Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 45, 7 Nowemapa 1885 — Page 3
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.
E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia a e i keia Keena.
O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.
HOOLAHA AKA LUNA OHI AUHAU.
Apana o Honolulu, Oahu, 18'5. Ka hoike ia aku nei ka lohe i ka poe @kaa auhau a pau o ka apana o Honolulu nei, e hoomaka aku ana ka mea @na ka inoa malalo iho e ohi mai i na auhau no keia makahiki ma kona keena @ana ma Kapuaiwa Hale. Ma ka Poa@a Novemaba 2, O ka poe a pau i au@auia e hookaa koke ae iaia ma ia ma@nawa a hiki i ka la 15 o Dekemaba. a i @e poa, e uku ia no he umi pa keneta no ke dala ke kaa mahope o ia manawa.
GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau. 1048 4t
Kela me keia.
I @a la e ku mai ai ka Mariposa.
Ua manao ia e ku ana kekahi hale kaawai kinai ahi ma Waikiki.
Ua hoopauia na hope luna makai o Ewa me Waianae, aole i maopopo ke
No ka piha loa o ka pepa me na hoolaha hou, nolaila ua komo hapa iho na nuhou o na aina e.
Aneane e pau pono loa na hemahema o ka puoa pohaku o ka luakini o Kawaiahao i keia ma la; he wa wale no a panio mai
He puhi ohe ko ka po Poakahi nei ma ka Ema Kuea; a mamuli o ka male ana o Mr. Henry Kahoa, kekahi o na keiki puhi ohe, ua hoopaneeia ke puhi ana ma ia po no ka hoomanao ana nona.
E hoike ana he lono mai Ookala, Hawaii mai, ua make a i ole ke ola la no paha, o Mr. Conrad Monke o Humuula, mamuli o ke kani hewa ana o kana pu raifela ana e paa, a komo ne la ka poka ma kona poo.
Ua hala aku ka lunakanawai kiekie Hon. Edward Preston no Hawaii ma ke Kinau o ka Poalua nei, no ka malama ana i ke kau hookolokolo o Waimea. Nui ka poe i hele po aku me ia no ia hana hookahi.
Ua makemake ia na lala a pau o ka Ahahui Poola, e akoakoa ae ma ko lakou hale halawai ma ka hale kula Aupuni o Kaumakapili i keia Poaha ae, no ka noonooana i kekahi manao nui i makemake ia e ku-ka pu ai, aole e noho kekahi lala ia no halawai.
O ke kahua hou o ka Makeke kuai I'a e ku ai, wahi a no lono, makai ae nei ka o Huehue. oia kahi e hoopihaia nei e na paahao i ka lepo a ke kao elo awa e lawe nei. A wahi hoi a keia wakoa uka, "ina pela io, ea, holo ka wai ilalo"
Ua haohao ko uka nei poe i ke kuma o ke komo ole ana mai o ka mokuahi Australia oiai oia ma ka nuku o ke awa i ke ahiahi Poaono nei, a ua manao kekahi poe no ka mai hepera ka. Ma ka hoikeia mai aole pela, i ulolohi loa ka moku mawaho, i ka nui loa o na ohua a ke kauka awa e nana ai, ina he mai io ko lakou, a nolaila ua ulolohi loa ka manawa o ke kali ana.
Oiai kekahi kanaka pupule nona ka inoa o Kahele, e homaemae ana i ka hale lua olalo o kahi o na pupule, ua komo aku la kekahi pake, he pupule no, a ma kekahi ano e ae paha, ua lio pa mai la kela kanaka pupule i keia pake pupule a paki aku la a make loa. He pupule ikaika loa keia i hooia ia mai ma o ka hakihaki ana o na kupe hio lima ekolu i ka une hookahi ana. Mauka ae nei keia mea i hanaia ma Halepohaku.
Ua make o Mr. Henry Kahoa, kekapuhi ohe kahiko o ke aupuni, ma kona home ma alanui Maunakea, i ka Poakahi nei, iloko o na makahiki he 35 a oi o kona ola ana. Ua nui ke aloha oa o Kahoa i make aku la, ua maemae ma ka noho ana, a ua kokua mai i na hana pono. Ua hoike ae kana kumu puhi ohe, Mr. H. Berger, i kona minamina pu iaia; he keiki akahai a hoolohe i kana mau ao ana, o kekahi o kana mau haumana kahiko. He 15 makahiki kona noho ana ma ka oihana puhi ohe.
E akahele loa hoi e na makamaka ma ke kipa ana mai ma ko makou halepai. mai hele iwaena o na paahana hoonoho hua e hookikina wale ai, a me na mea ano like. Ma ke kakahiaka onehinei, ua komo mai kekahi kanaka ma ko makou halepai nei, (he kanaka a makpu i hilinai ai ma kona ano keonimana.) a hele aku iwaena o na limahana e olelo ano hookikina ai, me ke kuhakuha pu ana i na pahu hua a me na ko oe e hana ia ana. Ina he hoopuka nupepa kana hana o ka hiki ana mai maanei, alaila e lawelawe oia a hoopuka aku; aole o na hana ano kamalii wale iho. E malama o lilo na kamalii opio limahana o ke KUOKOA i mau kumuao no ka poe e hana hou ana pela ma keia mua aku. "Mai nana i ko lakou ano Iopa, a kuha wale aku." Aia ke kanawai maluna ou i na wa a pau.
