Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 3, 16 January 1886 — Page 2
| This text was transcribed by: | Toni Lynne Kaefferlein |
| This work is dedicated to: | Maile Orme |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki.... $2.00
No Eono Mahina,... 1.00
- KUIKE KA KULA. -
Poaono.. JANUARI 16, 1886.
E ike ana ko makou poe makamaka heluhelu i ka leta a Keo Kaaka e puka aku nei maloko o keia pepa imua o ka poe koho o Honolulu nei. He mea kupono no hoi i ko makou poe heiuhelu ma na apana e ae a pau ke heluhelu iho i keia leta me ka hoomaopopo pono i kona mau manao. Ua hoikeia mai iloko o keia leta kekahi mau hoaiai ana i pili paa i na pono kino o ka lehulehu o na lahui maiamalama a pau, a i lili nui ia hoi e na lahui malamalama ma na aina e. A ke manao nei makou aole no e nele ka ike o ka lehulehu i ka pili pono o keia mau hoomaikeike ana i ka noho ana o keia wa. Ma ka hoonui ana i ka malamalama, a me ka makaala ana o na makaainana i ko lakou mau pono e lanakila ai ka lahui.
HALAWAI NUI MA KAUMAKAPILI.
I ka po o ka Poakahi o keia pule, he halawai nui o na makaainana ka malamaia iloko o ka luakini o Kaumakapili, a ua piha pono ka hale. Ua hoomaluia keia halawai e ka Rev. J. Waiamau, kahu o ia ekalesia a me Mr. S. W. Kaikuahine, a o J. H. Kaiwi ke kakauolelo o ka halawai. He lehulehu wale o na moho holo lunamakaainana o keia apana ka i haiolelo mai imua o ke anai na, o Pua, Hanaaumoe, Kanui, Keau, Kale Aki, Keo Kaaka, Hale Pinao, Hanale Walakahauki, Kawainui, Kapolena, a o Holokahiki ka hope loa. Aole hiki makou ke pahola aku i na manao a pau i hoikeia e ka poe haiolelo, no ka mea, he lehulehu wale lakou Ua hoike ae no hoi kela a me keia i kona mau pono i manao ai e hapai iloko o ka hale ahaolelo, a me na kumuhana i manaoia he pono ke waihoia imua o ka aha kau kanawai. Ua hoolohe pono aku no hoi ia anaina nui i na olelo a pau a ka poe haiolelo, a me he mea la ua kaupaona akahele ka hapa nui o ia lehulehu i na manao o ka poe haiolelo. Ua maluhia maikai ke anaina, ua like me ke ano mau o na anaina kuka a ka poe naauao Ua maikai no hoi ka hoomalu ana a na lunahoomalu. Aohe ninau i ninauia a hooholoia ma ka hapai ana o na lima: aka i ka pau ana o na haiolelo, ua hookuuia ka halawai, a hoi aku la kela a me keia, me he mea la ua hooholo kela a me keia iloko o kona noonoo iho no na moa i makemakeia i wahaolelo no keia kau ae o ka ahaolelo e hiki mai ana.
Ma na la hope mai nei o keia pule, o na inoa i lohe nui ia ma ka waha o ka lehulehu ma na huina alanui, a me na wahi luana hoonanea o na kanaka oia no o Keo Kaaka, Hanale Walakahauki, Hale Pinao, Kapolena, a me Keau. Oia na lono o keia mau la pokole. Aohe i ike ia aku o ko mua; he au ko ka manawa: he mea hoohulihuliia ka maano o ke Kanaka. Aka, ina e kupaa io ka poe koho o keia apana maluna o ko lakou pono kanaka makua a hiki i ka la koho balota, a koho lakou i poe kuokoa hoopilimeaai ole, a hihia ole, i mau wahaolelo no lakou, alaila he hanohano helu akahi ia no ka inoa o na makaainana o Hawaii n@a ka apana o Honolulu. Na ka manawa e hoike mai.
He Leta i ka Lehulehu.
I o'u poe makamaka o ka Apana o Honolulu :-Aloha oukou,
Ua ike oukou owau kekahi o na moho holo lunamakaamana no ke Kau Ahaolelo o keia makahiki. Ua ike oukou, ua hui pu ka ikaika a pau o ka aoao e kapa nei ia lakou iho he "Aoao Aupuni" e kue mai ia'u, no na kumu i maopopo no paha ia oukou Ke hai aku nei au ia oukou, ina e lokahi oukou e koho ia'u, he mea maopopo e puka ana au. He mea hiki ole ia oukou ke hoomahae i ka huina nui o ko oukou ikaika imua o ke alo o ka enemi. Ina he makemake ko oukou e hoikeike ia na hana o ke aupuni no na makahiki elua i hala ae nei, alaila e pono ke koho oukou ia maua me Waiakahauki, a e hoohui iho oukou i na inoa o kekahi mau Hawaii maoli a elua me maua, e like me ko oukou ike i ke kupono. E hai aku au ia oukou, o ke aupuni o keia paeaina, he aupuni ia ma o ka Moi no na makaainana, a oiai he mea hiki ole ke hoahewa ia ka Moi ma kona kino no na mea i hanaia, nolaila ua kohoia e ia eha kanaka i mau kuhina, a o lakou eha kona mau wahaolelo iloko o ka ahaolelo, O ka Ahaolelo, oia ka aha hookolokolo o ka lehulehu, kahi e hapaiia ai ka pono o na makaai. nana. Ua hoouna ae ka Moi i kekahi poe e ae iloko o keia hale eha he poe kanaka i waeia e ia a i kapaia na 'lii o ka ahaolelo; a o na makaainana, na lakou e hoouna ae i ka lakou poe i wae ai a i kapaia he poe lunamakaainana, a o ka lakou hana o ka hapai a hooholo i ka pono o na makaainana. Na na lunamakaainana e holoholo i ke ano o ke kau ana o na auhau, a me ka hoolilo ana o na dala, a na na kuhi na e apona aku a i ole hoole aku paha, e like me ke kupono i ko lakou noonoo a kupono ole paha. Iloko o na kuka ana no keia mau mea. ua hui pu na kuhina, na 'lii a me na lunamakaainana. a pau na hoopaapaa ana alaila ninau ka manao o ka hale ma ka o lima ana. Ina e hoouna ae oukou i na luna auhau a me na luna helu, na lunakanawai a me na makai nui, iloko o ka ahaolelo, alaila ua hooikaikaia na lima o na kuhina, a ua hoo. nawaliwaliia ko oukou mau lima ponoi. Ma na aina e ua lili loa na makaa inana no ko lakoa mau pono. a aole lakou 'e ae e hoouna i na luna aupuni iloko o ka ahaolelo ma ke ano lunamakaainana. He mea maopopo ua pololei ko lakou noonoo ana pela, a he manaolana ko'u e hoole ana oukou aole e koho i kekahi luna aupuni.
