Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 25, 19 June 1886 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

No Ka Makahiki,...............$2.00

No Eono Mahina,................1.00

---KUIKE KA RULA.---

Poaono.        Iune 19, 1886

 

HE HOAKAKA

 

  E kala mai ko makou poe makamaka o Hawaii a me Maui no ka hakaiia loa o ka p@k@ ana ku o ke KUOKOA i kela p@le aku nei  Mamuli o kekahi uha i loaa i ka halepai no ka bai ana o kekani apana o ka mikini pai nupepa, oia @e kumu o ka lohi, a ili ole aku ka pepa maluna o Malulani a me kahi mau moku e ae i kela Poaono a me ka Poakahi iho

 

Na Helekelena o ka Hale

Ahaolelo

  O ka mea ano nui a makou e hoike aku ai ia oukou, ko inakou poe helu helu nupepa o keia pule, iloko o ko kakou Hale Ahaolelo, oia no ka puka lea ana mai o ka manao o ka hapa nui o na lunamakaainana e pani i ka waha o ka hapa uuk@ o ka Hale. Ua ikea no keia manao iloko o na la mua o keia kau aole nae i puka akaka loa mamea elike me ko keia mau la iho nei. Ma kekahi ninau e pili ana i ka hihia o ka lunamakaainana o Kaanapaii i hoopiiia mai aii e kekahi o ko Kaanapali poe makaainana koho balota, ua ikeia ka makemake ole o ka hapa nui o ka hale e lohe i na kalai manao ana a me na wehewehe kanawai ana a ka hapa uuku o na lunamakaainana a kupaa nei me ka hoomanawanui i ka pono o na makaainana o ke Alii. Ua pani paaia mai la ka waha o keia poe uuku i hele a makaukau a hopo ole no hoi no ka pono o ka lehulehu, ma ka hoala mau ia o ka ninau ano; he ninau hoopau keia i ke kamailio. Ua makaukau loa ka poe kuokoa me na alakai ana e loaa ai he malamalama no keia hihia. Aole nae i makemake ia ka malamalama. Nolaila ua paniia ka waha o na makaainana o Koloa me Lihue, a me ko Koolauloa i Oahu, pela me ko Molokai holookoa, me ko Wiluku a me kahi hapa o ka apana o Lahaina, Heaha la ka mea i ae ole ia ai na makaainana o keia mau apana e kamailio me ke keakea ole ia iloko o ka Hale Ahaolelo? Heaha ka hewa o keia mau apana e pauiia ai ko lakou mau waha?

  Ma keia hana ana a makou i hoakaka ae la, ua ike hou ia no ka makaukau o ka Hon. L. Aholo, a me ka Hon J. L. Kaulukou i ke alakai a me ka hoohulihuli i na manao o ko laua mau hoa lunamakaainana o ka lahui hookahi. A elike no me ko makou hoakaka mua ana, he mea e minamina ai a e kaumaha ai ka poe i aloha ia Hawaii, a i ake nui no kona holomua,, ke ike aku i na alakai ano e a keia mau Keonimana. Aole nae e hiki ia makou ke hoahewa koikoi aku ia laua a me na hea e ukali nui ana mahope o ia mau alakai; no ka mea, aole paha lakou i ike i ka hopena o ka hoopaa ana i ka waha o na makaainana o na aupuni malamalama e ku nei maluna o ke kahua i ano like me ko kakou; ola hoi na aupuni kumu kanawai. O ka leo olelo, ka mana kamailio akea o ka lehulehu, me ke keakea ole ia, he mea ia i lili nui ia a i kiai ia me ka makaala loa iwaena o na lahui malamalama, oia ke ola o na makaainana. A o ke aupuni e hoao ana e pani i ka waha o kona mau makaainana, e pouo e auhulihia ia aupuni ilalo I ka po. Ua ike ke Kuhina poo nana e hookele nei ka papa kuhina o keia mau la i ka oiaio o keia. Ua ike oia a me kona poe hoa i ka hopena o ke umi ana i ka leo o ka makaainana. Aka, aole paha i hoomaopopo loa na hoa Hawaii o ia Hale i keia mea. Nolaila makou i puana ae nei, aole makou e hoahewa koikoi loa i ka poe i hapa mai na hoomaopopo ana i ke ano o keia mau hana. Ke ole nae makou e kuhihewa, e pii ae ana ke kulana o ka ike o na makaainana Hawaii no ko lakou kuleana iloko o ka Ahaolelo, a e hiki mai auanei ka la e pane koikoi ai lakou me ka leo mana no ko lakou mau pono. Na ke Akua e hoopakele ia Hawaii i na meheu o na alakai makapo e hoi ana i hope i ka po.

  E hele o Hawaii imua i ka malamalama i oi aku a i luna ae.

 

Wale Kuai o na Lako o na

Wahine

 

  Ka kono aku hei makou i ko makou poe heluhelu e nana ae i ka hoolaba a Mrs. J. Lyons, ua nee ae nei kona halekuai nani o na aahu o na wahine a i ka helu 88 ma Alanui Papu. Ua makaukau o Mrs. Lyons no ka humuhumu ana i na ano lole a pau o na wahine me ka makaukau loa; a ma hoohui ia mai nei me Mrs. Lyons, o Mrs. Skidmore, ka wahine kaulana i ke akamai i ka hana ana i na lole o na wahine, nona ka halekuai Milenere i oi o Kapalakiko, ma ke alanui kaulana o ia kulanakauhale, oia o Market Street.

