Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 20, 15 May 1886 — Page 2
| This text was transcribed by: | Olga Woo |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No Eomo Makioa 1.00
KUIKE KA RULA.
Pou no Mei 15. 1886.
E loaa no ke KUOKOA i ka poe lawe hou o keia Makahiki mai ka helu 11 aku a hiki i ka helu hope o Dekemaba, no ka HOOKAHI DALA ME HAPALUA ma ka hookaa mua.
Na Anoai ka Ahaolelo.
Hoko o keia pule i hapai ai ka ahaolelo i ka Bila Haawina no na makahiki elua e hiki mai ana. O ka huina nui o na haawina a pau o keia bila, ma ka houluulu ana ua hiki aku i ka elua miliona dala a oi, a aneane ekolu miliona dala. O kahi e loaa mai ai o keia puu dala nui, aohe i hoakakaia. Ua oi aku ka nui o na lilo mamua o na loaa i manaoia he mea hiki ke hoomaopopoia mamuli o na kumu loaa mau e ka aina e waiho nei. Me he mea la e manao ana ko kakou mau hookele aupuni e hookomo hou aku i ko kakou wahi aupuni liilii iloko o ka aie hou aku, a hiki i ka wa e oi aku ai ka aie o Hawaii mamaua o ka mea hiki i ka aina e hookaa. Alaila heaha la ka hopena? Ua maopopo, e like me na aupuni liilii o ka hikina e naku mai nei iloko o ka nenelu poho o na aie kaa ole, a lilo aku ke ea o ka aina ma na lima o ka poe ona miliona e paa ai, pela auanei ko Hawaii hopena ke hoomauia keia uhauha ana, e like me na mea i ike maka ia e kakou iloko o na makahiki pokole i hala ae nei.
O ka manao a kekahi poe hoa o ka Hale e pili ana no ka olelo haole a me ka olelo Hawaii, e i ana ma kahi i like ole ai ka heiujelu ana o na olelo elua, e manaoia o ka olelo Hawaii ka olelo kumu, a e hilinaua ka pololei o ia mamua o ka olelo haole, he manao hemahema ia. O ko kakou mau kanawai, ua hookumuia maluna o na kahua kanawai o Beritania Nui a me Amerika i hoommaopopoia maka olelo enelani. Aohe i loaa aku i ka olelo Hawaii na ano a pau a me na hiohiona pohioihi o ia kahua kanawai o na aina malamalama kahiko; nolaila aohe kupono o ka olelo Hawaii i kahi wa i ka manao a me ka io o ke kanawai. He olelo piha ole ka olelo Hawaii; he olelo piha pono ka olelo Enelani, no llaila e aho no ka olelo haole e alakai ma kahi i ku like ole ai na olelo a elua i ke kanawai hookahi.
PANE IA A.B.K.
Ua ike no paha oe e A. B. K. ina e malamaia ka papaina me ka omole gini pu kekahi, ua maopopp koke no ka hope o ka hana a ka waiona, e ule ana he haunaele, elike iho la me Balota i pepehi ai ia Napohona ma ka puka mauka o ko pa i Kulaokahua. Ua hoike ae kekahi alii koa au i hookipa ai i kekahi poe ma ke kakahiaka ana ae o kahi la ae no ka ona o na hoa i ai iluna o ko papaaina, a me ka pepehiia ana o Napoliona e Balota. A oia pu no kekahi i olopu a ko’u ka puu i ka wai a ka naulu (waiona). Ua hoike pu ae oia i ke kaili ana o Balota i kekahi omole gini. Heaha keia? He wai huihui anei? Ua kapalili pu ae hoi ka wahine ia po i ke kukala i ka hoohaunaele o Balota i ko hale no ka hoohu’a mai i ke noi, no kona ike ana no he rama kana i inu ai mai ia oe aku. A i kapalili la i ke aha kau mea o ka hoolaka ana. A o oe hoi, aohe ou eu ae, ua luuluu Hanalei i ka ua nui, kaumaha i ka noe o Alakai.
Pau au maanei. O ke aloha no.
HOOLE WAIONA.
Pahi Ohe Hui.
Ma ka Poalua nei i puhi ohe hui ae ai na puali puji ohe elua, o ko ka manuwa Beritania Triumph a me ko uka nei ma ke alo iho o ka Hotele Hawaii. Lehulehu ka poe makaikai i akoakoa ae ma ia ahiahi e hoolohe ai i na hoouhene ana a ia mau keiki. Na ko uka nei puali i hookupinai mua ae i ko luna mau paia lewa me na leo mele elua, a ua halii pu iho la ke anoano hoonanea maluna o ke anaina e hoolohe aku ana.
Pau ka lakou, ku mai na keiki hehi ale o ka moana a wehe mai la i ka la kou mau hokeo kani i hoopihaia me he la he mau ahe kehau huihui o ka po lai e iniki mai ana i ka mea moe lohi, i ka luli, ke oi o ke anaina. Na ka lakou mau leo mele no hoi i pakoi ae i ke kupinai o na paia lewa, a me he la e hiolo mai ana lakou. Pau ae la hoike ia, hoomaka e puhi hui no eono leo. Nana aku no hoi he ma u lua ia o ka pohaku; pii no mao o ka waa he kaha la, pii hoi maanei he uloa. Nani no.