Eia hou kekahi manao o'u ia oukou, e malama pono i ka oukou mau palapala hookaa auhau, a e makaukau no ka la koho. Ina ua lilo aku ka palapala hookaa auhau ma ka lima o kekahi mea e, a hoole mai kela aole e hoihoi mai ia oe, alaila e hele koke aku e hoike i ka mea au i manao ai e koho i lunamakaainana nou. Mai palaka oukou i keia mea a hiki i ka la koho, no ka mea ina e he mahema iho oe, e hooneleia auanei oe e ka poe manao ino a haule kou pono koho balota.
A eia hou no, e nana pono oe i kou balota, a ike pono iho oe ua paa na inoa o ka poe au i makemake ai e koho, a ina aole i paa na inoa i makemakeia e oe, alaile e hoololi ae no oe a hookomo iho i na inoa au e koho ai, a ia oe e hele aku ai i ka la koho a hoo iho i kou balota iloko o ka pahu; mai noho a hoikeike i ua balota nei au. He mea malu ka balota, a aohe kuleana o kekahi mea e nana iho, o oe wale no ke ike i kau mea e koho ai.
Ina he makemake ko oukou e ike ia mana me Walakahauki iloko o ka hale ahaolelo, e koho mai oukou ia mana, a e hooikaika aku i ko oukou poe hoaaloha e koho pu mai me oukou ia maua. E pono e hooikoika oukou a pau, me he mea la he luna kela a me keia nona iho ma keia hana.
Ma ka mahalo,
Ko Oukou Makamaka
J. O. CARTER.
(KEO KAAKA.)
(Kakauia no ke Kuokoa.)
Ma ka hoike hapaha a ke Kuhina Waiwai, e pau ana i ka la 31 o Dekemaba, 1885, ua ikeia ka pii ana aku o na huahelu o ke koena ma ka Waihona, mai ke $58,393.85 o ka hapaha mua iho, a i ka $81,803.43. O keia koena ua puehu mua aku la mamua o keia ma nawa, no ka mea, he lehulehu wale na aie o ke aupuni i hookaa ole ia, no ka uuku o na wahi dala o ka Waihona. He mea aloha ka ike ana iho i ka omilumilu o na wahi dala i koe, oiai, he mau kumu ano e ka mea i hiki ai ke pakuikui a loaa keia heluna. Ma ka papa hoike, eia na huahelu i loaa ai keia koena o ka Waihona. He $22,000, he aie i hoaie ia malalo o ke Kanawai hoaie Lahui, i pau i ka malama o Augate, 1885. He $7,000 na ka poe paahana Iapana. Nolaila, he $29,000 he mau dala na hai, aole he loaa maoli no ke Aupuni, a ma ka lawe ana ae i keia mau dala, mailoko o na dala i oleloia he koena no keia hapaha, ua ane like no ke koena me ko ka hapa e pau ana i ka la 30 o Sepatemaba, 1885. Ke hoomanao kakou, aia iloko o keia hapaha hope o ka makahiki 1885, ua ane pau mai ka nui o na auhau i ka hookaa ia mai, a he mau koena kakaikahi koe aole i hookaa ia mai. Ma keia ano kakou e ike ai he mauliawa wale no keia o ke Aupuni, no ka mea, ina ua pau e ae la no na dala auhau, i ka hookaa ia no na hana ahuai a ka Aha Kuhina, alaila, heaha aku ia na loaa, e hiki ai ke malama ia ko ke Aupuni mau lilo o keia makahiki aku, oiai, ua make ka aina ma ka lakou nei kalai ana, ua pau ka mana hoaie ma ke kanawai? E na Hawaii Ponoi, he mau hoailona keia e hooia mai ana i ka olelo a Mr. J. O. Carter (Keo Kaaka) i kuhikuhi mai ai ia kakou ma kana haiolelo. "He poino nui ko keia aupuni ke mau na hookele ia ana o ke aupuni." O ka puu dala hookahi iloko o ka ike a keia Aha Kuhina, he aie, ke nele ka Waihona; o ke aho no he aie, aka, o ka mana e hiki ai ia lakou ke hana pela, ua pau i ka malama o Augate 1885, a ua pomaikai kakou i ka pau ana o ia mana. Ina o ka hoaie i na wa a pau ka mea e hiki ai ke malama ia ko ke aupuni mau pono, ke olelo aku nei makou, aole keia Aha Kuhina he poe i lawa i ka naauao hookele aupuni. Aole ma ka hoaie mau kakou e ike nei ma na hana oia ka mea e pono ai a e holomua ai, aka oia ka mea e hoopilikia ai i ka hana, a o ka hopena he hiki ole ke hookaa, O na lohe mahui no ka manao hoaie oia kekahi kumuhana a keia Aha Kuhina: he oiaio maoli no, no ka mea, ma keia a ma na hoike e ae he lehulehu, o ke kalahala hookahi wale no ia i loaa i ka noonoo o na hookele aupuni o keia mau la, a ua maopopo ia kakou, he awahua kona hopena. Ua hoike mai na hana lapuwale o keia mua iho i ka hoopilikia ia o ka lahui mamuli o na hoolilo a me ke kolohe o ka hoaie ana a Kipikona a me ka Ona Miliona, ma ka pahola ia ana mai o na dala em'@ iloko o ka aina nei me ka puka ino pu o ka mea nana i kuikahi keia aie o ka lahui. Na lakou nei me ka hoa lima nui pu o lakou e noho mai la i Kapalakiko, e hana a e aihamu nei i na pono o ka aina, a o ka lahui ka mea nana e uku, me ka ike pu o na kanaka i na inea i keia mau la.
