Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 4, 23 Ianuali 1886 — Page 2
| This text was transcribed by: | Manuel Harris |
| This work is dedicated to: | To Kamehameha School class of 1967 |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
No ka Makahiki. $2.00
No Eono Mahina. 1.00.
KUIKE KA RULA.
Poaono JANUARI 23, 1886.
Maluna o ke One.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
Mai ka la i hiki mua mai ai ke poo o keia aha kuhina i kela paeaina a hiki wale i keia wa, ua piha kana mau alakai ana i ka lahui nie na olelo o ka oiaio ole; aole makou e kapa aku he hoopunipuni maoli, na ka poe i ike i kana mau hana e hoomaopopo iho ina he hoopunipuni, a ina paha he ano keaka moeuhane e like me na moolelo haanui oiaio ole a kahi poe i haku wale ai mamuli o ka lealea wale iho no. Ina aole ka poino e @kali ana mahope o kana mau hana, ina ua kapa aku makou he paani ana kana me na pono o ka lehulehu o keia aina. Aka, o ka hana e hoopilikia ana i ka waiwai a me ke ola o ka aina, aohe hiki ke kapaia kela he paani, he kumakaia no ia. Ua piha oia me na olelo pahele, a o ka poe i hahai mahope o kana mau olelo, ua hoka lakou. E nana i ka hopena o kana hana ma Lanai. E nana i ka hopena o ka hapanui o kana mau olelo mahope iho o kona noho ana maluna o ka noho kuhina. E piha no ka buke ke houluulu ia me kana mau olelo i hooko ole ia. Noho oia i ka oihana kuhina, a o kekahi o kana hana mua, oia ke kaapuni ana ia Oahu nei me Simona Kaai. A i ka hiki ana o laua nei i Laie, haiolelo iho la oia nei imua o ko laila poe, olelo aku la oia aole e pau na makahiki elua, a e holo puni ana na kea mahu i ka mokupuni o Oahu, a maluna o ua mau kaa ahi nei e holo ai ko Koolau poe a me na ukana a lakou, a @i i Honolulu. Auhea ka hooko ana o keia. I ka wa i hapaiia ai ka bila aie miliona dala, ua hoolahaia iwaena o ka lehulehu, ina e loaa keia mau dala i ke aupuni, alaila ke mea hiki i kela a me keia o ka poe mea kuleana aina e kii aku i ke aupuni e ale lala a hoohana aku iluna o na kuleana o lakou. Pohea ua hooko ia anei keia mau olelo? Aole, o ke dala ka i kii ia a loaa, a ua hooliloia, mahea? Ua loaa anei kekahi keneta @ i kekahi makaainana i mea hoohana aka nona iho? Aole loa. O ke dala, ua loaa mai, a ua pau i ka hoolilo ia e ianei, a o ka hana a ka makaainana Hawaii e hoohana ia aku ai ma neia hope, o ka hookaa aku i ka uku panee a me ke kumupaa, a i kaa ole e lilo auanei ka aina. O na hana a keia kanaka i kukulu ai a e kuku'u nei imua o ko kakou mau maka, ua like me ka hale i kukuluia maluna o ke one. Pela kana mau olelo, he oiaio ole, hehee wale me he one la.
Maloko o kana pepa ka Elele o keia mau la iho nei, ua hoopukaia ka papa hoike, wahi ana, o na hookaa ana o ka aie miliona a oi o ka lahui. O ka poe i nana i kela papa hoike, ua akaaka lakou i na huahelu i hoikeia malaila. Ke manao nei no paha oia he ano kamalii loa ka poe heluhelu a e puni wale, aku i kana olelo e i ana, i ka makahiki mea e mea dala e kaa, a i ka makahiki mea ae , a mea hou ae dala e kaa, a pela e mea mea wale aku ai i ka mea ole wale a hiki i ka makahiki 1910 pau loa ka aie i ke kaa. He hana kohu keia i kamahi o Waolani. Na Lilikalani paha keia manao i hookomo aku iloko o ke kuhina. Ina ua lilo iho nei ma kana hookele ana he milion me ka hapa dala, me ka ike ole ia o ka hua maluna o ka aina, pehea la e loaa mai ai na dala no ka hookaa ana i ka aie?