He 16 wale no ka nui o ko na keiki o ke kai puali puhi ehe, aka, ua loaa he mau mahalo keikie no lakou. Nui na paipai lima na uwa leo a pele aku. Maluhia na hana hoonanea ma ia po.
KAHEAIA NA LUINA.
E nana ae ko makou poe heluhelu i ka hoolaha a Mika Paka no na Luina o ka moku kia pa Harvest i puhiia i ke ahi ma ka mokupuni o Akenikeni iloko o ka makahiki 1864 a 1865 paha. Ke kauohaia aku nei n luina o ia moku e hele ae i ke keena hana o Mr. Parke maluna ae o ka hale Baneko o Bihopa ma. He moku @okohola keia i holo mailoko aku o ke awa o Honolulu nei. a loaa aku la i ka moku powa Shennandoah a puhiia i ke ahi me na molu e ae he lehulehu wale o ia kikina.
Puka hou ka Pele
Ma na lono i loaa mai ma ka mokuahi C.R. BIHOPA ma koa ku ana mai i ka Poalua nei ua hoikeia mai ka ikeia ana o ka pele e a ana ma kona lua, a me he la ua piha, a e kahe ana paha ma na hoomaopopo aku Ua ikeia aku ka ula wena o ke ahi e pii ana iluna mai Hamakua aku. oiai o ko Bihopa wahi mau ia e holo nei. Ke kohokoho wale nei kekahi poe, ina e kahe hou ana, aole no e nele kona hoohahani hou mai ia Hilo taona.
Ua hooia loa ia mai ka a hou ana o ka pele ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kiluauea Hou. aia ke haulani hou la kona mau kolamu ahi, ke hakinu’a la kona mau ale ahi, a ke hana la i na hana kupahaha e like me kona au mua.
Ua Hopaia
A hookolokoloia o Mr. Hastie, kekahi ohua o ka mokuahi Mariposa ma kona ku ana mai i ka Poaono i hala. Oianei ka i holo malu aku no Kikane maluna o ka mokuahi Mararoa me ka loaa ole o Kona palapala hookuu maike aupuni aku. Ua holo mai oia ma keia mokuahi me ka manao e hiki loa ana i Kale poni, aka paa e iho nei. Ua hoano e ia kona mau helehelena ma ke pena ana a kahi ana i kona umiumi a koe iki, a malalo no hoi o kekahi inoa okoa kona holo ana mai. Ke ole e kuhihewa ia, o keia haole no kekahi ikukulu ia ma ka hookolokolo ma ke ano he hoike no kela hihia aihue Hale Leta. Ma ka nana ia ana o kona pono imua o ka aha hoomalu, ua hoopaiia mai oia ma ka uku ana 150 dala me $1 koina. Ua hoohalahala hou oia i ka hoopai a ua hoopii hou.
LEO KAHEA.
E ke KUOKOA; m akou mau kolamu:
E oluolu oe ia’u e kono aku i na Ahahui Opiopio Imi Poni Karistiano a papu i kukuluia malaloo ka Ahahui Nui o ko Hawaii Pae Aina, e nana lakou i keia:
PAUKAU XIV O KE KUMUKANAWAI, PENEI:
“Na ka Ahahui e koho mailoko mai o na lala o ka Ahahui ma ka halawai o ka mahina o Mei o kea a me keia makahiki,, i Elele no ka halawai makahiki o ka Pae Aina.”
Nolaila, e makaala oukou e na Peresidena o na Ahahui, a waiho oukou i keia Kumuhana imua o ka halawai mau o keia mahina o Mei e hele nei.
Na’u no me ke aloha.
A. F. JUDD.
Peresidena o ka Ahahui Nui o na Opiopio I. P. K. o ko H.P.A.
Honolulu, Mei 11 th , 1886.
Ma Ka Oneki o ka “Triumph.”
Mamuli o ke kono a ka Adimaral Simoa o ka mokukaua Triumph i na hoa o ka Ahaolelo e makaikai aku i ka oneki o kona halelana moana, ua hookoia ma o ka hiki kino ana ae malaila o kekahi mau hoa o ka Ahaolelo a me kakahi mau alii kakaikahi, a me ke alii ka Moi, kona puuku a me kona ukali ponoi. Ua aloia aku lakou me ka waapa lana e koloia ana e kekahi waapa mahu uuku. Kau lakou a ua aop maimai mai na alii moku ia la kou a lawe aku la no ka hoomakaikai ana ma kela a ma keia wahi. Ua hoikeikeia mai ka lakou lawelawle ana i na pukumahi nunui me na pola i ka wa kana, ka hooholo ana i ke topido hoopahu maloko o ke kai, a me na ano he nui. Ua hoike pu ia mai ia lakou o ka lilo no ka poka hookahi o kela mau pu nunui, he 60 dala. He umi pu o ia ano e kau ana he eha ma ka oneki luna a he eono malalo iho. Mawaho ae o keia mau mea a pau, ua hoikeikeia ka rumi noho o ke kapena ame ka Adimarala, a o ka hoohalike ana a na hoa, he nani maoli i oi ae e like me kekahi mau rumu i hana maiauia o ko ka aine mau kauhale nani. Pau ia, kau hou ma ka waapa no ka aina ne.
