Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 10, 6 Malaki 1886 — E LOHE AUANEI KAUAI I KA UINA O KA LAE O JNO. M. KILAPAO. [ARTICLE]

E LOHE AUANEI KAUAI I KA UINA O KA LAE O JNO. M. KILAPAO.

E kuu Kh.ohana pauaho ole, — Aloha oe:— Ke noi aku nei au i kou Luna Hooponopono e hookuu akea mai i kou mau kolamu no kuu hamare wawahi e paki iho ai ma ke poo o Kilapao, i lohe ai na moku mai Hawaii i ka ia puka i Ha'eha'e, aka aina kaili la i ka papa lohi anapanapa hoopaha'oha'o i ke kaha o Mana, i ka uina ana o ke poo 0 Kiiapao i ka mana wawahi o ka haraare t ka mea e palukuiuku mau ana iaia a pau aku na la o kona oh ?na maluna oka honua. Ke haohao !oa nei au i keia inoa, oiai aole loa he kanaka ma Kona Akau nei e ola ana a loaa kona inoa o Kilapao, koe wale no, ina he maiihini mai oia no Waolani kahi o ka poe eepa j he nui o ke au kahiko, a 1 ole he mea hanau hou paha i k*ia mau la koke iho la. E like me ka nele o ia inoa maloko o keia apana, pela ka oiaio ole o kana mau olelo hehena me ka hupo, me ka akena a hooio ika puka ana a me ka ianakiia ka o ka manu opili o Kahaluu. E Kiiapao, ka mea i pee maialo o ke koloka o ka holoholona elua ona moa, huna aku i kahi inoa a hoike niai i kekahi inoa, a kamalii e kapa mau ai he popoki huna ina No ke aha i pee ai a huna i kou inoa ? Aia ka ka huke nui i olelo ai : u Hohe wale ka mea hewa, &c. w Ma keia e ike ia ai kou haulehia mua loa ana imua 0 ka naita o ka hulu keokeo o ka ma!u kukui kauiana o Keaukukuiuia, a o ka oiaii hoi o ka maka peni, a e heiu ia ai ka uina mua ana o ka iae o Kilapao i ka hama- i re a J. W. H. !saac Kihe. | E Kilapao, nani wjle kou huhewa me he lio makapaa la e hookui hewa ana i na pa pohaku o ka oiaio, a ua hoohalike au ia oe me na koa Irueperielao ka Emepera Napoieona o Farani ma ke kahua kaua o Kuesa Basa imua ona kra wiwo ole o Gen. Pikekona o na koa Sekotia. Na lakou i kulai aku no ka manawa mua ioa 1 na koa lmepeiiela, o ka lio oke kanaka hauie aku la ika honua a make loa. Maanei e ikeai na lehulehu naauao o Hawaii i ke ano o na hana a me kt? kumu i puka mai ai o ka manu kapalulu a KiUpao i kanikani pahu wai oie mai nei, a ioaa keia mau iaiani oleio i mele ia e kekahi haku meie, *• I hewa m \ ka We mua, . J ka hoouiu i ka la ino.

NA HANA MAMI'A IHO O KA LA KOHO. | \ O na mea i hana ia ma na la ruamuaj ae oka li koho, oia no keia. a e he'u heluia me ke akahele a me noonoo nui e na tausani e heluheiu aoa i keia paio ana no ka jx>no a me ka oiaia I—Ka hoopuka ana oka Luna Ohi Auhau a me ka Luna Helu i mau pono koho no kekahi poe ma o !aua iho, me ka hiki ole aku o la poe ina la aka Papa i noho ai A eia ka ninau ia oe e Kilapao. Ua mana anei aua kauoha mai anei ke kumu kanawai, ame na kanawai i na luna ohi a me na !una helu e hana peia ? 2—Ka haawiia ana oka pono koho i ka poe opiopio i hiki aku na makahiki ika 17 ame 18, oia kekahi ona hana lua ole 1 ikeia : oiai, ina e hele aku no Pihpo ia poe e like me ia na huina makahiki, e kue mai ua luna ohi la a me na iaia eae o H paj>a. Ke waiho hou aku nei au i keia uinau He hana kuiike anei ia 1 ku i ka pono o ka lehule- | hu ? 3 —Ka loaa ana o ka pono koho i na I kanaka, aole ike i ka heluhelu a me ke | kakau, oiai no hoi ua luna ohi nei ka i | kue mai i kekahi kanaka o ia ano ma ko ! Pilipo aoao, aohe nae he īke i kela mau kaola nui iloko o kona maka a Kilapao e pee nei malalo o ke koloka o ka hookamani. Nolaila, ke waiho aku nei au i keia ninau hou ia oe e Kilapao. Owai ka i kue kanawai maopopo a haihai mua hoi ? O Pilipo anei, a o Kahoopaa paha ? O na hana e like me ial hoikeia maluna ae, oia kekahi ona hauna koikoi lua ole o kuu hamare maluna o ke poo o Kilapao, a e helu hou iho auanei oe eka mea e kilohi ana i keia, ka uina elua ana o ka lae o Kilapao. NA HANA MA KA LA KOHO BALOTA A ME KA HOOPUNIPUNI O KA PAPA NANA.

