Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 17, 24 April 1886 — Page 3
This text was transcribed by: | Leilani |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.
E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia a e i keia Keena.
O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.
Mamuli o ko makou hooponopono ana no Mr. Louis T. Valentine, ua waihoia ka oihana o na Olelo Hoolaha o keia nupepa malalo o kana mau hooponopono ana, a ma keia ua hawiia ia ia ka mana hooholo i na olelo aelike no na olelo hoolaha, a me ka ohi ana mai i ka uku o na hoolaha ma ka inoa a ka pepa.
E loaa no o Mr. Valentine ma kona keena hana maloko o ka hale Home o na Luina, mauka iho o ka Halewai hou mawaena o ka hora 10 me 12 o ke awakea. Na ka Nupepa Kuokoa.
Kela me Keia.
Inehinei ka Poalima Maikai
E nana aku no ka Mararoa i keia la. He mau hora ku wale no.
E nana iho i na olelo hoakaka no ka hoakea ana i na alanui a e nana pu i ke kii i maopopo.
Ma ka popauahi, ua lawe aihueia aku he waapa no ke kuna Haleakala, aole i loaa.
I keia la e hoolale hou ai na hui Hawaii me Benedica me ke kahua daimana no ka lua o ka manawa.
Ua haalele aku ka mok u kaua Beritania Trumph ia Clao i ka Poaono i hala Apr. 17, a he mau la ku wale no.
Ua make iho la kekahi ohua pake o ka mokuahi Iwalani ma ke kakahiaka Sabati i hala mamua o ka hookomo ana mai i ke awa.
Ma ka Poaono i haha i hiki mai ai ke Kiaaina i Hawaii ma ke Kinau, no Honolulu nei. Ua haawiia he mau kipu aloha ana nona.
Pakele ke kuna Canute mai ili ma waho ae o Paukaa i kekahi mau la o ka pule i haha; e ole kahi mokuahi Ivy Holmes nana i kolo hou iaia iwaho.
Ke manao nei ke aupuni e hoohiolo ka Home Luina no ka hoopohopoia o alia wale ke ahi malaila a poino pu me na hale e kokoke aku ana.
Ke hoohioloia nei na paia pohaku o ke kahua pauahi, a me he la iloko no keia mau mahina aku e ku hou mai i na hale pohaku hou.
Ua hoolalaia ka hoakea a hana hou ma i mau alanui hou e kekahi mau komite, a ke hoopuka aku nei makou i na mea i hooholoia. Ua paa pu hoi @ ke kii i ke pai ia.
Aohe lohe hou ia mai nei o na hana powa i keia mau la, ke ano hoomalolo @ aku la paha a nanea kakou, hooma @ hou mai.
I keia la a me ka la apopo ma na mokuahi e hoea mai ai na lunamakaainana i na mokupuni o Kauai, Hawaii a me Maui. A keia Poalima ae e hui @ i ka Ahaolelo. E laukanaka ana ke kulanakauhale nei.
Ke olelo nei kekahi poe, o ke ahi @ iho nei nana i hoolilo ka akahi ha @ o ke kulanakauhale i puu lehu, @ no ka ke ahi pele maopopo o Ha @ i pio mai nei, a o ka kekahi hoi he @ na ka pake
Ke wawaia mai nei, ua hoololi houia i ka manawa haawi leta o ka Hale Leta malalo o na hooponopono hou ana a na Leta hou.
Nui ka poe i hoau mua i na keena @ ka hotele hou o Kewiki i keia mau la iho nei. Me he la ua pau mua no i ka hoolimalima ia.
Ke hooleia mai nei aole ka o Na @ Hipa ke kapena o ka pualikoa @ uini Ona ke haalele iho o O ʻ Connor, e like me na hoolaha o kela pule.
Lehulehu a mokaki na waiwai pio i @ ia e ke ahi, a i apakau pu ia no hoi e na kanaka.
E hoomanao e na hoa o ka pualikoa malu "King's Own", e akoakoa i ka hora 8 o ka la apopo Sabati me ka hale paikau, a me ka hora 8 o ke kakahiaka Poalima e hiki mai ana.
Ua pau i ke ahi a i ole ua lawe aihue paha he 1,100 dala pepa na ko makou mau makamaka S Paniani mai kona hale ae, ma ka po pauahi.
Hunakele loa ia he huina dala mahuahua na ke keiki a Akoni Pukalo ma @ po pauahi no. Ua haawi me ka manao he lima kokua keia, eia ka he @ ue. Ma ke gala wale no.
He lono kaumaha ka i hoikeia mai makou, oia hou ka make ana o J. A. Kamauoha kekahi keia Hawaii a ke puni i hoouna aku nei i Enelani no hoonaauao ana ma ka hana hao. @ a pela io, alaila o ka elua keia o na keiki Hawaii i make.