Iubile o ke Kula Hanai o Hilo
E malama ia ana he mau hana nui a hauoli hoi ma Hilo, no ka Iubile o ke Kula Hanai kaulana ma ia wahi; oiai hoi o ke kanalima keia o n makahiki o kela kula mai kona hookuniuia ana.I ka pule hoope o Iune e hooko ia ai keia mau hana nui. A ke kono ia aku nei na haumana a pau o kela kula e ola nei mai ka mua mai, e hoomanao i keia Iubile o ko lakou makuahine aloha o ka naauao, a e akoakoa pau ilaila no na hana nui o kela manawa.
Ma keia hope aku, e hoopuka ia ai ka papa hoonohonoho ona hana no ka ubile.
He Pauahi Nui.
O ka nuhou ano nui i lohe koke ia i keia kakahiaka ma ka Alameda mai, oia no ka pauahi nui ani o na hale he eha tausani a oi ma ke kulanakauhale o Kapalakiko. Ua pau pu ka hale hui hana pepa, peni, a me kela a me keia ano o Bancroft & co. O ke pohoma keia pauahi ana, he 100,000,000 dala. Nui ka poino a me ka weliweli loa aku o keia i ko Honolulu nei pauahi.
HALAWAI AHAHUI.
E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Luakini o Kawaiahao, ma Honolulu, i ka la ekahi Iune 1886, oia ka Poalua mua o ia mahina, ma ka hora 10 A.M., e like me ka hoopanee ana o kela makahiki.
A.O. POLEPE,
Kakau Leta.
Aole i pau ka Powa.
Mai ko makou makamaka J.A. Akin mai i loaa mai ai keia lono no na hana puuwai eleele a ka powa ma ka mokupuni o Kauai, penei: Oiai kekahi kanaka e hoi ana no kona wahi ma Kealia a hiki ma kekahi wahi mawaenakonu aku o ko, lohe ae la oia i ka hea a kekahi haole mahoope ona, e –– kanaka. Ku iho la keia, hele mai la ua haole nei a hiki i o ianei me ka pu-panapana e paa ana ma kona lima, a ninau mai la: “He dala no kau?” Aole a’u dala wahi a ianei. Ia manawa i huli ia mai ai ko ianei wahi pauku-kino, a iaia e ku ana me ka noonoo pono, aia hoi hahau iho la keia i ua haole nei me ke kumu o kana uwepa e paa ana ma kahi ana i ike ai he kupono me ka ikaika a hina aku la ua haole nei, a kamau hou iho la keia i mau wahi kalo iki, awaiho iho la iaia pela me ke ola no a holo aku la oia e hai i ka makai nui o ia apana. a na ke kanawai i kamau hou iho i uku hoopai kupono n kana mau hana puuwai eleele.
Na Noaui olelo o ka Ahaololo.
NA KA HON. KAKELA
Na ui nowelo, na niele kikoni no hoi e mae ai na hiona a e luhe ai na noonoo penei: Ua maopopo ale ia’u, a ke ake nei au e ike, heaha la na hana ano nui e hoolilo mahuahua ia nei keia puu dala nui he $20,000, e pili ana no na lilo o ke alo alii? No na ohua anei, no na paahana paha o ka alii, a no ka poe paha e pili mau aku nei ilaila e noi ana i wahi mea no’u, a i wahi mea no’u, a pela wale aku?
PANE O KIPIKONA:
Aole i maopopo loa ia’u, aka, ua ike au i ke kikoo ia mai o ke dala a pela aku. He mau lilo no hoa haaina i malamala ma ka pa alii, na hookipa malihini ana paha, na paahana paha o ka pa a me ka hale alii; e like no paha me ka nui o ka hale pele no ka nui o na lima hana, apele no paha
ka nui o na hoolilo &c.
WAHI A KA KIONA O LIHUE & KOLOA:
Ina pela iho la, no no hoahaaina, no na hookipa malihini, na lima lawelawe o loko, keia haawina dala, ala ila, pehea la e wai ho kalakoa nei ka pa alii? Maloo ka mauu o kauwahi, aohe
hoi he mau mea kanu maikai e maemae ai ka pa ke nana aku &c. Manao au, ina e hoolilo nui ia ke dala malaila, alaila, aole no e nele ka hoihoi a me ka hauoli o na makaainana o ke ‘lii ke nana aku ua maemae a ua nani ka pa alu &c. Auhea la keia nui dala?
