Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 43, 24 October 1885 — HE MOOLELO NO KA NAITA ALA-HUNA KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULULAAU ELEELE. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO NO KA NAITA ALA-HUNA KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULULAAU ELEELE.

He Kiaei ibs* n* Howw«ma ke A2ofaa* >om Hei i hui&ia, antn feaafc ī īkeu ou i* a« Hookaia 34akaid$iu I&OKUMA lIL Hc pohMā kmoka nuan! Ht*ai3rfail Hepm! Aka' H« aukaaa, a he 1 km poawai o k* ipo iaaHi. Kc oit ke aloha, aok aa ! EHILINAI mai oe ia'u meke kanalua ole, wahi a Eiina. "Ca ike no au. Aole no paha e hiki ana i ka mana o kou alelo ke hoike mai i kekahi hoopunipuni ana imua o'u ai na Mana Lani hoi. K kapa mai oe ia'u o GAKAWOLEFA, r? wahi ake kamabde opia

" A oa kapaia hoi au o Elina," i puaaa ae ai ke a ke kamka «thai hoioholona hihiu me ka malie.

Aia kekahi mea ano e iloko o ka o ke kaikamahine opio—he nx-a hoi ana i ike ole ai maniua a akahi | wile r !K> hoi Oiai ho| i& ej||(ui ana ibio vU honua, * ir.r>a % ? k|t mea leo ' ka mea nana i heoouka mai hoi me ka nanahe oke mele, a i hiki o;e heiiau ke hoohala ae a ua aea ko ke ae a ia iluna a imua hoi o kana ma!ihim naikai. aUa ike anei oe i ke ano o kela | inoa IvUNA ?" wahi a ua kamahele nei i nmau aku ai. " Ade," «-ahi a ke kaikamahme me ke ano oahaohao. 44 A ūa makemake anei oe e hahai aku au "mua ou i keia \va ? " 11 Ae,*he mea hauoli loa ia ia'u, ina hvi he niea oluolu ia ia oe." " Ina,pela. akila e hojlohe pono oe." a hakaponoaku U kona mau maka u Elina mt ; ma helehelena e houhoa ana i ka pumiai;o kona kamaaina opio, kahi ana pau ole e iuakaha ana. "Ua ia e kekahi lahui kanaka o k<;|ftu Kahiko, a o ka wa naaupo hoi, ktiahi akua wahine i kapaia o Eireina. tA i kapaia hoi eka poe Helene ma kona ano, Ka Uhane o ka noho Maluh-a ana. A mai īa manawa mai hoi ua kapa pinepine ia aku )a inoa i ke £11 Kanstiano e ka poe Roma o Elin; j he inoa hoi o ke kulana han»>hano aīle ke kiekie. A aole no hoi e kapa wal* h aku ia īnoa i ka poe u-a, a haahaa 1 oi, aka, i ka poe kiekie, a ano alii w/ie no. A nolaila, he inoa maikai a lea kou a kou mau makua i *~i iWi aku ai ia oe. ,J "Mele ; rxiahalo, a me ko'u hoomaikai kiekie nou, no kau mau wehewehe ana i ko'u inoa. A i keia manawa hoi, e hai mai ana anei hoi oe i ke ano o kou inoa īa'u ? " wahi ake kaikamahine opio me na mino aka ana iho.

"Ka ! He mea maikai ole j>aha ia, aka, e kala mai nae oe ia'u ina he mea kekahi e ano e ai kou manao ma ka'u wehewehe ana aku i ko'u inoa imua ou. He ano io no koloko o ko'u iuoa, a he mea hiki no paha ia ia oe ke hoomaopopo iho i kona ano, o Gana-wolefa : oia hoi, ma ka meheu o ka iliohae wolefa ; aka ua manao au, o ka pono a me ka poloiei loa paha o kona ano, o ke au hoiomua o ka iliohae wolefa. A me ka lana hoi o ko'u manao e lilo ole aku keia mau wehewehe ana aku la a'u i ko'u inoa, i mea e hooweliweli aku ai ia oe." uHe oiao, aole loa īa e lilo i mea no'u e weliweli ai, oiai, aole he wahi ano iki o ka ilio hae maluna ou a'u hoi e maka'u aku ai " il A i keia wa hoi, " wahi a Ganawolefi i kona ike ana aku i na helehelena ano e maluna o kona kamaama wahine op:o. "Ua hoopuka iki mai nei hoi oe i kekahi mea e pili ana i ke kaikamihine o ke Kakela Denakadofj, a o ka lima aloha hoi nana i hoopakele i ke ola makamae o ko'u hoaloha, a aia ' ihea hoi ia, a pehea hoi* ke ano o kona! noho ana?" Ua kali iki ih > !a o Elina no kekahi!

