati.

  O ke Kita, na ka papa himeni oi o ka nanahe, a ui lilo i ka papa himeni o Waipio. O ka Hokuaonani hoi, na ke keiki ike i ka he@u la a me malama ma ka helu Hawaii, a ua lilo ia makana he keoaimana a oo. Aohe mawaena o na opio i ike i ka helu po.

  Ke nee mau nei na kula Sabati o keia apana me ka maikai.

  Kula Sabati o Waianae malaila au kahi i hele ai e onna i ko laila hoike ana me kekahi mau keonimana o kekapitala nei, oia o D. Keaweamahi a J. W. Maukana, oia ka la a@ o Dekemaba.

  Ua kohoia ua mau eeonimana nei i mau Komite hoike; a o ka papa oi o ka makaukau, e loaa ka makana he elima dala. Ua hoikeia ke kula no 4 hora, ma ia hope hoike mai ke komite, elua papa kula maikai a makaukau, oia ka papa o na opio wahine a me ka papa o na pokil. Ua lilo ka makana he umi dala ia mau kula.

  O keia mau makana ua komo i ka waihona o ke kula Sabati e like me ka makemake o na haumana a me na kumu o ia mau Papa Kula.

  Ua kokua mai kela kula Sabati i ke Kahu Kula SaPati Nui elima dala.

  O ke kula Sabati o Kalihi a me Moanalua, aole i hoike iloko o keia makahiki no ka haumana ole. Ua hele kino aku au e hui me ka aha luna ekalesia, a me ke Kahu Ekaleaia, a elua no wahi luna e noho ana aole hoi ko lakou Kahu i hiki ae, ua haalele ia na hipa e auwana. Paipai au e hapai i ka oihana kula Sabati.

  Hui au me ka Kaho mahope mai a paipai aku iaia, aole no i ku iki a hiki i kela hoike ana. Olalo mai nae ke Kaku ke hooikaike noi lakou.

  E’u halawai ana o ka Ahahui Kula Sabati i ka makahiki i pau. I Okatoba la 8 1885, a me Aperila la 7 1886 ma Kaumakapili. a ma ka hui hope ana iho nei a ka Ahahui, ua koho hou ka apana o na Kona nei i ko lakou Kahu Kula Sabati Nui mua.

  O keia ka hoike o na Kula Sabati o ka apana o na Kuna nei.

   S. WAIWAIOLE.

  Kahu Kula Sabati no ka Apana o Oahu.

 

E IIOOLILO IA O KAUKA M. GOTTO I KAUKA NO KA LEHULEHU.

  He leo keia iloheia ma na paia o ka Hale Ahaolelo Kau Kanawai o ke aupuni iloko aku nei o keia mau la, e noi ana e hoolilo ia o Kauka M. Goto i kauka aupani.

  Ma ka hoomaopopo ana i keia leo noi, he leo hea maikai a ku no hoi i ke aloha ke nana ako, oiai i keia wa nui a lehulehu na hoa makaainana Hawaii ponoi i loohiaia i na popilikia mai na waliwali ma ke kino i hoea ae ma ko ke kauka keena lapoau, a no ka lawa ole o kahi dala e hiki ai ke hoolako’a me na laau lapaau, ua kaulua ia loaa ana o ka laau ia lakou. Aka o ka poe e hoomanawanui nei ua loaa ia lakou ka maha. Ua haawi aku ke kauka ia lakou me ka olelo ana: ‘E hoomanawanui oukou no keia mau la, malia no keia hope aku e loaa ai ia oukou na laau lapaau me ka auhau ole.”

  E a iho malalo nei e ike ia ai na hoakaka e hiki ai i ka lehulehu ke apono aku i keia noi no ka hoolilo ana iaia i kauka no ka lehulehu:

  Mai ko Kauka M. Goto hoonoho ia ana i kauka no na mai ma Kakaako a hiki mai i keia la o ka eono keia malama e hele nei, a ma ka nana ana i kana lawelawe ana mawaena o na mai, ke mau nei no ka holomua o kana oihana lapaau.

  Ua loaa ka mana i na mai iloko o keia mau la, a ua piha lakou i ka hauo’i no ka loaa ana o ke kauka e hiki ke hooluolu ia lakou a hoola hoi i na popilikia ma ke kino.