O KE AHI O WAILUKU,
Ka hikimua o na hoa o ka hale ahoolelo ma na hoakaka kupono a naauao loa e pili ana i kekahi mau hoolilo dala o ke keena o ko na aina e ma ka Poakolu nei, a kapaia iho la ka hoike ake Kuhina o ko na aina e he opala wale no, a he pono he hoahu ma kekahi pahu opala. Na ka wena o ua ahi la i hoomahani aku ia $1,600 mai ka haawina i hoomakaukauia ma ka bila haawina no ia mau lilo he $4000; koe iho ke koena he $2,400, a oia na dala kupono no ia mau lilo, wahi ana. Ina paha i uwila loa ka paea a ua Hon. hanohano la o ka noho o Lahaina, ina paha ua pau loa i ka hehee. E ole ka pupukahi like ana ae o na hoa, ina ua “hookahi no hawae, lauhue o Kona.”
NA KA LIONA
O lihue a me Koloa i hoohalike mai i keia mau hoolilo hookahi e hoonui a e hoopehu mau ia nei, e like me kela wahi moo uuku maloko o ka olelo nane a Esopa, i ake e nui kona kino e like me ke ka bipi –– ma ka ha’u ana i ka makani a pehu kona opu, a piha loa, a hiki i ka pahu ana. Wahi ana, malia paha pela keia; o ka hoolilo aupuni i hoomakaukauia no na makahiki elua e pau ana i ka la 31 o Mei 1888, he elua miliona a oi. A ina e hooholo ia kekahi mau haawina mahuahua i noiia mai e na apana mai Hawaii a Kauai e waiho nei imua o ka Hale, e loaa hou ana he miliona hou a oi aku Hui me elua miliona dala i hoomakaukauia no na makahiki elua e nee aku nei, o ka piha no ia he 3 miliona a pehu aku.
NA KA HON. KAKINA
Na wehewehe mohala ma keia kumuhana hookahi e malamalama ai na waihona noonoo o ka poe hapa noonoo mai i huai ae penei: Ke iini nui ia nei ka hoomahuahua ana i keia haawina maopopo ole na palena hoolilo a me ka laula o ke kahua hana, a o kekahi mau haawina hou aku paha i hoomakaukau ia ma ka Bila Haawina, aka aohe nana nui ia na aie liilii o ke aupuni a pela aku. Aole anei keia ka wa kupono loa e kalai ai na ahua oioi wale aku no na hoolilo i akaka ole ka nui o na hana? Ke apono wale nei kuu hoa hano hano o ka noho o Honolulu, J Keau, i keia mau hoolilo, aka pehea la oia i noonoo mua ole ai i ka pono o na makaainana o Makiki nana oia i koho, e noho nui mai nei malalo o na malu pupupu hale no ka lakou mau wahi koina uuku loa i ke aupuni no ko lakou mau pono wai a aina i laweaia.
Na Hana onehinei
Minamina makou no ka loaa ole he kowa kupono e hoopuka aku ai i na hana o ka ahaolelo o ka auina la o nehinei; aka, e ike piha ana na makamaka i ka hana a na olali noeau o ia la nana i hoopilipu i ka aoaoo na Kuhina a hiki i ka pane ana mai i na huaolelo e maopopo ai ua lawelaweia kekahi mau hoolilo aupuni e lakou me ke apono ole ia e ke kanawai. Ua hoahewa loa ia ka weheia ana o ka Waihona Aupuni ma ke ano he baneko malama dala no na Iapana, noloko mai o ia mau dala i hoohanaia aku me ka mana ole kekahi mau loaa aupuni. He haawina dala ka i haawiia no ka malama ana ia mau dala a na Iapana, a ka lahui hoi e uku nei.
O REV. S. PAULO.
I ka Nupepa KUOKOA. O ka Rev S. Paulo kekahi o kou makamaka nana e hookipa ia oe no na la he nui. Ua make oia ma ka auinala o ka po o ka la 30 Aperila nei, ma kona Home ponoi ma Waialua, i Molokai.
E oluolu ana paha oe e lohe i kona moolelo. Ua hanau oia ma Kaluaaha i Malokai ma 1824 paha, pela ka hoike ia mai e kekahi o na makua nana maua i hanai, elua i make i ko laua wa uuku, ola mai maua elua. Ua make ko maua mau makua i ka wa ekolu makahiki ona, elua paha o’u. O ko maua mau kupuna ka mea malama i kahi manawa, o na kumu Rev. H. R. Hikikoki a me kana wahine ka makua nana e malama, wahi a ko maua makuahine mamua ae o kona make ana, no ka mea, oia ka i make hope. Nolaila he mau keiki hookama maua n ia mau makua aloha.
Eia na mea i ike ia no S. Paulo: He kanaka auwana oia i kona mau la opio. Mare oia i ka wahine a haalele. Holo i ke okohola he mau makahiki, o oki oia i kela wahine a moku, a noho me ka lawe i ka hai wahine, ma ia ano oia i noho ai a hiki i kona wa oo.