E ka lahui, he mau hoike hea ae koe e hoomalamalama ai ia kakou i ka oiaio o na ouli o na pono e kau mai ana maluna o kakou a me ka kakou mau mamo aku? E Hawaii, nona ke kaulana, no ka holomua o ka naauao ma na aina o ka honua nei, makia ia ka inoa maikai o ka lahui a ko kakou mau kupuna a me na makua i imi ai, ma ke kue ana 'ku i ka poe nana e hoohana mai nei i keia mau hana hoopilikia ia kakou a me ka kakou mau keiki aku. E aloha kakou ia kakou iho, o kipa hewa auanei ke aloha i ka ilio.
Leta mai Kona mai.
E ka Nupepa KUOKOA e, Aloha oe :-
I keia mau la ua palapala aku wau ia Hon. D H. Nahinu no kahi hana, e hookaa auhau, a ma kona pane ana mai ua lokomaikai wale mai oia i keia mau mea hou, a i ike ka lehulehu i na hana ino o Rev. S. L. Desha, A. P. Kalaukoa a me J. D. Parisa Jr ma keia apana, ke hoouna aku nei au i ka leta ia oe; a ke manao nei au, he mea maikai i keia Mea Hanohano e manao nui nei i ka pono a i aloha nui i na uhane o kanaka, e heluhelu i keia mau pauku. "Mai manao ino aku o manao ino ia mai oukou; no ka mea me ka manao iho a oukou e manao ino aku ai, pela hoi e manao ino ia mai ai oukou," a pela aku a pau ka pauku elima.
Owau me ka mahalo. HUALALAI.
Eia iho no manao o ua leta nei a ka Hon. Nahinu i oleloia iloko o ka palapala maluna ae, penei: Ua hiki mai ianei o Kiwini e hooikaika i ka balota no Kalaukoa me ka hilahila ole, a me ka haalele loa i kona aoao kahunapule, a ke uhi ia aku nei ka lepo ma kona mau maka. Aloha ino, ke pepehi nei oia i na uhane, ina e emi hope ana lakou no kana mau hana. Ua hoike ae o Molale he $100 kipe ma kona lima, na Kiwini, Kalaukoa a me oe pu. He hana keia i kupono e hoolaha koke ia ma ke akea ma keia mau la koke, no ke komo kino o kekahi mau kahunapule e alakai hemahema i ka lehulehu. Aole hiki ia olua e holoi i keia lepo mai ko olua lima aku, aole no paha e kala mai ka Haku - ua hihia ka naau i na mea o ke ao nei. D. H. NAHINU.
Aole makou e hoahewaia ke pane ae i kekahi mau manao no ka leta a Nahinu maluna ae. Eia ko makou manao: ua kuhihewa loa oia i kona manao ana he kuleana ole ko ke kahunapule i ka hoike akea i kona manao no ke koho balota. Ua kuleana maopopo loa o Kiwini L. Desha a me na kahunapule e ae a pau e kamailio maluna o keia kumuhana. I ka wa i lawe ai kekahi kanaka i ka oihana kahunapule, aole oia i haalele aku i kona mau pono civila malalo o ke kumukanawai; ua kuleana oia e koho e like me kona makemake; a ua kuleana no hoi e ao aku i ka lehulehu ma na mea naauao ai lakou i ke koho ana, ina ua loaa mua iaia ka ike ma na kumuhana ana e ao aku ai.
Ina, ua kipe io ia o Molale e Kiwini Desha ma, he mea hewa io kela. Aka, e pono i ka hoa hanohano e akahele ma ke kapili ana aku i keia hewa i kona mau hoa kanaka. Ma ke ano i maopopo lea i kela poe, i ike mua ia, aole lakou he poe i ike i kena mau hana. O ka mea hilu loa o keia leta a Nahinu, oia ka maopopo mua iaia ka manao o ke Akua, ma kana olelo ma ka hapa hope o ua leta nei, e i ana aole e kala mai ka Haku ia lakou. Ea, nui io no ka hewa o keia poe, ke maopopo e mai la no ia Nahinu aole lakou e kalaia ma ka lani. Nawai i haawi keia mana ia Nahi nu, e hoole aku i ke kala ana o ka hala?