Na ke ahi no hoi i hoomaemae i na wahi pelapela o keia taona pake, a he maka ala wale ae no ka hoi la.
Hooneleia he huina nui o na kanaka i na aahu lole ole i haawi ma na hale holoi, a ua nalo pu no hoi na ona hale no ka hiki ke koi aku.
He lono e hoike ana ua ii ka uwahi o ka lua pele me ka nu manoanoa, ao ke pela mamua. Ua loli pu no hoi na waihooluu o ka uwahi mai ke eleele a ke polu. Kupanaha.
Eia iho ma ka hale o Mamauea; a samano io momona, he oi o ka momo-na ka io ke ai aku. O ka umeke poi uouo ae no kani ka muka halale ke kai mohala na maka ke nana aku. A e ike no oukou i ka waipahe o ke kuai aku me ia.
LELEIOHOKU GUARD:- Ke hai ia aku nei ka lohe i na lala a pau o ka puali Leleioholu, e akoakoa ae ma ke hale paikau i ke ahiahi Poakahi, Apr. 27 i ka hora 5:30 p.m. E hoolohe i keia!
Komite J.W. Makanui
J.H.K. Kaiwi
Thos. K. Nathaniel
E nana ae i na hoolaha hou e puka nei ma keia helu, ke hoopuka pu aku nei makou he olelo hoolaha no ka ha-lewai e kono ana i ka poe a pau he mau waiwai pio ka lakou e malama nei e hoihoi a hoike ae paha ma ka hale-wai.
He eha hale inu rama o Honolulu nei i pau i ke ahi, a he eono i koe; a iloko o keia mau la, ua lawalawa koke iho nei no he wahi papai laaw hooha-inu rama ma Kanekina. he panihaka-haka no ka Emepaea i ulupaia iho nei e ka ahi a muu iho na iwi e waiho la.
Oiai kekahi kanaka ona e hikaka hele ana iwaena o ke kahua pauahi, ua hapakue iho la kona mau wawae ma ke kae o ka lua o na apulu kahiko e waiho hamama wale ana, a pau poo pau hiu aku la iloko o kona mau ana puni. I kona huki ia ana ae iluna, ua lilo oia i apulu kahiko wale no, pau ka hie. Aohe ihu hookokoke aku. Ma ka po Poaha nei keia.
Ma na la mahope koke iho o ka pa-uahi, a ma ka po Poaha nei, ua lawe aku la kekahi mau kanaka o Kamoiliili i kekahi mau tini aila pinaki, 1 pahu bia, he auka hao a me kekahi mau mea okoa iho, ua hooili ia keia mau mea a pau maluna o ke kaa a ua hoi aku la laua me ka hauoli. O kekahi o keia mau kanaka he makai. Ua lohe mai makou, ua kaomi pu wale ia no ma o ka lawe ia ana o ke pihi. O na ukana i lawe ia, ua hoihoi ia mai. Ma ke kumu he i manao ia ai e apoipoi kela hana kumakaia i ka poe pio.
KUU ALOHA UA HALA.
E ka nupepa KUOKOA, ka nunu lawe lau oliwa o na kai ewalu, mai ka la hi-ki i Haehai a ka welo ʻ na olu a ka la i ka ili kai o Lehua; nou ke aioha a me na keiki paahana o kou keena hano-hano.
E oluolu oe me ka ahonui e hoike ae ma ke akea i ike mai ai na kini makamaka o kaua i kela poo manao e kau ae la maluna.
Ua haalele mai ka ʻ u wahine mare o Juria ia ʻ u ma ka la 9 o Aperila, 1886, ua hele aku ia ma ke ala hiki ole ke hoi mai, ua noho iho au me na keiki a ma-ua me ka ohana, me ka luuluu a me ke kaumaha o ka manao nona ma keia ao; aole hoi pela mau e noho pa ana he kane a he wahine i na wa mamua ae. Ua noho pu maua me ka oluolu a hiki i kona haalele ana mai la ia ʻ u, a i kekahi manawa, he wahi kue iki no, aole nae i oi mamua o ka mea kupono. Aloha wale ia me kana mau hana oluo-lu.
Ua mareia mau e Rev. J. Hanaloa i Sept. 14, 1872. Nolaila, he 13 maka-hiki me 6 mahina me 27 la o ko maua noho pu ana ma ka berita o ka mare; a ua loaa ia maua na keiki he umi, he 3 i hoi aku me ka Mea nana i hana, a he 7 e ola nei, he mau keiki i hoonele ia i ka makuahine ole. Ua hanauia oia ma Koae, Puna, Hawaii; i Sepatemaba 10, 1856, he 29 makahiki me 7 mahina o kona ola ana, a hala aku la. Na Kapaau (k) me Koapapaa (w). he wahi-ne aloha ohana oia, he heahea i na ma-kamaka a pau e hoea aku ana ma kona wahi hale me ka oluolu, he mau lima hana kona i kona wa e noho ana ma Waialua i ke kula no hookahi makahiki me kona mau hoa kula, a ua pau ko-ke no ke kula iloko o ia manawa a hoi mai oia. Aloa ka wahine ka hoa hooponopono i na pono kino a me na pono uhane. Na ke Akua no i haawi mai a nana no e lawe aku, e hoomaikai ia ka inoa o Iehova. E hooki au maanei me ke ahoa i ka Luna Hoooponopono a me na keiki ulele hua ko ʻ u welina.
