Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 4, 23 Ianuali 1886 — Na Halawai Makuainara Nui o Maui A ke Ahi o na Moho Kuokoa! HOAO KA LUNA AUPUNI E KINAI. HAHANA NA KOLAMU AHI MAHOPE. [ARTICLE]

Na Halawai Makuainara Nui o Maui

A ke Ahi o na Moho Kuokoa!

HOAO KA LUNA AUPUNI E KINAI.

HAHANA NA KOLAMU AHI MAHOPE.

K»mm • km M*nm » 2m Oimim—Km i'mi* Wimrm W# r iT i&» A'mhiw * m* mt Lj*&* } Eia ka mooklo o keia mau han* ku panaha a ke kuhtna i h'ia aī: Ma ka Poalua \a 12 iho oei o Ianuari s ut holo īka o W. R. Kakela, W. A. Kini a roe Lolena Kakina ma Maui, e haiolelo no ka mea e pili ana i ka hak>ta e hiki mai ana, a ua kauia na hoolaha ma na alanui e haiolelo ana lakou ma Wailuku ma ka po Poakolu, Ianuan 13 ma Waihee Ianuari 14 a ma Lahama ma ka po Poalima, a ma Kahana, Kaa napali, ma ke kakahiika Poaona Ua malamaia ka halawai ma Wailuku mai ka hora 7 a hiki i ka hora 12 o ka po Poakolu. Ma Waihee ua noho ka halawai mai ka hora 7 p. m. a hiki i ka hora 2 o ka wanaao. Ua piha keia ma i anaina 1 na kanaka, a ua piha kela mau apana i ka malamalama a me ka hauoli mamuli o na haiolelo a Kakela ma, Kalua, Kahale a me kekahi poe e ae.

Ma ka po Poaha ua hoololiia ka ma nao o ka poe haiolelo mamuli o ka makemake o John Richardson, ka moho kuokoa no Kaanapali e hele kekahi o lakou ma Kahakuloa ; nolaila ma ke kakahiaka nui o ka Poalima, ua holo o Richardson, Kini, Kakina a me Kealoalii o Waihee ma Kahakuloa, a haiolelo malaila mai ka hora 11 a hiki ika hora 12:30. Haalele aku ia Kahakuloa hiki ma Honokohau hora 2 p. m. Aole i lohe mua ko laiia poe e halawai ana, nolaila ua hoouna ia he mau elele e hoakoakoa mai i na k&naka. A roa ka hora 3 hoomaka ka poe haiolelo a hiki i ka hora 4:15. Ua lokahi ka m inao o keia mau apana, o John Richardson ka lunamakaainana no Kaanapali, Hora 4:30 p. m. holo aku ka pos haiolelo 110 Lahaina, a hiki malaiia ma ka hora 6:30.1

Ka Holo Pupuahulu ana o Kapena. Ua haalele o Kini ma ia Wailuku ma ka hora 5 kakahiaka Poaiima. Ma ka hora 12 hoea mai 0 Kapena maluna o Likelike mai Hana mai, kahi ana 1 hooikaika ai no ka moho balota heopilimeai oia apana. Hiki aku oia ma Wailuku, lohe oia he huakai haiolelo ka Kmi ma, a ua hoolaha ia ka halawai ma Lahaina ma ka hora 7 o ia po. Lohe pu oia, ua īkaika loa ka Kini a me Kakina kue ana i na kuhina a me ka ona mih ona. Ia manawa, hoopuka mai oia 1 keia mau olelo. " £ holo koke ana au i Lahaina, a e noho ma ia halawai, alaila e maka'u ana kela mau kamalii ia'u, a aole hiki ia laua ke kamailio mai imua o ko'u alo i na mea a laua i kaniailio iho nei ma Wailuku nei." Ma ia manawa. hoomaka koke oia me Kahale he makai no Wailuku, e holo n.a Lahaina, malu na ona lio. No ko laua holo ino loa, ua piula na lio mawaena o Olowalu a me Lahaina, a moe ka iio oke kuhina, a hele wawae oia a hiki i Lahaina. I ka manawa i piula ai kona lio, ua kaumaha ka puuwai o ke kuhina me ka manao e puka mua ana na Keiki Hawaii i Lahaina a haule oia; aka me ka hoomanawanui i ka wela a me ke kiki o ka hou, hiki aku la oia i ke kulanakauhale mamua o ka hora 7. Ka Halawai ma Lahaina.