Aia ma ke Keena kuai Buke o ka Papa Hawaii, ma ke kihi o ka Hale Luina. na moena kuai mai Kilibati mai. O ke kumukuai, hookahi dala, a o na moena maikai ae, he dala me ka hapaha. Aole aue, me ke dala paa no e kuai au.
A. O. POLEPE.
E holo koke ana ka Hokuao no Maikonisia i na la hope o keia pule ae, ke pau na hana hooponopono. Aole e ku ana ma ke Paeaina Kilibati i keia holo ana. Aka, e ku ana no ma ka mokupuni o Jaluiki, o ka Paeaina Makala 2 malaila aku e hiki aku ai na leta no na makamaka ma ka Paeaina Kilibati. Nolaila, e hoomakaukau oukou i ka oukou mau leta, a hookomo mai ma ke Keena kuai Buke o ka Papa Hawaii mamua o ka Poaono o keia pule ae.
A. O. POLEPE.
Ua makemake na hoa a pau o ka "Puali Kumi Ponoi," (Queen's Own) e akoakoa ae ma ka Halepaikau, mamua ae o ka hora 9 A M o ka Poakahiehiki mai ana, Nov. 9th, 1885, no kekahi mea i manaoia. A ua makemake pii ia no hoi lakou e hele mai me ko lakou mau aahu hooluolu, (lole keokeo a pau loa.) E hele mai a pau loa mai noho aku i hookahi a elua paha, aka, o ka pau loa mai no na moa uakea ka mea i makemake ia, a e hoolana i ko oukou manao, e ku a naue mai. E hoolohe i keia keo kalahea.
He mau Paahao Mahuka.
Ua loaa mai he lono mai Lihue, Kauai, mai e hoike ana, ua mhuka aku mai ka halepaahao o Lihue he elua mau paahao i paa no i ke kaulahao.
Ua hele malu aku laua a loaa kekahi waa a lawe aku la. Ia kaua nae i holo a hiki ma kauwahi o na pali o Mana, ua poipu ia iho la kahi waa o laua i lawe malu ai a huli iho. Hookahi o laua i nalowale loa oiai, he ino ka moana ia mau la; a hookahi hoi i pakele aku. Na ka make nae o ka pololi i hoauwana aku i keia paahao e hele huli i wahi ai nana i kauhale kamaaina, a pela oia i paa hou ai; a nana hoi i hoike aku ko laua moolelo o ka mahuka ana mai ka mua a ka hope. O ka mea nae o laua i nalowale loa, ua manao wale ia ua poholo oia a make loa. "Aole he mea huna i nalo a ike ole ia, aka, o na mea a pau i hana ia ma kahi huna, e hoike ia no ia ma kahi akea."
UE HAUNAELE MA KALAWAO.
He lono ka i loheia mai no kekahi uluaoa haunaele nui i lawelaweia ma ke Panalaau o na mai lepera ma Kalawao, Molokai, a o keia malalo iho kahi moolelo pokole i loheia mai ai no na mea e pili ana ia haunaele penei:
Ua hooholoia, ma kekahi ano, e ae ana i na keiki a na mai lepera ma Kalawao, e hoihoi ia mai ma Kapiolani Home, oia hoi makai ae nei o Kakaako, he wahi i hoomakaukauia no lakou. Ma ka la i manao ia ai oia ka wa e hali mai ai i na keiki maluna o ka mokuahi Kimo Pelekane, ua piha akoakoa ae na keiki a me na makua ma kahakai kahi e pili mai ai ka waapa oiai ka moku e ku ana ma ke awa. O Momona kekahi o na kanaka mai lepera nona paha na makahiki he kanalima a oi, he elua ana mau keiki; ua laweia mai laua me ko laua mau wahi pono a kau aku la ma ka moku. O Ambrose Hutchison, ke lawelawe ana i na hana i kokua ia e kekahi mau makai. Ma kekahi ano, ua ulu ae la he mau kamakamailio ikaika mawaena o keia Momona a me kekahi o na makai kokua; a hiki i ka nui loa ana o na papa keo, ua pii ae la paha ka ena inaina i loko o Momona, a ia wa no i unuhi ae ai oia i kekahi pahi pepehi pipi i malamaia e ia ma kona kino, a pahu aku la i ka mea e papa leo ana me ia, o Kanohooahu kona inoa. Elua a ekolu paha maka pahi o ka pahu ana ma ka mea i hiki iaia, aka, ua komo kukonukonu loa na pahuna pahi ma kahi lahilahi o ke kino e hiki ole ai ke hoomanawanui mai i ke pale ana, nolaila, ua hookaawale aku la oia iaia iho me ka mainoino. Aole no hoi i nana maka wale mai ka lehulehu, aka, ua lele pu mai e uwao. O Kaimulau ka mua, aka, loaa e aku la no i na pahu'na pahi; lele aku o Mahiki, a halawai pu mai la no me ia mau haawina: iloko nae hoi o kona apuepue pu ana me ka mea iaia ka pahi, ua ulia ae la ka laki, a lilo mai la ka pahi ia Mahiki me ka paa pu o ka mea hou pahi ma lalo ona. Pela i paa ai o Momona ke kanaka Karaima.