Mamua ae oka hora 8 a. m., ua akoakoa ae na lala o ua papa nei a me na luna holo balota, a ua puka mai me kekahi poe noi i pono koho no lakou ma ka aoao kuokoa, oiai ua kauoha lakou e hiki ae mamua oka wa koho, aka, no ka ike ana o ua luna ohi la no Pilipo keia poe, ua kue mai la a hoole maoli aole e loaa, aohe pai hakahaka i koe. Ake ninau hou aku nei au ia oe e Kilapao. Ua pono anei na hana a ka luna auhau, i kona haawi ana ika pono koho i ka poe aole i hiki mai imua oka papa, a aua ika maiia i ka poe i hiki aku imua oka papa mamua ae o ka hora 8. Aole paha ? He mea oiaio ua akoakoa ae na lala oka papa nana koho e like me Kilapao hoike ana, aka, !ke haohao nei au i keia koe ana o ke--1 kahi laln o ka papa t oia o E. M. Hanuna, ke kakauolelo o ka papa. Ua maka ike ole ia paha ua Kilapao nei ma ia wahi, a i ole ua oopa ia paha oia, a ke helu nei au i ka hapakue mua o Kilapao, a0 ka uina ekolu ana oka lae o Kilapao. NA HANA KUE KANAWAI MAOPOPO A KA PAPA NANA KOHO. i—Ua ae aku a apono aku la ua papa nana koho nei i na koa o ka Moi, a me na ohua ona e koho me ke kue 1 na pauku 20, 21, 22 oka mokuna 86, o ke Kanawai Hoopai Karaima. Oiai, aole i hala na la a ke kanawai i ae ai e loaa ia lakou ka mana e koho ai ma keia apana. Ua ikaika ia keia mau hana e ko makou luna Hon. G. W. Pilipo, aka aohe hoolohe ia mai, a ua hana keia papa me ke koiohe a hehi maopopo ike kanawai. Ke lohe hou la o Kauai i keia uina koha o ka lae o Kilapao, a helu hou iho oe e ka mea heluhelu, ka uina eha oka lae o Kilapao. Ma kahi au i olelo mai nei i kuu paio ana me J. R.Kahulamu, a hiki ole ia'u ke ku imua ona. E Kilapao, ua hiki mai ka hora a'u e hahau pa-umi aku i kuu hamare ma ko poo e ka mea i hoolilo i ka mea awaawa i mea ono, a o ka mea oiaio ole i mea oiaio, ao ka hewa i jx>no. E Kilapao, e ike pono oe, a e hoomaopopo iho 1 keīa : Ka paio ana mawaena 0 j. R. Kahuiamu ma ka aoao o ka baiota aupuni hoopilimeai, ame lno. W H Isaac Kihe ma ka aoao kuokoa. NA NINAU A M£ NA PANE. E Kahulamu, makemake au e hoike | raai na luna hooikaika o Pilipo 1 na po- | niaikai i loaa iloko ona makahiki a Pilipo i hele ai i ka ahaolela Isaac. Na pomaikai hea la kau e manao nei ? Kahulamu. 1 Ka hanaia ona alanui. 1 Ka hanaia o na uwapo a rae na hale hookolokoio a me hale paahaa Isaac. Aole e hiki ke hanaia na alanui ame na uwapo, na hale hooko ka nawai ame kahi mau hana eae Oiai, aohe da)a ma ka waihona aupuni, oiai ua noi o Pilipo» a ua hookaawaleia ma ka bila haawina $5.000.00 no na alanui 0 Kona Akau nei, a ina ua ae ka ahaolelo a hookaawaleia kela puu daia, alaila, nowai ka hewa ? No Piiipo anei ? No na kuhina paha ? Aole i paoe mai o Kahulamu i ka haina o keia mau nmau inaluna ae. O kana wale no i pane mai ai, he dala no aole nae he hoikeike mai, ina hooia e ike ia ai he dala kx O keia ka hi>ka o»ua ana o Kahulan u ia !saac Kine, a Oia ka u e Haohao nei ia Kilapoomuku 01 oie, o ka iua o na hoka ana o Kahuiamu, oia no keia mnau.