Makemakeia ke Palapala Haule.
Ma ka auina la o ka Poakahi nei, ua hele ae ka Makai nui o ka mokupuni o Hawaii me ka Luna Helu o ka apana o Honolulu nei a me ka Hope Loio Kuhina i ke keena o ka nupepa ko Hawaii Paeaina, a me ka leo nui hooweliweli a hookikina aku lakou i ka Lunahooponopono o ia nupepa me na hana hoomaka'uka'u, a me ke kauoha aku iaia e haawi mai iloko o ko lakou lima ke kope o kekahi leta i hoopukaia maloko o ka Paeaina ma kekahi pule mamua aku nei. Mahope iho o ka hoopuka ana i na olelo hooweliweli ma ke ano hoopilikia i ke kanaka, a ike iho la i ka loaa ole o ka hua o ka lakou hana, alaila hoi nele aku la ua mau luna aupuni nei a ekolu, me ka olelo @me e hoopii ana lakou i ka Lunahooponopono o ka Paeaina imua o ka aha hookolokolo. O ka palapala i oleloia a i hoopukaia iloko o ka Paeaina, oia no keia malalo iho:
HE PALAPALA HAULE !!!
He palapala malu i pika i na manao okumu ino o na Luna Aupuni e noho nei.
Na kuko a me na li'a ana e hoolala i na hana apuka i mea e haule ai na moho holo balota o ka aoao kuokoa no ke kau e hiki mai ana.
Honolulu. Dek. 14th, 1885.
Ia + + @ +
Aloha kaua.
Ua loaa pono mai ka elemakule kou palapala, a ua ike pono na manao o loko. Ua makemake no ia ke kokua ia oe, aole ona hoole, aka. ua manao kela e kali iki oe a hiki ka Lani ma + @ + alaila kuka pu olua no na mea a pau i pili ka apana.
Ua manao ka elemakule ua lilo poho ke kala o ka aoao kue i keia wa. Heaha la ka hewa ina ua lilo ma ko lakou lima na palapala hookaa auhau a pau loa? Aole pilikia kela - hiki no ka Luna Ohi ke haawi hou i Palapala Hookaa Auhau hou. DUPLICATE i ka poe nele ko lakou palapala mua. Ua pono olua makaukau mamua ka manawa i mau haneri palapala auhau e like me keia (maanei nei he palapala hookaa auhau), koe wale no ka inoa o ke kanaka, alaila, ina lilo mua i ke kala a i ole, ina nalowale maoli, hiki no o @ ke haawi hou ia lakou i palapala hou e like me keia ano.
Eia kekahi, pono paha olua a hoolaha keia mea i na kanaka o kou apana a me kou mokupuni holookoa. alaila, maka'u kela aoao ke kuai i na palahala auhau.
Kou makamaka oiaio,
(Kahauinoa) KUKAHA.
Ke manao nei keia pepa ua lalau loa na luna aupuni a ekolu i hoikeia maluna i ko lakou hoao ana e hooweliweli i ka Lunahooponopono o ka Paeaina. Ua ike no lakou ina ua hewa kana hana, ma ke alanui i kuhikuhiia e ke kanawai e pono ai ka lakou hana, a pono ole paha; aka o ka hele aku i ka hale hana e hookikina aku me na olelo kupono ole, he mea hewa ia. No ka leta e kau ae la maluna, hookahi wale no a makou manao, ina he oiaio. he keu aku keia o ka ohumu ino a meka hoao e apuka i na pono pili kino o kalehulehu o keia lahui. He kolohe maopopo keia i ke kuleana o na makaainana, i haawiia mai ia lakou maloko o ke Kumukanawai o ka aina, a he hoolapuwale ana i ka inoa o ka makaainana Hawaii.
Leta i ko Kona Poe.
I o'u poe makamaka ka poe koho o ka apana o Kona:
Aloha oukou,
Oiai no na makahiki elua i hala ae nei, ua hoolauna pinepine ia au me oukou, mamuli o ke kauoha a ano luna hooponopono hoi no na aina a me ka waiwai o kuu alii, ka Mea Hanohano Mrs. B. Pauahi Bihopa i make, a oiai no hoi ua ike au i kahi poe lehulehu o oukou iloko o ko oukou mau hale ponoi, a ua launa kino me kahi poe o oukou i kela a me keia la, nolaila he manao nei ua ikeia a ua hoopaaia ke ano hoaaloha mawaena o lakou. Na keia ano hoaaloha i kono mai ia'u e hoao e palapala aku ia oukou ma keia leta akea, a e hoike aku ia oukou i ko'u mau manao e pili ana no ke kau koho balota ano nui o ko kakou apana, e kokoke mai ana; a ke manao nei au mamuli o ko'u ike i ko oukou ano oluolu mau i na wa i hala, e noonoo akahele no oukou i keia mau manao.