O kekahi o ka ianei mau hana hoolapuwale i ka inoa o ko kakou aina, a hoohilahila no hoi i ka Nohoalii o Hawaii, oia no ka puka ana o na olelo hoohaahaa i ke kulana o ke aupuni, e like me ka makou i hoolaha ai mamua, aia ke aupuni Hawaii iloko o na makeke o ke ao nei e piepiele ia ana i ka poe mea dala. A ma keia moku hope mai nei, ma kekahi nupepa o Nu Ioka e olelo ana ua makemake ka Moi o Hawaii e kuai aku i kona aupuni no ke dala. A pela no hoi i hoolahaia ai ma kekahi nupepa o Boselona. A ke ninau mai nei ka Elele kukini hewa a ianei, ina ua hoolaha make u i kela ma ke ano he oiaio, a ma ke ano e ae paha. Eia ka pane, ua hoolaha makou i na mea i loaa iloko o na nupepa o na aina e. A ina ua puka keia mau hoolaha a puni ka honua, heaho ke kumu o keia? Aole pela mai mua mai. Mai a Kaukeaouli mai a hiki ia Lunalilo, aole i hoolahaia e kuai ia ana ke aupuni Hawaii iloko o na makeke o ke ao nei. Akahi wale no. A nohea mai keia hoohilahila ana i ko kakou aupuni? Aole anei he kumu? Ke manao nei makou he kuoiu no; a o ko makou makemake e loaa na lunamakaainana koukoa, na lakou e imi, a e huli i keia mau mea, a akaka ka oiaio; aole o ka poe a ianei e onou mai nei, o Hunona ma, i poipo@ia ka ianei mau hana, a noho wale ka lehulehu iloko o ka poeleele, a hiki wale i ka la e uhi mai ai ka popilikia maluna o ka aina, a ha'a ka wa kupono mimihi kakou iloko o ka lapuwale a me ka poino. Ano ka la e ola ai, ma ke ala lokahi ana o na makaainana a koho i na moho kuokoa i mau waha olelo no lakou iloko o ke kau ahaolelo o keia makahiki. E ola o Hawaii i ke Akua.
He Hoailona Maikai
He hoailona maikai ka ike ana aku, ua mahuahua ae, a ke ulu mau nei, ka huina nui o ko Hawaii nei poe makaainana e hoole ana i ka pono o ka noho ana o na luna aupuni iloko o ka hale ahaolelo ma ke ano luna makaainana. He hoike keia o ka holomua a me ka pii ae o ka noonoo ano naauao iwaena o ka lehulehu. Aole keia he kue i ke aupuni o ka aina kulaiwi, a aole no hoi keia he manao ino i na luna aupuni, e like me na luna auhau, luna helu, lunakanawai, a me na makai, a pela aku. O keia hoole ana i ka pono o na luna aupuni ke noho i mau lunamakaainana, he makee ana ia ma ka aoao o na makaainana no ko lakou mau pono kino pili paa loa malalo o ke Kumukanawai o ka aina. He mea keia i lili nui ia a kiai makaala loa ia no noi e na lahui malamalama o Enelani a me America me na aina naauao e ae, oia hoi o ka maluhia a me ke ku kaawale o na wahaolelo o na makaainana iloko o ka hale kau kanawai o ka lehulehu. Pehea la e hiki ai i kekahi kanaka ke kuokoa me ka wiwo ole mamuli o ka pono o na makaainana o kona apana, ina aia he mau kuhina maluna iho ona, na lakou aku kana ai a me kana ia a me na oihana? Aohe hiki, no ka mea, e nona oia i ka poe nana ia i koho, a e nana ana i ka poe nana mai kana oihana a me ka ai; a e mahele ia ana kona manao mawaena o na mea elua, o ka mua ka poe nana ia i koho i lunamakaainana, a o ka lua iho ka poe nana e paa nei kana wahi mana ai. Iwaena o keia mau ma nao a elua ka luna-makaainana-luna-aupuni e paialewa ai a haule wale ka pono o kona poe haku makaainana.
O ka ike keia o na lahui malamalama nolaila he mea lili nui ia e lakou ke kulana kuokoa o ko lakou mau wahaolelo iloko o na aha kau kanawai o ke aupuni. Ua pono no, a ua kuleana io maoli no na makaainana ma ko lakou makee nui i ke kulana ku kaawale o ko lakou mau wahaolelo; no ka mea, mai loko aku o na makaainana ke ola o ke aupuni. Aohe aupuni ke ole na makaainana. Aohe hiki na hana o ke aupuni ke ole e hookupu na makaainana. Aole leo o ke aupuni ke leo ole na makaainana. Aole no hoi inoa o ke aupuni ke ole na makaainana. Mai na makaainana aku na pono a pau o ke aupuni. Ua mahalo makou i ka ike ana i ka ulu ana o keia ano makee o ka lehulehu no ko lakou kuleana iho, a me ko lakou kuleana pookela ma o na wahaolelo iloko o ka hale ahaolelo o ke aupuni; a nolaila makou i puana iho ai ma na olelo mua o keia kukulu manao ana, he hoailona maikai keia no ka lahui. A eia wale no ka makou, e hoomau aku ma ia ano, e wai akahele; mai puni wale i ka poe kipe dala, a kipe omole, a kipe oihana. He hoolapuwale ana ia i ke kanaka. He mau mea loaa wale no ke imi ia. O ka lawe ana nae i ka waiwai kipe, he hoohaahaa loa ana ia i ke kanaka ilalo i ka lepo.
E kau aku i ka hae o ka lanakila no na makaainana Hawaii ma o ko lakou mau wahaolelo kuokoa.
"He Kipi Oe."