Aole i hooiaio loa ia mai ke kumu nui o ke ala ana o keia haunaele, aka, e loaa mai ana no paha ia kakou mahope. Ma ke kohokoho wale ia no ua ake nui ole keia Momona e hookaawaleia kana mau keiki Momona e hookaawaleia kana mau keiki mai iaia aku, ai ole hoi ia, he lawelawe kupono ole ia aku la ka hookau ia ana o kana mau keiki maluna o ka waapa, pakike ia paha, a me na mea ano like. Ma ka lohe wale ia mai, aole no i lawelawe kupono ia ka hooilina ana o na keiki ma ka waapa a pela wale aku. Aka, ina aku o paha ka oiaio a hoea mai.
Ua hoopaaia o Momona ma ka halepaahao, a e lawe loa ia aku ana oia no ke kau hookolokolo kiare o Lahaina i ka mahina ae nei o Dekemaba.
I ka laha ana mai o keia lono maanei. ua kau ka Peresidena o ka Papa Ola. Kipikona a ma kona hunona Kikaha no ua panalaau la o na mai lepera maluna o kahi mokuahi Eleu. O na lono i lohe ia mai no ka laua huakai, oia no ko laua holo ana aku nei e hooponopono a e imi pono i ke kumu o ke ala ana mai o keia haunaele.
Ke Kanawai Gula.
(Kakauia no ke Kuakoa.)
UA hoike ae ke Aupuni he kupono e kohoia ke kanawai gula, oia hoi ke kanawai e kauoha ana i na hookaa dala ana a pau i oi aku mamua o ka umi dala, e hookaa ia ma ke gula. I mea no kakou e ike ai i ke kolohe, i kulike me ka aihue o keia Aha Kuhina, e hoomanao kakou i ka hana i hana ia e lakou i na la i kaa hope aku, a me he la aole no i poina ia mea i ka lehulehu. Iloko o kekahi manawa o ka makahiki ua hoao ke Aupuni e hoohana i na hana elua, ka hooko ana i ke kanawai, ma ke koi ana e uku ia aku oia ma ke gula; a o ke kue ana i ke kanawai, ma ka hoole ana i ka uku ana aku i kona mau aie ma ke gula. Ia manawa, ua hoike ae makou i ke kolohe maopopo a ke Aupuni, me ka hopohopo ole, i ka hoike ae i ke akea, i na poino e ili mai ana maluna o ka lehulehu, mamuli o ka hoaie ana o ke Aupuni ma ke dala seleva wale no, nona ke kumu waiwai emi he kanawalu keneta, me ka ike no i ke kanawai, e kauoha ana o ke dala gula Amerika ke dala a me ke ana o na dala no ke kalepa ana ma ia hope mai. He mea maopopo ia makou he poho nui ke ili ana maluna o ka lehulehu ma keia hana a ka Aha Kuhina. I mea e ike ai kakou i ka maalea nui, a me ka hopohopo ole o keia Aha Kuhina i ke kolohe, ua hoopo-lo iho nei a hiki i ka pau pono ana o na dala keokeo i ka lilo aku ia hai, a ke ane aku nei e hiki i ka manawa e komo nui mai ai o na dala auhau, alaila, hoololi hou na hana, a e hookaa ia na aie o ke Aupuni ma ke gula. Aia ma keia mau hana kakou e hoomaopopo iho ai ke ano o keia Aha Kuhina, a me ka oiaio ole o na olelo pai a kona alakai, nona iho. Mamuli o keia mau hana pupu a Kipikona, i hoohana ai me kona hoa hana, ka Ona Miliona, no ka pono o ko laua waihona, e kau mai ai maluna o ka lehulehu na poho a me na hookoikoi hou ana iho i mau auhau hou. Ua kolohe maopopo keia mau mea elua i ka pono o ka lehulehu no ka hoowaiwai ana ia laua iho, a i ka wa i hana ia ai ua hiki ole i ka hapa nui i na hopena i wanana ia'ku e loaa ana i keia lahui. Eia na hopena ke hoea mai nei, i ulu mai mamuli o keia mau kolohe a na Kuhina. No ka pilikia i keia wa, ke hookele mai nei i pakele ke Aupuni i na hopena a ke kolohe i hana ai, a he hoao aku koe, ke hiki pono mai ka manawa, e hoihoi na ka lahui e hoolawa i na dala i mio ia iho nei e lakou, ma ke kau hou ana iho i auhau maluna o kakou. Na lakou nei ana ole e amu, na ka lehulehu e hoomanawanui ka pe!
HUNAHUNA O KO NA AINA E
Aohe no i pau na uluaoa o ka hoopo nopono o na paeaina Karolina ma Europa a iwaena o na makaainana ponoi o Sepania. Ua hopohopo wale ia no o ulu ae kakahi haunaele kuikawa mawaena o na makaainana Sepania a me na Geremania ma ke kulanakauhale o Maderida
O na okana aina o Congo ma ka hema. Aferika mai ka wa i loaa ai ka aina i na haole, ua lahui ahui aikanaka ko laila, a ua mau mai no ia haawina ia lakou a hiki wale mai i kela mau makahiki i hala aku la. Ua loaa mai he lono no ia wahi, ua ikeia ke auhee ana aku o ia mau hana lapuwale a ia lahui, a ke pahola ka malamalama o ka naauao malaila, ma oke ao ikaika ana o na misionari; He wahi no hoi keia i kaa malalo o na hooponopono ana a ke aupuni o Beritania he mau makahiki loihi i hala ae nei, aka, o na okana aina keia e ulu nei na hana aikanaka i mamao loa aku mai kahi a na Beritania i noho akoakoa ai.