O ka manao mua ma ka noonoo o kahi poe i kakou, oia keia, o ka mea i makemakeia ma ke koho lunamakaainana, oia no ka hoopauia o kahi poe mai ka oihana aku, a ina e lanakila, o ka pono ae la ia o na mea a pau; aka, aole me ia ko'u manao. Ke koho nei kakou i kekahi poe i mau wahaolelo, he poe a kakou i hilinai ai no ko lakou ano hoopono a kuokoa. E hele ana keia poe i ka ahaolelo. a mamuli o ka lakou hana no ka pono o ka lehulehu, e huli ana lakou i na hana a ke aupuni mai ka mua a hiki i ka hope, no na makahiki elua i hala. E nana ana lakou i na lilo o ka manawa i hala, a me ka noonoo akahele no na hoolilo kupono no ka manawa o mua aku o kakou. E nana ana lakou i na hookumu ana kahi i kukulu ia ai ke aupuni, a aole o na kino o ka poe nana e hookele. Aole hiki ia kakou ke hilinai aku no ka poe ano kuokoa ole a wiwo wale, e hele aku a iloko o ka ahaolelo a hoike mai me ka ewaewa ole no na hana a ke aupuni. He mea haohao ko'u, i ka lohe ana no kekahi poe e holo ana ma ka balota, ka apo ole ana o ke aupuni a kokua aku hoi i kohoia lakou; no ka mea, ina ua ku i ka pomaikai o ka lehulehu ka hana a ke aupuni. alaila, ua oi aku ka pono na ka poe ano kuokoa e nana a e hooholo no ka pono o na hooko ana o na mea i kauohaia a i lawelaweia hoi, pela ko'u manao. Ina e ulu mai kekahi manao kuee mawaena o kekahi mau kanaka a elua, e hele aua nei laua imua o kekahi kanaka kuokoa a hoike pu aku i ko laua mau pono imua ona, a nana hoi e hooholo mai i ka pono mawaena o na mea elua. O ke aupuni kekahi aoao, a e pono hoi i na ao ao a elua e imi aku i poe lunamakaainana kuokoa na lakou e nana na hana a ke aupuni a e hoike pololei mai ia kakou i ke ano o ko kakou kulana e noho nei, ma na mea kuloko o ka aina, a me ko kakou kulana no hoi me ko na aina e.
Ma keia nana pololei ana me ka ewaewa ole, oia ka mea e mau ai ka noho ana o ko kakou Moi maluna o kona noho alii, a pela e paa ai ka pono kaulike.
O ka olelo ana a kahi poe e koho i ka balota aupuni i mea e paa ai ka maluhia o ke aupuni, he hana ia e kapakahi ko kakou ahaolelo, a kapaeia na makaainana mawaho. O ke kumu i hoalaia ai ke koho lunamakaainana, oia no keia, i loaa na waha olelo o na makaainana, a ua loaa mua no na wahaolelo o ke aupuni, oia no na luna aupuni. O na makaainana na koo o ke aupuni, a he mea pono ole ke kapaeia lakou mawaho aku o na kuka ana, a e like me ka ulu ana mai o ko kakou malamalama, pela no e ulu ai ka mana o ko kakou leo. He mea ano nui keia ma ko'u noonoo ana, a he lana ko'u manao no kela a me keia makahiki, e ulu mau ana ka makemake o na makaainana e loheia ko lakou leo, a i ka wa a lakou e pane ai e pane me ka leo maopopo.
Pela kakou e kukulu ai i aupuni Hawaii ikaika, a makaukau me ka lokahi e hooko aku i ka hana e pono ai no na wa pilikia a pau. E pono e noonoo akahele kakou, no ka mea he lehulehu ka poe e kikeke ana ma na ipuka o ko kakou aupuni, me ke ake e komo iloko, a o ka mea e mau ai ko kakou mau pono, oia ka makaukau i ka noonoo pono, a me ka hooko aku ma ka hana.
Me keia mau olelo a'u i kakau aku nei ia oukou, ke waiho pu aku nei au i ko'u manao hookahi i koe, a oia keia, e hooholo kela a me keia nona iho i ka inoa ana e koho ai i lunamakaainana, e hoolohe i na olelo a na aoao a pau, a e hoopaa kela a me keia i kona mana koho nona iho a hiki i ka la koho, he keehina wawae hele mua ia ma ke ano o ke kanaka makua.
Owau no me ke aloha,
S. M. DAMON.
Na Paeaina o ka Hema.
Ua ae ia mai makou e hoopuka aku i na leta malao iho:
Butaritari, Octoba 13, 1885.
Rev. G. Leleo.
Aloha nui oe e kuu hoa lawe hana o keia mau mokupuni o keia Paeaina.
Ua loaa mai ia'u kau leta aloha, a me kou manao no ka loaa ana ia oe o ka pilikia mai ma ka maka, he nui ke aloha ia oe no kou kaawale ana aku mai ko kakou pili aloha ana, ma ka kakou oihana i koho ai. He hana i kuni@a me na puuwai o ke aloha i keia lahui pegana, i hoomalamalamaia e ko kakou paulele maluna o ko kakou Haku Iesu Karisto, a nana i kokua mai e kukulu i kona aupuni ma ka paeaina o Gilibati.
Hoomanao no makou nou i keia hui ana o ka misiona ma Kusaie. Aole he mau mea ano nui keia hui ana. O na kihapai o kakou, oia mau no, aole he hoonee ana. Ua noi e Kanoa e waiho i ka hana misionari imua o ka misiona, no ka makemake ole e hoi i Hawaii mamuli o ke kahea a ka Papa Hawaii. Aole na hoa i ekemu aku, no ka mea ole e pane aku ai, aia no paha i konamana. Ke lawelawe nui nei ma na hana kalepa, a he kokua mai no nae ma na anaina pule, aka, o ka manao aia ma o a pau loa.
Ua noho o Teraoi ma Kusaia no ke kula kuhunapule i hookahi makahiki. E hui ana ka hui o Gilibati ma ka mokupuni o Tapiteuea. He kaua o Tarawa a me Abaian i keia wa.
