Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 19, 8 May 1886 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kerri |
| This work is dedicated to: | no na kupuna |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki, . . . . $2.00
No Eono Mahina, . . . . 1.00
---KUIKE KA RULA---
Poaono . . . MEI 8, 1886.
E loaa no ke KUOKOA i ka poe lawe hou o keia Makahiki i mai ka helu 11 aku a hiki i ka helu hope o Dekemaba, no ka HOOKAHI DALA ME HAPALUA ma ka hookaa mua.
NA L@ AINA O KA PACIFIKA.
Ma keia helu o ke KUOKOA makou e hoopuka aku nei i kahi mau mea hou o ka paeaina o Maikonisia. He mea e haohao ai kakou ke ike aku i ka makee nui o na aupuni kahiko i na mokupuni o ka moana Pakipika nei. Ma ka heina loa aku nei o kakou he mau panalaau ko Beritania Nui no na makahiki loihi i hala ae. A ua apo hou ae nei no hoi ia aupuni i kahi mau aina e pili ana ma kona mau panalaau ma ia mau kai. Mahope mai ua komo iho ke aupuni o Farani a lilo aku la iaia ka paeaina o Polapola a me ko Nuuhiwa. Ukah aku la o Geremania mahope o na hana a Farani a popoi iho la oia ia Samoa. O Sepania no hoi kekahi e makee nei i mau aina nona maloko o keia moana. A ua lohe mua ia ua komo aku oia i kahi mau moku liilii ma ko kakou komohana hema. A eia hoi o Geremania ke hookokoke loa mai nei ma ko kakou aoao. Eia ae no i ka Paeaina Makala kahi e komo mai nei, a ua hoomaluia na aina ma ka inoa o ia aupuni.
Heaha ko Hawaii kulana, a heaha kona pono i keia wa, iloko o keia au lawe aina o ka Pakipika? Eia wale no ka pono, e malama o Hawaii i kona maluhia iho maloko o kona mau palena ponoi. E hoike ae kakou mua o ko ka honua a pau, he mea hiki no ia kakou ke noho hooponopono aupuni no kakou iho me ka ewaewa ole, me ka hoopono a me ka hana pololei imua o na lahui a pau. He mea e hewa ai kakou ke mahaoi, a keakea wale aku i na mana e ae ma na mea i kaa mawaho aku o ko kakou kuleana. Ua hoike mua no keia pepa i kona manao, aole e loaa ia kakou he pomaikai mamuli o ka hoopuka ana o ko kakou aupuni i kana olelo papa a keakea aku i na aupuni nai no ko lakou komo ana e hoomalu i na aina o keia moana. He manao lalau loa keia a ko kakou hookele aupuni (ke Kuhina) e hapai nei, a e pomaikai ana o Hawaii ke pakele ae oia i na hopena pono o@e o keia alakai hemahema ana.
NUHOU O NA PAEAINA O KA HEMA.
Kuikahi i Nanaia mawaena o na Alii o Ebona a me ke Aupuni o Geremania.
Cornellen Capena Rodgers, Aliimoku o ka moku kaua Nautilus, ma ka moa o ka Emepera o Geremania a me ke Kanikela Geremania F. Hernsheim o ka aoao mua, a me ka Moi Kabuo a mena Alii Lakj@ni, Nelu, Loiakr Launa o ka aoao elua, ua hoohoholo i ka olelo aelike malalo iho.
1 O ka Moi Kabuo a me na alii mamuli o ka makemake e hoomalu i na ano kalepa kupono, aia hoi ka hapa nui ma ka lima o ka poe kalepa Geremania a me ka hoomau aku i ka maluhia no na poe kalepa Geremania a me ke ola, nolaila ke noi nei i ke alii ka Emepera o Geremania e kokua mai e malama i ke kuokoa o ko lakou mau mokupuni. Ke ae nei ke alii ka Emepera o Geremania e hoomalu aku me ka malama pono nae i ka pono o ka poe e ae.
2 O ka Moi Kabuo a me kona mau alii aole lakou e hoolilo i kauwahi o kona aupuni i kekahi mana e ae ke ae ole ke alii ka Emepera o Geremania. Aole no hoi lakou e hana i kekahi kuikahi me kekahi mana aupuni e ae ke ae ole ke alii ka Emepera o Geremania.
3 O ka Moi Kabuo e hoomau aku oia i ka maluhia o na kupa Geremania, me ka aeia o ko lakou kalepa me ke keakea ole ia mawaena o na mokupuni a pau, a aole loa e haawiia i na lahui e ae na pomaikai i oi ae i ko ka pono o ka poe Geremania.