  Aole wale no malaila ka ike ia o ka holomua o ka ke Kauka lawelawe ana. aka, ma ke kulanakauhale nei no hoi kekahi a ma no kuaaina pu. Ke pii mahuahua nei ka heluna o na mai e kipa mau nei ma kona keena oihana ponoi iloko o keia mau la, a ua hoike mai lakou i ko lakou hilinai nui no ka ke Kauka mau lapaau ana, aole wale no no ka mai lepera, aka no na mai e ae no kekahi.

  Ke lawelawe nei ke Kauka elike me na lapaau a me na hooponopono ana a ka Halemai Lepera o kona makuakane me Tokio, Iapana, elike me na hoakaka a ka Peresidena o ka Papa Ola ma kana hoike imua o ka ahaoelo o keia kau a oia iho keia:

LAWELWE ANA O KA HALEMAI IAPANA.

  Maloko o ka’u hoike nui imua o ka ahaolelo, ua hoakaka pu aku au i na hoomaemae hou ia ana o ka Halemai Kuikawa ma Kakaako, e pili ana no ka Kauka M. Goto mau lawelawe ana, aka, he mea pono e nana pono ia keia oiai, o kekahi keia o na mea ano nui.

  Ia Kauka M. Goto e noho ao ana me kona makuakane, ua hoaoia aku o Kauka Shobon Goto kona makuakane o ka Halemai Kihai, Tokio, Iapana, ma na mea e pili ana i ke ola ana o ka mai lepera, e hele mai i keia aina, e hoao i kona ike Lapaau o na halemai o Iapana, Ua lilo keia ano lapaau i mea e kono ai i ka manao o ka Moi iaia i hiki ai i na Emepire o Iapana, a no kona aloha nui i ka poe i loohiaia i ka mai lepera mawaena o kona mau makaainana, ua noi aku la oia ia Kauka M. Goto e hele mai i keia aupuni no kekahi manawa.

  Ua hooiaio ia keia ma o kekahi keo nimana la i hooiaioia e na kauka lapaau, ua loaa oia i ka mai lepera, oiai mahope o ka hala ana ae o na mahina he umikumamalua iaia maloko o ka Halemai Kihai ma ke ano oia kekahi o na mai, ua ola iho la oia, a ua huii hoi aku la oia i kona aina hanau. O ke kumu, he mea hiki no ke hoike ia, mao ka auau ana i ka wai mehana i hui pu ia me kekahi o na lapaau ana a me ka malama pono ia ana o ke kino, e loaa no na hoakaka piha maloko o ka Kauka M. Goto hoike.

  I keia manawa, ua loaa ia Kauka M. Goto he mau manao’ana mao na mai la i waihoia aku malalo o kana malama ana ma ka Halemai o Kakaako. He mea no’u e hauo’i ai ka hoike ana aku, o na kane a me na wahine, i waihoia aku maialo ona, me na helehelena make a me ka ili i maioio, a i loaa ole hoi he mau manaolana no ko lakou pohala mai, i keia wa nae, ua loli ai ko lakou kulana kupilikii, a ke hoomaka mai la ka ulu ana o ka heuheu ma na wahi i hamani manua ae, me ka palupalu maikai a me ka pahee maikai mai o ka ili, me no maka mohaha maikai e hoike mai ana i ka maikai o ko lakou ola kino. O na wahi eha e kahe mau ana na wai keokeo inoino I na wa ma mua ae, ua hoomaemaeia a ua paa ko lakou kaho ana, a i keii manawa ua oluolu waoli. Mahope o na ike i loaa mua ma keia aao o na hana lapaau a hoomama ana, aole o’u manae e kamailio aku ma ka ana paulele loa, oia maoli no paha ka manao lokahi o na mea a pau i kuleana nui – oia hoi ka poe mai maoli no – ua ikeia ka holopono o ka Kauka Goto mau lapaau ana mamua aku o ka mea i ikeia ma keia mau mokupuni. Me he la ua maopopo aole he mau ika a mau hana ano e o keia ano lapaau, oia wale no na hoike nui ana no ka hoomaemae ana, noho oluolu ana, lawa nono i na ai kupono, a me na lapaau ana me na laau, na hoono ai a me na ili o ka laau i ike nui ia no mamua, aole paha i imi a hoao kupono ia ko lakou waiwai e ka poe kauka lapaau o kahi kulana e ae nei  Malia paha aia iloko o ka ili laau hooulu o ka Aesculus Turbinata, i ikeia e ka poe Iapana ma ka inoa he Hichyo a he Fochi, he mau p no oi loa aku mamua o na laau e ae i koaoia mamua. Aole he mea huna na ka poe lapaau, wahi a kekahi nupepa makamua o ka oihana lapaau, o ka hapa nui o na laau o ka ike iapaau o keia wa, ua loaa no ia mai “na laau a na luahine,” a o kekahi mai na ike, i kapaia, na lapaau ana ma na ike maoli o ka hoao ana. Aka, aole ma kekahi ano hookahi o na mai i holopono o na lapaau ana, e hooilli ia aku no ka laau wale no ke kumu o ke ola, aka, no ke kauka oluolu a malama makaala, a me ka malama – hoo@ nawanui, a kiai pono, ke kumu no na mai ka hapanui o ke ola ana.