mau minote, a pane aku la : u Ae, no ka pono o ka mea nana i hoopakele i kou hoaloha, ke hahai aku nei au i kona moolelo, a me kekahi pilikia e kau mai ana malnna ona, aua kokoke ioa io mai no hoi e popoi mai ona. A e hoike pau aku no hoi au imua ou me ka manao e loaa mai no na kokua ana mai ia oe mai ma kou aoao."

A i Kela manawa no hoi, ua pane kokc aku la o Ganawolefa: " Ina ua manao oe e paulele mai maiuna o'u, raa kou hahai ana mai i kona moolelo, a i kona pihkia hoi, rae ka luanao ana mai e ioaa aku paha he mau kokua ana ma ko u aoao, alaila, ke hai aku nei au, aole e kaia ko r u manao ana iloko o,u no ka uku ana aku iaia no kana mau hana aloha i kekahi hoakanaka—a he manao kanalua no hoi ko'u» aole no paha olua i hoomaopopo iki i kulana īkaika oua kanaka la a olua i hoopakeleai"

Ma keia manawa ua loaa mai la na kokua aloha ana me na hoohiki manaopaa ana no ke kala ana ae i ka iao e kau mai ana maluna o kona hoaloha EUka, mai ka malihini opio Ganavrole« ta mai Oiai hoi mai ka wa o kona ike ana ai i na hdebe!ena hauliuli o ka Naita Pasekala oanāwole£». a o ka Naita Ala Huna hoi ma ke kakela, a

ua iiio ia i mea hoehaeha mau i kona puuwai, a akahi hoi a loaa ks maha ma o kona lohe ana i na olelo paa o ke ko* kua mai ke kamaheie maikai mai imua j ona. A hahai aku la no hoi ia ika [mooieHo ke kaikamahioe o ke K&keU dena hoi, kona iaweia ana mai e ka Barona ame kona hookama ana aku hoi īaia, e iilo oia kekahi o kana mau keiki; ko iaua hoopaiau ia ana, ame ke aioha paa i kukuni ia i ko laui mau puuwai, a aole hoi mea nana e wehe ae ia hipuu paa mawaena o isiua. Hai pu aku la no hoi ia no ko ka Naiia Aka vona Morina mai ana, ame kona make ana; ame ka hana wale a ke Dake Nui, a oiamai hoi ke kumu nui mai o ke ; a pilikia i kau mai maiuna o ka nohea o ke Kaktia ; a me ka hiki koke ana mai no hoi o Sir Pasekaia Danawv»icfa i ke kakels» mahope koke ino no hi>j o ka ans» aku o ke kino o ka Na u hapauea ma kona wahi hoomaha moe kau moe hooiio.

lioko o keia manawa a pau a Eiina i hahai aku ai i ka moolelo o ka iede pomo o ke kakela, me ka moakaka & me ka maikai, ua haka pono mau aku ko Ganawoiefa mau maka uhuli maluna o Eiina, me kona hoolohe pono ana hoi i na oielo a pau i puka Ynai mai ko Elina waha aku, a kulou īho la kona poo iiaio me ka noonoo nui ana paha no na mea a pau i hoikeia *aku imua ona. A mahope iki iho, ua aea ae ia ia iiuna a pane aku ia :