4 O ka Moi Kabuo a me kona poe alii, aole loa lakou e hana i kekahi kanawai e pili ana i ka poe Geremania ke ae ole mamua ke alii ka emepera o Geremania.
5 O ke alii ka Emepera o Geremania aole loa oia e hookaumaha aku i ka oihana kalepa akea e hana ia nei ma ko lakou mau mokupuni.
6 Ke paa nei na aoao a elua i ka mana hooponopono hou mahope no na kumuhana e pomaikai like ai, a i hoakaka ole ia hoi iloko o keia kuikahi.
7 E hookoia ana na aelike o keia kuikahi, ke loaa ka hoapono ana i ke aupuni o Geremania.
Ka lilo ana o ka Mokupuni o Ebona.
Ma ka la 13 o Okatoba o ka makahiki i hala i lawe ai ke aupuni o Geremania i ka mokupuni o Ialuit, kekahi o na moku o Maikonisia. Eia malalo iho ka hoolaha e kau ana maluna o ke keena oihana o ke Kanikela Geremania ma ia mokupuni.
Keena o ke Kanikela Geremania ma Ialuit.
Ma ke kauoha a ma ka inoa o ke Alii Wilama I, Emepera o Geremania, ma ka la 13 o Okatoba, 1885, ua Kuahauaia o ka Paeaina o Makala aia malalo o ka hoomalu ana o ke Amepaea Geremania. O na kuleana aina i loaa pono i na pe e ae e hoomaluia no, aka, o ka hoolilo hou ana ua papaia.
HE KANAWAI E PAPA ANA I KA INU ANA I NA WAIONA MA KA MOKUPUNI O EBONA.
O makou, na poe nona na inoa malalo iho, na alii o Ebona, ma ka hoomaopopo ana o na waiona he mea e nawaliwali ai a e pilikia ai ka lehulehu, a he mea hoi e poho ai ka waiwai, a i mea e pale aku ai i keia poino, ke ahan nei makou a ke kuahaua aku nei:
1 Ua papaia na alii a me na kanaka o keia mokupuni, aole e on a, a aole no hoi e inu i na waiona.
2 O na kanaka malihini o na moku puni e ae e noho nei ma ka mokupuni o Ebona, e manao ia lakou he poe Ebona oiai ka wa e noho ana maanei.
3 O ka põe e malama ole ana i keia kanawai, e hoahewa ia lakou, a o ka uku hoopai, aole e emi malalo o ka umi dala, aole no hoi e oi aku mamua o ke kanaha dala, elike me ka hooholo ana o ka lunakanawai kiekie.
4 Ma keia ke hoolahaia aku nei i na haole a pau e noho nei ma ka mokupuni o Ebona, a me na Kapena moku me na ee moku e hiki ana ianei, in a e kuai aku kekahi haole a Kapena moku paha, a i ole haawi wale paha i ka waiona i kekahi ahi a i kekahi o na kamaaina o keia wahi, e hoopaiia oia he kanaha dala ka uku, a in a e hooleia keia uku hoopai, alaila e hoopauia ka lakou mau kahua kalepa malalo o ke kanawai kapu.
Hanaia a kuahauaia i keia la 31 o Okatoba, 1885 ma ka mokupuni o Ebona.
I hoike no ka oiaio o keia ke kakau nei makou me ko maua inoa.
(Kakauinoaia) NELU.
" " LITOKNEA.
Ebona, 31 Okatoba, 1885.
I keia a aponoia
Keena Oihana Kanikela Geremania.
(Kakauinoaia) F. HERNSHCIM.
K.V.
LUCY KINAU KANOHOLOA.
Ma ka Poakahi o keia pule i waiho mai ai keia kaikamahine opiopio i kona mau makamaka o ka noho ana kino a hoi aku la iluna. Ua hanauia o Kinau ma ka mokupuni o Molokai, Mailaila mai oia a noho i Honolulu me kona kaikuaana Mrs. Ane Lina Naone. Eia no kona makuahine ke noho nei a me ke kaikunane, a me kekahi mau kaikaina. He kaikamahine akahai, he oluolu a he naauao. He loea no ka ahahui o ka poe opiopio o Kawaiahao, he hapai mau no hoi i na hana maikai o ia aha. He makaala i na hana maikai a pau. He hoomanawanui; iloko o na mahina i waiho ai i ka mai, ua hoomanawanui i ka eha me ka uwe ole. Na kona manaolana i kokua nui mai i kona noho ana i ka eha o ke kino. Aohe i kanalua no ka Puuhonua kahi ana i hilinai ai, a hele wale aku la iloko o ka lanakila, iloko o ka 21 o kona mau makahiki.