  O ka poe e makemake ana i na aahu maikai no na wahine, e pono e komo ae i ka hale kuai o Mrs. Lyons, ma ka helu 88 alanui Papu, aia ilaila he pomaikai.

 

IEREMIA KAIAINO

 

  I KA Poalima ia 11 o June i waiho mai ai o Ieremia Kaiaino i kona kule ana iloko o ke kino lepo a hoi aku la iluna. He kanaka kahiko a kamaaina i ko Honolulu nei.

  No loko ae oia o ka papa haahaa o na makaainana i pua ae ai, ka, he ano koikoi ma kana mau hana, he ola kino ikaika, he akahai a he aloha, a ke manao nei makou he mea kupono ke kau ana o kona inoa ma ke poo o keia kolamu.

  He 95 makahiki o ko Kaiaino ola ana a hele aku la. O Honolulu nei kona one hanau a i ka makahiki 1791 kona hanau ana. Mai Hawaii mai kona mau makua a noho i Oahu, mamua aku o ka makahiki i kaua ai o Kamehameha ma Nuuanu ko laua hele ana mai i Honolulu. I ka wa i hiki ai o Binamu a me Kakina ma i Hawaii nei me ka malamalama ma ko lakou mau lima, ike pono aku la o Kaiaino i ua malamalama nei, a apo aku la a paa i pono nona. Komo aku la oie iloko o ka huina o ka poe aloha ma Kawiahao i na la o Binamu makua a ma ia wa mai a hiki I ka hopena o ke kino na mau kona hele imua ma ke ala o ka pono me ka paupauaho ole. Aohe oia i nana i hope, aka, ua nana mau oia imua i ka lei e kau mai ana ma kela aoao no ka poe hoomanawanui a hiki i ka lanakila ana.

  O kaiaino kekahi o ka poe hamo puna mua o Honolulu nei. Ua kokua oia i ke kukulu ana i ka luakini o Kawaiahao, a me na hale kula mua o Kapunahou, me ka hale pohaku kahiko ma Aienui. Ua kamaaina oia i na haole hamo puna o ka wa kahiko o keia wahi, a he hoa aloha a hoa hana pu me lakou.

  Ua mau kona noonoo maikai a hiki i ka hope. He la hookahi mamua iho o kona waiho ana mai i ke ea, kahea aku la oia i kana kaikamahine, a me kana moopuna kane, a me na hoa aloha e ae no hoi. Kauoha ae la oia e lawe ia mai kana Baibaia, he buke nui i kuai mua ia e ia no ka ekolu dala. Huli ae la oia a i ka moopuna, a pane aku la, nau keia buke, a i hele oe ma ka ia nei alakai ana, ola oe a pomaikai, aka, ina e kapae oe a hookuli i keia olelo, he poino ka hopena. Me na huaolelo a like me keia kana ao ana i kona poe a piba wale lakou i ke aloha me na waimake. A i kekahi la mai, huli aku la oia a hele aku la i ke ala hoi ole mai.

  Ma ke ola ana o Kaiaino ua akaka he mea hiki ke hookumuia ke ola kino maikai iloko o ke kanaka Hawaii a loihi na la; a ua maopopo pu no he mea hiki ke hoolanakila ia ka Pono iloko o ko Hawaii nei lahui.

  Aukea ka hanauna hou? E ala oukou a e pani i na makalua o na makua, i nalowale ole aku ka lahui mai ka aina aku, a i nalowale ole aku hoi ka malamalama mai na home eku o ka Lahui Hawaii.

 

HOIKE KULA MA MAUI.

 

E HOIKE ana ke Kula Hanai Kaikamahine o Maui Hikina he hiki aku i ka la 24 o June, e hoomaka ana i ka hora 9 o ke kakahiaka. O kekahi keia o na kula kaulana o ka aina no ka holomua o ka hana hoonaauao, a me na hua maikai i ikeaia iwaena o ka lehulehu. He lehulehu na haumana i puka o na makahiki i kaa hope ae, a o ka hapanui o lakou ua hooko pono i na makemake o na kumu  ame na makua. Ua piha pono no hoi ia Kula iloko o keia makahiki iho nei, a aole auanei e nele ka ikeia ana o na h@a maikai iloko o kela Hoike ana, i ka la 24 o June.

 

Leta mai Paeaina mai o Nuu

hiva.

 

  Puamau, Hivaoa. Ianuari 24, 1886. la . . . . . ALOHA OE.

  Eia wau maanei i keia mau la, i holo mai wau no ka makou aholelo o keia makahiki, aole a makou ahaolelo i ka makahiki i hala, no ka pilikia i na hana o na halepule o makou.

  Ua hui mai la makou, owau no Uapou, Hapuku no Atuona, Sarna me Kekela no Puamau, Ua kukakuka nui makou no ka oihana kula.

  Ma ka makahiki 1879, ua hoalaia na hana kula ina Uapou a ma Nuuhiva; na ke aupuni Farani i kauoha i na aoao hoomana elua e ao ie na keikikane me na kaikamahine malalo o na kumu o na aoo pule.

  A i ka makkhiki 1880, ua hoalala na hana kula ma Hivaoa, Tahuata, a me Fatuhiva, ma ka leo Farani kekahi, a ma ka leo kamaaina kekahi mau kula. I ka makahiki 1882, hiki mai la o Rev. A. Sarana, he kanaka Farani, i hoouna ia mai oia e na boa misiona o Papute, na kahuuapule Prostene no Farani mai i noho loihi ma Tahiti, mamuli o ka'u hana i launa aka ai me lakou i kekahi mau makahiki i hala ae nei.