G.M. KALUAI.
Kahinano, Hilo, Hawaii. Apr. 13, 18'6
KE AUPUNI- Ua loaa ma ke ala-nui he kanuku ohe a me kekahi hoailona pu ki pololei, a eia ke waiho nei. Manoa au ua kiolaia, a i ole ua haalele maoli ia no paha i ka wa i hoonee ia ai na bataliona ki palale o ka balota lahui imua o ke kahua kaua. Aole anei keia he hoomaunauna i ka dala a ka lahui i hoolilo ia ai keia mau mea?
PAUAHI WELIWELI!
Aneane Kanahiku Eka Ili Aina i Kukuluia ai na Hale ka i Hooliloia i Puu Lehu nui
LILO KA AKAHI HAPAKOLU O HONOLULU I KAHU A LEHU.
Pakele ke Taona Holookoa ma ka Apua.
He Enina Nui o na Kanaka i Hooneleia i na Malumalu Home:
15,000 i hooholoia no ke kokua ana i ka poe i hoonele ia.
WELIWELI KA HANA A KE AHI.
Oiai ka manawa e nee ae ana i ka hora 4 auina la Sabati Aperila 18, ua holapu ae la ke ahi ma kekahi hale aina pake ma alanui Hotele, mauka pono mai o ka hale inu Kope o Anina e ku ana ma ke kihi i alanui Anina i wehe hou ia iho nei a hui me alanui Moi e kokoke ana i ka Halewai. I ka wa a ka pele hoailona pauahi o ka Halewai e kani ana, ua hoea koke ae la na kaawai helu 2 me helu 5 ma kahi o ke ahi, aka ua nui ke ahi mamua o ka ikaika ana. No kekahi mau minute a na kaawai e kali ana no ka wela koke o ka mahu a no ka hooponopono ana i ko lakou mau kulana, aia hoi ke ahi ke pii ae la me ka holapu ana i na mea a pau e loaa aku ana i kona mau alelo, a palahalaha koke aku la kona kino hooweliweli mahope aku o ia mau wahi, oiai na kolamu ahi e puoho ana iluna a hina aku la mauka ma o ka hoaniani ana iho o ke kauwahi makani makai aku. Wela ae la na mahu, haloke ae la na mea hana, a puka aku la ka wai me ka ikaika pono ole.
KE KULANA O KE AHI.
Na keia wahi makani i kona ikaika i ke ahi a pii kamoe aku la mauka me ka nee palahalaha ana. Lele ae la na huna ahi ma o a maanei o ke alanui Kamika ma Kepahoni, a na ia mau huna ahi i ho-a hou aku i na hale ma ka aoao Ewa o ia alanui a hui me ko ke alanui Maunkea. Ke holapu pu la no hoi ma ka aoao Waikiki a hiki ma ke alanui Nuuanu, me ka hoomau no o keia wahi pakuikui makani. A oiai ke ahi e nee papa ana i ka loa me ka laula o na kauhale laau e kupipi ana ma keia mau wahi, ua ikeia aku la na hiona pioo o na
KANAKA A ME NA PAKE
eohi hapuku ana i na wahi pono kino a me na waiwai he nui me ka puapua-hulu, a waiho aku la ma na alanui. Aohe he wa pono i koe no na kauhale ano mamao iki mai kahi a ke ahi e amu aku nei, oiai ke hele aku nei ke ahi me ka hae weliweli ana, me he la he koa i lanakila ma ke kahua kaua e haia ana mahope o kona mau enemi. Ma kekahi mau kauhale, ua lalapa e ia aku la e ke ahi mamau o ka hiki ana he hoopakele i kekahi mau wahi pono; eia ke auhee nei na kanaka, a eia pu ke alualu a mahope aku o kahi a ke ahi e holapu aku nei.