O kekahi o na olelo lalau e laha nei iloko o keia mau la, oia no kela olelo e kau ae la ma ke poo o keia kukulu manao ana, "He Kipi Oe". Ua maa kekahi poe hooikaika balota iwaena o kakou i ke kapa aku i ko lakou poe hoa o ka aoao i like ole me ko lakou iho, a he poe kipi, a he hoohulihia aupuni, a he hoohui aupuni. He mau olelo naaupo keia, ina ua hoopiliia i ka poe e hooikaika ana no ko lakou mau pono pili paa i haawiia mai ma ke kanawai o ke aupuni. O ka pomaikai i haawiia mai i na kanaka ma ke kanawai, a ke hooikaika iho ka lehulehu e imi ia pomaikai a loa ma ke alanui i kuhikuhiia e ke kanawai, he kipi iho la ka ia! A he hookahuli aupuni ka ia! Ka-ha-ha! He olelo naaupo loa keia. O ka makee nui o ka lahui no ko lakou mau pono pookela o ka, noho kuokoa ana malalo o ke kanawai, a hooikaika iho e paa mai ia mau pono, oia iho la ka ke ano o ke kipi. Hele ma kahi e ia mau olelo.
O ka pono o ko kakou nei aupuni, mai kona la i hoea ae ai iluna ma ke ano he aupuni malamalama, a hiki i keia wa, aia maluna o kona kahua kuokoa, a me na hana a ka lehulehu maluna o ia kahua. Aole ma ka hoopilimaeai, aole ma ke kipe ana i ka lehulehu, aole mai ka hoopaumaele ana i na inoa a me na kino o na makaainana koho balota, a aole hoi ma ka walaau wale, i loaa mai ai ia oe e Hawaii kou hanohano, a me kou kulana kuokoa nani e ku nei. Hookahi kumu malalo iho o ka lokomaikai o na lani, oia no ka hapaiia ana o na makaainana iluna ma na hana hoomalamalama. Malamalama na makaainana, malamalama ke aupuni. Kuokoa na makaainana, kuokoa ke aupuni. O ka poe nana e lulu nei i na anoano o ka hookahuli aupuni, oia no kela mau kanaka e ao ana i na makaainana i na ano hana e lilo aku ai ko lakou ano kanaka makua; e hoolapuwale ana i ka inoa o ke kanaka Hawaii malalo o na hana kipe dala a kipe omole kiai; e hoopunipuni ana i ka lahui me na olelo ku ole i ka oiaio, a lakou hoi i ike maopopo ai aole e hooko ia ana; ka poe e paani wale nei me ka pono o ka lehulehu, ke ea o ka aina; o keia iho la ke ano o na kanaka e hoopilikia ana i ko kakou aupuni, a aole o ka poe e kupaa ana maluna o na pono pili kino o 'akou i haawiia mai ma ke kanawai. O ka makaainana Hawaii e imi pono ana i ola nona iho a me ko kona hale, a e paa ana i kona pono koho balota ma kona lima akau ikaika, a e koho ana me ka wiwo ole i lunamakaainana kuokoa, hihia ole i na oihana aupuni, a hoopilimeai ole, oia ka makaainana alii o ka aina malalo iho o ke'iii a me na alii o ke kalaunu. I nui na makaainana Hawaii o keia ano e pono ai. O ka hanohano no ia o ke ka launu, a o ke ea no ia o ka aina. E ka makaainana Hawaii kuokoa, e imi ana i pono nou iho ma na hana pololei, aole oe he kipi, aka he lei hoohanohano o no ka aina hanau, a hekia hoopaa no kou aupuni.
LETA MAI HAWAII MAI.
Ianuari 20, 1886. - Aloha oe e *** O ka mea hou ma Kona Akau ua pani ia na puka o na luakini ia Hon. G. W. Pilipo e Hanuna a me na hoa o ka papa kahu waiwai a - i hooikaika ai, a ua kipakuia o Pilipo malalo o na ulu niu e haiolelo ai. He mea hou keia aole mai mua mai. Ua akaka loa no Pilipo ka noho o Kona Akau, a no Kona Hema hoi aole i maopopo ia keia manawa. Ke kipe nei o Nahinu i ka pipi, kamano, pahu pelena, dala, rama a me kekahi mau mea e ae; a he 160 mana koho balota ma ka lima o Nahinu i keia manawa, a ke akena nei oia ua puka ia, aka, na ka la koho paha e hoike mai. Owau no me ka oiaio.
+ + +
KA LOIO A ME KA LUNAHOOPONOPONO.
Ka paio mawaena o ka Makakila me ke Kanawai.
Ma ka Poakahi nei i hoea mai ai ka Loio Kuhina me kona mana aupuni a hoao mai la kona mau manamana e puili i ka mana hoopuka nupepa ma o ka Lunahooponopono la. Ua enaena loa kona inaina mamuli o kekahi mau huaolele i paiia a hoopukaia ma kekahi kolamu o ka pupepa puka la Daily Press, he olelo i waeia e ko ka loio kuhina noonoo a loea kanawai, ua pili i ka hoohaahaa i kona hanohano a me kona kulana, a i hoopukaia ai ka palapala hopu malalo o ka hihia he "laibila." O ke ano nui o ia mau olelo i eha loa ai ke Kuhina, penei kona ano nui:
Ua hoopukaia he olelo na ka mea i make (ma ke oki ana i kona puu) Mr. Oakley i kekahi hana ana i hana ai no kekahi uku, a no kekahi mannwa loihi ua koi pinepine aku ka mea i make i kona uku hana i ka loio kuhina, aole nae i loaa mai, a no ia loaa ole ana, ua olalau na noonoo o ka mea koi dala a hana naaupo iho la i kona ola. Pela iho la ke kumu i poino ai ke ola wahi a ia nupepa.