O ka haole nana i pepehi kona hoa a make a waihoia ke kino maloko o kekahi pahu lole ma kekahi hotele ma ke kulanakauhale o Sana Lui Amerika, a i mahuka mai ma ka mokuahi no Kikane, aole i malama ia mai nei kona hookolokolo, aia uo nae ke paa la na lima i ka hao. E hoomanao na makamaka o ka pepehi kanaka keia o Sana Lui i mahuka mai maanei no Kikane, a ma Aukalana kahi i hopuia ai, a ma ka inoa o Maxwell. Ma ka la 22 o kela mahina aku nei, ua hiki ae ma ke kula nakauhale o Sana Lui kekahi haole ma ka inoa i kona makuakane, hele ae e nana i na o kana keiki io keia.
O ka pahola ikaika ana o ka mai kolela ma o apana, he weliweli loa; ma ka hoomaopopo ia ana, aole e emi iho kaheluna o na mai hou malalo iho o 25 i kela me keia la, a o keia ka averiga. ma ke kulanakauhale o Nagasaki, a ma ke 75 hoi ma na kuaaina. O ka averiga hoi ma na make i kela me keia la, aneane e hapalua o ka nui o na kanaka mai hou e puka ana. Nui ka weliweli o na kanaka no keia mai. a nolaila ua haalele iho kekahi mau @ana i ko ia kou mau home a holo aku no na kuahiwi. Hooikaika nui no hoi ke aupuni e kinai ikaika i ka pahola ikaika ana o keoa mai, a hiki aae i na lono hope loa, he oia mau no ka mai. O ke kanaka i loaa kukonukonu loa i keia ano mai, na palahe koke kona i 2ao, a he kakai kahi loa ka noe. Lanakila mai.
(Kakasia no ke Kuokoa)
No ka ike mua ole ia a nalowale honua ana o kahi "buke Ona Kino" a Kipikona, i unuhi ai mai ko hai ike, a ana i haanui iho ai nana i haku, ke hapai hou mai nei i na olelo, aole hoi e like me ka hoopuka mua ana. He okoa ia. No ka paa ana o ke kaena no ua wahi "Buke Ola" ole nei, ma na hoike ana a ke KUOKOA, i ka hoopunipuni ana iho, o ka buke hookahi ia i haku ia ma ka olelo Hawaii no ke kuhikuhi ana i ke alanui o ka malama ola kino, eia hou ke hoaka mai nei i ua wahi "Buke Ola" ole nei, i kumu e aloha ia'ku ai. Aloha aia no la hoi a nui ka pai, loaa mai o
Hapai memeue!
Hoopunipuni mai hoi nana ke Kauka mua i hoonoho i Kalawao, a huai ia aku ka oiaio ole oia olelo ana, eia ke oni hou mai nei me he puhi la. Ke hoololi mai nei i ka olelo, a ke kolo ae la, i manalo ai na hoopunipuni maopopo ana ana i haku mua mai ai, ma ka nupepa Elele, nana ke Kauka mua i hoonoho ma Kalawao no na Mai Lepera. Ua hoonoho ia ka ke Kauka e ka poe mua no ka hoopunahele i kakahi o ko lakou poai. Me he la he pane keia no ka hoopunahele ia ana o Kauka Weba, ka mea i punahele ia Kipikona, me ka hoowahawaha nui ia e na mai e noho nei ma Kakaako, ma kahi o Kauka Pika, ka mea a Kipikona i ike a i lohe pepeiao ai, (ina aole i piha i ke kokuli) e mahalo nui ia ana e na mai lepera a me na mai e ae o ke kulanakauhale nei. Ko ka malama pono ole ia i ke ola o ka lehulehu i ka hookuli i ka leo o na makaainana e hoomanao mau ana ia Kauka Pika, a o ke akaka ia o ka hoopunahele i ka hoomau ia Weba me ka lohe no i ka hoowahawaha o ka lehulehu. Aole na hai i hoole o Emekona, na Kipikona i paipai e hoopau i ka haawina ma ka bila haawina i hiki ole ai ke hoomau ia ma ka oihana lapaau no na mai ma Kalawao, a o ke kumu o keia hana a Kipikona, e ake ana e imi i kumu e ahewa ia mai na Kuhina o ia mau la, a oia ke hoonoho ia i Kuhina. Ma keia mau hana a Kipikona, ke noonoo la oia i na kumu ana i manao ai e pono ai oia i na kumu ana i manao ai e pono ai oia, me ka hehi i ka pono e hiki ai ke malama ia ke ola o ka poe ana e i mai nei, me he leo hoohaalulu, he aloha-au-ia-oukou! ah! Eia hou keia mea ano nui - "Ua ike o Kipikona i ka hilinai o na kanaka ia Kauka Pika, a ua makemake e hoomau," aka, no ka ae ole o Kauka Pika e hoopunahele ia kekahi poe mai, a hookuu wale ia mao a maanei, a e hoopaa ia kekahi poe, e like me ka makemake hoopili mea ai o ka Peresidena, nolaila imi ia aku la i kumu e "hoomau" ole ai o Kauka Pika, o ke ano mau ia o Kipikona, o ka imi hala i kumu e haalele mai ai a e hoopau ia aku ai paha ke kanaka. E owili mai ana na lima, a