NA LIMA KOKUA,
e komo ana iloko o na hale i maopopo ka poino a lawe akula i na waiwai e loaa ana a i hiki hoi ke hoopakele Mamua no nae o ka pau pono ana o na waiwai o kekahi mau hale i ka lawe, ua hoopiha e ia aku la na rumi me ka uwahi, a oia kekahi kumu keakea i ke holopono o no kokua ana, aka, ai no
NA KINAI AHI HOOMANAWANUI
ke paio nei me ke ahi me ka wiwo ole; e nee ana imua a e emi ana i hope; e huki ana i ua iliwai, e pinana ana ma na kaupoku hale, a e haawi ana hoi i ko lakou ikaika a pau e hoopakele ia Honolulu holookoa. He hapaha hora paha i pau o ka hora eha, ua ane paua-ho mai la na manaolana no ka hiki ke kaohi mai i ka nome ana a ke ahi i na hale a iho malalo o Kaopuaua, oiai ua lukuia iho la
NA HALE I PUU LEHU
e hoomaka ana ma ke poo makai o ala-nui Kamika a hoea makai iho o ka haekula Hawaii ma Kepohoni, me ka ai kapakahi ana i na hale ma na alanui Maunakea me Nuuanuu, oiai o ke ahi e hele la ma ka aoao o alanui Nuuanu, aia iho la mahope pono aku o ka hale inu kope o na hoahanau Love, a ma-hope hoi o ka lalani halekuai ma Ewa o alanui Nuuanu, e hoomaka ana mai ka hale pohaku mai o Paiko i noho mua ia iho nei e Goo Kim a me Holi-ser ma. A o ke ahi ma kela huli o alanui Maunakea, aia mahope pono aku o na hale loloa o Kuea, "American Lodging House," a waiho neoneo iho la o waena o Kepohoni. He hapa-lua paha i hala o ka hora eha, ua hoo-maka ae la ka
LOLI ANA O KA MAKANI,
a pa mai la mauka me ka ikaika no, a na ia mea i hoohuli hou i ke ahi makai, e holapu ana i na hale ma kela me keia aoao o ke alanui Maunakea a iho aku la no ka muliwai, a ma alanui Nuuanu hoi e hoomaka ana mai ka hale pohaku aku o Paiko. Iho pololei mai la ke ahi i kai a loaa na hale inu rama "Empire" me "Cosmopolitan" ma Kanekina, a hele laula aku la ke ahi ma kela me keia aoao o alanui Nuuanu, a o ke ahi hoi ma ke alanui Maunakea, ke iho ae la ma na kauhale o Kikihale. Mamuli o keia loli ana o ka makani e hoolele ana i na huna ahi a me na momoku, ua hele aku la ia mau mea ma na kauhale makai o ala-nui Hotele e hoomaka ana mai Kane kina a hiki i ke alanui Maunakea.
KE ALANUI MAUNAKEA.
Mamua o ka hoohahani loa ana aku o ke ahi i na kauhale e ku ana ma keia alanui, ua pau mua aku na ukana o ke-kahi poe i ka lawe a wiho mokaki iho la ma ke alanui me ka manao aole e hanu aku ana ke ahi. Lilo aku la ke-kahi poe i ke kinai ahi a me ke kokua ana i kekahi poe, e halihali ana i na ukana mai na kauhale aku no kahi ma-luhia i ke ahi, a i ka ike ana mai ua kokoke loa ke ahi ma kahi o na ukana i hoahuia ai, hoao hou e lawe, aka o ka hapa uuku kai pakele, a o ka hapa-nui kai poino. Ekolu a eha ohikihiki aua o ka ukana hookahi, e lawe ana ma
NA KAA A ME NA WAAPA,
oiai, ua auhee aku la na kauaka o Ki-kahale me ko lakou mau pono, a aia ke au la maloko o ka muliwai no kela ao-ao, a ua hoopihaia me na kane, wahine me na kamalii. Ua hoopihaia na nenelu akulikuli mauka iho o ka hale holoi lole o na pake ma @ iho o ka uwa_po o Haaliliamanu a me ka hale keaka pake i na ukana a me na kanaka, pela pu no hoi ma ke alanui Moi e hooma-ka ana mai ka uwapo aku a pii iluna o Lelelo. Oiai na mea apau e hooikaka ana i ka hali i na ukana, ua komo pu mai la ke alii
KA MOI A ME NA KUHINA