HE AHAAINA MARE.
Ma Puunui i ka la 30 o Aperila 1 mareia ai'e Paleka o KAHOPE a me MELE KAWAILOHIA. I kekahi la iho ua weheia ka ahaaina mare a keia mau opio ma ka home o na makua. He lehulehu wale o na hoaloha i akoakoa ae, ua hoohanohanoia na papa aina me na mea hoonani, a ua hoolawaia no hoi na mea ai a oi wale aku. Nui na makamaka i akoakoa ae e hoomaikai i i keia paa mare me na manao hauoli, a pau ka paina ana hoi aku la kela me keia me ka piha manaolana no kahi waa a laua nei i panee aku la iluna o na kai o keia ola honua ana. Ma ka la i no hoi o Mei, ma kai o Apua i mareia ai o THOMAS KAMAIKUI me MISS MARTHA KAHALEWAI. Na Kamaikui o Pauoa ke keiki kaue a na ko makou haloha J. W. Kahalewae o Manoa ke kaikamahine. Ua kahikoia ka hale me na lau nahelehele a ua nani me ka ala. Elua papa kaukau loloa i hoholaia me na halii keokeo loa me he na'i la o Mauna Kea. Ewalu poke pua e ku Ialani ana maluna o keia mau papa kaukau, a ua hele a kaumaha na papa kaukau i na mea ai o na ano oa pau a ka makemake e ono aku ai. He mau hora ka i hooliloia i an paina ana a me na lealea ku i ka ahaaina mare. Ke pahalo aku nei keia pepa i kona mahalo no keia mau paa mare opio, i maalahi o mua aku o lakou a i ola a kau i ka puaneane.
He make weliweli.
Ma ka oluolu o kekahi o ko makou makamaka i ae mai ai ia makou e pai i keia nuhou mai kona hoa'loha J. A. Akin, penei: Oiai kekahi Iapana o ka hui mahiko o Kealia Kauai e lawelawe hana ana ma kahi kokoke i ka ipuhao hoomo'a, ua kapeke ae la kona kulana ma ke ano ulia a haule iho la iloko o ua ipuhao la, oiai, e baila ana. I ka hapaiia ana ae keia, ua hele a palahe, ua mo'a a ua make loa. Weliweli na hiona maluna on.
He Hooweliweli.
Ma ka Poaono i hala ua hooleleia mai ka mokuahi Likelike he huina nui o na eke kopaa. No ka lawa ole paha o ka manawa e hokaawale ai mai ka uapo aku no ka manawa o na kanaka, ua waiho ia no malaila no ka Poakahi ae me ka hoonoho pu ia o kekahi kanaka e kiai i na eke kopaa ma ka po. Ua hoikeia mai ua lawelaweia kekahi hana hoolele hauli malaila e like me ke poo o keia wahi nuhou. Oia hoi, ua hele aku kekahi kanaka a pane aku la i kekahi mau olelo hooweliweli me na mea make, mahope iho a mamua iho paha o na papa leo ana, i ke kanaka i hoonoho ia malaila no ke kiai. Mamuli o ia ano, ua kupu ae la paha na manao weliweli i ka mea i hooweliweliia a waiho iho la i ke kahua kiai kopaa.
Ua hoike pu ia mai ma ke ano mao popo ole, he kumu ka ulu ana mai o ia hana, a oiai no hoi ua on a pu ka mea i hooweliweli aku. O keia na lohe i ho ikeia mai.
PANE A NA HOA O KA AHAOLELO I KA HAIOLELO ALII,
I ke Alii ka Moi Kalakaua.
E ka Makua:
Me ka hauoli oiaio i lohe ai makou, na Lii a me na Lunamakaainana, mai ke Alii ka Moi mai ma ka haiolelo o ka nohoalii mai, ma ka wehe ia ana o keia Kau Ahaolelo, i ka holomua mau ana o ka aina iloko o ka manawa mahope iho o ke Kau Ahaolelo i hala, a ua hoomahuahua ia ka lahui a me na ano pomaikai o kela a me keia ano, a ua loaa ke kulana i oi ae ka maikai ma ka launa ana me na Aupuni nui o ka honua nei.
Ua hoapono loa makou i ka hoakaka ana o ko ka Moi Aupuni i na kumu hana e pili ana i ke kuikahi kalepa Panailike me America Huipuia, a e noho mau ana makou me ka makaukau e kokua i ka hoomau ana aku i ko kakou launa ana o keia wa me ia aupuni e like me ka mea i hiki ia makou ke hana me ke kulike ma na pono o ka lahui holookoa.