  I ka makahiki 1882, ua hoohohoia o Sarana i kumu ao leo Farani ma Puamau, ua hui na keikikane a me na kaikamahine. Mai Uapou mai kekahi mau haumana, mai Fatu'va kekahi, a mai na kahawai o Hivaoa mai kekahi mau haumana. A i ka hoomaka ana o keia makahiki hou, ua ano hou na hana o na haumana. No moku ekolu Fatuiva, Tahuata, Hivaoa, e laweia na kaikamahine a pau i babetisoia e ka poe Poresetane i Atuona, a o na keikikane a pau i babetisoia e ka poe Poresetane, e lawe ia i Puamau malalo o ke ao ana Sarana; a o Atuoua hoi aohe kumu ao leo Farani haole i manaoia e hoonoho ma Atuona, a no ka nele i na wahine ao, nolaia, ua hoonoho aku makou ia Miss. Emele Hapuku a me Miss Kauwa Kekela i mau kumu kokua no ka manawa, ua ao ia laua e Sarana ma ka leo Farani no na makahiki ekolu i hala ae nei, a ua loaa ia laua ka makaukau ma na buke a ine ke kamailio ana; a o ke kauoha a ke kiaaina nui o Tahiti, O na kaikamahine a pau i hiki aku na makahiki i ka eono, e hoihoi ae ia lakou i Atuona malalo o ke ao ana a me ka malama ana a kekahi kumu wahine i ike i ka leo Farani, he wahine no Farani. Nolaila i ko makou akoakoa ana, ua hooholo iho makou, e hoouna aku i palapala noi i ka misiona Poresetane i Papute. Hoao no mamua a ke hoao hou nei. Peuei na mea i noiia: E hoouna mai ka misiona o Tahiti i elua wahine kane ole i makaukau no ke ao ana i na kaikamahine a pau i laweia ma Atuona  2 E hoouna mai ka Misiona o Tahiti i elua kumu ao kane me na wahine i makaukau no ke ao ana i na keiki o na moku o Tahuata a me Fatniva me Uapou, he mau kanaka Farani.

  Ma keia noi i waihoia aku imua o ka misiona o Tahiti, aole i lana ko makou manao e loaa mai ana; ua noi mua aku o Sarana i na hoa ona i Tahiti aole nae i pane ia mai, a no ka ike o makou e lawe nui ana na makua i na keiki a lakou i na kula Pope, no ka mea, ua loaa kumu Pope e ao aku i na keiki i babetiaoia e lakou, a pela no hoi na wahine Vilitine, aia ma Taiohae, a aia ma Atuona na wahi i noho ia e na wahine Vilitine; a ua paipal nui na luna aupuni e holo i ka Pope, no ka mea, aole nui na kumu Perosetant e noho nei maanei. Ua ike no paha oe i na ha@a o ia ano ma ko oukou paeaina, ka hele ana o na keiki ma kahi o na makua i manaolo ai no ke ola ana o lakou a me na keiki pu iloko o na heomana, o na hoomana Katolika a me ka Perosctane. O mana Katolika a me ka Perosetane.  O na kumu, ke aumeume nei i na inea a makou i babetiso ai, aole makou e makemake e lilo aku no ka poe Pope, a pela no hoi na Pope. Ke kaua nei keia iwaena o na kumu o na aoao hoomana, aia wale no ma na kahi a na Pope a me na Perosetane e hana pu ai, ilaila na manao enemi e noho ai. E nana aku ia Tahiti, ua imiia na hana e hoemi iho ai i kona nui ana, aole a hiki, no ka mea, ua loihi kona kanu ia ana a me kona ulu ana; a ma na aina o Nuuhiva, ua mua aku, lakou i ko makou.

  I ko makou hiki mua ana i ka aina o Fatuiva, ua hiki koke mai ka Pope ma Oomoa mahope o na la ekolu o ka hiki ana malaila. Ke panipani nei lakou i na wahi a makou e hana aku ai e keakea ana i ka hana Kristiano  He aoao nui o ke dale i hana ai no na halekula a me ea halepule nui, he hanohano mau na hale pule pohaku a me na hale kula o na Vilitine, me na hale kula ma na wahi a pau a lakou e noho nei.

  O makou hoi na hoa misionari mai Hawaii mai, aole makou i i'ke a makaukau ma ka leo o na Farani, ua hapai uakou i ke ao ana a me ka haiolelo ana ma ka leo o na kamaaina, aka, ua loaina mai na Pope ia makou i mea e nele ai ka makou hana, no ka ike ole o makou i ka leo Farani a hiki ole ia makou ke alakai i na keiki me na hana o ke poe Farani. Ke hookahuli nei lakou i na hana, o na luna aupuni kekahi 1 kokua aku ma ka aoao hope a hoowahawaha mai ia makou. Hoomanawanui no makou i keia mau kue ana a pau e like me na manama  a makou i hiki mua mai ai, he nui na kaua na ai kanaka, na aibhe, a kue mai na alii, na koa, n makaainana pu; hoomanawanui no makou, pule no, kiai no, ao aku, paipai aku, holo ma o a ma o, a i ka makahiki 1880, hiki mai na moku o ka Adimarala Farani a hoopaa i ka poe pepehi a hao i ka pu, a hoonoho i mau koa me na makai, na k'aaina. Ua pau ka hana ino a na kamaaina, ua haule lakou malalo o ua wawae o na hooponopono ana a na luna Farani, a ua hapai ae na luna aupuni i na hana a pau ma ko lakou mana, a ke alakai ia nel na kanaka a pua ma ka mana o na luna aupuni a me na Pope, e lawe ae ana i na kanaka a pau malalo o ka hoomana o ka Pope, a he poe katolika wale no lakou a pau.