iho mai ka leo i ka nahenahe, e hoomanao iho kakou he mau ohumu ko loko o keia kanaka, a he powa malu aku ka hope, o keia ano a pau e uhi mau ia ana me ka mino aka. Aola ka Lahui Hawaii i nuku ia Kauka Pika, a ina ua nuku kekahi poe, e like me ka olelo a ka Elele, aole ia he kumu a pau ai o ke Kauka, a ke hai aku nei makou me ka hookamani ole, aole oia ke kumu i pau ai. A aole no i haalele o Kauka I'ika mamuli o kona makemake maoli iho, e like me ka keia pelo nui e hoao nei e hoopunipuni i ka lehulehu, he kumu, a i ike pono ai kakou, e hai hookamani ole aku makou, i iniki ia mai ka pepeiao o Kipikona, a no ka makau o lele i kuahu, nolaila, wikiwiki ka waha i ka hoopau, a poina loa iho la ke ola o ka lahui, mamuli o ka minamina nona iho. He kauwa hohe wale keia, no ka minamina i ka oihana, a e puiwa mau ana ke pa-e iki ae no ka leo, a ke hoomaka'uka'u ia mai i ke poo-kii a kamalii. "Ua kauoha oia i Europa i Kauka Akamai," a "ua hoouna ia na Kaikuahine Vilikini Puuwai Aloha" me he la, o ka mua nana e hooholo ka make, a o ka lua nana e uhi ae ke koloka eleele a hoonalo aku. Mai ka hiki ana mai o Kauka Arning a keia wa, hooka hi wale no olelo i lohe ia no kana huakai, ua hoouna ia mai oia e ko Europa poe imi naauao e nana a e imi i ke ano a me ke kumu o ka mai, aole ma ke kauoha ia'ku, a eia oia ke malama nei ia hana me ka uku ia e ka poe nana oia i hoouna mai. Lohe mai ka Peresidena, aia ke ola i Iapana, ma o ka huakai a ka Lani, huli ae la ia imua a i hope, kaanini iho la ilalo, a oleha iluna, nowelo i ka hikina me ke komohana, kuhi na lima i ka akau a me ka hema, "a heaha kana hana?" Kauoha koke aku la i na Kauka Kaulana o Iapana, a no ka hilinai ole ia o ka Peresidena o ka Papa Ola, aole i hiki mai na Kauka Iapana, a na Mr. Wala i kauoha aku nei a kahi no a eu mai ke keiki a ke Kauka Iapana nona ke kaulana. Mai ke manawa o ka huakai a ka Moi i kaapuni ai i ka honua a keia manawa. he aneane eha makahiki a nolaila, ua hele wawae mai keia Kauka hoopalaleha i ke kauoha a ka Hoola o Hawaii, ka Peresidena o ka Papa Ola, ka "mea Mahaloia W. M. Kipikona. Kuhina o ko na Aina e, Peresidena o ka Papa Hoonaauao. Hoa o ka Aha Kukamalu a pela aku a nui wale, a no ka loihi o ka manawa o keia huakai hele wawae a ke Kauka Iapana, me he la, ma ka Akau ka hoomaka ana e imi ia Kipikona ka mui, a ma ka Hema o ka poai honua ka hoea ana mai nei. a no ka haule ana o kana ana i hoomanao ai no keia kamahao o ka moana nei, nana e hoonaueue nei na Poo Aupuni o Europa, Asia, a me Amerika, a lohe mahu' i ia i ka waoakua o Aferika, ua manao iho nei oia e haalele ia Hawaii - a e hoi hou no Iapana. He aloha makou i ka "hiki ole i ka Peresidena o ka Papa Ola ke hoomaha," nolaila, e hookuu iki ae paha no keia manawa.
Kaula o Melchisedec a Peresidena Nui o na Paemoku o ka moana.
NO KEANAE, MAUI.
E ka Nupepa KUOKOA e, - Aloha oe: -
I nehinei la Sabati, Oct. 28th, 1885, ua hooponopono makou i na mea e pili ana i ke kula Sabati, no ka hele ana i Molokai i ka la 1 i Ianuari, nui ke ka mailio o na hoa me ka manao e imi i ka oi loa i haaheo ai maluna o na kula Sabati a pau, e akoakoa ana ma Molokai ma ua la la. Ma na kamailio loihi ana ua olelo mai ke Kahukula Sabati e kohoia i hope nona, ai ka nana ana i na hoa a pau ua holo loa ko lakou manao, aka, o kekahi o na hoa ua kamailio mai oia maluna o ka oiaio a ano Karistiano a noonoo kanaka makua, me neia: E na hoa, pehea la e hiki ai ia kakou ke hana i keia mea, no ka mea. aole i hoopau ia ka hope kahu mua? Ia wa ua ku mai kekahi a pane no ka hele ole ka o ka hope Kahukula Sabati i Molokai, ka mea e koho hou ia ai me ka hoopau ole ia, a noi ole aku i ka hope kahu e waiho mai i kona kulana hope, ia manawa ua lilo ka hale i ke kamailio nui me ka papau o ka noonoo, e like me ka huawai aole i piha i ka wai ka olaola wale iho no. Ia manawa ua ku mai ka mea i kohoia i hope e lakou mamua a pane mai.