i kokua pu ia e na makaainana me ia hana hookahi. Ua kapaeia kona kapu-kapu alu a hookahi ka hana pu ana me na makaainana. I keia wa aia ke ahi ke ai la: ka hale hookolokolo a me ka hale kaawai o na pake, a ke nee aku la ke ahi ma ia mau lalani hale a hiki i ka huina a Kale. Ke iho ae la hoi ke ahi o Kikihale no Kapuukolo, a o ko ke alanui Nuuanu hoi ke hele loa aku la e haniu i ka aoao makai o alanui Moi, oiai aia iho la ke ahi ma hope iho o ka hale hoahu ukana o ka hui o Kakela ma a me ka hale inu rama o S. Nowlein. O na hale e ku lalani la ma o a maanei o alanui Nuuanu, ua loaa mai la i ke ahi. Ke hina nei na hale mao a maanei, a ke nee mau la no ke ahi no kona hopena i maopopo ole. Mamuli o ka nui hewahewa o keia ahi, ua hoolele mai la na manuwa elua e ku nei ma ke awa he heluna nui o ko laua mau
SELA MANUWA
e haawi i na kokua, a aole no hoi i poi-na pu ka Moi i ka haawi ana mai i na kokua mao ka hookuu ana mai i kona mau koa kiai ponoi. He mau minute i hala ae i ka hora 6, ua hoomaopopo koke ia ka hiki ole i na kaawai ke kinai i ke ahi a halulu i kai o ka uwapo, oiai ke hele ae la ke ahi no ka
HALE HANA HAO ME KA MAKEKE,
a ke lawe pupuahulu la ko laila mau waiwai. Ke hele pu la no hoi ke ahi no Kapuukolo a hui pu me ko Kikiha-le ahi e iho ae la. Ma ka nana ana i na hana a ke ahi, me he la e alualu okoa mai ana no. O ka hale pohaku nui i kukulu koke ia iho nei mauka iho iho o ka halewai, ua lilo ia i mea ole i ke ahi; aohe waiwai i pakele aku. Ma ka hora 6:30, ua pau iho la ka hale kuai mea ai o Wolfe i ke ahi a me ka hale inu rama o S. Nowlein, a na lele mai la makai o alanui Moi ma ka hale inu rama Anchor Saloon. Emoole ma ia hope iho, ua hina aku la na kolamu ahi maluna o ka
LUAKINI BETELA,
a me na hale pohaku nunui o Wing Wo Tai & Co ma ka lalani pololei me ka hane inu rama Royal. Na keia pau ana o ka luakini Betela i hookau aku i ka weli a me ka hopohopo ia no ka Hale Leta a me ka Hale aupuni hou ke pau aku ka Home o na Luina i ke ahi, a oia aoao holookoa no paha me ka baneko o Bihopa ma. Kau pu no hoi ka weli no na hale ma ka aoao ma Waikiki o ke alanui Betela, oiai ina e loaa hookahi hale i ke ahi ma ia aoao, o ka hele no ia o ke ahi a hiki i ke ala-nui Papu. Ua nele pu no hoi na ma-naolana no ka pakele o Kapuukolo, oiai ua hele laula ke ahi ma ia aoao
KA HOME LUINA.
Oiai ke ahi e ai nei i ka luakini Betela, ua komo aku la na lima manuwa ma na kauhale e pili pu la me ka Home Luina a wawahi iho la, a pela pa me ka hale hana moe ma ke kihi mauka o alanui Betela. Ua hoao ia no hoi ka Home Luina e hoohina ma ka hoopahu ana me ka daiamaita, aka ua holopono ole mamuli o ke kanapi ana. O na halekuai liilii mauka iho o ka Paiala ua p@u i ka wawahiia, aia nae ke ahi iloko o na hale pohaku mauka iho kahi i holapu ai. Ma keia ahi i paio ikaika ai ka wai o ka
ENEKINI HELU 5
e ku ana ma mua iho o ke Keena oiha-na o keia pepa, a mau uli o na hooikai-ka hoomanawanui ana a na kinai ahi, na sela, a me na koa, ua loaa iki mai la na manaolana no ka pakele o na hale pohaku o Mossman a me ko Afong a hala mai i kai ma ia laina po-lolei; a pela p@ no hoi me ka Home Luina, ka halewai hou, a me na kauha-le ma kela aoao o alanui Betela e pili pu me ka Hale Leta.