  Ua bele wau I Tahiti e lawe mai i mai i mau kumu Farani e ao i na keiki o na panalaau o lakou, aole nae i ae ia mai, mahope ua hoounaia mai o Sarana, aole nae i lawa, nonoi hou makou, aole i pane ia mai, a nonoi hou aku no makou a ke nonoi aku nei makou. Ua oleloia, na ke aupuni e uku i na kumu ao leo Farani, aole hoi he uku a wa makua i na kumu.

  O ka mea i kauoha ia e na luna Aupuni, i na makua ka ai a me ka i'a, a me ka aahu a me kahi e noho ai. Ua oi aku ka makaukau o na hale o ka poe Pope i ko makou; he mau hale kamala ko makou, ne makou e hana pu @e @ haumana. Aole paha oukou e hoouua mai i kumu leo Farani i mea ao aku ma ka leo o ka mana Farani. O na leo Beritania ka i ulu a mahuahua ma Hawaii a puni.

  Hookahi wale no mea a makou e kali aku al@ ina e kauoha mai na 'Lii Farani i na hoa Misionari ia Hapuku, Kekela a me a'u. E hai olelo aku oukou i na kane me na wahine a me na kamalii o na aina o Marquesar, ma ka leo Farani. Aia ma na Ekalesia Polesetane i Tahiti me Moorea, ua hooponoponoia ma ke a@o Aupuni, na luna, na diadona, na tomite, a me na kanawai, koe nae na hoopai ana e like me na kanawai Aupuni. O ke ola o na Kahu Ekalesia, na ke Aupuni mai, e like me na kumu kula, pela; mai ia Rev. Verenie a i na kahu ma na kuaaina, noloko mai o na auhau Aupuni.

  Ina e loaa mai ana kekahi poe kumu no Tahiti mai, e manao mai lakou i ka uku nui mai ke aupuni, a mai na makua keiki mai o auei. Ua kauoha mai kekahi kumu o ke kula o Papeete ia makou, o la ka Rev. Vieno, no na mea e pili ana i ka noho ana o Rev. A. Saran, na makou e kokua aku ma kekahi mau hana aloha nona, oia hoi i hale nona me ona ai a me na hema hema o kona noho a@a. Ua hiki mai o Saran ma Atuona 1881, a ua hoomaka oia I ke ao i ka leo Farani i na keiki a pau o Atuona, a ua holo maikai ka hana, a o ka hope ki aina e noho ana ma Tahautu ia manawa he Poresetane oia @ kokua nui mai nae i ka makou mau hana.

  Ai ka m. h. 1882, akakoa maila na hoa misionari ma Uapou no ka halawai makahiki, a malai'a no hoi ka Resedent o Tniohae, a hooholoia e hui na keiki Foresetane a pau, e hele ko Uapou mau haumana a pau i Puamau, a na Rev. A. Saran e ao me I. Kekela; ua hele ko Uapou ko Fatuiwa me ko Hivaoa mau keiki, huipu na keiki kaneme na kaikamahine, o i ka loaa ana mai o keia mukahiki hou, ua ano hou ae, a ua hui na keiki kane a pau ma Puamau, a pela uo hoi o k Pope, a ua hui ia na kaikamahine a pau ma Atuona, a pela no hoi ko na Pope. Oia na hoakaka ana no na hana kula iwaena o ua aina o makou.

  Eia hoi keia, eha kahawai i waiho ia na mai repela, aneane elua haneri ka nui o na repela ma Hivaoa, na na kanaka e malama i ka ai a me na mea e pono ai lakou, a ua maheleia ka malama ana o na kanaka, e lawe ana i ka ai a me ka ia na na mai a me na keiki kula, a ua manaoia eha haneri na mai repela a pau i o makou nei, ke make uei aole oia kekahi.

  Aloha oe a me na makamaka o kaua malaila.

          S. KAUWEALOHA.

 

HE PALAPALA HOOPII LOIHI.

 

  AIA imua o ka ahaolelo o Beritania kekahi palapala hoopii loihi nona ka loa he 1 1/4 mile, a i kakau inoa ia e eono haneri tausani makaainana Sekotia. He elua haneri a oi paona kona kaumaha, a he mau kanaka puipui ikaika ka poe nana i hapai iloko o ka hale ahaolelo. He palapala hoopii keia e noi ana no ka noho kuokoa o Irelani mai na hoomalu ana a na kanawai o Beritania Nui, a e noho lakou malalo o ka lakou mau kanawai ponoi e kau ai, a me ke ano hoi he aupuni kuokoa.

 

NA LAWEHALA LAWAIA.

 

  ANO mai nei, ua hopu ia kekahi mau moku kuna lawaia o ke aupuni Amerika e na mana o Canada, Amerika, no ke komo loa ana maloko o na wai o Canada e lawaia ai ma kahi he ekolu mile mai ka aina. Ua hoopii mai keia poe pio imua o ka ahaolelo o Amerika no ko lakou pono, a oia kekahi o na hana maloko o ka ahaolelo. Ke olelo la ua poe lawaia nei, ina e haawi ole ia aku kekahi kokua no lakou, alaila, e hoomakaukau ana lakou i mau pukuniahi no ua mau moku kuna lawaia la, a kue aku i ka poe e hele mai ana e hopu ia lakou. He mau haneri ka nui o na moku.

 

NA LIONA O KA AILAOLELO.