Ke ike nei au ua lilo nui oukou i ke kamailio ana no'u; nolaila, e oluolu oukou e hoolohe iki mai, ua kohoia au e oukou i hoe e lawelawe ma ke ano he hope ma ka oihana, aole no kuu hele ole ana i Molokai, no ka mea, aole au he hope i kohoia no ka hele i Molokai, aka he hope au ma ka hana, ina pilikia ko'u mua. alaila lawelawe au e like me kona mana; aka, o keia hana ana a oukou aole malalo o ke ano Karistiano, ala ma ke ano kanaka wale iho no; nolaila, ma keia hana ana a oukou a me no oukou kahu, ke waiho loa aku nei au i ko'u lawelawe ana ma ke ano hope a me ke alakai himeni, e hana oukou e like me ko oukou manao, a e like me ka oukou mea i hana ai i keia la; ua kokua nui mai kekahi mau hoa elua no keia, a mahope ku mai o Rev. S. Kamakahiki a kamailio mai malalo o rula, he mea mau e koho ia i kela a me keia makahiki ka hope, a pela wale aku. Eia ka mea apiki aole i hana mua o Rev. Makahiki ma pela, aka, me ka ike no he hope koho hou no ka hope; hoi iho no hoi aole keia o ka pau ana o ka makahiki o ka hope, oiai o ko kaua la no i koho ia ai me kona mua; a pela no hoi, aole paha no ka hele ole i Molokai ke kumu e koho hou ai i hope me ka hoopau mua ole ia o ka hope me ka hoopau mua ole ia o ka hope mua, paa rula anei keia? Nana mai oukou.
Mahope o keia ku ana mai o D. W. Napihaa (Kahukula Sabati) a hoohuakee o a haalele i kona kulana Kahukula Sabati no Keanae no kekahi mau huaolelo mai na hoa aku, a ua piha loa ka hale i ka haunaele nui kupono ole i ke ano Karistiano.
Me keia mau mea hou ke mee aku nei keia makasila imua o ka lehulehu Karistiano, e lawelawe ana i ka hana me ka hoopono iwaena o ka lahui. E makaala na Kahukula Sabati Nui i ko lakou mau Kahukula Sabati. E makaala pu me ke Kahukula Sabati Nui o ka Paeaina no keia mea.
Oiai i na alakai kekahi makapo i kekahi e haule no laua i ka lua. Aole anei o Keanae? O ka pono ke hana ia a haule mai na lani. Owau no me ka oiaio.
HAUMANAKULA.
PANE IA OISIA MEEMANO
MAAWE.
Ma ka'u hoolaha e pili ana i ka hoile hui o na Kula Sabati o ka apana o Koolau-poko, aola loa i ike ia kekahi olelo pilikino i kekahi mea kino, aole hoi kekahi olelo pelapela, aole hoi kekahi olelo kinai i mea e hoi hope ia ai ka lawelawe ia ana o na hana Kula Sabati, o ka'u wale no i hike ai penei:
"Mamuli o ka nana ana i ka hoike hapaha o keia mau Kula Sabati, a me ke kulana o na hana i lawelaweia, ua lilo ka helu ekahi i ke Kula Sabati o Waikane, he elua i ke Kula Sabati o Waimanalo a me Kailua, helu ekolu i ke Kula Sabati o Kaneohe. No ke kumu penei:"
Kula Sabati o Waimanalo, Kailua, a me Waikane, ua lawelaweia ma ke ano nui a me ka pokole o ka manawa, &c. Ko Kaneohe, he maikai no na ninau a me na himeni, aka loloiahili ka lawelawe ana, &c.
Ma keia hoike ana a'u, ua lilo i mea e lili loa ai ka naau o ka mea noonoo maikai a hoolilo iaia iho no ka ahewa mau loa ia.
Mai hoolilo ia oe e Iosea M. Maawe i mea paio ma ke akea me na olelo hailiili, o lilo oe i mea pepehi i koa Lunaikehala. a me na hoahanau o kou ekalesia. A he mea pono no hoi i kou ekalesia ke ao ia oe mai hana hou e like me keia. a i ole oe e hoolohe i ka lakou ao ana, e pono no e kapae ia oe mai ka ekalesia aku, a i ole e oki loa aku.
Nolaila, ua lawa au ma keia mau hoakaka ana, a ina oe e manao ana e hailiili hou mai, aole oe e pane hou me ke kanaka oia ano, o ili mai ke koikoi o ke ahewa ana maluna o'u, i ko'a aa e paio me ke kanaka i hooneleie ia i ka uhane maemae. Owau iho no
A. P. KALAUKOA.
E ka Nupepa KUOKOA e, - Aloha oe: -
E oluolu mai oe ia'u a me Lunahooponopono, e pane pololei ae au i ka mea nona ka inoa maluna ae.
Aia ma ka nupepa Ko Hawaii pae Aina i ike iho ai au i na olelo kohu ole a Iosia Meemano M, e pane ana ia A. P. Kakaukoa, e hoopuka ana i na olelo pelapela uko ole, he mea i ao ole i na rula o ka poe maikai.