NA WAIWAI
Aia ma kela me keia aoao o alanui Papa e ahu mokaki ana na waiwai pio he nui i hoopakeleia mai ke kahua poino mai; pela ma alanui Kalepa a ma na uwapo up hoopiha wale ia no. Ma alanui Moi malalo aku o ka uwapo o Haaliliamanu a pii ma Lelo ua piha wale no na kae alanui me na ukana, a pela pu mai ka uwapo a Kamika a iho ilalo o Aala; ua hoopiha pu ia no hoi ka pa o ka luakini o Kaumakapili me na kanaka a me ko lakou mau pono, a pela ma ka luakini Katolika. He ku i ke aloha ka ike ana aku i
NA KANAKA
e au hele ana mao a maanei, oiai ua hooneleia i na home. Ua apo aku la na naau aloha e hookipa, ia lakou ma na home, aka o ka hapa uuku wale no. Ua lawa ka hiki ke hookipa no kahi e malu ma ia po a ua oi wale aku me ke koe o ka hapanui e pili wale ana mala-o o na malu laau a malalo o na ukanai ma kae alanui. Maloko o ke ka maluna o na puu laau makai ae o ka makeke a hiki i na pa pohaku ma kela huli o Kawa, ua hoopiha wale ia no i na kanaka. E lawe ana na makuahine i ka lakou mau keiki liilii me kekahi lima, a o ka ukana ma kekahi, Lehu-lehu
NA POE HANOHANO
i komo pu ma na hana kokua i ka poe i poino a me ko lakou ponoi. Ma ka hora 9 a oi i ano kualilii ike mai ai ke ahi ma keia huli o alanui Nuuanau, a loaa pu no hoi na manaolana no ka pakele o ka Home Luina, ka halewai hou a me ka Hale Leta. Aka o ka huli malalo o Kapuukolo ke hoomau la no ke ahi i ka home a hiki i ka uwapo o Hooliliamanu, a nona hoi ka hapako-lu o ke kulanakauhale i pau i ke ahi maka hoomaopopoia, ma ke
KANAONO EKA AINA,
I kukuluia me na hale a oi aku, e hooma-ka ana mai ka hapalua like o Kepoho-ni mahope iho o ka hale aina o na hoahanau Love, a hiki ma ka Home Luina ma ka lalani pololei o na haleku-ai me ka hale hoohainu rama Empire, a huli ma Ewa e hoomaka ana mai ka halewai aku a mauka iho o ka hale hana hao a hiki i ke alanui Maunakea, lele mao o Kapuukolo a koe lihi na hale e ku kokoe ana ma kapakai a hi-ki i ka uwapo o Haaliliamanu: mauka mai hoe e hoomaka ana mai na hale mai o S. Paniani, iho ae la malalo me ke koe lihi ana o na hale ma kae muli-wai, iho pololei a hui me ke ahi o ka uwapo, O na halekuai o na pake mai ke alanui Nuuanu aka a hiki i ke ala-nui na ke ahi. E haohao auauei na makamaka ke hoea mai i Honolulu nei a ike aku aole ke taona o na pake. Ma ia po a ao ke ala hoomanawanni ana a na kanaka kinai ahi a me na li-ma kokua. He mea ole ka paa o
NA HALE POHAKU UINIHAPA
hou i ka mana o ke ahi; o na hale i hilinai nui ia no ka lanakila maluna o ke ahi, ua komo pu aku la no ke ahi iloko ma ka hoowela ia ana o na pani hao a me ke pili hao, a lalapa pu aku la ke ahi ma ka laau a me na ukana e kokoke mai ana i ke pani hao. I ke ahi o ka makahiki i hala ua akelekele no ka hale pohaku o Paiko i ka wa o Kukima a me Hollister na ona o loko, i ko laua nee ana ma alanui Papa, he poe pake no ona o loko a pau iho @ Ma keia ahi ua nui
KE POHO
o na hui panihakahaka a me kekahi poe waiwai mawaena o na pake ka ha-panui, a ua nalowale pu no hoi kekani i ka wa a na lima kokua paha e aluka ana. Ua hana pololei paha kekahi poe a ua hana lapuwale kekahi poe. O ka poho i hoomaopopoia ma keia pauahi mai ka poe kalepa waiwai a hiki i na kanaka e ola ana malalo o ka hana li-ma, aia paha ma kahi o ka elua mihona a oi, a o ka huina kanaka i hooneleia i na home, aia paha mawaena o ka eha a elima tausani ma ke noho ana. Ua mai na kohokoho ana no ke kumu i hoomaka mai ai o ke ahi, a o ka oiaio o ia mau lono, heaha la? Aka hookahi mea i maopopo ka
HOOMAKA ANA O KE AHI,
oia hoi i ka wa e kani ana ka hoailona pauahi, ua pioo ae la na kanaka e he-le ana ma na alanue e ake ana e ike i kahi i ke ahi. Hoea mai la ko makou mea kakau mea hou ma ke alo o ka halekuai o Mossman a ike aku la i na kanaka e holomoku ana mauka. Iaia no hoi a ku ma ke poo makai o ke alanui Anina pii ana he mau kolamu ahi ma na hale aina poke mauka iho o ko Anina hale inu kope, a maila@la aku ke ahi nana i hooaeoneo ka 1/3 o ke tao-na e like me na mea i hoike mua ia.
KA HALEWAI KAHIKO
Oiai ke ahi e hookokoke mai ana ma na kauhale mauka pono iho o ka halewai, ua eleu ae la na kiai a me na makai kulanakauhale, i na pono o loko ame na lawehala e paa ana ma ka halepaahao, a hoi aku la no ka halewai hou e hoomaemae ia nei makai iho o ka Home Luina, a hao mai la ke ahi ma ia mau wahi a koe ka lepo me ka pohaku. Ia lakou no a hoolulu pono iho i ka home hou, ua hahai mau la no ke ahi ma hope o lakou, Ua hoao hou ia e lawe i na ukana, aka, ua emi pu ihola no ke ahi i ka wa e lalapa ana i ka Betela. Mamuli o ka pau ana o ka halewai kahiko, ua lawelawe ia no na hana hookolokolo a me ka hoopaa ana i na iawehala maloko o kekahi keena o ka hale hou i makaukau, me ka awiwi pu ia o na hoomaemae ana.