 

  Oiai na hoa o ka hale e noono ana i na haawina ma ka Bila Haawioa I ka Poakahi nei, ua hoea mai lakou ma kekahi haawina e haawi ana i uku kiekie no ke kakauolelo malama dala pepa Hale Leta. Mahopa o na kamailio ana o kekahi mau hoa ma o na hooia ana a ke Kuhina Kalaiaina he pono e haawiia keia uku kiekie no ua kakauolelo la, ua ku mai ka Hon. S. B. Dole o Lihue me Koloa a hoakaka i kona manao, a na kana mau h@aolelo ahi hoonowelo no hoi i houhou au ia loko o ke Kuhina Kipikona a lelepi ae ia ia ma kona noho, a noi aku la ia Dole e wehewehe mai i kekahi mau kumu e hoike ana ua hoohaahaa ia ke aupuni ma o ke kuapapanui o ka ale. Ua pane koke la mai kona iini e ua keiki poo la o Lihue a me Koloa, a na la mau hoaiai ana i hoomalule hou iho i na uilani ana o ke Kuhina a pano aku la, "ua lawa au," I ke aheahe wale no ia la; aole i like ke kawewe me kana i @ iho ai puehu liilii ole.

  Aole no paha e poinaia ka inoa kilakila o ke Ahikanana o Wailuku i kona mau au mua, a oiai eia ua ahi la ma Lahaina i lele pulelo mai nei, alaila no Lahaina ka hoi ua Ahi. Na ka wena o ua ahi la i hoopaawela aku i na paia huna paa loa o na poai kapu o ka Kuhina Kalaiaina a nihomole mai la; malaila oia i kiei aku ai, aia hoi ua waiho moakaka mai la imua o kona maka, aole ka i Hawaii ponoi iho nei o Mr Z K Meyers, kakauolelo o ka Oihana Wai o ke aupuni i keia wa. I ninau ia aku ka hie, e kuhi e ae ana kela: Aohe na'u; na Iala no i Hoohawaii-ponoi, a ina iho iainei paha ka oiaio la. Aohe nae he ku ae o ianei iho a pane ae hoi ae eia no, ina ua nihomole ole ka lua huna i ka hoopaawela ia. Ma ua nihomole la i huihui mai ai kaumaka makani a mapu mai la na ea makamaka hou, pa-e pu mai la na leo hanehane o na aumakua e olelo ana, akahi no a hiki iho la; eia mai ke uhoi nele aku la me na puna. Hao mai kau i ke ahi a hehee iho. Ua pololei kau pahuna, a ua hala ole kau maka ihe. I hewa nae ia lakou i ka lele mua, a laa ka ike i ka malu ole ke pukaka hele nei.

  E nana ae i na wehewehe kanawai ana a ka Hon. L. A. Kakina o Molokai nui a Hina ma ka moolelo o ka la hana 37. O ka hapa uuku ia o kana mau wehewehe, @n o ka hapa nui kue. Nana i hoomohala ae i na hihipea o ka Papa Nana o Kaanapali a Keau i hoole iho ai aole ia o ka ike kanawai i hanaia aku la. Na ua Kakina la no i kakepa ae i ke alanui a ka luna o Hilo i haualaki mai ai me ka manao he mea paa ka punawelewele, a haule pahu ana na rula ana a ka noho me ka malamalama pu o kona pili aoao iho i noho loihi ma ka ahaolelo a o ka o wale ae no koe o na hulu kea.

  Na Kaulukou i hapai@a@ i ka "ninau ano," a oia ka Kikila Palaunu i puana ae ai, he mea kupanaha keia, kona hoao ana e pani mai i kuu  waha i hiki ole paha ia'u ke kamailio maluna o ka'u olelo hooholo e hoahewa ana i ko Kaukau kohoia ana malalo o na kumu, oiaio owau kekahi lala o ke komite i kaana pu ia hana hookahi. He weii anei oe ke kuu ae i ke akea? Eia no kau  pani paa; me he pani hao la hoi ka paa.

  Ae, ua kau io no ka weli; he oiaio loa kela.

 

He Leo hoolana i na Kula

Sabati o Hawaii Komohana.

 

  Ina Kula Sabati aloha o Hawaii Komohana, mai ka makani o-launiu o Kekaha, a hiki looa aku i ke kai kaubaa a ka malihini ma Punaluu. Aloha oukou:

  Mamuli o ko'u koho ia ana mai e ka Ahahui Kula Sabati Nui o ka Pae Aina ma Honolulu, June M. H. 1886 nei, i Kahu Nui no na Kula Sabai o Hawaii Komohana nolaila, ke pahola aku nei au i ko'u manao ohohia me ka mahalo aku i ua Aha makua'la, a i na Kula Sabati a pau o Hawaii Komohana. Oiai, ok ka hana i ili iho maluna o'u, he hana nui ia a koikoi, a ma ua oihaua nui la hoi, ua hilinai ia mai la wau e oukou, meka lana o ka manao e holomua keia oihana hoomalamalama iloko o ko kakou Paemoku nei. Ua oluolu wau i ka hana e lawelawe; a e hooikaika ana wau e huli, a e halalo i na kumu e neenee hou ae ai ko kakou mau Kula Sabati ma ka anuu hou o ke kulana maikai; aole nae me ka manao wale ia'u e hiki ai, aka, me na lima kokua no mai a oukou mai e hapai like ana i ka hana, me na manao lokahi.  He mea mana ka lokahi, ke paa like kakou iloko o ke apo hookahi, aka i kaawale ae kakou mawaho o ia apo alaila, e pupu no ka hana, a e nahaha auanei.