Ua hoomaupopo makou i ka hoike ana mai o ko ke Alii ka Moi Aupuni manao e pili ana ia Polunesia, a ke kali aku nei makou, i ka waiho ia mai kumuhana a me na hoolala e ae e pili ana i ko ka Moi mau Kuhina, a e haawi aku ana makou i keia mea i ko makou noonoo akahele i ka wa e waiho ia mai ae e like me ka mea kupono i kekahi hana nui e like me keia.
He mea hauoli nui no makou ka lohe ana, e lawa ana na loaa i manao ia o ke aupuni; a ke hoomaopopo nei makou ua hoemi ia mai ke ano koikoi loa a na ninau e pili ana i ka lawelawe ana i ka inoa maikai o ka lahui ma ka aie ana i mea e hiki ai na hana e pili ana i ka hoopae limahana a me na hana hou kuloko, mamuli o keia mea.
Ma na mea e pili ana i ke ola o ka lahui, ke hooia aku nei makou ia oe e ka Moi, ua hoomaopopo loa makou he mea nui na makou e kokua pu me oe ma na mea e kaohi a e kinai loa ai i ka lepera, a me ka hoomuhuahua ana i ke ola o ka lehulehu. He hauoli nui makou i ka lohe ana ua loaa i na Luna o ka oihana ola he mau mea e kokua ai i ka poe i loohia i ka mai lepera, a mamuli o ia mau mea i hoohana ia, ua hiki ke kaohi ia mai ka pahola nui ana aku.
E haawi ana makou i ka noonoo akahele i na ninau e pili ana i ka pono o ka lehulehu e ulu ae ano mamuli o ka pau ahi poino ma Honolulu, a e hooikaika ana makou ma na mea e pili i ka hana o ka Hale Ahaolelos e hana hou i akahi i pau i ke ahi ma ke ano e hoemi ia mai ai ka poino i ke ahi ma keia mua iho, a me ka hoomahuahua hou ae i ke ano maikai o ia wahi o ke kulanakauhale ma na mea pili i ke ola kino.
Ua ike makou i ko ka Moi manao e pili ana no ka hoala ana i Kula kahi e ao ia ai ma na naauao a ike hana a me ka holomua ma ka naauao kiekie, a no ka hoohoihoi a hoakea ana aku o ka oihana hooholo mokuahi holomoana malalo o ka Have Hawaii, a e haawi ana makou i na kumuhana o ia ano, ke waiho ia mai imua o makou, i ko makou noonoo pono a akahele ana.
A ano e ke Alii ka Moi, e ae mai oe ia makou e hauoli pu me oe no ka holomua a pomaikai i loaa i ko kakou aina mahope mai nei o ka halawai hope ana o ka Ahaolelo, a e hoike aku imua Ou i ko makou mau manao aloha a minamina no na mea nana i alai i ka holopono o ke aupuni, a me na haawina kaumana i kau iho maluna o ka lahui, ma ka make ana o na Alii koikoi o ka aina, ka mea Hanohano Bernice Pauahi Bishop, ka Moiwahine Emma Kaleleonalani a me ka mea Hanohano Paul Kanoa.
Ua loaa ia makou ka hanohako i kau mau kauwa hoolohe, na Lii a me ka Poeikohoia.
Omaimai ke Kuhina Waiwai.
Iloko o keia pule holookoa aole i ike hou ia ke Kuhina Waiwai iloko o kona keena oihana, maloko hoi o ke keena ahaolelo, a ma ke kulanakauhale nei no hoi. Ua loaa mai nae na lono ke waiho nei oia ma kahi moe i ka hoomailo a ka mai. No na la mua ua paholaia mai na lono hoohikilele ua make oia; ua loaa na manao kanalua iloko o kekahi poe he oiaio paha ia. Aka nae ua lalau loa ia, a o ka oiaio, ke waiho la no oia i ka mai aole nae i ka nui loa iho a ano kaumaha hoi, he ano mama iki. Nolaila, ua hoolanaia na manao no keia lono hope i loheia; a o na manaolana pu pela.
Ua Hookohuia,
O Mr. W. S. Wond Esq. i Kakauolelo no ka Aha Hoomalu o Honolulu nei. He kulana lunakanawai apana kona i hookohu mua ia e ke Kiaaina no ka apana o Waialua, Oahu. No na la mua ua lawelaweia ka hana, a ua ano liuliu iki no. Mahope mai ua ikeia oia ma ke kulanakauhale nei. Ua hoea mai na leo hoohalahaia o ia apana no ka lunakanawai ole, aka, ua pu-a pu ae na lono ia wa, i hele hooluolu mai oia no ka nawaliwali o ke kino. No kekahi manawa loihi kona noho ana pela a hiki i ka oluolu ana, a i keia wa he kulana hou kona, me ka pakui pu ia ana ma kona kulana mua o Mr. Kalamakee. Wahi hoi a na lono mai ua ehu kai la o lalo, in a he oiaio, ua hoopaa wale ia no na lawehala e ka hope makai nui o ia apana. A hokuu wale ia aku la no paha aole paha?