"Ae ! Ua maopopo loa la'u ua ike oe i ke ano maoli o ia mea he aloha." Me ke kaulua ole, ua pa-e koke aku la ko Elina leq..: .."..4?» • he.oiaio,. no au ia mea he aloha. O ko'u makūakane Wale no ka mea hookahi a'u i aloha nui ai mamua o na mea e ae a pau." • Ma keia pane ana aku a Elina me ka hikiwawe, aole hoi ia i homaopopo aku i na ouli i omalu iho maluna oko Ganawolefa mau helehelena, a me ke ano hoi o kana olelo i hoopuka aku ai no kona ike i ke ano o ia mea he aloha —na ke au paha o ka manawa e hoike mai i ke ano o ia mea pohihihi. " Aole anei he mea e ae kekahi ? Aole no anei he mea okoa ae kekahi au i aloha ai, a i kou wa e lohe ai i kona leo, e hikilele ano e ae no oe me na koni ano e ana hoi i kou puuwai ?"

I keia manawa hoi, ua ano puiwa ae la o Elina no ka ninau ano pohihihi i waihoia aku imua ona e ka malihini Gjnawolefa, a noho haalulu iho la ia no kekahi manawa, e noonoo ana hoi nokanameae pane aku ai; aka, ma na nanaina oka malihini īmua ona ia wa, aole i loaa ae kekahi roea nana e hoaleale ai i ka waihona o ka inaina i oko ona, a pane aku la ia me ka leo waliwali: ' Ua manao au, ua ano kuhihewa paha oe. Oiai ona koni ano eau i hoopuka mai nei aole paha ia nie a'u i ke»a wa." I keia manawa i pa-e aku ai o kei<» mau olelo ko El na lehelehe aku, au kihuli ano e ae la h'ikoG«nano !cf«i mau heleheleua, a ua like 1 a h<»i ia me ka nani ona {.aia lewa i ka wa e waiho kalae ana. A pane aku la ua kamahele opio nei: ' E ka lede maikai, ke n?noi aku nei au i ka oluolu o kou puuwai e kala mai oe ia'u no keia mau kakaiahili olelo a'u | ia oe no ka wa loihi. Ake haawi aku | nei no hoi au i ko'u mau hoomaikai ana ia oe no kou hoomanawanui ana iloko o na kukai oielo pu ana me a'u me ka maikai, a me kou ae ana hoi e hoolauna aku ia ? u iloko o ka moolelo o kou hoaloha £lika o ke Kakela Denakadofa * hopohooo ole, —a oia ole no hoi au e hoohali . . iiana ana i kona pono, a me ko'u makaala pono ana hoi no kela Naiia puuwai eleele." U A, eka sir maikai! He manaolana no anei kou he hiki ia oe ke hoopakele ae ia lede mai ka piUkia e kau mai ana maluna ona ? 9 waht a Elina i pane aku ai me ka hikiwawe. "E hoao ana no au me ko T u ikaika a pfiWL u Aka, pehea hoi, ina ua iilo aku ka hilmai ana oka Duke Nui iaia, $ o ka mea hoi nana e kokua iaia? M **E pono e ikekoke ia ke I)uke Nui. Oia hoi e hele koke aku kana aioha o Ilaneka, t ke kulanakauhale o Badena, a ua manao oo hoi au e loaa no iaia ke £> jke i kona halealii i keia wa."

U E hde ana rto ia. Mai haU no u ioa aole i* i hookau! ;a īa n j ka make a me j»r»a i ka iupauea—S*r Akj vona Muīua."

"Ina p»*la, *UiH ; S liele o iianeka e kamaHlo pu meke Dokc, a owa» lt puwale. a puuwai eleeie hoi—Sir Pasekali Oanawoleia. Kc ole no hot au e kuhihewa» a oia ka u e puana ae nei: eia kekahi aie nui ke waiho nei, a he mea pono hoi ia maua e imi koke i kahi e hookaa tku al Ake hai aku nei au ia oe eka lede maikai, e hoolana i kou manao no kou hoaloha, oiai ke hai paa aku nei au imua ou, aole ioa e hooko ia ia manao elwle o i* Naita maluna o ke kino hala ole o ia lede maikai. A ina hoi eae mai ana oe. ke nonoi aku nei au e hookuu mai ik'u i keia mauawa, a e &Ukai aku hoi oe ia'u i kahi o kuu hoakha Toliban* t i ike aku hoi au iaia,"

"Ua maik.ii ! Mamuh hoi o kou hoi!:e pau ana mai ia oe iho imua o'u, a ua ole hoi kurru c kanaiua ai o ko'u manao, a nolaila, aole no a'u mea e hoomakaukau ai i ke kuhi* kuhi ana aku i kahi o ka meapoino; o ka mea hoi a'u i olelo paa ai, aole loa au e hoike aku iaia 1 kekahi mea e."