He kanaka makau i ka hale o ke Akua a me kona poe kanaka Ma ka hapa nui o kona mau la opio, aole oia i makemake e hele i ka pule, aia kona iini ma na wahi lealea. Ua huli oia i ka pono: Penei kona huli ana. Loaa oia i kekahi mai nui, nolaila mai kona kina (nukee) a make akula; ma ia wa mai, ala mai ka lnnaikehala a ahewa o ka mihi no ia imua o ke Akua. Eia kana hoohiki “ina hoala mai ke Akua ia’u alaila, e hoolilo au ia’u iho nona a no kana hana.”
Pehea ua ko anei? Ae, ua hooko. Komo oia ma ka Ekalesia ma Kauma kapili i ka wa e nOho kahu ana o L. Kamika. Haalele ia Honolulu no Mokai. Lilo he luna kahiko o ka Ekalesia o Halawa, i ka wa o Rev. S. W. Nueku e noho kahu ana. Mare hou i ka wahine. He lunakanawai oia i kahi mau makahiki, a mahalo ia. Koho pinepine ia oia i Hope lunakanawai, no Kauaaha a me S. K. Kupih a oiai laua ma ka Ahaolelo a mahalo nui na loio iaia. Haalele ia Molokai hele i ke kula kahuna pule i Wailuku malalo o ke ao ana a ka makua Rev. W. P. Alekanedero, a ma Honolulu malalo o ke ao ana a ka makua J. O. Paris. Kohoia oia i kahu ekalesia no Halawa Molokai.
Ua piha na makahiki he 16 ma ka oihana kahu ekalesia. Ma keia noho kahunapule, haalele ka wahine a o oki oia, ma ia hope ua noho wahine ole a make aku la.
O keia kekahi o na kahunapule Hawaii naauao ma ka haiolelo, a akahai, aloha nui i ke aupuni o ke Akua a me kanaka. A ke noho nei kona ekalesia me ka uwe nona. O kana hana hope loa, he malama mamua o kona make ana, ua kukulu ae oia he hale kuai me kekahi hoa ona nona ke kumu waiwai $800,00, eia no oia ke ku nei. O ke kumu o keia, no ka hoopii ino loa o na pake hale kuai i na mea kuai, nolaila, aloha oia i kona lahui a kukulu ae; ua ko kela manao, ua kau oia he wahi mea uuku maluna ae o ke kumupaa, a o kekahi ua hoi kumupaa no. No keia mea, ua mahalo a aloha loa kanaka iaia.
O keia ae la ka moolelo nona mai ka hanau ana a i ka make ana. Owau no o kona pokii ponoi.
H.M. KAILIMALAO.
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI
LEWERS & COOKE,
(O LUI MA)
ma ke kahua kahiko ma alanui Pa@a a me Moi.
E loaa ai
PAPA NOUAIKI
o kela a me keia ano
Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,
Na pou, N O a, Na Papa Hele, Na Papu
Ku, A me na Papa Moi nui loa
Na Pili o na Hale o na Ano a Pau
Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami
Puka, Na Ami Puka Aniawi, Na Ami
o na ano a pau, Na Aila Pena, o
kela me keia ano Na Aila Hoo
maloo, he lehulehu wale,
Na Aila e ae o na
ano a pau.
NA WAI VANIKI
A ME NA
WAI HOOHINUHINU NANI
O NA ANO A PAU IOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE
A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a
pau, ua makaukau keia mau Makamaka
o oukou e hoolawa aku ina
na mea a pau e pili ana
ma ka laua oihana
NO KA
UKU HAAHAA LOA.
E like me ka mea e holo ana mawaena
LAUA a me ka MEA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU
NA HOOLAHA HOU.
Olelo Hoolaha.
Ua makemakeia na luina a pau o ka moku Hawaii “Bark Harves” i puhi ia i ke ahi e ka moku Shennandoah ma ka makahiki 1865 paha ma ka mokupuni o Ascension, ina eia lakou ma Honolulu nei a ma kahi wahi paha iloko o ko Hawaii Pae Aina, e hele ae ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maluna ae o ka Banako o messrs Bishop & Co. Honolulu. W.C. PARKE.
May 13, 1886 2075-3t
Olelo Hoolaha.
UA HOOKOHU pono ia ka mea nona ka inoa malalo nei i Lunahooponopono no ka Waiwai o WERNER GUBEN o Humuula, Hawaii i make, a e hoike ana keia hoolaha, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i oleloia ina i hoopaa ia ma ka moraki a ma kahi ano e ae paha, e hoike koke ae me na hooia kupono ia B.F. HACKFELD ma ke Keena oihana o H. Hackfeld & Co., alanui Moiwahine, Honolulu, iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole pela a hoole mau loa ia lakou. A o ka poe a pau i aie i ua waiwai la i oleloia, e hookaa koke ae ia J.F. Hackfeld i oleloia. J.F. HACKFELD,
Lunahooponopono o ka Waiwai o Werner Gubben i make. Honolulu, Mei 5, 1886
2076-4ts
Olelo Hoolaha
OIAI, ua kohoia ka mea nona ka inoa malalo iho i Kahu malama waiwai no ka waiwai o Kukuinui (w) e ka Lunakanawai Preston o ka Aha Kiekie, nolaila, ke hoolaha ia aku nei o ka poe a pau i aie ia Kukuinui i oleloia e hookaa koke mai iaia, a o ka poe a pau a Kukuinui i aie ai e waiho koke mai lakou i ka lakou mau koi i hooiaio pono ia me A. Rosa Loio ma Aliiolani Hale. KAAHALEPAAKAI.