  Ke noho nei ka manaolana iloko o'u no na hui pu aku me oukou iloko o keia mau la e nee aku nei, ke ole hoi e loaa i na ulia keakea. Aka, i mea e hui koke ai kakou, ke hooakea aku nei au i keia mau manao ma ka nupepa me he mea la o kakou pu no i kahi hookahi. Ke kokoke mai nei o Augate me ka Hoike Nei o ko kakou mau Kula Sabati ma Hilo, nolaila, e ala oukou, a e ku iluna me ka eleu nui, a e papahi i ka lei o ka lanakila, no ia la hooili kaua heihei lani. Mai lawe mai oukou i ua mea kaua ano kahiko, oia na hana lealea ano kohu ole i ke ano Karisiano, aka i mau kahiko nani, a i mau mea kaua hulali, o ka oiaio ke hana ia i ua la la. Ma o na alakai la hoi ke noi aku nei au ia oukou, e noho alii ka oiaio iloko o ke oukou ao ana'ku i na haumana, a mai lawe mai hoi i na Himeni hakku pili ole i ke Kula Sabati. He mea okoa loa ia, o ka mana a pau o ke koho ana i na Kahu Kula Sabati aia no ia ia oukou, e kaho nae i ka mea kupono.

  Owau no, ka oukou kauwa haahaa.

         SAM. BENJ. KAALAWAMAKA.

Kahu K. S. Nui o Hawaii Komohana.

 

NA MEA HOU O HANA.

 

E ke KUOKOA; Aloha ou--

  E noi aku ana wau i ka oluolu o ka Luna Hooponopono e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i kela mau hua e kau ae la maluna.

  Ke ano o ko makou Lunakanawai; I ka malama o Mei la 7, ua noho ka aha e hoolehe no ka poe i hooii ia no ka hewa kokua mahope o ka hana hewa ana. Mok. XLV o ke Karaima. No kakou keia mau inoa, Elia (k) Kaaimaunu (k) Kalama (k) Kaaua (w) Kamaka (w) Kauluhina (w) a ua pakele keia poe ma ka apua O ke kumu, ua noi ia e J. K. Hanuna ua hala na hora 48 ma ke ka nawai , a o C. K. Kakani ma ka aoao aupuni.

  A ma ka malama o Iune 6. Ua hopuia he 5 poe Iapana, no ka paeaea i ka la pule, ma Makaalaea keia poe kahi i noho ai, a hookahi ona; a paa mai mai na Kepani ma ka halepaahao a bela mai ka mea i ona he $6.00.

  Ma ke ahiahi o ia la pule, ua hoolimalima aku ia o M. H. Reuter  L. Makai ia Kaanaana e $3.00 e kii i ka Lunakanawai P. Kamai i Kaupo, me kona hoakaka pu aku i na hihia i paa iloko o ka halepaahao.

  Aole i pane mai ka L. K. P. Kamai i kahi leta i ka L. Makai aole no hoi i hiki mai i Hana nei, a ua poho a poino ke aupuni i keia mau hana a ka I. P. Kamai.

  Nolaila, e na poo oihana aupuni, ina ua poho keia hapa a ka L. K. a oukou i hoonoho mai ai, alaila e hoo noho aku iaia no ka wa pau ole, i loaa ka neo ma ka aoao aupuni, a hoihoi aku, a makpono ke dala e uku ai iaia ma ia hana.

  Ke hoike nei au imua o ka lehulehu i na hana a ko makou L. K. a na oukou ia e koho, ua pono a me ka ole.

          P. PUHALAHUA.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

L. ADLER.

HELU 13 ALANUI NUUANU

Mea Hana Kamaa Buti a me Kamaa Haahaa.

  Ua loaa mai no hoi na Kamaa nani no na Kane, na Wahine a me na Kamalii.  No Kamaa Kiekie a me Haahaa, e Kuai ia ana no na Kumu Kuai Haahaa. E hana hou ia no hoi na

KAMAA KAHIKO O NA ANO A

PAU ME KA MAIKAI.

20@1-3t

 

FRANK GERTZ.

MEA KALEPA A LAWELAWE HANA MA

NA ANO KAMAA A PAU NO NA

Wahine, Kaikamahine a me Kane,

  Na Kamaa Buti a me na Kamaa haahaa no na Keiki Kane a me na Kanaka makua, o na ano paikini hou loa.

2081-6m

 

HOOLAHA KUI MORAKI. MAMULI o kekahi mana Kuai i hoikeia maloko o kekahi Palapala moraki mai a TSEU TIN FEE me kana wahine o Kohala Akau, Hawaii, ia LO ASEU, ikakau ia i Maraki 24, 1885, a i kakau kope ia ma ka Buke 95, ma na aoao 79 a me 80, iloko o ke Keena Kakau Kope Hawaii, e kualia ana ma ke kudala akea ma ka la 6 o IULAI, 1886, i ka hora 12 o ke awakea ma ka Hale Kudala o E. P. Adams & Co., ma Honolulu, na pono, kuleana a me na waiwai a pau o ua mau mea moraki nei ilioko o na waiwai i morakiia, o ia waiwai i oleloia he mau aina ma Niulii. Kohala Akau i olelo mua ia, a i hoakaka maopopo ia ma ka Palapala Sila Nui 2664 a me Palapala Hooko Kuleana 10861.