E HOOMANAWANUI
Hou iho e na makamaka i ka ono o ko oukou puu i ka moolelo o ke alii makaainana "Ulesia S. Kalani," no keia pule ae. Oiai ua nui a ua haawe iho na keakea i kona makapeni unuhi i kela mau aku nei i hala, aka, ua loaa pu mai ia makou a oia keia e hooia ia aku nei, e halawai hou ana oukou me kona mau kiionohi nani i keia pule ae. E hoea piha aku ana oia mai luna a lalo, a oukou hoi e haupa iho ai i kona mau kohi kelekele a lawa.
He Leo i na Makamaka.
O ka poe a pau e makemake ana e lawe i ka nupepa KUOKOA e hoomaka ana ma ka helu 11 o Apr. o keia makahiki, no ke dala hapalua, ua oluolu loa au e hooko aku i na kauoha ia ma o'u la no ke kauoha ana aku ma Honolulu. E pono kakou e lawe lokahi i ka nupepa, i ike iho kakou i na hana o ka Hale Ahaolelo kau kanawai a ko kakou mau moho i hoouna aku nei, a e oaa mai ai ia kakou he malamalama oi ae mamua o ka lohe pepeiao. Ina hoi pela e na hoa, e waiho mai i na kauoha ia'u a e hoomanao pu mai i ke ola o ka pepa. Ke hooia aku nei au he kupono loa a he lawelawe pono ia ka makemake ke waiho koke ia na kauoha ia.
J. J. KAWEHENA.
Kalawao, Molokai.
MOOLELO O KA AHAOLELO.
Koena o ka aoao ekolu.
NA PALAPALA HOOPII.
Na Keau he hoopii na Kainapau o Kalihi e ukuia kona poho no ka wehe ia o alanui Kamehameha. Waihoia i ke komite o na aina aupuni me hana hou.
Na Rikikini he noi e hoolilo i na pana aina e hoomaka ana mai Honuaula a na palena o Pulehu i apana auhau okoa, a e kapaia ka apana o Honuaula.
Noi mai o Kalua e waiho ma ka papa a lawe mai oia ma ke ano bila kanawai. Hooholoia.
Na Nahinu he noi e kokua ke aupuni i ka poe mahi kope, uala, kalo paha a pela aku ma ke ano hoohoihoi--E hoonoa ia na i'a ma na awa a pau--E hana kanawai ia ka ikaika o ka wai kope e inu ia nei ma na hale inu kope.
Na Rikikini i $500 no ka hoomaemae ana i ka palekai o Makena.--$300 uo ka hana ana i halepaahao no Ulupalakua,
Na Keau he hoopii no Honolulu e hoonoa i ka lau-i a me ka wahie o na kuahiwi.
Na Nahinu e noi ana e ana hou ia na kuleana o ka poe i make kahiko e waiho nei--E hoomahuahua ia ke dute o na kope komo mai--E hana kanawai ia na lahui e e komo mai ana i loaa ole na palapala hoomaikai.
Noi o Aholo e hoomoe ma ka papa a noonoo pu me na bila kanawai. Hooholoia.
Na kaai mai Hana, e hoopau loa ia ka hana a na paahana ma ka hora ia o kela a me keia Poaono.
Noi o Keau e waiho ma ka papa a noonoo pu me na bila kanawai. Hooholoia.
HOIKE A NA KOMITE KUMAU.
Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina ua makaukau na Bila Kanawai i ke paiia ma na olelo elua, a o ka Bila Kanawai kekahi e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e apono ana i na mahiko e puhi wai ikaika &c.
Hoike o Kalua, ua noonoo a hooholo ke komite o na hana hou, o na hoopii a na luna hanohano Nahinu. Kakela, Keau, Paehaole, a me kekahi poe e iho i waiho ae, a i haawiia ma ka lima o ua komite la, e waihoia ma ka papa a noonoo pu me na bila haawina. Mahope iho o na hoololi ana, ua ninauia a aponoia ke noi a ke komite e waiho ma ka papa.
OLELO HOOHOLO ME NA BILA.
Na Dole he hoololi bila kanawai o 1882 e pili ana no ka Ohi auhau. Nana no he olelo hooholo i haawina dala e kukulu i halemai no Lihue, Kauai. Waihoea i ke komite o na aina aupuni me hana hou.