Ke mau nei ka maluhia ma ko makou mau kuhapai nei, ke nee nei imua a i hope na hana o ka pono, he mau nae na hana. Ke hele nei au i o a i anei ma na wahi a pau a kakou i hele ai, ma na luakini a pau.
Ke hoomanawanui ae nei maua iloko o na inea o ka holo moana ana. Aole ikeia o ka wa malie maikai o keia makahiki; he nawaliwali ko maua ola kino i keia wa, ke kau mai nei na hulu elemakule. Aka, o ka manao he ikaika i ka hana.
Ke aloha nui aku nei o mama ia oe a nui loa.
Owau no kou hoa lawehana iloko o ka Haku Ke pule nei au i ka Haku ia kakou na hoa a pau. R. MAKA.
I NA PAPA NANA KOHO BALOTA MA NA APANA A PAU O KEIA AUPUNI.
No ka ulu ana mai o na ninau, ma o na kanaka i hookuu ia mai ka uku ana i na auhau kino mamuli o ko lakou ano, he Kahunapule; Kumu-kula; haumana no na Kula Nui; Kinai-ahi. a pela aku; a mamuli paha o ke kumu no ka oi ana o na makahiki mamua o ke kanaono, a mamuli paha o ka hookuu ia ana o ko lakou mau auhau e ka Luna Helu no ka mai mau a ilihune pa ha, ua ae ia lakou ma ke kanawai e balota ma ka la koho no na Lunamakaainana.
Ma ko'u manao, ua kuleana na kanaka a pau o ia ano e koho. He mea pono i ka Luna Auhau e hoopuka aku i kela a me keia kanaka pakahi o ia ano, he palapala hookaa auhau me na huaolelo. "Kupono ke Koho Balota," i kakau inoa ia hoi e ia, a ma kahi hoi o ka huina o na auhau e kakau iho ia, ua "Hookuuia." Ma ka hoike ia ana aku o keia palapala hookaa auhau i na Luna Nana ma ko lakou halawai ana mamua ae o ke koho ana, e kakau ia ka inoa o ka mea koho ma ka papa inoa o na poe koho, a e hoihoi ia hoi ka palapala hookaa auhau i ka mea koho.
Ma ke koho balota e malama ia ana ma ka la 3 o Feberuari, 1886, e lawe ia no na balota o ia ano kanaka ke ole e kue ia no kekahi mau kumu e ae.
PAUL NEUMANN,
Loio Kuhina.
Honolulu, Jan. 13, 1886. 2059-3ts.
NA HOOLAHA HOU.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Emma Kaleleonalani, i make. Olelo kauoha mamuli o ke noi a ka Luna Hooko no ke kuai ana i kekahi waiwai paa, Imua o ka Mea Hanohano A. F. Judd, Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Alexander J. Cartwright ka Luna Hooko o ka Palapala Kauoha Hope loa a Emma Kaleleonalani i make e noi ana e kauoha ia oia e kuai hoolilo i kekahi mau waiwai paa o ua mea la i make, no lakou na inoa penei:
1 AHUPUAA O WAIAHA 1. e waiho la ma Kona, mokupuni o Hawaii.
2 Ka aina i ikeia ma ka inoa o KOLOAKIU e waiho la ma Waipio. Apana o Hamakua mokupuni o Hawaii.
3 Ka aina e waiho la ma KULAHUHU, Lahaina mokupuni o Maui.
4 Ka AHUPUAA O ULAINO e waiho la iloko o ka Apana o Koolau, mokupuni o Maui.
5 Kela apana aina e waiho la ma PUIWA. Honolulu, mokupuni o Oahu.
6 Kela apana aina e waiho la ma KAHULUI, Kona, mokupuni o Hawaii. i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 6277 A. Kuleana Helu 7496 B.
7 Kela mau apana aina elua e waiho la ma PUAKO, Lahaina, oia hoi na apana 4 a me 5 o ka Palapala Sila nui Helu 6777 Kuleana Helu 5483.
8 Kela apana aina e waiho la ma PUEHUEHU, ma Lahaina i oleloia.
9 Ka AHUPUAA O KAHULUI e waiho la ma Kona mokupuni o Hawaii oia hoi ka apana i o ka Palapala Sila nui Helu 1009 Kuleana Helu 8516 B.
10 Ka AHUPUAA O KALAMA e waiho la ma Kona mokupuni o Hawaii oia hoi ka apana 2 o ka Palapala Sila nui Helu 1069 Kuleana Helu 8516 B.
11 Ka AHUPUAA O PAHOEHOE e waiho la ma Kona mokupuni o Hawaii.
12 Ka AHUPUAA O WAIAKA 1, e waiho la ma Waimea apana o Kohala Hema mokupuni o Hawaii, oia hoi ka apana 1 o ka Palapala Sila nui Helu 1669 Kuleana Helu 8516 B.
13 Kela apana aina e waiho la i PAKALA ma Lahaina i oleloia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 1876 Kuleana Helu 8619 B.
14 Kela apana aina e waiho la i PAKALA ma Lahaina i oleloia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 1196 Kuleana Helu 10427.
15 Kela apana aina e waiho la i MAKILA ma Lahaina i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 112 Kuleana Helu 10427.
16 Kela apana aina e waiho la i MAKILA ma Lahaina i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 3537 Kuleana Helu 10427.
17 Ka AHUPUAA O MAUNALEI, e waiho la ma ka mokupuni o Lanai.
18 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Hotele, Honolulu, mokupuni o Oahu, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 146 Kuleana Helu 118 B.
19 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Moiwahine. HONOLULU, a hoakakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 6778 Kuleana Helu 8515.