  Ua kokuaia ka mana o na lawelawe lapaau o Kauka Goto e kona mau kiai makaala a hoopono ana i na pilikia o kana. mau mai, a ua pomaikai pu no hoi oia i ka loaa ana o na kokua mai no Hoaloha wahine o ka Halemai, i poe nana e houko aku i ka ke kauka mau ao ana me ka hemahema ole a me ka oluolu kupono.

  A malalo o keia ano, he mea hiki kupono ke manao ia ao’e e nele ana ka loaa o na hopena hoopomaikai i na mai mamuli o na lapaau hoomanawanai a me na hooko pololei loa ana.

  Aole anei he mea kupono, -- ina no aole kakou i keia manawa i aa e manaolana aku e loaa ke ola ana – e hooikaika elike me ka hiki e hoomama ae i na pilikia o ko kakou hoakanaka e hoihoi hou mai i na mohaha o ke ola ana ma na papalina o ka mea mai; e hoihoi hou mai i na onohi maka; e hooulu hou ae i na a-a i umiia e ka mai, e hoihoi hou ae i ke ola me ka ike i kahi o ka io a me na lala i make, a hoolilo aku i ka mai o ke kanaka a oi aku i ka oluolu a me ka manaolana. Ua ike no au, e like ana no ka manao o keia Aha Hanohano me ko’u, he mea kupono no, a e oi aku hoi, me ke kue mai a kulike ole o ka manao o kekahi poe i keia ano lapaau, ua loaa ia kakou na manaolana hiehis he pomaikai oi ke loaa ana i ko kko kakou poe poino mamuli o ka holopono ana o ka Kauka Goto mau l paau ana i ikeia i keia wa. Aka, i lilo wale no keia lapaau ana i waiwai mamuli o na malama mai i hilinai ia e hooko pono aku i ke ano o na lawelawe lapaau ana.

   E ka poe helluhelu, ua ika ae ia cukou i na hoakaka a ka Peresidena o ka Papa Ola no na mea e pili ana i ke Kauka, he mau hoakaka kela e hiki ai ke hilinai ia; a eia iho molalo i ci ka ke Kauka hoike imua o la Peresidena o ka Papa Ola no na mea e pili ana i kana oihana no na mahina eha me ka hoike piha pu ana no hoi i na laau lapaau e hiki ai ke hoolaia ka mai lepera a me na mai e ae o le kino o ke kanaka.

  Halemai Lala, Kakaako, Honolulu.

  Maraki 30, 1886.

  I ka mea Mahaloia Walter M. Gibson.  Peresidena o ka Papa Ola;

  Aloha oe: -- No ka mea e pili ana i kau kauoha e ka Mea Mahaloia, i olelo hoakaka e pili ana i ke ano o ko’u lapaau ana i na mai i haawiia na’u e malama, ma ka halemai Lala nei, ua loaa mai ia’u ka hanohano o ka hoike ana aku.

  Iloko o Novemaba aku nei, ua ae mai oe e ka Mea Mahaloia ia’u, e wae i umi (10) mau mai lepera ma ka Halemai o Kakaako no ka hoao ana i ka’u ano lapaau. I keia wa aole e emi malalo o 39 a’u mau mai, he @3 kane a he 26 wahine, a ke manao nei au ua hiki au ke olelo ua loaa na hopena maikai ma ka mea e pili ana i ka hooluolu ana ae i ke kulana a me ka nanaina o ka poe mai.