Kahu Malama Waiwai
Hanaia, Hanolulu, Jan. 23, 1886, 2076-3ts
Hoolaha Hooko Moraki.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o LEU CHU ON a me KUM HIN, o Waikiki, Oahu, ia ANIN a me AHUNA, i hanaia ma ka la 13 o Iulai, 1885, a i kopeia ma ke Keena Kope, ma ka Buke 96 aoao 209, 210, a me 211, e moraki ana i kekahi palapala hoolimalima mai a W. R. Kakela a i na mea moraki aku i oleloia, i hanaia ma ka la i o Iulai, 1884, a i kopeia ma ke Keena Kope i oleloia, ma ka buke 90, aoao 108 109 a
me 110, me na mea a pau i hooliloia ma ia palapala, me na mea ulu a pau maluna o ka aina i oleloia na mea hana a me na mea e ae a pau, na waiwai lewa a pau e waiho ana maluna o ka aina i oleloia.
Ma keia, ke hoolaha ia aku nei, ke manao nei na mea moraki, e hooko i ka moraki no ka uhaiia ana o ka aelike ma ka moraki.
ANIN,
S. SELIG,
Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Ahuna.
L.A. Thurston, Loio no na mea moraki mai Honolulu Mar 29, 1886, 2076-3ts
HOOLAHA HOOKO MORAKI
ME KE KUAI.
MAMULI O kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Tsen Tin Lee a me Emma kana wahine mare no Kohala Akau, Hawaii, o ka aoao mua, a me Le Aseu o ka aoao elua, ma ka la 24 o Maraki 1885 i kakau kope ia ma ka buke 95 aoao 79 me 80 a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka Poalima la 14 o Mei, 1886, ma ka hale keena alahao, Niukii, Kohala, Hawaii, ma ka hora 12 o ia la. Aia ma kahi o Akipoka a me Akipoka na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 22 o Aperila 1886.
L. ASEU.
Penei na aina e kudalaia ana: Kela mau aina ma Niulii i oleloia maluna, i hai ia ma ka palapala Sila Nui 3664. Kuleana Helu 10861 i kakauia ma ka inoa o Puanaiwi; ka nui o kela mau aina he 20¾ eka, oi aku a emi mai paha; a o ke ano o kela mau aina, he aina kalo, laiki, a me kula. 2076-4ts.
NA HOOLAHA HOU.
Olelo Hoolaha.
E IKE awanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo h olaha. Owau o Lam Kai Wing: e wehe ana au i hale kuai lole a e kuai la aku ana me ka kumukuai haahaa loa na lole o kela ano keia ano o na wahine me na kane.
Ma keia Paoono Mei 15, aia ma Kaopuaua ma ka helu 137, alanui Nuuana. E hele mai e na makamaka a e ike no oukou iho.
Owau no o LAM KAI WING
2076-4ts
Olelo Hoolaha.
UA HOOKOHU pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka Waiwai o CONRAD MENKE, o Humuula i make, a e hoike aku ana keia hoolaha, o ka poe a papu he mau koina ko lakou i ka waiwai o Conrad Menke i oleloia, e waiho koke mai ia’u me na hooia kupono, ina paha ma ka maraki a ma kekahi ano e ae paha. E waiho koke mai i na koina a pau ia B. F. Hackfeld ma ke Keena Oihana o H. Haekfeld & Co. alanai Moiwahine, Honolulu, iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole, e hoole mau loa ia lakou. A o ka poe a pau he aie ko lakou i ua waiwai la i oleloia e hookaa koke mai ia B.F. Hackfeld i oleloia.
J.F.HACKFELD.
Lunahooponopono o ka Waiwai o Conrad Menke i make Honolulu, Mei 5, 1886.
2076-4t
Hoolaha Palena Aina.
NO KA MEA. ua noi ia mai e hooponopono ia na Palena o na aina i kapaia, o Kaupulehu, Keauhou 2, me Puaa 1, ma Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, na aina o Bernice Pauahi Bishop. Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, a me na mea nona na aina e pili pu ana me kela mau aina, o ka Poalua, oia ka la 15 o Iune, 1886, i ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo o Kona Akau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa no ka hoolohe ana i ua noi la, me na na mea kue ke hoikea- F.S. LYMAN,
Komisina Palena Aina,
Hilo, Hawaii, Mei 6, 1886. 2076-3ts.
HOOLAHA PALENA AINA.
NO KA MEA, ua noi ia mai e hooponopono ia na Palena o ka aina i kapaia o Puapuaanui, ma Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, no H. N. Greenwell me Manuela, Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, a me na mea nona na aina e pili ana me kela aina, o ka Poalua, oia ka la 15 o Iune, 1886, i ka hora 9 kakahiaka, ma ka Hale hookolokolo o Kona Akau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia. F.S. LYMAN,
Komisina Palena Aina.