Na Keau he olelo hooholo e haawiia i uku hoomau no ka Hon. W. C. Parke Waihoia no ka heluhelu alua ana.
Hoolaha mai o Rikikini he bila kanawai e hoololi ana i na kanawai o 1882 e pili ana no ka waiona.
Na ke Kuhina Kalaiaina he noi, e heluhelu mua ia ma ke poo ka bila kanawai e pili ana i na palena o na hale pale ahi o Honolulu i holaha mua ia.
Na ka Loio Kuhina i heluhelu mai ke kanawai hooponopono ohi uku hoolunalima i aponoia ma ka la 10 o Jan. 1885.
Na Palaunu i hoakaka hou mai no kana bila kanawai e pili ana i na aie kaa ole.
Na ke Kuhina Kalaiaina i hoomaopopo hou mai i ke kanawai hooponopono ho-a ahi ma Honolulu nei.
Na Kakela he olelo hooholo e lilo ke kanawai a ke kuhina maluna ae i hana no ka hale e noho ana i keia la. Aponoia. Hoomaha ka hale a ka hora 2.
I ka hora 2 me ka hapa o ka auina la o nehinei, ua holo puiwa ae la ke kaa me ka lio o ka hale hana hau o Kulaokahua, aohe kanaka oluna, ma ke alanui Moiwahine a e ole na paniolo hoohei bipi o S. M. Damon i hoolei puka kaula ia waiho ana ilalo ua lio la.
He lulu luakini ma ka la apopo ma ka luakini o Kaumakapili. Nolaila, e naue ae e na makamaka puuwai aloha a e hoomanao hoi na makamaka no lakou na kuleana mua, e oluolu e naue pu ae.
I nehinei i ku mai ai o J. Kauhane a me J. H. S. Martin maluna mai o ka Malulani, o laua wale no na hoa o ka hale Ahaolelo aole i hoohiki ia.
Ma ak po nei i hoolele mai ai ka moku manu wa Triumph, i kona kukui uwila. Maamaama maoli no?
O ka bila haawina hou no na hoolilo oihana aupuni hou o keia mau makahiki elua aku e pau ana i Mei 31, 1886, he elua miliona a oi.
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI
LEWERS & COOKE,
(O LUI MA)
ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.
E loaa ai
PAPA NOU AIKI
o kela a me keia ano
Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelope,
Na Pou, Na O-a, Na Papa Hule, Na Papu
Ku, A me na Papa Moe nui loa
Na Pili o na Hale o na Ano a Pau
Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami
Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami
o na ano a pau, Na Aila Pena, o
kela me keia ano Na Aila Hoo
maloo, he lehulehu wale,
Na Aila e ae o na
ano a pau.
NA WAI VANIKI
---A ME NA---
WAI HOOHINUHINU NANI
O NA ANO A PAU IOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE.
A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a
pau, ua makaukau keia mau Makamaka
o oukou e hoolwaw aku ma
na mea a pau e pili ana
ma ka laua oihana
---NO KA---
UKU HAAHAA LOA.
E like me ka mea e holo ana mawaena o
LAUA a me ka MEA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU
EDWARD F. HOPKE.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
KEENA HANA:--Aia ka rumi helu 9, maluna ae o ka banako o ka On a Miliona, (Spreckles Block.) 2072-2m.
J. HALEAKALA BARENABA.
HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
Ma na Aha Hoomalu a Apana a he Agena Hooiaio Palapala Kepa mawaena o na haku a me na kauwa no ka apana o Waialua Oahu. E loaa no au ma Kauaula Waialua, a i ole ma Honolulu nei. 2075-1yr.
JAMES DOWER.
Oia oi o Kimo Kapioloani, ka on a mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makau kau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.
2029-tf.
JAMES M. MONSARRAT.
(MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: alanui Kalepa. tf
NA HOOLAHA HOU.
MA KE KAUOHA
I KEIA la ua hookohuia o B. NAAIKAUNA i Lunakanawai Apana no Hilo Akau, Mokupuni o Hawaii. ma kahi o S. L. Kawelo i waiho mai. POOMAIKELANI.
Kiaaina o Hawaii.
Hilo, Hawaii, Aperila 1st, 1886. 2073-3ts
I KEIA la ua hookuhuia o S. P. PUNIAWA i Luna no ka Pa Aupuni ma Laupahoehoe Hilo Akau, MOkupuni o Hawaii, ma kahi o Osca Mashke, i waiho mai.
POOMAIKELANI.
Kiaaina o Hawaii.
