Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 40, 3 ʻOkakopa 1885 — PANE A KE KULA SABATI O KOHALA AKAU IA ULUMAIALII. [ARTICLE]

PANE A KE KULA SABATI O KOHALA AKAU IA ULUMAIALII.

(Koena mai kela pule mai.) E ku malie anei makou me ka nana wale aku i na malihini me ka hoomakaukau ole i na mea e kokua aku ai no ka pono o ka malihini ? A pela makou e konīo ole ai iloko o kau mau olelo awahua me ka manao mo. He keha, a he haakei, a he hookelakela ? Eia nae ka inea kupanaha ia oe, a e lilo ana paha kau olelo i elua mana; he ma na no ka hoahewa i ko Kohala nei no ka maikai o'.e o ka malamaia ana o na malihini, a he mana e mahalo ana i ka maikai. Pehea keia ? Ua manao paha oe ia J. Kaai a me kana lede, aole laua he mau lala no keia Kula Sabati, a o ka laua hooieipa ana ia oe a me kou mau hoa malihmi a oukou i kakau inoa ai malalo o kekani leta mahalo ia laua, aole ia hookipa ana na keia Kula Sabati ? Ua olelo oe ma ko papa hoike popopo a helelei wale, he uilani me ka manao haakei ka Kohala nei keha ana e pau ana ko lakou aie ia Kau, aole nae 1 pau ia aie. Kuhihewa loa oe me kou laiau nui. Ina no na hookipa ana a ko Kau poe ia makou kou hilinai ana ua aie makou, a ua hooknaia iho nei ma na la i noho iho nei ka Aha Euanelio a me na Kula Sabati, aole nae i pau, aole hoi i oi aku mamua o ko Kau hookipa ana. Penei e maopopo ai ua hookaaia a ua pau : No ko Kau hookipa ana ia makou. 0 Hamakua, o na Kohala nei, o na Kona, ka ko Kau poe i hookipa ai, me keia mau mea : Poi, bipi, puaa, kope, ti, palaoa, meaono, waiu, waiu bata; ine keia mau mea a pau i haawi ia mai ia makou, ina o ko makou aie io keia, oia ka makou i panai aku ai i na mahalo kiekie. No ko Kohala hookipa ana ia Kau, na Kona, Hamakua, Hilo, Maui, Oahu, me keia mau mea i hookipaia ai : Poi, bipi, puaa, i'a, kope, ti, palaoa, waiu, waiu bata, O keia ka makou mau mea i hookaa aku ai i ko makou aie ia Kau, ina oe e hoohalikelike ana 1 ka makou me ko Kau; alaila, e olelo mai paha auanei oe, mahea iho la ka oi ana o ka oukou hookipa ana ? E nana aku oe i ke Kula o Hilo, ke Kula o Paia, Maui; ke Kula o Kaneohe ma Oahu. Aole keia mau Kula iloko o ko Kau anaj a m?v keia mau Kula i oi ai ka ke Kula Sabati o Koheila neihookipa ana; no ka mea, o keia ka'u mau hoakeka ana e pili ana no