Ma ka hora 7, ka piha luakini i na kanaka, aua wehe ia ke anaina, 3 ui hoonoho ia o Rev. A. Pali i Luna Hoomalu. O Kakina ka niea nana i hai >lelo mua. Mamua iho o kona hoomaka ana komo mai 0 Kapena, 2 me Kia N. • haolelua, a me J. A. Kaukau, na moh j hoopilimeai no a me Kaanapali, a noho mai titkou iwaena konu o ka hale. Hoomaka koke aku o Kakina e haiolelo e like me kana haiolelo ma Wailuku a me na wahi e ae. Aoie oia i maka'u iki i na maka huhu o ke kuhinn, & me he mea la ua papalua aku ka ikaika o kona wehewehe ana i na hana ino a keia aha kuhina, no na mea e pih ana i ka iini o ka ona miliona e aua aku i ka noho aiii a lilo nona iho, a pela aku. Ia manawa, kahe ka hou o ke Kuhina a pulu kona a i kala. Mahope, kamailio mai o Kakina no ka itamu he $54.600 1 ike ma ka Bin Huikal.\ Ike Ku hina Waiwai, no kona ho«Iiio ana aku i kekahi mau dala 1 ae ole ia roa ka Bi la Haawioa ; a o keia mau dala he $54.600 ua hoolilo ia me ka hoike ole ia mai o kahi i iilo at, a mamuli o ke kokoa o na hoopilimeai ma ke kau o ka 1835, ua aeia ehuikala i ke kukina waiwai me ka ike ole 1 na paiapala hookaa ame ka hoomaopopo o!e i kahi i lilo ai, a ua hooholo ia, aia ka a hiki aku i ke kau o ka i3S6, alaila e hoike ke kuhina i kahi i lilo ai kela puu da!a. Mahope mai, olelo aku o Kaktna penei: " Owai la ka mea nana i hana i keia ha na lapuwale ? Owai ka mea nana i huna i keia puu dala nui ? He lunamakalinana anei ? Aole! He kuhina oke | aupuoi, a eia ke noho nti keia kuhina i ikeia manawa, a ua hiki ole iaia ke ho iole i ka oiaio o ka'o mao oido!"

I» maeawa !e!e mai ua Kuhina nei a | bea »*u U mt ka leo nuf, He wahahee' i he wiha!\fc '' he «r3hihc« 2 hooma- j ka oki e hoieo mka u K'akma. Kahea! ike o Kakina- u E Kapena« e noho 0« i!ab ; aole ou kuleana e kamailk» ai t keu *nan4*a, ua lilo mua ka papa Aole h .olohe o Kapena i ka leo o Kakina, 3 hoomas aku no oia i kona borno u Kakina. !a manawa huli aku ta o Kakina i ka Luna Hoomalu, a i aki; & penei: " Mr. Luaahoomalu, oiai ua ii!o mua ka papa ia'u mab!o o na ru!a, ke noi aku nei au ia oe, e kauoha i ke'u kanaka e haihai eei i na rula, e noho ilala" Ia manawa kamailio aku ka luna boo malu. " E Kapena, ua ?»no ke noho oe ihk> a e malama i ka maluhu oka halawai, a ina ua manao oe he oiaio ole kekahi o kana mau oleio, ua hiki no u oe ke ku mai a hoike mai mahope o ka pau ana o Kakrna. tt