Ua hoakaka pu aku ka nupepa ma o kekahi mau olelo a ka mea i make i kekahi hoaaloha ina mamua iki o kona hoomake ana iaia iho. Mahope iho o kona launa ana me ka loio kuhina, ua ninau aku la ua hoa'loha la iaia ina ua loaa mai kana dala. Ua pane ia aku e ka mea koi dala, aole. "O kela haole ino o Numana," wahi hou ana, "he ake loa oia e haawi aku iaia i $300 alaila hookaa mai." Pehea, ua makemake anei oia i kela huina dala nona ponoi? wahi a kona hoa. "Ae, a no ia mea, aole au i lawe mai i hookahi keneta." Ua hoikeia ae no hoi, e hoopii ana ka mea i make no kona pono i kekahi luna aupuni o ka aupuni Beritania, a nana e koi no kona kuleana, ke hookaa pololei ole aku ka loio kuhina. He nui na olelo ike i hooia i ka pono o ka mea i make, a mamuli paha o kekahi mau hana i ike ole ia aku mawaena o ka loio kuhina, ua manao ia he hana apakee.
He nota nae ka mea i ikeia e waiho ana ma ka lima o ka mea i make; a ua oleloia ua kakau inoa ka Moi maluna o ua nota la no $1700. He $2000 ka huina nui o na daia, a ua hooemi ia mai a hiki i ka $300. Ua waiho ia aku keia aie ma ka lima o ka loio kuhina e hookaa, a o kana hana walen oia me ka hoao ole e hoemi hou iho. Ua hoopukaia keia mau mea a pau ma ka nupepa i oleloia mai ka hoike a ka hoa'loha o ka mea i make, a ua hiliniia ia ike no ke kumu i make ai o Oakley.
Pela iho la na olelo i kaanini mai ai ka loio kuhina, a hookele mai la i kona ike kanawai ma ke ano he laibila i ka inoa.
O KA huaolelo, "Nawai oukou e ha nai nei?" he punuku ia i hoomakaukauia no kekahi poe kanaka e lawelawe ana i ka hana a ke aupuni mahope iho o ka hookamaemae mua ana mai ia lakou me na huaolelo o ka hookamani penei: "E koho kela mea keia mea i ka paa balota ana i ike ai he pono." A o ka panai ae la kela maluna, "Nawai oukou e hanai nei?"
MA ka Poaono o ka pule i hala i kauohaia mai ai na kanaka e akoakoa ae ma Honuakaha e na luna hooikaika o ka paa balota aupuni. Ma ia wahi i akoakoa ae ai lakou a haawi manawalea mai na luna na lakou keia kono, he wahi apana dala pakahi i kela a me keia hoa kanaka. O ka nui o na dala i loia iwaena o ia ahakanaka, he elima haneri a oi. Aole he gini i haawiia mai no na kanaka e like me ka la i hoohainuia ai o Kalalakoa, a waiho a make ma kapa o ke ala ola. Aka, o ka elima haneri dala a oi i manawaleaia ia elima haneri kanaka a oi, i kuaiia ai ia elima haneri omore gini a oi, a i hoawaawaia ai na puu he elima haneri a oi, he aka ia no na mea i hanaia maluua o ke kino o Kalalakoa. Koe ka hoopuka-a-maka loa ana ae, oiai, ua lolo nui iho la paha. Ke hoike aku nei makou me ka manene o ka naau, "Weliweli na hana a ka paa balota aupuni e pahola nei ma ke kulanakauhale."
HE mea hilahila a hilinai ole ia kekahi kanaka i hoikeike iaia iho he kuokoa a he kupaa, ka hoopili wale ana mahope o ka poe hoopilimeaai. He oi aku kona hupo i ko ka holoholona. Ua hoowahawaha ke kanaka i kona lunaikebala ponoi iho a me kona noonoo ponoi, a pili wale aku mahope o ko hai manao no kahi waiu paha a me ka me li i hoohainu ia aku, a lilo kona momona i kumu hoopunihei nui. He mea nui keia na ka noonoo e ike iho ai a komo iho ka hoohuoi, "ea, ua hoopilimeaai anei au?" He mea ole loa kahi pono uuku i loaa ma keia hana mamua o ka lunaikehala a me ka noonoo. He mea pono e lokahi na noonoo kanaka makua o ke kanaka a kapae loa aku i keia ano. Ke konoia mai nei kakou i keia wa e ninau iho: Owai la ia poe? Hilahila paha ke hai mai, "Owau."
MA ka pule i hala i kaahele aku ai na keonimana W. R. Kakela, Lolena Kakina, W. A. Kini no ka mokupuni o Maui. Ma kekahi mau kolamu o keia helu e puka aku nei, e ikeia ai ka lakou mau hana. Ma ko lakou kaahele ana ua apo mai na kamaaina me ka hauoli. Ma ka lono i loheia mai, ua malamaia he halawai makaainana nui ma Waihee, Maui, mai ka hora 7 ahiahi a hiki i ka hora 2 o ka wanaao. Aole ma o na keonimana haiolelo ke kumu loihi o keia halawai, aka, mamuli o ke ohohia a me ka ikaika o na manao iloko o na makaainana e lawe i kela mau olelo i kukui malamalama no ko lakou mau naau i hoopouliia e ka mana o na balota aupuni i na kau i hala. He hoike ana mai no hoi keia i ka paulele nui ia o na moho kuokoa ma ia apana, a ua lana ka manao, aole no e nalo ka oili pulelo mai o lakou. Imua e Waihee, a nou ka lanakila.