20 Kela apana aina me na hale maluna e waiho la ma alanui Moiwahine i oleloia, i hoa kakaia ma ka Palapala Sila nui Helu 3566 Kuleana Helu 6428 B.
Nolaila ua kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ka mea i make a me na mea a pau i ku leana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka POALUA KA LA 16 o FEBERUARI, M. H. 1886, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, me ke Keena Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kauoha e kuai ia na aina i hoakakaia ae la maluna. A ua kauoha hou ia e hoolaha ia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia'i i oleloia, ma ka olelo Enelani me Hawaii iloko o elua nupepa i paiia ma Honolulu.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari, 13, M. H. 1886. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea : HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo. 2059-3ts.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUMI@ Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Thomas N. Birch, no Waiehu, Maui, i make kauoha ole.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a Likapeka Palaualelo(w) a me Palaualelo (k) e noi ana laua e hooponopono ia ka waiwai o Thomas N. Birch no Waiehu, Maui, i make kauoha ole a e hooholo ia i na hooilina.
Nolaila ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 24 o Feberuari, 1886, ma ka hora 11 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Lahaina, Ian. 8, 1886 2059-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Maunaioa (k,) no Kawela, Molokai, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka Palapala Noi a Maikaaloa (w) e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o kana kane mare Maunaloa no Kawela, Molokai i make kauoha ole, a e hoonoho ia i Luna Hooponopono.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 11 o Feberuari 1886, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A.
Lahaina, Ian. 8, 1886. 2059-3t
AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. Ma ka hana o ka waiwai o Ahuna i kapaia o Leong Tat Pio, o Waialua, Oahu i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 14 o Ianuari M. H. 1886. ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a ka mea nona ka inoa maluna i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooku me ka nonoi hoi mai e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai kuikawa ia Tat Ngee and S. Selig.
Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA oia ka la 16 o Feberuari, M. H. 1886. ma ka hora 10 A. M., ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la a me ka hora, e hooiaio ia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette, he mau nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono waiwai kuikawa ia Tat Ngee a me S. Selig i oleloia ke waiho mai laua i ko laua Palapala Hoopaa i aponoia no na dala $5,000.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Ianuari 14, 1886.
A. F. JUDD,
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo. 2059-3ts.
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI:-Ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i aie mai ia Naholowaa (k) i make ma Honolulu, e hookaa koke mai ia Meleana Keahemakani (w), ka Luna Hooponopono Waiwai o ka moa i make, a o ka poe a pau he ku'@leana ko lakou i ka waiwai o Naholowaa (k) i make, e hoike koke mai lakou i ko lakou kuleana ia Malean Keahemakani (w) o Honolulumamua ae o ka la 30 o Iune, 1885.
MELEANA KEAHEMAKANI,
Luna Hooponopono Naiwai.
Haliimaile, Honolulu, Dek. 30, 18'5. 2057-3t*
NA HOOLAHA HOU.
AHA KIEKIE O K@@
AINA. Ma ka h@@
ma ka hana o ka waiwai @@
(k) o Kamoiinia Honolulu, @@
Olelo kanoha e koho ana @@
ka Palapala Kauoha. a e @@
No ka mea, ma ka @@
1886, ua waihoia@ ni@@
Palapala i olelo ia, oia no ke @@
a Eperaima Kuuole @@
Palapala Hoopii e nei ana @@
lapala kauoha a e hoopuka ia @@
Luna Hooko ia Naioina K@@
mai e ua Nakoana Kapelle ia @@
Nolaila, ua kanoha ia oa ka @@
ka la 2 o Feberuari M. H. 1886. @@
10 kakahiaka ma ka Rumi H@@
Aha, ma Aliiolani Hale Honolulu @@
me ka hora, e hoo@iaio ia ai ia Palapala @@
oha, a e hoolohe ia ai @@
ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala @@
oha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala L@@
Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia @@
na pule ekolu iloko o ke KUOKOA @@
pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu @@
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina @
Ianuari 6, 1886.
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakau @@
AHA HOOKOLOKOLO K @@
KO Hawaii Pae Aina. Ma ka @@
ponopono waiwai. Ma ko hana @@
Simon K. Kaai, o Honolulu, Oahu @@
ke Keena imua o ka Lunakanawai M@@
Ma ka heluhelu a me ka wai @@
ka Palapala Noi a me ka Pa @@
Dole a me S. M. Damon, ea @@
no o ka @ ai o ka mea i oleloia @@
noi ana o apono ia na hoo@ he 5@@
a e hoike ana o na mea i @@
$11,071.40. a e noi ana e nana a apon@@
mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na @@
e waiho ana ma ko laua lima i na mea@@
na malaila, a e hookuu ia la@ me k@@
hope mai ko lakoa noho ana ma ia a@@
Ua kauohaia o ka POAKOLU ka @@
FEBERUARI, M. H. 1886, ma ka hora @@
kakahiaka. imua o ua Lunakanawai @@
Keena. ma ka Hale Hookolokolo, ma H@@
lulu, oia kahi a me ka manawa i ko@@
hoolohe ana i ea Nolaila, a me na Papa @@
i olelo ia, a o ka poe a pau a pala malaila @@
le mai a e hoike i ke Kaina. ma ke @@
lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila @@
ike mai ai na hoike o na mea i kuleana@@
ko o ka waiwai i olelo ia. A o keia @@
ina ka olelo Enelani a me Hawaii, @@
loko o ka HAWAIIAN GAZETTE a @@
KOA he mau nupepa i pai a i hoolal@@
nolulu, i ekolu pule @mamua ae o ka @@
olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina@@
i keia la 7 o Ianuari, M. H. 1886.