  Ua hanai wale no au’i ke kulana lapaau i lawelaweia ai maloko o ka Halemai o kuu makuakane ma Tokio, Iapana, no na makahiki he nui, a he kulana lapaau hoi i ikeia ai ka holopono mawaena o na lahui Asia, ka poe hoi i manaoia ai mailoko mai o lakou i puka mai ai ka lahui Hawaii.

  O ka’u kulana lapaau, oia ka mea pili i ka haawina ola kino, ka ai a me ka laau.

  Ka mua. E pili ana i ka lawelawe kulana malaoea ola kino. Ua hoauau ia ka’u poe mai iloko o ka wai mahana nona ka wela i hiki aku i ke 90 º a ka 100 º Fahrenheit. He ekolu manawa i ka la i haawiia’i kela mau hoauau ana no na mai ikaika nae o ke kino, a he elua manawa i ka la no ka poe nawaliwali iki. Ua hookomoia iloko o keia wai mehana he mau auocki wai laau o ka ili laau Hidieyon no kela a me kela kanaka pakahi, me kekahi mau mahelo, o ke Taifucshi me ka lepo pele a me kakahi mau maa a ae. O ka waiwai o keia mau hoauau ana, aole wale no i mea hoomaemae, aka i mea hoeueu i ke kahe ana o ka hou, a me ka paahana eleu ana o na puka hou o ka ili a i mea hoi e holopono ai ke koko0, a e loaa ka oluolu no ka hoomaemae ana i ke kino, me ke kiola ana i na wai mai kai ole.

  No keia mea ke nonoi haahaa aku nei au ia oe e ka mea Mahaloia e kono aku i ka Papa Ola e hoolako ia mai i keena hoomaha no ka poe mai mahope iho o ko lakou auau ana, oiai malalo o keia ano i keia wa e komohia aku ana lakou e loohia mai ana e ke anu, ma ka hoi ana aku i ko lakou mau rumi.

  Elua. No ka mea e pili ana i na hoawina ai. O ka waiwai ma ka haawina ana i ka ai hooikaika. i mea e hoopihapiha ia ai na wahi i hoonawaliwaliia. Ua lawe ruai mai su i ke kulana hooponopono o ka Halemai Kihai ma Tokio, a o ka hale hoi i ideia ma ka inoa o ka Halemai Iapana no na Lepera. Hanai au i na mai me ka, raiki, waui, io bipi, moa, hua, kai pipi maikai. kalo i kupaia, na mea ulu a me na hua-ai: aka, ua papa uae au e like me ka hiki ia’u i ka ai ia ana o ka poi awaawa a pela no hoi me ka ia maka, ke ai ia me na inai hoomikomiko maa mau a na kanaka Hawaii. Ua hanai kupono aku au i na mai no ekolu manawa i ka la, aka aole nae’ae i ae aku ia lakou e ai a maona loa.

  No ka mea e pili ana i na lawelawe lapaau ana, e loli ae ana no ka lapaau ana e like me ke ano-o ka mea mai, me ke anuu i ku ai ka mai, a pela hoi me kona ano. O na hoauau ana a me na laau hoopili e ae mawaho, he mea ia e hoihoi hou mai ai i ke kumu ike o ka ili, a ma kekahi o na mai maeele, o ka ili i mamake ua hoihoi hou ia mai ka ike, a kokoke loa i ke anu@ mua loa o ke kanaka i kinohi, a o na puupuu uuluhaku ua nalowale aku.

  O na lauu lapaau nui a’u i hana ai ma na mai a pau, oia ke Seiketsu ren, ma ke ana hua ale, a ma noa haawina nunui hoi, a me ka Yoku-Yoku.

  Ma ka lapaau ana i na mai maeele, puupuu uuluhaku, ka mala o ka ili, ka nele i ke koko (anemia), neuralgia, hi, a me na mai mauae e ae e ukali ana i ka mai lepera, ua hoohana au i kahimau laau lapaau e ae ma ka haawi ana e ai ia maloko e like me ke tincture o ke chloride o ka hao (iron), sulphate o kuainaina, strychnine, iodede potass, na mea ulu hooikaika, aa o ke gentian, columbo, carbonate o ke soda a me ka potassium. Ua ike no hoi au he lehulehu na paakai alekalai (alkaline salts) i kupono no ka mai ma keia aina.