HE hilahila loa i ka naau ka lohe ana mai i na lono o ko ke Kuhina Kapena hoao ana e hoohaunaele i ka halawai makaainana i malamaia ma Lahaina, Maui. Ua ku ae oia iwaena o na makaainana i ohohia i na olelo a Lolena Kakina, (ka mea haiolelo) a kapa aku iaia he hoopunipuni. Ua huli ae oia imua o na kanaka me na hiohiona o ka manaolana e kokua ia aku ana kana hana, aka, o na haawina i loaa koke aku iaia, aole he wahi awili, ole loa he wahi kokua nona. Ua uwila na maka mai o a o nona, a ua kinai koke ia kona mana hoohaunaele. Ma ia ano ua kokolo ae la oia iloko o ka pouli a nalo aku la mai kela anaina aku. Makeia ano i komo iho ai na manao kuihe aole na hai i hoohaahaa ke kulana hanohano o ke Kuhina Kapena, aka, nana ponoi no. Ua kaupaona like iho na noonoo maikai o na makaainana o Lahaina i na hana a ke Kuhina a me na pane a Lolena Kakina imua ona, a ua ikeia ke koikoi o ka oiaio ma ko Kakina aoao, a ua mama ka mana o ka luna aupuni. Nolaila, ua hoike mai na hiohiona o na kanaka o Lahaina, no ke kuokoa lakou, a imua a mau.
UA ikeia ka ikaika o na haiolelo a Kakina ma ma kela halawai i malamaia ma Wailuku. Ua hoikeike aku lakou i na hana uhaai a na Kuhina i hana ai no ko lakou pono wale no. O ka pono o ka lehulehu i waihoia aku malalo o ka lakou mau hooponopono ana, ua haawi wale ia no ka pono i ka laina mokuahi o ka Ona Miliona. Ua hoikeikeia aku ka aie aupuni i keia manawa, ka haawe kaumaha e ili mai ana ma keia mua aku maluna o ka lahui, a pela w@ aku he nui. He nuhou maoli kela mau hoaiai a lakou, a ua hoike mai ko laila mau kamaaina - i ke kaea maoli i na hana hoopilikia a ka Ona Miliona no ko lakou mau pono wai a pono e ae no hoi e loaa ai he nohona maemae. Mai hoouna i ke kanaka i paniia kona mau maka, i hoopaaia kona alelo, a i hauhoaia kona mau lima," wahi a Kakina. "E like la me Keoni Rikikina, ua paa kona maka akau i ke Kuhina Kalaiaino, (kona papa,) kona maka hema i ke Kuhina Waiwai, (kona mama;) a o kona waha ua humuhumuia e kona kupuna-wahine Kipikona," wahi hou ana.
Ua apoia mai ka lakou mau olelo e ke anaina me ka hauoli, a ua paa ko lakou manao e koho i na moho kuokoa no keia Kau Ahaolelo hana nui.
HOIKE IMUA O KA LEHULEHU.
Ia Mr. LUNAHOOPONOPONO: Aloha oe :- O makou iho o na komite i koho ponoia, e mahele kaulike i na makana a Henry Waterhouse ma, he mau makana Karisimaka hoi i hoouna mai ai na ka poe mai o keia panalaau a me ka poe nele, no lakou ka huina o na pahu waiwai like ole he 12 me i puolo i loaa pono mai.
Nolaila, ke hoike aku nei makou imua o ka poe nana ua makana 'la, a imua o k@ ao holookoa a puni ka honua; ua kai puu like ia iwaena o na kane a me na wahine, mai na opio a na e@makule; no lakou ka huina oiaio i loaa ka makana 719. O keia huina i hoikeia, ua hoolawaia ka hapa nui me na mea ai like ole a me na mea paani (kii), a ke koe nei no ka hune o ka poe nona ka huina i hoikeia maluna.
Nolaila, ke haawi aku nei makou na komite ma ka aoao o na mai i ko makou mahalo ia oukou. ka poe nona ke aloha a me ka puuwai poina ole i keia hapa o ka Lahui Hawaii e u aku nei; no oukou hoi makou i poina ole ai i ka olelo a ka mea kaulana Solomona 19:17, "O ka mea manawalea aku i ka ilihune, haawi aku oia na Iehova, a o kana mea i haawi ai, na kela no e hoihoi mai ia la."
Oia ka makou noi e kalokalo ae nei i ka lokomaikai o na Lani, e hooloihia ko oukou mau la e na o@n aloha, e hoohalawai ia na makahiki me na oho o ke kani-koe, hooneennee mau ia mai ka malubia imua o ko onkou mau maka, me na haawina pomaikai no luna iho.
Nolaila, o ka la 28 o Dec. i newa iho nei, oia ka la i haawi ia ai ua makana 'la, hora 9 a. m. ma ka halepapaa o Kalaupapa; hora 1 p.m. ma ka halepapaa ma Kalawao.
O makou me ka haahaa.