E Iosia Meemano M., o Kaneohe, moi hoohalike oe ia oe iho he kanaka Lekeona he lehulehu na olelo, e hoopololei oe i kau kumuhana no ka hoike kula Sabati o na paii hauliuli o Koolau, ua hilahila nae paha oe no ka lilo ana o ka helu 1 ia Waikane, helu 2 ia Waimanalo me Kailua, helu 3 ia Kaneohe, haule io ke kula Sabati hanohano o Kaneohe wahi au; hanohano la i ke aha ia Kula Sabati? Ke i mai nei oe e mihi o A. P. Kalaukoa, ke i aku nei au ia oe, o oe ke mihi e pono ai. Ma ia la hoike kula Sabati aole au i ike ia oe he haumana malalo o kekahi kumu papa o ke kula Sabati o Kaneohe, ke hookaeoeo mai nei oe, o kau hana a'u i ike ai ia la, he makaikai, he holoholo wale iho no, a pela aku. No ke aha la kou mea i pane ai? Aole oe he kahukula Sabati, kumu kula Sabati, haumana kula Sabati hoi, he ole loa no.
Ke olelo mai nei oe ua mahuka aku o A.P. Kalaukoa, o kou hemahema ia, heaha kou mea i hele ole ai e hoohiki imua o Asa Kaulia Lunakanawai no ka nahuka o A. P. Kalaukoa mai kou pa hana aku? E noho ana no hoi ka Lunamakai R. Makahalupa, ina ua paa i ka halewai, hu no hoi ka aka ia oe e I. M. M., ka puuku o ka ekalesia o Kaneohe, he lala oe i pili i ke Kahunapule me ka haiolelo, puka nae na olelo pelapela i kou waha.
Ke ku ka liki ka haoa mai nei oe i ke kani o ka leo o ko kaikamahine ma ke solo o kona puukani, wahi hou au, e hilahila iho ko hapai memeue, e aho na hai e hapai aole nau, ke haanou hou mai nei oe. O ke mele keia i hehihehi nui ia, heaha la ka mea i nahaha ole ai na noho me ka papa hele o ka luakini o Kaneohe? Ehia la hora ka loihi o ka hehihehi ia ana? Akaaka ka la me ka mahina.
E Iosia Meemano M., o Waikane ka oi ma na mele i ao noiau ia e I. W. Pii opio, ka olali o Waikane i keia mau la e naue malie nei, heaha la ia. Ua oki au maanei. E ku makaukau no au no ka pane ia mai. Aloha oe e Isoia Meemanao M. Owau me ka wiwo ole.
S. E. K. PAPAAI.
Kahukula Sabati o Waikane, Nov. 21 '85
HURO! HURO! HURO!
I KE EHU WALE NO MAKOU
Eo o Kahikina Kelekona
E kuu mau hoa makaainana e, Aloha kakou a piha pono. Ke oili hou aku nei au, a e kala mai ia'u no keia puka ana aku, oia hoi ua hai aku au me ke kanalua ole, aole au e pane aku ma kekahi o na nupepa o keia kapitala i kekahi mea e pili ana no ka paio ana ia Kipikona, koe wale no ka hui ana he alo a he alo, a o kuu iini no ia o ka hui he alo a he alo. Aka, ke i mai nei o Kahikina Kelekona e pane aku au ma kekahi o na nupepa e wehewehe nei no ka lahui me ka oiaio, nolaila, no'u iho, a o ka hope keia, aole loa au e pane hou aku no na kumu a'u i hai aku ai ma ka helu 44 Okatoba 24, 1885. A ke i mai nei o Kahikina Kelekona, aole ka ia e lawa no ka hui ana he alo a he alo no Honolulu nei no ka uuku loa, wahi ana. Kupanaha ka wiwo honua o keia wahi opiopio! He ike ole paha kou i ke nahu a ka uku; e kuu hoa, he iki ka uku, a ke komo pono kana aki ana iloko ou, ua oni holookoa kou nui kino no ka welenia. A pela auanei keia ke komo iloko o oukou e ka poe e alai nei i ka pono a KUOKOA a me Pae Aina e alakai nei i ka lahui, a ke i mai nei oe na kau kalai olelo ana, me ke mea la he kanaka au i hoi pu aku me ka poe e kalai mau nei i keia kanaka (Kipikona). E lohe oe. Me kuu oiaio a pau. aole loa au i ike lihi aku ia lakou, a aole hoi i kiei aku i ko lakou mau paia a kuono hoi.
Ke i mai nei oe e pane aku au ma ke KUOKOA a me ka Pae Aina. Mai manao oe he makapo au a nau e alakai ia'u, aole loa pela. Auhea oe a me lakou la iho e pee mai la, aole paha he makemake o koa poe lawe pepa a me a'u pu i ka piha o ka pepa i na mea nuku wale, a waiho i na mea hou; o oe paha ka i makemake, a koe ka poe lawe pepa; nolaila au i ae ole ai e pane aku ia oe ma kekahi o na nupepa o keia kulanakauhale. Wahi hou au, ua pau wale no i ka wehewehe ia e oe ka'u mau kumu i hai aku ai i kumu paio; he mea oiaio no ia, aka, ua kalai oe me ka wahahee lua ole, aloha ole i kou one oiwi, no kou ano hapa no nae paha.