Hilo, Hawaii. Mei 6, 1886. 2076-3ts.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO
WAIWAI O E.S. MAUNALOA
KE HOIKEIA aku nei ka lohe i na mea a pau i aie i na waiwai o E.S. Maunaloa o Kawela, Molokai, i make kauoha ole: mai ka la e puka aku ai o keia hoolaha ma na nupepa a hiki i ka la 31 o Mei, 1886, e hoihoi mai ka poe i koe aole i hookaa mai i ko lakou mau aie iloko o kuu lima, a o na waiwai i koe o ka mer i make e paa ia nei ma ko hai lima, e hoihoi pololei mai ia’u me kali hou ole, o hoopiiia e a’u. E hoolohe i keia leo, mai hoopanee o pilikia oukou. E loaa no au ma “Kalauonaona Home,” Kainalo, Molokai.
J.W.M. POOHEA,
Lunahoponopono Waiwai o E.S. Ma unaloa
Kamalo, Molokai, Mei 10, 1886. 2076-4t
MA KE KAUOHA
I KEIA la ua hookohuia o G. W. AKAO HAPAI i Lunakanawai Hoomalu no Hilo Mokupuni o Hawaii. POOMAIKELANI.
Kiaaina O Hawaii.
Hilo, Hawaii, Feb. 1 st , 1886. 2076-3ts.
UA HOOKOHUIA O FRANK PAHIA, oia k@ Makai Nui no ka Mokupuni o Hawaii, ma kahi o J.L. Kaulukou i waiho mai. POOMAIKELANI.
Kiaaina o Hawaii.
Hilo, Hawaii, Aperila 15 th , 1886. 2075-3ts.
AHA KIEKIE O KO HAWAII PAF Aina. Ma ka hooponopono waiwai. ma ka hana o ka waiwai o AKONI ALANI KAMAIHUI (k) o Waimea. Kohala Hema Hawii i make. O elo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai kapalapala kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 30 Mei, M.H. 1886, ua waiho ia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Akoni Akani Kamaihai i make a u la; a me ka Palapala Hoopi e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopukaia hoi ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai ia Keloi (w) ua waihoia mai e ia.
Nolaila, ua kauoha ia o ka Poakahi, oia ka la 31 o Mei, M.H. 1886, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Aliiol ni Hale ma Honolulu, oia ka la me ka hora, e hooiaio ia’i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai.
A ua kauoha hou ia e hoolaha ia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Waimea i oleloia e hele mai a e hoolohe i kela Palapala i ka wa i oleloia.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Mei 3 1886.
EDWARD PRESTON.
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH
Hope Kakauolelo. 2075-3ts.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O
KO HAW II PAE AINA,
Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o EMMA KALELEONALANI i make. Olelo kauoha mamuli o ke noi a ka Luna hooko Kauoha a me Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana ikekahi Waiwai Paa.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a ALEXANDER J. CARTWRIGHT makua, ka Lunahooko Kauoha a me Kahu malama waiwai o ka waiwai o Emma Kaleleonalani noi ana e kauohaia oia e kuai i kekahi @aiwa I ka o ka mea i make oia hoi ka ahupuaa o LAWAI iloko o ka mokupuni o Kauai, a me ka aina o HANAIAKAMALAMA, ma
Nuuanu Honolulu, Oahu, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kanawai, e aeia ‘i e kuaiia ua mau waiwai paa la.
Ua Kauohaia e hele mai na pilikoko a me ka poe a papu i pili i ka mea i make a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia aha, ma ka Poalima ka la 40 IUNE M.H. 1886, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua mau waiwai paa la.
A ua Kauoha hou ia e hoolahaia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia’i i oleloia, iloko o ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Iune 4 M.H. 1886-
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH
Hope Kakauolelo 2075-3ts.
NA HOOLAHA HOU.
Nuhou Nani
Ua loaa mai nei na waiwai aahu nani homa ano hou loa, me ka wainohia a ka hie mai na aina e mai ma ka mokuahi hope i ku mai nei.
NA PAPALE
Eia maanei e loaa aina papale ano hou hoike ole ia manua, a e kuai emi loa ia aku no.
Na papale o na kaikamahine, na muumuu lihilihi nani, a me na waiwai he @@@ @a e ke ano hou loa.
NA WEHI O NA LEDE
He nui na lihilihi kua, na pua na halu a me na lako he nui wale.
NA HOOHIE
Oia na aila kupukupu aala loa. a me na waiala o na ano a pau.
O ka poe e hele mai ana e ike, e loaa ana na papale makepono loa, e like me ke nanawa o ka halekuai ma alanui Nuuanu.
E kipa mai e ike i na waiwai i pau kuhihewa.
GOO KIM (Kukima).
Halekuai ma Monikahaae. 2007-3ms.