A. Hutchinson,
P. N. Mailou,
S. Kamahalo, } Na komite.
P. Kaluna,
William. Kala,
Hiiilei Home, Kalawao. Jan. 7, 1886.
E holoholo mau ana ka Moku Kuna kialua hou o MR. J. PAIKO i kapaia ma ka inoa o kona makuahine oia o
"DOMITILA"
- MA NA AWA O -
Malae,
Kaneohe,
Heeia,
Kahaluu,
Waiahole,
Waiakne,
A me na awa e ae o Koolau; he oluolu ka uku ohua ame na ukana he moku maikai a maemae. tf.
JAMES DOWER.
Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kou hale ma Manamana, Honolulu.
2029-tf.
I NA PAPA NANA KOHO BALOTA MA NA APANA A PAU O KEIA AUPUNI.
No ka ulu ana mai o na ninau, ma o na kanaka i hookuu ia mai ka uku ana i na auhau kino mamuli o ko lakou ano, he Kahunapule; Kumu-kala; haumana no na Kula Nui; Kinai-ahi, a pela aku; a mamuli paha o ke kumu no ka oi ana o na kakahiki mamua o ke kanaono, a mamuli paha o ka hookuu ia ana o ko akou mau auhau e ka Luna Helu on ka mai mau a ilihune paha, ua ae ia lakou ma ke kanawai e balota ma ka la koho no na Lunamakaainana.
Ma ko'u manao, ua kuleana na kanaka a pau o ia ano e koho. He mea pono i ka Luna Auhau e hoopuka aku i kela a me keia kanaka pakahi o ia ano, he palapala hookaa auhau me na huaolelo. "Kupono ke Koho Balota," i kakau inoa ia hoi e ia, a ma kahi hoi o ka huina o na auhau e kakau iho ia, ua "Hookuu ia." Ma ka hoike ia ana aku o keia palapala hookaa auhau i na Luna Nana ma ko lakou halawai ana mamua ae o ke koho ana, e kakau ia ka inoa okamea koho ma ka papa inoa o na poe koho, a e hoihoi ia hoi ka palapala hookaa auhau i ka mea koho.
Ma ke koho balota e malama ia ana ma ka la 3 o Feeruari, 1886, e lawe ia no na balota o ia ano kanaka ke ole e kue ia no kekahi mau kumu e ae.
Paul Neumann,
Loio Kuhina.
Honolulu, Jan. 13, 1886. 2059-3ts.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Ke hoike nei ma keia: Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia ma kekahi palapala moraki, i hanaia i ka la 7 o Augate 1883, mawaena o Davida L. Kalawaia o Honolulu, Oahu, ia J. I. Dowsett, o Honolulu, i oleloia, ma ka buke 83, ma na aoao 68, 69, me 70. A ma o ka uhaiia ana o na kumu aelike i hoikeia ma ua moraki la i oleloia, nolaila, e hooko ia aku ana ia mana kuai ma ke kuai kudala akea ana i na waiwai. Penei na waiwai e kuai ia ana:
1 He aina i hoakakaia ma ke Sila Nui, helu 3787; kuleana helu 2218. ia Kaawahua, e waiho la ma Manoa, Oahu.
2 He aina i hoakakaia ma ke kuleana 9967, Mahele 50 ia Laumaka e waiho la ma Haunapo, Kalihi, Oahu.
3 He aina i hoakakaia ma ke Sila nui helu 889, kuleana 4312, Kilia. J. I. DOWSETT.
Mea Moraki mai.
L. A. Thurston, (Kakina) Loio.
Honolulu, Jan 4th. 1886. 2058-4ts.
NA HOOLAHA HOU.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Emma Kaleleonalani. i make. Olelo kauoha mamuii o ke noi a ka Luna Hooko no ke kuai ana i kekahi waiwai paa, Imua o ka Mea Hanohano A. F. Judd, Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Alexander J. Cartwright ka Luna Hooko o ka Palapala Kauoha Hope loa a Emma Kaleleonalani i make e noi ana e kauoha ia oia e kuai hoolilo i kekahi mau waiwai paa o ua mea la i make, no lakou no inoa penei:
1 AHUPUAA O WAIAHA I. e waiho la ma Kona, mokupuni o Hawaii.
2 Ka aina i ikeia ma ka inoa o KOLOAKIU e waiho la ma Waipio, Apana o Hamakua mokupuni o Hawaii.
3 Ka aina e waiho la ma KULAHUHU, Lahaina mokupuni o Maui.
4 Ka AHUPUAA O ULAINO e waiho la iloko oka Apana o Koolau, mokupuni o Maui.
5 Kela apana aina e waiho la ma POIWA, Honolulu, mokupuni o Oahu.
6 Kela apana aina e waiho la ma KAHULUI, Kona, mokupuni o Hawaii. i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 6277 A. Kuleana Helu 7496 B.
7 Kela mau apana aina elua e waiho la ma PUAKO, Lahaina, oia hoi na apana 4 a me 5 o ka Palapala Sila nui Helu 6777 Kuleana Helu 5483.
8 Kela apana aina e waiho la ma PUEHUEHU, ma Lahaina i oleloia.
9 Ka AHUPUAA O KAHULUI ewaiho la ma Kona mokupuni o Hawaii oia hoi ka apana @ o ka Palapala Sila nui Helu 1669 Kuleana Helu 8516 B.