  Ma ka hoopau ana i keia hoike, e hoike haahaa aku au aole biki ke ike ia ka holopono ana aku o ke kulana lapaau a’u e lawelawe nei ma ka hoao ana iloko o eha mahina wale no; ke haawi aku nei au i ka apono ana i na mai, a aole hoi i hoooiaio wale ia mai mamuli o ka pii mahuahua ana ae o ka heluna o ka poe mai i hele maoli mai i ka Halemai Lala, aka, ma ka’u lawelawe lapaau maoli ana no hoi.

  Owau iho no me ka mahalo, kau kauwa haahaa loa.

  MASANAO  GOTO  M. D.

  KA OIHANA LAPAAU A KE KAUKA.

 

  Ke lapaau nei ke kauka i keia mau la i na mai o kela a me keia mau la i na mai o kela a me keia ano, a ma keia pule ae e hoike ae e hoike ia aku ai ke ano o na auhau no na lapaau, ka nana ana i ke kino o ke kanaka, na ninau ano nui mawaena o ke kauka a ii.e na mai, a pela aku.

  THOS. K. NAKANAELA.

 

PAPA! PAPA!

aiA NA@II

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA@)

ma ka kahaa kahiko ma alaaui @a@a a ma Mol.

E loaa ai

P A P A  N O U A I K I

o keia a ma keia ana

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A ma na Papa Mo@ nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

Na Pepa Hoonani, Na pena o na Wal e pau Na Kui mai ke Nui a ka Mak@ill, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniael, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pana, o kala me keia ano Na Aila Hoo maloo, helehulehu wale, Na Aila e a@ o @@ ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINCHINU NANI!

O KA ANO A PAU IOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa neu ma na mea a pa@ e pili ana ma ka lana olh@@:

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

 

e LIKEME KAMEA E HO@ ANA MAWAEIA

LAUA a me la MIA @AI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

Kakela a me Kuh@

 

E laa na pahiolo, koi hole, hamale, koi nui a me liilil, kila, wili poaa, rela, apuapu, kai o @@ a pau, kaia kaa. bao hoopai @

 

 

pohaku hoana, kepa, lei ilio, kaola hao ilio, pahi, upa, pahi @mi@@, kalapu, kope hulu, palupuiu, e@@ la@@la, lina hao, ami, keehi, a @

 

KAULA OPU,

Palau o na ano a pau, Oo, ho, kopala, pe, kipikua, hao kope, au ho a @ a aku bipi, lei bipi, kaula hao bipi, uwea pa, uwea keleawe, hao @

piula, kaa palala, ipuhao, ip@

 

PA-PALAL MAKAU ME KE I@

 

Ili wai, papa holoi, kopa ala, ka@ kuaina, hu’akai, ehi wawae, hulu pea, a pela aku.

Pena wali, kini nui a me liilii @ @ ano a pau, me ka pepa kuhikuhi, pena keokao, aila pena, aila hoomaloo, vaniki kaa, a me vaniki moe,

PENA HOOMALOO

a me aniani hale

AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAN@ AILA KAA, INIKA KANAI.

PAUDA, KUKAEPELE, KIA@ PAUDA, UIKI IPUKUKUI O @ ANO HE NUI A LEHULEA@

 

LOLE MAKEPONO

@ aa aa

AHINAHINA, KALAKOA. KE@ KEO, LEPONALO, HULUMAN@ UWE-WAHINI, KUI HUMUN@ MU, A ME KA LOPI.

Ke Kuiko o loaa no la ma k@@,

Kakela & Kuko

 

NA MEA PIULA

Mikini Humuhum@

Makini a WHEELER a me WILSO@

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

NA MIKINI A

R E M I N G T O N.

 

He nui loa na mea hao me na ukara@ ae o na ano a pau, aole hiki ke hai @@ ia aku, hewa i ka wai na maka ke @

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE, LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, LAAO KUNU, PENIKILA, HUAAII

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI.

Na @@ laao Hamo a Pela ‘ku.

Kakela a me Koke