HOOLAHA. ̶ O ka poe pau ua ioaa ka waiwai o hai, a lohe paha he waiwai ma kekah wahi, e hoihoi mai i ka Halewai hou, a i ole e hai ae ma ka Halewai, a na lakou no e hoouna a lawe mai, i ioaa ka waiwai i nalo wale i ka poe nona ia. 2073 4ts.
HOOLAHA
UA HOOMANAIA AKU O Amoy (pake) e ohi aku i na dala pau e pili ana no ka Waiwai o Aliu (pake) i make, a me ia ka haawi ana i na palapala hookaa.
J. F. HACKFEALD,
J. RUBINSTEIN.
Na Lunahooponopono Waiwai o Aliu i make.
2074-4ts.
I loko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii:
KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi:
I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope, me ka mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia ENOS M. NORDBERG ka mea i hoopiiia, e noho nei ma San Francisco, Kaleponi, kekahi o na Panalaau o America Huipuia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke kau o Aperila o ua aha la e malaimaia ana ma ke keena hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi la 5 o Aperila e hiki mai ana ma ka hora 10 kakamaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Ida E. Nordberg ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o kona palapala hoopii i pakkui pu ia me keia:
A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no i a mea.
Ikeia ka mea hanoha no A. Francis
Judd Lunakanawai Nui o ko makou
Aha Hookolokolo o Kiekie ma Honolulu i keia la 11 o Maraki M.H. ’86.
HENRY SMITH
Hope Kakauolelo
Ilamuku
Honolulu Mar 16 1886
Ke hoihoi nei au i keia palapala kii me ka pakui pu ia no Enos M. Nordberg me ka hooko ole ia no ka mea aole oia maloko o ke aupuni, ua huli pono ia. J. H. SOPER.
Ke hooia nei au o na mea i hoikeia ae la maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala kii o ua hihia la a me ka hoike o ka Ilamuku no ia mea; a ua kauoha ua aha la ma ke kau o Aperila 1886, e hoopaneeia ua hihia la a hiki i ke kau o Iulai e hiki mai ana a e hoolaha e aku i kope i hooia ia o ua palapala kii la e like me ke kanawai.
Ikea, kou lima a me ke sila o ua aha
la ma Honolulu i keia la 10 o Aperila
1886. WILLIAM FOSTER
(Sila) Kakauolelo
2073-6t
KUAI A KA LUNAHOOPONO-
PONO WAIWAI, I NA WAI-
WAI PAA.
MA KE KAUOHA A KA HON. J. Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, e hoolilo aku ana au ma ke Kudala Akea, ma ka hora 12 awakea o ka
POAONO, MEI 15, 1886
ma ke alo iho o ka Hale Leta ma Koloa, Kauai, na pono a me na pomaikai a pau o J. PUNI, i make, iloko o ke Ahupuaa o Mahaulepu i mahele ole ia. Aia ua Ahupuaa la ma ka Apana aina o Koloa, @ona na eka he 1572, KO a me AINA KULA, a i hoakakaia ma ke Kuleana 7713, ma ke Sila Nui Helu 4482. He kuike ke dala: me ka mea kuai ka lilo no na palapala.
J. K. SMITH. Lunahooponopono Waipai o J. Puni i make. 2074-3ts.
AHA KAAPUNI APANA EKOLU O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai hooilina, ma ka waiwai o KAHOOKELE k, no Kohala Akau, Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka Palapala Noi a Robert Hall, e noi ana e hoonohoia oia i Lunahooponopono no na waiwai o Kahookele k, no Kohala Akau, i make kauoha ole.
Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 25 o Mei, 1886, ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala Akau, i ka hora 9 kakahiaka, oia kahi a me ka manawa @ kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii. Aprl 19, 1886. 2074-3ts.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o D.P. KALELEMAKULE, no Kohala Akau i make.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a PULEIMOKU ka wahine mare a D.P. Kaelemakule (k) no Kohala Akau, Hawaii i make e noi ana e hoonoho ia oia i Kahu malama no na keiki oo ole a ka mea i make, a no ko lakou mau waiwai.
Nolaila ua kauoha ia i na mea a papu i pili, o ka POAKAHI, oia ka la 24, o MEI, 1886, ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala Akau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa e hoolohe ia ai kela noi ana a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni-
2075-3ts.
HOOLAHA: Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malao iho i Lunahooponopono no ka waiwai o ALIU (pake) o Honolulu i make, a e kono aku ana keia hooi laha i ka poe a pau he mau koina ko lakou ua waiwai la o Aliu i oleloia, e waiho mai me na kumu oiaio a kupono, ina paha ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, ia J. F Hackfeld ma ke keena oihana o H. Hackfeld & Co., ma alanui Moiwahine, Honolulu, i hoikeia iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau loa ia aku no. O ka poe i aie i ua waiwai la i oleloia, e hookaa koke mai ia J. F. Hackfeld i oleloia.
J. F. HACKFELD & J. RUBINSTEIN
Na lunahooponopono o ka waiwai o Aliu make. Honolulu Apr. 13, 1886. 2076-4ts