MA KE KAKAHIAKA
o ka Poakahi ae, ua noho koke ka aha kuka mau a hooholo iho la i umi tausani dala mai ka wahona mai no ke kokua ana i na pono ai no ka poe i hooneleia. Ua hoihoi pu ia no hoi he heluna nui o ia poe pio ma na hale hoomalu limahana o ke aupuni ma Kakaako, a eia he huina nui o lakou ke noho nei malalo oi ia mau malu-malu. Ua wehe akea pu ia no hoi ka luakini hou o Kaumakapili no keia poe, a mai ka po o ka pauahi mai a hiki i ka Poakolu nei ka noho ana a hiki i ka loaa ana o na home hou.
ME KE AWAKEA
no hoi o ia la, ua haawi ae la ka ekalesia haole maloko o Kaukeano he mau papaaina kokua no keia poe pio, a he lehulehu na kanaka i hiki kino ae malaila. Ua hoomauia keia mau paina kokua a hiki i ka loaa ana he pono no lakou, a aole no hoi i nele na lima kokua e ae i ka haawi ana i ko lakou kokua aloa i keia poe.
MA IA LA NO,
ua ohikihiki mai la no ka ukana o kekahi poe no ke kahua pauahi o ko lakou mau hale, a peapea ae la no i na laau a me na apana papa, uhi iho la ke palau moena a me na apana piula, loaa kahi hoaumoe o ia poe e noho nei. E hoomanawanui ana i ka la ame ka ua a loaa he pomaikai hou. Mai ia la no ua liuliu ae la kekahi poe kanaka me na pake e hoala hou i mau hale kuai a hale noho paha, aka hoea mai la ka
HOOLAHA A KE KUHINA KALAIAINA
e papa loa ana i ke kukulu hou ana i na hale laau, o na hale pohaku wale no o na hale i ikeia he hiki ke pale aku i ka inaina o ke ahi. Na ia hoolaha hookuemi mai i ka manao o kekahi poe a waiho pu iho la na noonoo ana no ka loaa koke ana o kahi makuhia o ke kino a me na waiwai. Lehulehu na hoohaiahala a ka lehulehu, a o ka hopena ke hana ia aku, heaha la?
MA KA PO POALUA
Mai ua hoao hou ke ahi e a i kekahi hale noho mai Kapopuaua He ahi keia no ke kukui ihoiho i ho-a ia e kekahi kanaka, a ua hiamoe oia me ka a no o ke kakai. Ua ai ke ahi i ka ihoiho a pau, a lalapa aku la ke ahi maluna o ka moena paha, a na kekahi poe i ike mai ma ka honi ana i ka hohono. Pakele hou no ia ma kauhale i keahi.
HE PAU AHI HOU
He 15 minute paha i hala ae o ka hora 10 o ka Poaha nei, ua hoao hou ae la ke ahi e holapu i ka hale noho o Kamiki ma ka pa o Aliiolani. He ahi keia i maopopo ole ke kumu, aka o ka ikeia ana o ke ahi e kekahi mau keiki liili e lalapa ana a pii ae la ma ka paia mahope iho o kekahi pahu ume nui. Ua pau ka hapa nui o ko ka hale poe i ka holoi lole maloko o ka hale auau a koe he mau keiki liilii e holoholo ana ma ka hale. Na lau i ike i keia ahi a holo aku la iwaho me ka hooho ana. I keia wa, ua pii ae ke ahi a loaa ka papa pale o luna, a e hoomaka ae ana ke ahi e a no ke kaupoku o ka hale. Hoea koke mai la na lima kokua a kinai i ke ahi, a ua ano kualilii iki paha, hoea aku kekahi iliwai. Ua wawahina he puka maluna iho o ke kaupoku a malaila i hookomo ia iho ai ka wai. Aka, mamua o ka nui loa ana o ka hana a na iliwai ua pio koke ke ahi. Aohe kaawai mahu i hoohanaia. Pakele hou no na kauhale o ia aoao i ke ahi.
MA IA KAKAHIAKA MAI
a hiki i ka wa e puka aku nei ka kakou "ahailono," ua hoopiha mau ia na alanui o ke kahua pauahi me na makaikai o na lahui like ole a po ka la. Aia iwaena o keia kahua e ku ana na paia pohaku nakele o ka hale o Paiko ma alanui Nuuanu, na paia hiolo o ka Liberty Hall (Lepekaholo) ma Kikiha-le a me ka hale pohaku kahiko maluna mai o uwapo Haaliliemanu; na paia o ka hale pohaku hui mauka iho o ka ha-lewai kahiko i pau iho la i ke ahi, a me na hale o Wing Wo Tai &co a me Wing Wo Chan &co. ma alanui Nuua-nu ma Ewa iho o ka Betela; na paia o ka hale inu rama o S. Nolena, no pahu hao dala e walawala ana ma o a maanei, a me na okumukumu laau e kupaawela mai ana. He nui na mea e hoikeike aku ai a e pau ole no i ka helu aku, aka, ua lawa paha makou me keia hoike ana a keia pule ae, ano e heluhelu iho hoi i na nuhou pokole a ka mea heluhelu e hauoli ai ka nana iho i ka poo nuhou o
KELA A ME KEIA:
Ma ka po pauahi, lehulehu na poe kolohe i hopuia. Oke kokua paha ka kekahi a o ka aihue hoi ka kahi.