L. McCULLY.
Lunakanawai o ka A @@
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie@@
@@
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE @@
KO Hawaii Pae Aina. Ma ka Hoopo@@
nopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai@@
Naki (k), o Kailua, Koolaupoko, Oahu @@
ke kauoha ole. Ma ke Keena, ia@@
nakanawai Nui, A. F. Judd.
Ma ka heluhelu a me ka waiheia a@@
ka Palapala noi a Kaleka @ wahine @@
mea i make e hoike ana na make kae@@
Naki (k) no Kailua i oleloia ma K@@
la 13 o Dekemaba 188@, a e noi ana @@
kaia ka Palapala Hookohu Luna H@@
no Waiwai ia Abraham Keka@@
Ua Kauohaia, o ka POALUA, @@
FEBERUARI. M. H. 1885. ma k@@
kakahiaka, oia ka manawa i koho@@
lohe ana i ua noi la imua o na Lunaka@@
ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo @@
Honolulu, a ma ia manawa a ma ia @@
hele mai ai na mea a pau i @@
ke kumu. ina he kumuoiaio ki lakou.@@
ia ai ua noi la. A o keia kauoha e h@@
ma ka olelo Hawaii i ekoia pule u@@
KUOKOA, he Nupepa ma Honolulu @@
Kakauia ma Honolulu. ko Hawaii Pae Ai @@
na , Ianuari 13, M. H. 1886.
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie @@
Ikea: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo @@
MAMULI o ka mana i haawi@@
ke Kumukanawai a me na K@@
keia Aupuni, a me ko'u manao ana l@@
ia i ku i ka pono.
Ma keia ke kauoha nei au. O ke Ka@@
okolokolo o ka Aha Hookolokolo Kaa@@
Apana Eha. e malamaia ana ma Na@@
Kauai, ma ka Poalua maa o @@
1886, ua hoopaneeia a ka POAK @@
o FEBERUARI i oleloia, M. H. 1886@@
hora 10 A. M.
Keia ko'u lima a me ke @@
[SILA] ka Aha Kiekie ma Honolulu@@
keia la 6 o Ianuari,@@
1886. A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikeia: HENRY F. POOR, @
Hope Kakauolelo Elua 2058@@
HOOLAHA :- E ike auanei na ka@@
pau loa, owau o ka mea nona k@@
malalo iho, ke papa aku nei au i ka @@
wai a pau o kela ano keia ano, mai hoa@@
oukau i kuu wahine mare ia Marie Kua@@
no ka mea, ua haalele kemu ole mai oia@@
Nolaila. aole au e hookaa ana i kana n@@
mai kona la i haalele mai ai ia'u a hika@@
e puka aku ai. A o ka poe a pau e hoo@@
malama iaia, e hoopii no au ma ke ka@@
W. R. KAMAA @@
Kapuukolo, Honolulu, Jan. 11, 1886.
205@@
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE @@
ko Hawaii Pae Aina. Ma ka h @@
nopono Waiwai ma ka hana o ka Waiwai@@
Hon. Mrs. B. Bishop o Honolulu, Oahu@@
make. Ma ke Keena imua o ka Lunak@@
Nui A. F. JUDD.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana @@
ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike @@
Chas. R. Bishop ans S. M. Damon @@
hooko o ka waiwai o Hon. Mrs. B. P. Bishop@@
no Honolulu, i make, e noi ana e ap@@
hoolilo he $30,971.98. a e hoike ana @@
i loaa mai ia laua he $30,971.98, a e n@@
nana a e apono ia keia mau mea.
Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la@@
Feberuari, 1886, ma ka hora umi kaka@@
imua o ua Lunakanawai nui la. ma ke K@@
ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu @@
ka @ a me ka manawa i kohoia no ka@@
ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike@@
a o ka poe a pau i pili malaila e heie@@
hoike i ke kumu, in@ he kumu io ko @@
ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha @@
ole'o Enelani me Hawaii, e pai ia make@@
ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA, @@
nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, @@
lu pule mamua ae o ka manawa i ole@@
hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina@@
i keia la 8 o Ianuari 1886. A. F. JUDD.
Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie@@
IKEA: HENRY SMITH.
Hope Kakauolelo. 20@@
HOOLAHA a ka Mea moraki no ke k@@
Ma ke kauoha a ka Waihee. @@
Company, ka mea e paa nei i kekahi moraki@@
hanaia e AKI (pake) o Waihee, mokup@@
Maui, i hanaia ma ka la 7 o Ianuari, 1881 @@
kopeia ma ke Keena kakau kope ma H@@
lu, ma ka Buke 66, ma na aoao 4@@
Ua kauohaia mai au e kuai aku ma ke k@@
akea i na pono a me na pomaikai i pa@@
Aki la i oleloia, ma ka la 4 o Feberuari 1886@@
ka hora 12 o ke awakea, ma ka hale hoo@@
kolo ma Wailuku, Maui.
O ka waiwai e kuai ia aku ana oia n@@
apana aina i hookoia ia Kanakah@ e wa@@
ma Waihee i oleloia, ma ka Palapala Sila N@@
helu 6479 L. C. A. 3113 a me na haie a @@
maluna iho. O na lilo a pau i ka mea k@@
no na mea i koe e ninau ia T. W. EVER@@
Luna Kudala no Maui, a i ole ia J. W. K@@
ka loio no ka moraki. Hanaia ma Waihee.@@
Maui.-Ian. 6, 1886. 2059-@