Hilo, Hawaii, Aperila 13th, 1886. 2073-3ts
UA HOOKOHUIA O FRANK PAHIA, oia ka Makai Nui no ka Mokupuni o Hawaii, ma kahi o J. L. Kaulukou i waiho mai.
POOMAIKELANI.
Kiaaina o Hawaii.
Hilo, Hawaii, Aperila 15th, 1886. 2075-3ts
AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o AKONI ALANI KAMAIHUI (k) o Waimea, Kohala Hema Hawaii i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai kapalapala kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 3 o Mei, M. H. 1886, ua waiho ia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Akoni Alani Kamaihui i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hoiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopukaia hoi ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai ia Keloi (w,) ua waihoia mai e ia.
Nolaila, ua kauoha ia o ka Poakahi, oia ka la 31 o Mei, M. H. 1886, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, oia ka la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai.
A ua kauoha hou ia e hoolaha ia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Waimea i oleloia e hele mai a e hoolohe i kela Palapala i ka wa i oleloia.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Mei 3 1886.
EDWARD PRESTON.
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 2075-2ts
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o EMMA KALELEONALANI i make. Olelo kauoha mamui o ke noi a ka Lunahooko Kauoha a me kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a ALEXANDER J. CARTWRIGHT maku, ka Lunahooko Kauoha a me Kahu malama waiwai o ka waiwai o Emma Kaleleonalani i @ i ana e kauohaia oia e kuai i kekahi wa@ o ka mea i make oia hoi ka ahupuaa o LAWAI iloko o ka mokupuni o Kauai, a me ka aina o HANAIAKAMALAMA, ma Nuuanu Honolulu, Oahu, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kanawai, e aeia 'i e kuaiia ua mau waiwai paa la.
Ua Kauohaia e hele mai na pilikoko a me ka poe a pa i pili i ka mea i make a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka Poalima ka la 4 o IUNE M. H. 1886, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, in a he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua mau waiwai paa la.
A ua kauoha hou ia e hoolahaia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia'i i oleloia, iloko o ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Iune 4 M. H. 1886.
A. F. JUDD
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo. 2075-3ts
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o D. P. KAELEMAKULE, no Kohala Akau i make.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a PULEIMOKU ka waine mare a D. P. Kaelemakule (k) no Kohala Akau, Hawaii, i make e noi ana e hoonoho ia oia i kahu malama no na keiki oo ole a ka mea i make, a no ko lakou mau waiwai.
Nolaila ua kauoha ia i na mea a pau i pili, o ka POAKAHI, oia ka la 24, o MEI, 1886, ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala Akau, Hawaii, oia kahi a me ka manawa e hoolohe ia ai kela noi ana a me na mea kue ke hoike ia.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni
2075-3ts
OLELO HOOLAHA: Mai keia la aku a no ka wa pau ole, aole au e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa ke ole he kauoha a palapala ae mai a'u aku.
J. S. KEAWE.
Kalihi-uka, Apr. 12, 1886. 2072-1m
E loaa no ka Nupepa KUOKOA i ka poe makemake e kuai no ka 10 keneta o ka pepa, a S. H. ONI, ma ke Keena Kuai Buke o ka Papa Hawaii.
NA HOOLAHA HOU.
NUHOU Nani
Ua loaa mai nei na waiwai nahu nani hou a auo kou loa, me ka wainohia a ka hie mai na aina e mai ma ka mokuahi hope i ka mai nei.
NA PAPALE
Eia maanei e loaa ai na papale ano kou lea ike ole ia mamua, a e kuai emi loa ia aku no.
Na papale o na kaikamahine , na muumuu lihilihi nani, a me na waiwai he nui lea o ke ano hou loa.
NA WEHI O NA LEDE
He nui ua lihiiihi kua, na pua na hulu a ma na lako he nui wale.
NA HOOHIE
Oia na aila kupukupu aala ioa, a me na waiala o na ano a pau.
O ka poe e hele mai ana e ike. e loaa ana na papale makeopono loa, e like me ke manawi
o ka halekuai ma alanui Nuuanu.
E kipa mai e ike i na waiwai i pau kuhihew
GOO KIM (KUKIMA).
Halekai i ma Monikahaae, 2007 3t-s
HOOLAHA. ̶ O ka poe pau ua loaa ka waiwai o hai, a lohe paha he waiwai ma kekahi wahi, e hoihoi mai i ka Halewai hou, a i ole e hai ae ma ka Halewai, a na lakou no e hoouna a lawe mai, i loaa ka waiwai i nalo wale i ka poe nona ia. 2073 4ts
HOOLAHA.
UA HOOMANAIA AKU O Amoy (pake) e ohi aku i na dala pau e pili ana no ka Waiwai o Aliu (pake) i make, a me ia ka haawi ana i na palapala hookaa.