10 Ka AHUPUAA O KA@AMA e waiho la ma Kona mokupuni o Hawaii oia hoi ka apana 2 o ka Palapala Sila nui Helu 1669 Kuleana Helu 8516 B.
11 Ka AHUPUAA O PAHOEHOE e waiho la ma Kona mokupuni o Hawaii.
12 Ka AHUPUAA O WAIAKA I, e waiho la ma Waimea apana o Kohala Hema mokupuni o Hawaii, oia hoi ka apana i o ka Palapala Sila nui Helu 1669 Kuleana Helu 8516B.
13 Kela apana aina e waiho la i PAKALA ma Lahaina i oleloia, a i hookakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 1876 Kuleana Helu 8619 B.
14 Kela apana aina e waiho la i PAKALA ma Lahaina i oleloia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 112 Kuleana Helu 10427.
15 Kela apana aina e waiho la i MAKILA ma Lahaina i oleloia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 112 Kuleana Helu 10427.
16 Kela apana aina e waiho la i MAKILA ma Lahaina i oleloia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 3537 Kuleana Helu 10427.
17 Ka AHPUAA O MAUNALEI, e waiho la ma ka mokupuni o Lanai.
18 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Hotele, Honolulu, mokupuni o Oahu, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 146 Kuleana Helu 118 B.
19 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Moiwahine, Honolulu, a hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 677 Kuleana Helu 8515.
20 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Moiwahine i olelia, i hoa kakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 3566 Kuleana Helu 6428 B.
Nolaila ua kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ka mea i make a me na mea a apu i kuleana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka POALUA KA LA 16 o FEBERUARI, M. H. 1886, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuai ia na aina i hoakakaia ae la maluna. A ua kauoha hou ia e hoolaha ia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia'i i oleloia, ma ka olelo Enelani me Hawaii iloko o elua nupepa i paiia ma Honolulu.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari, 13, M. H. 1886. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie
Ikea: HENRY SMITH,
hope Kakauolelo. 2059-3ts.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUMI Apuna Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Thomas N. Birch, no Waiehu, Maui, i make kauoha ole.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a Likapeka Palaualelo (w) a me Palaualelo (k) e noi ana laua e hooponopono ia ka waiwai o Thomas N. Birch no Waiehu, Maui, i make kauoha ole a e hooholo ia i na hooilina.
Nolaila ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 24 o Feberuari, 1886, ma ka hora 11 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A. Lahaina, Ian. 8, 1886. 2059-3t.
HOOLAHA I KA POE AIE: - O G. D. Freeth ka mea nona ka inoa malalo iho, ua hookohu pono ia mai i Lunahooponopono no ka waiwai o Chas. Lorich o Kaneohe, Oahu i make, a ke kono ia aku nei ka poe i aie i ka waiwai i oleloia, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau he mau koina ko lakou iloko o ua waiwai la i oleloia, e waiho koke mai i na hoakaka kupono ana ma ko'u wahi oihana iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau loa ia aku no lakou.
G. D. FREETH.
Honolulu, Dec. 26, 1885. 2057-4ts.
AHA KIEKIA O KO HAWAII PAE AINA. Ma ka hana o ka waiwai o Ahuna i kapaia o Leong Tat Pio, o Waialua, Oahu i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 14 o Ianuari M. H. 1886, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ka kauoha hope loa a ka mea nona ka inoa maluna i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooialoia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko me ka nonoi hou mai e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai kuikawa ia Tat Ngee and S. Selig.
Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA oia ka la 16 o Feberuari, M. H. 1886, ma ka hora 10 A. M., ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la a me ka hora, e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai ia noi ana mai a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette, he mau nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono waiwai kuikawa ia Tat Ngee a me S. Selig i oleloia ke waiho mai laua i ko laua Palapala Hoopaa i aponoia no na dala $5,000.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Ianuari 14, 1886.
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo. 2059-3ts.
PAI BALOTA, PAI BALOTA
-
Me ka Maikai a me ka Uku Haahaa
-
Ma ka Halepai o ka PRESS PUBLISHING CO., kahi e paiia nei ke KUOKOA. jan 13 2w.
NA HOOLAHA HOU.
AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. Ma ka hooponoponi waiwai, ma ka haua o ka waiwai o Eperaima Kapele (k) o Kamoiliili, Honolulu, Oahu, i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia @ ka Palapala Kauoha, a no ka hoolohe ana.
No ka mea, ma ka la 6 o Ianuari M. H. 1886, ua waihoia mai imua o ka Aha, kaka@ Palapala i olelo ia, oia no ka kauoha hope @ a Eperaima Kupele (k) i make aku la, a me @ Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapa Luna Hooko ia Nakoana Kupele ua waiho @ mai e ua Nakoona Kupele la.
Nolaila, ua kanoha ia o ka POALUA oia ka la 2 o Feberuari M. H. 1886, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokaio @ Aha, ma Aliiolani Hale Honolulu, oia ka @ me ka hora, e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana @ ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea @ na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Ianuari 6, 1886.