Ia manawa hu!i akn 3a o Kapena 1 hope me ka wUiwili j kona mau lima rae he la he huila makani, hea aku U, E Lahainal E Lahaina V. o ka Luna Hoomalu pu no kekahi e kue nei ia'u, a e kokua nei i keia keiki wahahee! Aole au i makemake e hoohaunaele, aka he mau olelo hoohaunaele keia mau olelo wahahee " E ae anei oukou i keia mau hana ?" Ia manawa hoomaka hou o Kakina i ke kamailio, a kamailio iike laua a i elua i ka manawa hookahi me na leo nui t aole i maopopo na mea i olelo il Ua hoomau aku o Kapena i kona hoohaunaele e kue ana i ka ruia o ka hale a me ke kauoha a ka Lunahoomalu, a hala he mau minute, ua ho ka ke kuhina a noho ilalo, a hoomau aku la no o Kakina t kana haiolelo, penei: "Ua kapa mai ke Kuhina Waiwai ia'u he wahahee. Aole au e maka'u in* e lawe la mai ka mooleio o ka aha kau kanawai 0 ka iS$4, a malaila kakou e hoomaopo[x) ai i ka mea wahahee, owau paha o ke kuhma waiwai paha/' alaila hoomau aku no īa i kamailio ma kekahi mau kumu e ae. Mahope mai haiolelo OW. A. Kini ame John R«chardson, | aiaila ua hookuu ia ka haiawai. Ua hooiahaia e heie ana o Kapena 1 Kahana, Kamapaii ma ke kakahiaka Poaono me ka manao e hoohaunaeie hou maiaiia e iike me kana mau hana ma Lahaina. Noiaila ua kii aku o Kakina i ka Huke Kanawai o ka makahiki 1884, a ua heie aku oia me ka makaukau e hoike aku i ke Kanawai e pili ana 1 keia $54.600, ina e wabau hou ua Kapma ia. Ma ka weheia ana oka halawai ma Kahana, hoea mai ke Kuhina me kekahi poe e ae mai Lahaina mai, a noho mai ia. O Kakina ka mea haiolelo mua, a ua hoomaka oia e hoike mai i na hana ino, iapuwale, uhauha a na kuhina i hana ai a me na tnea e piii ana i 110 ka ona miiiona, e like me kana kamailio ana ma Lahaina. Aole i hiki aku oia ma kahi o keia itamu he $54.600 i nalowale ai, ku ke kuhina a hele iwalio, a hoi aku i me he mea la ua maka'u oia ke neho maiaiia a hooiohe i ka oiaio. Ma ke kakahiaka nui oka Poaono, ua hoolaha aku o Kakina ma e haioielo ana iakou ma ka makeke 0 La haina ma ka hora 5 oia la, e piii ana i ka hoohaunaele o Kapena ma ka luakini, me ka lawe pu mai i ka hoike nana i hooia n.ai i kaoiaio o ka Kakina mau oielo i kapaia ai e Kapena he wahahee. Ua pau ka halawai o Kahana ma ka hora 3 p. m., a hoi hou aku la o Kakina ma no Lahaina, a ma ka hora 5, oiai ua akoakoa mai na kanaka ma ka makeke. Ua ku o Kakina nie ka Buke Kanawai o ka makahiki 1884 a ua hoike oia Ina mea a pau e pili ana i keia itamu he $54.600, me ka heiuhelu pu ana ike kanawai a ua maopopo iea i na kanaka a pau, ua oiaio no ka Kakina mau olelo e piii ana i kela mau daia, a o ka kt Kuhina ka wahahee, aole o Kakina. Aoie ike iki ia na helehelena o Kapena ma keia halawai nui, me he !a, ua maopopo no laia e lilo pio ani (ia iloko ona iima o Kakina ke hele oia maiaila.

Ua maopopo loa, o ko Kapena manao ina kona hele ana i ka halawai mi Wainee, ua manao oia e hoala mai i ka haunaeie a hoopau i ka halawai, i lohe oie na makaainana i ka oiaio, no ka mea, o ka oiaio, oia ka enemi nui o keia aha kuhina. Ma keia, ke hoike aku nei makou i ko makou poe heluhe'.u, he mea hou loa akahi no a i':? ia ma Hawaii nei. Ua hele ke Kuhina Waiwai J. M. Kapena maloko o kahhalawai makaainana ma ma ka luakini o Wainee i ka po Poalima, lanuari 15 amalaila, u« hoao kela e hoohaunaele me ka manao e hoopau ika haiawai He mea hpo hilihila ioa keia ia Hawaii nei a hoohaahaa i ka noho aiii a me ka hanohaoo oke kulana kuhina. Oiai o keia kanaka o Kapena, kekahi ia o na poo o ke aupuni i hoohiki ia e malama i na ka nawai a me ka maluhia oka ama, aa haaieie oia i kana hoohiki, a ua heie oia ma ka halawai o na makaainana me ka manao e hoomaka'ukau aku ui iakou, aka mamuli oka maka'u o!e o na ma kaainana, ua walaau a hoohau&ieie oia e iike oie na pegana o na aina pouli 1 hoonaauao oie ia.