Heaha ka hana i hoohanaia ai kela puu da'a a •>! i pin *i -i ! kauohaia āi ke Kuhina Wiinai, e hoike mar i ka wa e noho mai ai keia kau ahaolelo ae ? Ua haule hou no ua Kahulamu neu aole hiki ke pane mai, a o kana i jane mai ai, na J. K. Nahaie ka e hoiee mai kana. Ua pane aku au me ka ouio la ia, E kii asu ia Kahale e heie mai a e heie niai e paio maiuna o ke kumuhana ona mea pili aupuni me ka hopo ole ame ka iohe mai no oua Kahale la i keia mau olelo mai a'u aku, a mē na lehuiehu a pau e poai puni ana, a o lakou no na hoike oiaio o keia papaleo ana ame ka Uona pu o Kona Akau. Huli ae fa ua f. R. Kahulanui la me ka hoka e holo pee ana iloko o ka lehuiehu, a o ka'u i j>ane hope aku ai iaia : Makehewa wau ke paio me oe, oiai, aoie i lawa kou ike i na mea pili aupuni. Ma keia i ike jx>no ai o Kilapao i ka uina pono ana oka lae ama ke poo holoekoa kahi iku ai ka lohe ika hamare oka oiaio. Ka'u ia e minamina nui nei ike ano ona noonoo o ke kanaka i kapa iaia iho o Kilapao, malia nae paha, ua uluhia ia ka noonoo e na uhane ino daimonio o ke kiaha gini, a oia ka mea i kapakahi ai ka olelo a puka hewa ai o ka mea hoka oia kai hoka ole; a o ka mea hoka ole, oia kai hoka wahi ana. O, e Kilapao, mahea oe kahi i piliwale ai 1 ike pono ole ai oe ina mea i hanaia a hooiaha me ka epa ame ka hoopunipuni, me kou manao paha he pono ahe oiaio kau. I mea e hoopokole ia ai keia mau kamailio ana, ke noi aku nei au ia oe e hui he alo a he alo, a e paio maluna oke kumuhana "Ke kulana oke aupuni. Ua pono anei kona hookele ia ana aole paha ?" Ina h<i mea oluolu ma ia aoao, ua hauoli loa au ke ku aku ! imua oia poe me ka hopo ole 110 ka ! pono ame ka oiaio. Oka wa au eae 'mai ai e paio kaua he alo a he alo, oia ka wa ameka la i hooholoia e hui. Pela wale no e ike ia ai ka oiaio o na mea i hanaia, malia he kanikani waie iho no ma ka niho, aohe wah oka io bipi; a he koeie wale iho no ke kila, aohe naha o ka pohaku. Ke hooki nei au me ka makaukau mau inawa a pau e hahau aku ika hamare oka oiaio maluna o ka mea hewa ame ka epa, a mau ke koele a me ka uina ana o ka lae o ka mea i ka-

pa iaia iho o Kilapao, Kilapoomuku, Kilaoiole, Kilakanikani-pahu-wai-ole, a o ke kokua o na hana mo 0 Kona Akau nei. E Mr. Luna Hooponopono, ua puka ka balota Kuhma me na ino ame ke kue kanawai maoli no, aka, e kulai ana makou a hiki i ke auhee ana imua o ka oiaio, a 111 iho na koina a ke kanawai maluna o lakou. Aloha n;M. Jno. W. H. Isaac Kihe. Keaukukuiula, N. Kona, Hawaii. Feberuari 25, 1885.