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 2058-@
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai Simon K. Kaai, o Honolulu, Oahu i make, ma ke Keena imua o ka Lunakanawai MCCULLY.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai @ ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a S. B. Dole a me S. M. Damon, na lunahooponopono o ka waiwai o ka mea i oleloia maluna @ ana e apono ia na hoolilo he $11,071.40 a e hoike ana o na mea i loaa mai ia laua @ $11,071.40, a e noi ana e nana a apono ia kea mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia laua me ko laua @ hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia o ka POAKOLU ka la 17 o FEBERUARI, M. H. 1886, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e @ le mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu @ lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e @ ike mai ai na hoike o na mea i kuleana maio ko o ka waiwai i olelo ia. A o keai kauoha ma ka olelo Enelani a me Hawaii, a pai ia ma loko o ka HAWAIIAN GAZETTE a me ke KUOKOA he mau nupepa i pai a i hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina i keia la 7 o Ianauari, M. H. 1886.
L. McCULLY,
Lunakanawai o ka Aha Kiekie,
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
2058 - 3ts.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Naki (k), o Kailua, Koolaupoko, Oahu, i ma ke kauoha ole. Ma ke Keena, imua o ka Lunakanawai Nui, A. F. JUDD.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana m@ ka Palapala noi a Kaleka (w) wahine a ka mea i make e hoike ana ua make kauoha @ Naki (k) no Kailua i oleloia ma Kailua no @ la 13 o Dekemaba 1886, a e noi ana e hoop@kaia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Abraham Kekai (k).
Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la 16 o FEBERUARI, M. H. 1885, ma ka hora @ kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka @ lohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai @ ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo, mai Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi @ hele mai ai na mea a pau i pili e hoike @ ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou, e ae @ ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolahaa ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA, he Nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari 13, M. H. 1886.
A. F. JUDD,
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 2059-3ts
MAMULI o ka mana i haawiia mai ia'u e ke Kumukanawai a me na Kanawai @ keia Aupuni, a me ko'u manao ana he mea keia i ku i ka pono.
Ma keia ke kauoha nei au. O ke Kau Hookolokolo o ka Aha Hookolokolo Kaapu@ Apana Eha, e malamaia ana ma Nawiliwili, Kauai, ma ka Poalua mua o Feberuari, M. H. 1996, ua hoopaneeia a ka POAKOLU, la 10 o FEBERUARI i oleloia, M. H. 1886, ma ka hor 10 A. M.
Keia ko'u lima a me ke Sila o ka Aha [SILA.] ka Aha Kiekie ma Honolulu, @ keia la
6 o Ianuari, M. H. 1886. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikeia: HENRY F. POOR,
Hope Kakauolelo Elua. 2058-3ts.
HOOLAHA :- E ike auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i ka poe waiwai a pau o kela ano keia ano, mai hoaie maoukou i kuu wahine mare ia Marie Kuaaina no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u. Nolaila, aole au e hookaa ana i kana mau a@ mai kona la i haalele mai ai ia'u a hiki i ka @ e puka aku ai. A o ka poe a pau e hookipaa malama iaia, e hoopii no au ma ke kanawai.
W. R. KAMAA.
Kapuukolo, Honolulu, Jan. 11, 1886.
2059-3ts.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai ma ka hana o ka Waiwai o Hon. Mrs. B. P. Bishop o Honolulu, Oahu, @ make. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Nui A. F. JUDD.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike elua @ Chas. R. Bishop and S. M. Damon na luna hooko o ka waiwai o Hon. Mrs. B. P. Bishop no Honolulu, i make, e noi ana e aponoia ma hoolilo he $30,971.98, a e hoike ana o na @ i loaa mai ia laua he $30,971.98, a e noi ana @ nana a e apono ia kela mau mea.
Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la 16 o Feberuari, 1886, ma ka hora umi kakahiaka imua o ua Lanakanawai nui la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, @ kahi a me ka manawa i kohoia no ka hooloke ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i olelo a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakoa e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha ma @ ole'o Enelani me Hawaii, e pai ia maloko o ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA he mao nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolo pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, i keia la 8 o Ianuari 1886. A. F. JUDD,
Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 2059-3ts.
HOOLAHA a ka Mea moraki no ke kuai. Ma ke kauoha a ka Waihee, Sugar Company, ka mea e paa nei i kekahi moraki hanaia e AKI (pake) o Waihee, mokupuni o Maui, i hanaia ma ka la 7 o Ianuari, 1881, a @ kopeia ma ke Keena kakau kope ma Honolulu, ma ka Buke 66, ma na aoao 499 me 500. Ua kauohaia mai au e kuai aku ma ke kudala akea i na pono a me na pomaikai a pau o ua Aki la i oleloia, ma ka la 4 o Feberuari 1880, ka hora 12 o ke awakea, ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, Maui.
O ka waiwai e kuai ia aku ana oia no kela apana aina i hookoia ia Kauakahi e waiho la ma. Waihee i oleloia, ma ka Palapala Sila Nui helu 6479 L. C. A. 3113 a me na hale a pau maluna iho. O na lilo a pau i ka mea koho; no na mea i koe e ninau ia T. W. EVERETT, Luna Kudala no Maui, a i ole ia J. W. Kalua ka loio no ka moraki. Hanaia ma Waihee, Maui. Ian. 6, 1886. 2059-3t