  No na mea i koe, e loaa no na hoakaka anamai a L. Aseu ka mea nona ka moraki, a i ole ia, mai a Ashford  & Ashford, kona mau Loio

  Honolulu, Iune 14, 1886.      2081, 31.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o T. N. PUUOHAU o ka aoao mua, a me FRANCIS M. HAKA o ka aoao elua, ma ka la 6 o Okatoba, 1882, i kakaa kope ia ma ka buke 85 aoao 207, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, a i hoolilo ia ia L. Aseu & G. C. Akina Dec. 17, 1883, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o na morati nei. e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POALUA, la 6  o IULAI, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

  Hanai i keia la 14 o Iune, 1886

          L. ASEU & G. C. AKINA.

             Na hope o ka mea Moraki Mai.

  Penei na aina e kudala ana:

  O kela mau aina e waiho la ma Polole, N. Kohala, Hawaii, i hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui, Helu 7081, a Kuleana 10,442 ma inoa o Nuuanu, he 1 Eka 1025 anana; a i hooliloia i ua Puuohau nei ma o ka Palapala Kuai la a Kekiiolaula w, a me Keliikanakaole kana kane mare, ma ka Palapala i kopeia ma ka Buke 53, aoao 425.         2081-4t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.  Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o JOSEPH M. POEPOE o ka aoao mua, a me SANDFORD B. DOLE o ka aoao elua, ma ka la 11 o Aukate, 1881, i kakau kope ia ma buke 68 aoao 450 a hooliloia ia H. E. AVERY, a mamuii o ka uhaiia ana o na kamu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua morati nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POALUA, la 6 o IULAI, 1886, ma ke Keena Kudala o E. P. Adama, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

  Hanaia i keia la 18 o Iune, 1886.

           HARRY E. AVERY,

          Hope o ka Mea Moraki Mai.

  Penei na aina e kudalaia ana:

  O kela apana aina a pau loa ma ke alanui Kamika, e kokoke ana i ke kihi o ke alanui Hokele a me ke alanui Kamika, a he aneane 30 kapuai ka laula ma ke alanui Kamika, a he 50 kapuai ka hohonu ; a oia ka aina i hooliloia ia J. W. Kahiolo a i ikeia hoi o Poepoe, ka makuakane o ka Mea Moraki Mai, ma o ka Palapala Kuai la a ninau i kopeia ma ka Buke 35, aoao 466.

              2081-3t.

 

Olelo Hoolaha.

 

O WAU O K MEA NONA KA INOA malalo nei. Ke hoolaha aku nei, o ke AKULE ka in@, o ka ia hoomalu a ke Konohiki, e holo ana ma ke Kai e pili ana i ke AHUPUAA O KAEO, e waiho la ma Honuaula, Mokupuni o Maui. Ke papa ia aku nei na Kanaka a pau e noho ana m@ ka Ahupuaa o Kaeo, a me na wahi e ae o Honuaula. Aole e kii wale i ka ia i olelo ia maluna mai o ke la 10 o IUNE, o ka M. H. 1886. O ka mea kue i keia e hoopii la no

          J. KAPOHAKIMOHEWA.

MAKENA, MAUI,           Konohiki.

    Iune 10, 1886.               2081-4a1.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

I LOKO O KA AHA HOOKOLO@ Kaapuni o ka Apana El@ mas k@ Iune 1886.

  KALAKAUA, ma ka lokoma@ Akua o ko Hawaii Pae Aina, Moi@

  Ia J. H. Soper Esq. Hamuku o ke @ a i ole i kona hope, me ka Manalo

  Ke kauohaia aku nei oe e k@ FRANK SEARS ka mea i ho@p@iia, @ iho mai a@a oia i kana pane i kakama @ na la he iwakalu@ mahope ho o ka @ ana o keia e hele mai im@ o ka Ana H@ lokolo Kaapuni ma ke kau @ I@ne @ 'la e malamaia ana ma ke keena ao@ o ka Hale Hookolokolo ma Wailuku m@ o Maui, ma ka Poalua la i o I@e e m@ ana ma ka hora 9 o ke kakahiaka, e @ no ke aha la e ae ole ia ai ke noi @ ka mea hoopii, e like me ka mea i @ no ke aha la e ae ole ia ai ke noi i @ ka mea hoopii, e like me ka mea i @ iloko o kona palapala hoopii i pak@ keia, a e hoihoi mai oe i keia palapala @ ka hoike piha no kau mau hana no @

      Ikela e ka mea hanohano A. @

      Judd Lunakanawai Nui o @

      Aha Hookolokolo Kiekie m@

luku i keia la 20 o Aperila m. h. 1886.

          GEO. E. RICHAR@

(Sila)                  Kaka@

Aha Hookolokolo Kaapuni Apana ii.

  Ua hali ponoia ka mee i hai ia mak@ oia o FRANK SEARS, aole oia i k@ aia oia mawaho o keia Aupuni mo@ hoike aku nei asu i keia palapala ku ao@ koia.

          HOHN H SCP@

                La@

  Honolulu Mei 10, 1886.

  Ke nooia nei au o na mea i hoo@ maiuna, he hope oiaio no ia o ka palapala @ o ua hihia la ka me ka hoike a ka Ha@ ia mea, a ua kauoha ua Aha la ma ke @ Iune 1886 e hoolahaia aku i kope i hom@ ua palapala kii la e like me ke kanawa.

          Ikeia e ko'u lima a me ke @

          Aha la ma Wailuku Maui i kea @

          o Iune,m. h. 1886.

                    GEO. E. RICHARD@

(Sila)                       Kaka@

Aha Hookolokolo Kaapuni Apani @l.