J. F. HACKFEALD,J. RUBINSTEIN.
Na Lunahooponopono Waiwai o Aliu i make.
2074-4ts
I loko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii:
KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae aina, Moi:
I ka Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope, me ka mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia ENOS M. NORDBERG ka mea i hoopiiia, e noho nei ma San Francisco, Kaleponi, kekahi o na Panalaau o America Huipuia, ina e waiho ma ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la heiwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keu e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ke kau a Aperila o ua aha la e malama ana ma ke keena hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mokupuni o Oahu ma ka Poakahi la 5 o Aperilia e hiki mai ana ma ka hora 10 kakahiaaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Ida E. Nordberg ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaa iloko o kona palapala hoopii i pakui pu ia me keia:
Ikeia ka mea hanoha no A. Franco
Judd Lunakanawai Nui o ko makou
Aha Hookolokolo Kiekie ma Hono
lulu i keia la i i o Maraki M. H.
HENERY SMITH
Hope Kakauolelo
Ilamuku
Honolulu Mar 16 1886
Ke hoihoi nei au i keia palapala kii me @@ pakui pu ia no Enos M. Nordberg me ka @@@
Ko ole ia no ka mea aole oia maloko o k@@@ apuni, ua huli pono ia. J. H. SOPEI@@@
Ke hooia nei au o na mea i hoikeia ae@@ maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala @@
o ua hihia la a me ka hooike o ka Ilamuku @@ ia mea; a ua kauoha ua aha la ma ke kau @@ aperila 1886, e hoopaneeia ua hihia la a hik@ e aku i kope i hooia ia o ua palapala kiila@@
like me ke kanawai.
Ikea , kou lima a me ke sila o ua i@@
la ma Honolulu i keia la 10 o Aperila 1886 WILLIAM FOS@@
(Sila) Kakauolelo
2073-6t
KUAI A KA LUNAHOOPONO-PONO WAIWAI, I NA WAI-WAI PAA.
MA KE KAUOHA A KA HON. J. Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, e hoolilo aku ana au ma ke Kudala Akea, ma ka hora 12 awakea o ka
POAONO, MEI 15, 1886
ma ke alo iho o ka Hale Leta ma Koloa, Kauai, na pono a me na pomaikai a pau o J. PUNI, i make, iloko o ke Ahupuaa o Mahaulepu i mahele ole ia. Aia ua Ahupuaa la ma ka Apana aina o Koloa, nona na eka he 1572, KO a me AINA KULA, a i hoakakaia ma ke Kuleana 7713, ma ke Sila Nui Helu 4482. He kuike ke dala: me ka mea kuai ka lilo no na palapala. J. K. SMITH. Lunahooponopono Waipai o J. Puni i make. 2074-3ts.
OLELO HOOLAHA
UA NALOWALE a lawe hewa paha i ka po pauahi o Aperila 18, mai ke alanui Moi aku. ma@ iho o ka laweia ana mai ko'u hale @ ma Kikihale, he mikini humu@ (Wilson), a he puolo lole kalakea @ waho ae me kekahi eke lole ili. @ loko o ke eke he mau lole maka@ Ina o ka mea e paa nei, e hoike @ ia'u ma ka Halewai.
2074-2ts* KALEHUA KIMO
$10 DALA MAKANA.
E IKE auanei na kanaka a pau, @ AHOI pake, ke hoike aku nei ka mea a mau mea paha e loaa ai kuu @ ne ahinahina i kuni ia i ka hao ma k@ hope akau AC a ma ka uha hope hema @ ua kuni ia ma ka uha mua akau AC, @ nui ma na kapuai mahope, a ma kekahi wae mua he wahi keokeo uuku. Ua @ le ma Halawa, Kohala Akau, i ka la @ nei o Apr., a o ka mea e loaa ai a hoihoi@ ia'u ma kuu halekuai poi ma Halawa @ no ka uku makana maluna ae iaia.
AHOI (pake) Halawa, N. K@
Apr. 24, 1886. 2074-2ts*
AHA KAAPUNI APANA EKOLU O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai hooilina, ma ka waiwai o KAHOOKELE k, no Kohala Akau, Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka Palapala Noi a Robert Hall, e noi ana e hoonohoia oia i Lunahooponopono no na waiwai o Kahookele k, no Kohala Akau, i make kauoha ole. Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 25 o Mei, 1886, ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala Akau, i ka hora 9 kakahiaka, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN.Lunakanawai Kaapuni.Hilo, Hawaii. Aprl 19, 1886. 2074-3ts.