Ahu mokaki na kanaka ma na kula akulikuli o Lelelo, a e au ana ma o a maanei me he hipa auwana la.
Aole i hooki ka Moi i na kokua ana a hiki wale i na hora wanaao o ke kaka-hiaka, me na kuhina.
Ina i hoonee ole ia ka pauda o kahi hoahu pauda o Kakela ma, ina ua hele okoa ke ahi ma alanui Papu i ka wa i hahani aku ai.
Kokua nui na allimoku a me na sela o na moku kau Beritania e ku nei ma ke awa, a ua loaa aku ia lakou na mahalo ana.
Mamuli o ka lele o na huna ahi i ka makani a haule iwaena o na halelaau e kupipi ana ke kumu i ikaika loa ai o ke ahi. Inu kekahi i ka rama pio a pau i ka ona, a hookuu na na wahine e lawe i na ukana, nolaila, pau i ke ahi.
Ina aole na sela manuwa wahi a kahi poe, ina ua halulu loa ke ahi ma ke keena hana nei o ke KUOKOA a inu i ke kai.
Maluna o ke kahua pauahi, he elua mau kina make i loaa i pau i ke ahi. He pake na mea i hoohuoi ia ma ka Poakahi.
Ke hou hewa nei na pake waiwai i poino no kahi e hoahu ole ai ko lakou mau waiwai, a ke hana ia nei na hale kahiko no lakou.
Oiai kekahi manuwa e hali ana i kekahi pahu pauda ma kona poohiwi a hoao e hoopakele, ua loaa mai la i ka wela o ke ahi a aneane e pahu. Ua pa-lapu oia.
He lehulehu wale no hoi o na kane a me na wahine na keiki e eli gula ana ma ke kahua pauahi, e ku-pa ana, a e u-waa ana, a ua loaa no paha he mau hunahuna a mau mea okoa no hoi i ke-kahi poe.
Nui ka haunaele mawaena o na kanaka a me na pake ma ka hale holoi loihi ma Haaliliamanu, a ua loaa he mau palapu eha i kekahi poe.
Ma kekahi mau hale waiwai o na pake, ua loheia ke pahu o na tili aila mahu me he kani la no ka pukuniahi, a ua ikeia ka hoomaluia ana.
Oiai ke ahi e hoohahani ae ana i na hale hana hao, ua hookaawaleia na moku e pili ana ma na uwapo iwaho. No ka hopohopo ia o loaa na ulia wale a loaa na poino.
I ka wa no e a ana ke ahi ma ka luakini Betela, ua pau mua na waiwai o kekahi mau hale makai mai i ka laweia ma kahi e. E lawe ana na kaa, e hoo-hikihiki ana na kanaka a pela aku. Ua ikeia ka eleu o na sela manuwa ma ka imi ana i na wahi e hiki ai ke pale iki aku i ke ahi no kekahi wa; pela i pakele ai ka Roiala a me na hale makai mai.
Ke waiho nei ke kahua pauahi a ke piha mau nei i na kanaka ohikihiki mai kakahiaka a ahiahi.
Ke mau nei no na punohu uwahi a me na okoko ahi ma kahi mau wahi.
MA KE KAUOHA
I KEIA la ua hookohuia o B. NAAIKAUNA i Lunakanawai Apana no Hilo Aku, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o S.L. Kawelo i waiho mai. POOMAIKELANI. Kiaaina o HAwaii. Hilo, Hawaii, Aperila 1st, 1886. 2073-3ts
I KEIA la ua hookohuia o S. P. PUNIAWAI Luna no ka Pa Aupuni ma Laupahoehoe, Hilo Akua, Mokupuni O Hawaii, ma kahi o Oscar Mashke, i waiho mai. POOMAIKELANI. Kaiaina o HAwaii. Hilo, Hawaii, Aperila 13th, 1886. 2073-315.
J.A. MAGOON, (Makuna.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI Keena Hana, Helu 42 Alanuii Kale-pa, kokoke i ke Keena o Pakekona. if
JAMES M. MONSARRAT. (MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luana Hooiaio Palapala
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA : alanui Kalepa.
JAMES DOWER
Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apaum no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lakou e ae no ke kapili ana i na waapa E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.
2029-tf