2081-6t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI @ KE KUAI, Mamuli o keka@ kuai i hoikeia maloko o kekahi palpala @ raki i hanaia mawaena o S. KALEOHANO @ aoao mua, a me A. J. KAKALAIKA, @ Waiwai o R. W. Holt o ka aoao elua, m@ la 30 o Dekemaba, 1882, i kakau kope @ ka buke 77 aoao 457, a mamuli o kauha@ o na k@mu aelike o kela moraki, nolila. @ hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao @ o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana @ a ma ia hooko aoa, e kudala akea ana ia @ aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka P@ LUA, la 6 o IULAI, 1886, ma ke K@ Kuda a o E. P. Adams, ma Honolulu @ hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo h@ kaka no keia mea.

  Hanaia i keia la 14 o Iune, 1880.

          A. J. KAKALAIKA.

  K-hu Waiwai o R. W. Holt, Mea Ma@ Mai. Penei na aina e kudalaia ana ;

  1--O na aina e waiho la ma Palolo, Oa@ i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui, Helu @ 8 Kuleana, 1897 ma ka inoa o Ohule--9 92-@ kaulahao, a ua hooiiloia ia Kaleohana m@ Palapala Kuai o Kaheaku me La i kap@a @ ka Buke 70, aoao 80.

  2--O na aina i hoakakaia ma ka Pal@ Sila Nui, Helu 2545, Keleana Helu 10169 @ ka inoa o Mahoe 2 68-1000 Eka.

  3--O no aina i hoakakaia ma ka Pal@p@ Sila Nui, Helu 3480, Kuleana Helu 187@ ka inoa o Kalakuaole he 1 583-100 Eka.

  4--O na aina i hoakakaia uia ka Palap@ Sila Nui, Helu 2413, Kuleana Helu 373@ ka inoa o Kolihana he 1 107-100 Eka.

  5--O na aina i hoakakaia ma ka P@ Sila Nui, Helu 2553, Kuleana Helu 374@ ma ka inoa o Kahakauila he 1 48-100 Eka.

  6--O kela aina e waiho la ma Waiap@ Kohala, Hawaii, ua hoakakaia ua palen@ ka Palapala Sila Nui, Helu 6488 o Kul@ Helu 10489 ma ka inoa o Nihoa 6 Eka, @ anana, ua hooliloia ia Kaleohana e Kukea@ opio a me Keahonui w, ma ka Palapala i @ peia Buke 23 aoao 372.         2081-4@

 

A HA KIEKIE O KO HAWAII PA@ AINA.--Ma ka hoopopono Wai@ Ma ka hana o ka waiwai o Kahau@ Kanoa i make. Olelo kauoha e koho @ la e hooiaio ia ai ka Palapala Kanoha, @ ka hoolaha ana.

  No ka mea, ma ka la 8 o Iune 1886, @ waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapa@ i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope Lo@ Kahanaa iwai Kanoa i make aku la; a me @ Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia k@ Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Pa@ pala Luna Hooko ia John F. @olburn, a@ waihoia mai e ia.

  Nolaila, ua Kauoha ia o ka Poakahi oia i@ la 5 o Iulai 1886, ma ka hora 10 kahi@ ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, @ Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me @ hora, e hoiaio ia ai ia Palapala Kauoha, @ hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me ka p@ a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoka, @ me ka hoopuka ana i ka Palapala L@ Hooko.

  A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia @ no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he @ pepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

  Kakauia ma Honolulu, Iune 8, 1886.

          EDWARD PRESON.

        Lunakanawai o ka Aha Kiekie

  Ikea:  HENRY SMITH

               Hope Kakauolelo   2080-@

 

200  DALA.

OWAI la ka mea kolohe, nana i hoao i @ ahi i na mala ko o makou, i ka po @ kala 27? Ke ike, a ina e ku ka hewa, alai@ e uku ia oia i $200 e moku.

KOLOA SUGAR COMPAN.

  Koloa, Mei 29, 1886.         2079 @

 

A HA HOOKOLOKOLO KEIKIE O@ Ko Hawaii Pae Aina, Ma ke hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai @ William Harbotle o Honolulu i make ka@ ole. Ma ke Keena imua o ka Lunakanaw@ Preston.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana m@ ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a H@ Riemenschneider, Lunahooponopono o ka waiwai o William Harbottle no Honolulu, Oahu, i make, e noi ana o apono ia na hoo@ io he $539.44, a e hoike ana o na mea i @ mai iaia he $2347.97, a e noi ana e nana @ apono ia kela mau mea, a e kauoha ia o @ hele ia na waiwai e waiho ana ma ko@ i na mea i kuleana malaila, a e hook@u ia @ a me kona mau hope mai ko lakou noho @ ma ia ano.

  Ua kauoha ia, o ka Poaha, ka la 15 o Ial@ M. H. 1886, ma ka hora 10 o kakahiaka, i@ o ua Lunakanawai la, ma ke Keena me k@ Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia ka@ me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana @ na Noi la, me na Papa Hoike i oleloia, a o k@ poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike @ ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ol@ ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai @ hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiw@ i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii me Enelani, e pai ia maloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette he mau nupepa : pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pale mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

  Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina keia la 3 o Iune 1886.

          EDWARD PRESTON.

      Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea:  HENRY SMITH.

            Hope Kakauolelo

 

HOOLAHA:--Monalua, Oahu, Mei 27, A. D. 1886.  U hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho ma ka la 15 o Aperila, A. D. 1886, i lunhooponopono @o ka waiwai me ka palapala hooilina i h@ o a A. PAULELEAHANA e Edward Preston, luna kanawai o ka Aha Kiekie, a ke hoike noi kei@ hoolaha o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i oleloia e hoike mai ia'u iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau ia lakou.

          KAWAHAOI PAE.

               2078-4ts