Nolaila, aole au e wehewehe aku ana ia oe i ka'u mau kumu i hohola aku ai imua ou, aia no a hui kaua he alo a he alo, a i ole oe, o ka mea paha au e hapai memeue nei, a e hoolohe mai oe a me kou poai aloha ole i ka lahui a me ka aina hanau o kaua; a ke ninau aku nei au ia oe, i lohe oe a o oukou, ua la una au me ka poe e kalai nei no keia kanaka (Kipikona). E hai mai oe na Hoaa me Kalalaupali o Kauai. Ke i mai nei oe aole e kau ia e ka manu ka lala maloo a pua ole, he mea oiaio ia, aka, aole oe a me a'u e ike i ka maloo a me ka pua ke noho oe ilaila aia neiau; oka hele no a hui he alo a he alo alaila ike i ka maloo a me ka pua; a o ka ha paku'e hea kau i manao ai o KUOKOA me ka Pae Aina? O ka hai mai anei i ka lahui i ka mea oiaio? A o kau anei ka'u a me ka lahui e nana aku ai o ka wahahee a me ka hoopunipuni lua ole? E Kahikina Kelekona e, o na hana apuhi a Kipikona kau e ike nei, a o na hana pelapela aloha ole a alunu a keia Kipikona, aole loa oe i ike, a ua ike no nae oe a me lakou la iho. Hoea hookahi mai nei oe ua pipili i ka Kaululaau kepau, a ina e loaa pono i ka'u mau popo kepau, alaila ke ole au e kuhihewa ina o Kipikona kekahi ma ke kahua a'u e makemake nei, alaila e pupule ana ka mea au e hapai nei (Kipikona), a i ole e kipe no ia i ka mea nana e hu'e ana ka hilinai ona ia'u (kanaka Hawaii).
A ina he uuku ka poe hoolohe i keia a o ka oiaio ia, alaila ua lilo ia i mea nui, a ina he nui na kalai olelo ana ma ka nupepa me ka wahahee a hoopunipuni, ua lilo ia i mea nui ma ka pono ole, nolaila, e kahea ana au i aha hoolohe ma keia mua koke iho no, a i hiki ole mai oe a me Kipikona a me lakou la iho, alaila ke hai aku nei au imua o ka lehulehu me ke kuihe ole, mai hilinai i na olelo a ka Elele a me kona inea kakau, he wahahee a he hoopilimeaai, nae nana i na kuhikuhi a ke KUOKOA a me ka Pae Aina, a no'u iho ole loa a'u mea makau ke ku imua o ke kahua o ka oiaio a me ka pololei, e hai mai oukou e Kahikina Kelekona ma i ko oukou ae ma ka hui ana he alo a he alo ia'u. Owai no me ka oiaio.
K. P. LULUHIPOLANI OPIO.
Na mea hou o Hilo!!
KA LUNAKANAWAI LAWE I KE DALA
KIPE.
He mau mahina eha mamua aku nei, imua o ka Lunakanawai Kaapuni F. S. Lyman. Ma ka hihia a ke Lii kue ia Ah Lee, a ma na hoike ua ae maoli ae no o S. L. Kawelo ka Lunakanawai Apana o Hilo Akau, e noho nei ma Laupahoehoe, ua lawe oia i na dala kipe he ($10.00) umi, mai ia Ah Lee mai (koe he $40) i mea e hookuu ia ai oia.
Ua kauoha ia ka Makai Nui o Hawaii e hoopii koke ia Ah Lee no ke kipe. Aka, aole loa i hoao iki ia e hoopii a na ka Lunakanawai F. S. Lyman maoli no i hoohiki ka palapala hopu no Ah Lee, maloko o keia mau la iho nei, a ua waiho ia o Ah Lee no keia Kau ae o Novemaba ma Waimea.
KE KANAKA SAMARIA.
Maloko o keia mau la aku nei, ua hoehaia kekahi Pukiki paahana o Hakalau e kekahi nau kanaka, a ua hoike ia i ka Makai Nui keia mea, aka, aole loa he imi ia o ka poe kanaka nana i hoeha i ke pukiki. Eia no ua pukiki nei iloko nei o ke kulanakauhale o Hilo me ka eha.
He mea pono i ka Papa Hoopae Limahana, e nana i na palapu o keia kanaka ana i lawe mai ai, - a i ole, e hele mai ke Kanikela Pukiki e ninaninau no keia pilikia o ke kanaka o kona Lahui hookahi, oiai, aole he wahi nana iki ia o kona pilikia.
NA PAA BALOTA.
O D. H. Hitchcock me J. Nawahi ka paa balota a na makaainana, a o J. I. Kaulukou a me F. Pahia ka paa balota a na Kuhina i onou mai nei; a o D. B. Wahine a me J. B. Hoaai ka pea balota ku i ka wa no ka mokupuni o Mokuola.
O na mea mua elua a me na mea hio pe elua. he mau kamaaina a kupa no Hilo.
O na inoa waena elua, he mau malihini mai kahi e mai, he mau Kolea kau ahua! He Makai Nui a he Hope Makai Nui. He Luna Helu Auhau a he Luna Ohi Auhau.
(Aole i pau.)