" £ hoopomaikai ia mai oe e Na Lani eka lede maikai," wahi a Ganawoleia i puana ae ai me na nanaina hoalohaloha maluna o kona mau helehelena opio, a pane hou aku la. u Va ike no au ua malama [>ono loa oe i na mea huna me ka hoopono nuL A mai hahai ole io mai no paha oe la'u, ftia ao!e i komohia loa aku kou hiiinai ana mai maluna o'u iloko o kou puuwai maemae. A tlike hoi me ka<i mau hana maikai ana iiuua o'u, pela no «i ii, i na i« a pau o ko'u noho ana*

I ka pait ana o keia mau olelo a r »a. nawolefa, ua hoomaikai aku la k*. *«»i-

j kamanine opio me na miuo hoouiāiue i ana, a alakai aku la ia i ka malihim f :.a kc kua oka hale ; a hiki aku . hoi 'aua mawahoponoo kc keena o kuhi u ae kanaka eha e waiho nei, t a knfc:kuhi aku la i ka puka i kana maiinin:, a - 'elo aku la laia e wehe ;« ,o«no aku hoi iloko. A hele aku la e r auawolefa a hiki i ka ipuka, a wehe m hoi, a ua hemo koke aku la me ka hakalia ole, a o kona korvo aku la no ii iloko. A pani nou la mai ia ka puka me ka malie a nakeke ote hoi, a aole no hoi i liuliu iho, ua lohe aku ke kaikamahine i na leo hooho hauoli mai ke alii powa mai o ka Ululaau Eleele, a i panai ia hoi me na mapuna ieo waianuhea o kona kokoolua Ganawolefa,

A huli hoi aku la o Elina i kona wahi mua mamua pono o ke alo o ka hale, a kii aku la la i kana mau mea hana owiliwili lopi a noho iho la ilalo maluna o kona noho, aka aole ia i hoomaka koke aku'i ka hana ana, Oiai, ua hoholo ae la na koni ano e ana a puni kona kino—he mau mea hoi ana i ike ole ai mamua, a ua like hoi me na kui e houhou ana iloko ona. A noho iho ; a ia me he la aia ia iloko oka hihio, a u{ oi ae la ia i kuna mau maka, a paa ae la kona lima ma kona houpo. A n.j kekahi wa ano loihi ioa keia hoonanea ana o ke puuwai palupA . ilo'<o oka hihio moeuhaoe ana, me kona olelo ana iaia iho :

"He oiaio, he kanaka kulana maikai maoli no la. Aole no hoi ia he powa io maoli—a me he mea la no paha, he moolelo kona i piha me na mea hoopohihihi, a hoopahaohao he nui; a roe he la no paha ua imihala ia oia me na mauao ino ia ana e kona poe hoaioha, a no ia mea paha ke kumu mai o kona iilo ana i keia hana he powa. A he oi aku no hoi a o ko'u hauoii ina la hoi au i ninau aku nei i kona moole)o, a ina no ua hahai mai ia ia'u me ke kanalua ole~a e manaoio no au i na mea a pau e puka mai ana mai taia mal" He mokuahi mai Kikane mai ko ki ia apopo He manuwa Kukini aku mai, wahi a na lono; he huakai hocj>onopoao \ | He kipu ma Huehue iLi Poalua rei i i h va e hookomo mai ana 1... mokuahi Maluiani Hauie hou kakou me ka moolelo o ka anela o Tonerika i :-"h 9 a Wia pule ae paha. Ua hoopnka liiUi aku m&w i ht kumuhana ma keia aoao Uo ka nui o kekahi mau manao e