kainiiāii mea i olelo ai o ko Kt>hahrkt i aie, a na Kohala nei ka hookaa aie Elike me ka'u olelo mua, aohe o raa kou hilinai maluna o na mea i hooma kaukauia e ko Kau poe, ina o ko lakoi leo kahea ia ia makou e hele aku, alai la, aole, aole hookahi e hele ma ia lee kahea. Auhea la ka leo nana i kahes 1 na Kula a pau o Hawaii Komohana i me Hawaii Akau e noho tna Waiohi nu ? Eia, oka leo uka Ahahui Eua neiio a n e ka Hoike Kula Sabati e no ho ::na wn Waiohmu. Ma keia hui ana o ka Aha Euanelie a me ka hoike o na Kula Sabati ma Waiohinu, Kau, i lilo ai i ko Kohala nei Kula Sabati ka hēlu ekahi ma ka nui o na hauinina mai na keiki a na makua, mamua aeonaKula a pau i akoakoa mnlaila. Pela e ike ai oe o Kau ka 1 aie ia Kohala nei, a o Kau ky i hele mai nei e hookaa iko lakou aie ia makou, no ka mea, na' makou i hoopiha aku ia Kau, kokoke elua haneri, a na Kau hoi.i hookaa mai nei kukoke e)ua haneri. Oia iho )a ke ku muhana i manaoia e hoohui o ka Aha Euanelip a me na Ku!a Sabati, he mau mea kokua wale mai no ka ai a me ka i'a no ka hana i makemake ia. Aole e iike me kou manao ka hilinai maluna 0 ka ai a me ka i'a. a haalele Ike kumu o ka hana. Nolaila, o ka poe a pau 1 hele mai malalo o ka hoike hui Kula Sabati mai Kau mai, a mai na Kona mai, aole lakou kaniuhu elike me kou kaniuhu. Ina no hoi he poe kekahi i heU- mai malalo o kou alahele, alaila, he oiaio paha ia. Eia hou keia, oka hoohuiia ana o na Kula Sabati ma kahi hookahi, he hana waiwai ole ka, a he hana hoopiiikia, a he hana nui ka poe make ma keia hoakoakoa a»a ma kahi hookahi, a me pu mai nei i na Kahunapule, aole ka make han;i hou me keia. Kupanaha ka puka ana o keia olelo nahesa ma ko Ulumaialii waha, no ka mea, ma kana mau olelo a pau e puka mau nei ma kana pepa Pae Aina, he mau olelo hoopono wale no, e ao mai ana i ka lehulehu. Ma na helu oka Pae Aina i hala aku nei i kela mau pule aku nei, ua ike au ma ia mau pepa e hoike mai ana i ka nui o na make o ke Kulanakauhale 0 Honolulu i ka mahina hookahi, pela mai nei no a- hiki i keia helu 36 o ka Pae Aina, ma ka itamu o na Nuhou Hawaii, ua hoikeia ma kau wahi o ia ihimu, ka nui o na make o Honolulu nei no ka malama o Augate i hala, he 28 kanaka Hawaii, 5 Pukiki, 4 pake, 1 Kilipaki, a me 2 o na lahui e ae; huina nui o na make, 40. No ka hui ana anei ma Kohala nei keia mau make i ikeia maluna ae nei, a 1 ole, no ka hui ana paha ma kau wahi e kukulu ia ai 0 na Aha EUhnelio a me na hoike Kula Sabati keia mau make i hoikeia maluna ? No ka mea, ua oleloia aia ma kahi e hui ai, nui ka pilikia, nui ka make; aka, aole nae kela mau make i hoikeia maluna ma kahi i nohoia e na Aha Euanelio a me na hoīke hui Kula Sabati. Ma keia wahi hou e ike ia ai oka popo 0 ka papa hoike, he hana ka ra ke kanaka, aole ka na ke Akua. Aole ka i noho pu ke Akua me ko Kohala nei poe, a me na hana hoike Kula Sabati ma Kohala nei. Nani ka hookiekie oka naauao i hoohui ole ia me na hana pono; me ka ike no ka o na maka elua i na mea i hanaia ma na la hoike elua, aole hana ia nana e kue ai i ko ke Akua makemake, aole ka hula, aole ka inu rama, aole na pepa piliwaiwai 1 hana ia maloko o ka hale lole nui i hanaia i mea e kokua rpai ai i ka ke Akua hana, oiai na la hoike e noho mai ana ma Kohala nei, eia ka he hana na ke kanaka. Ina 0 kau papa hoike ahe papa hoike kau no ka Akena i na Kula Sab;iti o Kau, na Kona, Hamakua, ame Maui mai ame Oahu, ma ka makaukau ma na haawma hoike oka la 22 a me ka la 23, a oia kau papa hoike i ha na ai mai ka mua a ka hope, alaila e apono aku ana au i kau hoike, a malaila no ka hilinai o ka manao no Ue ake e holomua na hana pono iwaena o ko kakou mau Paemoku. Aole o kou manao hookelakela ma na mea ai a haalele i ke kumu o ka hana, me kou ike no 1 ka nui o na malihini i malamaia e ko Kohala nei poe, kdkoke ehiku haneri. Nolaila, me keia mau hoakaka maluna'e e īke ai oe, o Kau ka i aie ia makou, aua hookaaia mai nei. 0 Kohala nei ka i like me kau ma na mea ai, aua hookaa ia aku nei. Nolaiia, inahea ka like ole o ka ko Kau me ka Kohaia nei ma na mea ai ? Eia ka haina, ua likfc no a like, aohe oi aole emi. Mahea ka 01 0 Kau ia Kohala nei ? 1 Ma ka nui ona haumana mai na makua ana keiki. 2 Ma ka nui o na ninau Baibala ame na himeni. Ma keia mau mahele i ike ia ai o Kau ka i lanakila ia Kohala nei, a me na Kula Sabati e ae a pau i hiki mai i keia mau la hoike. Ina ma na mea ai kou manao a me kekahi paha o Kau a me na Kona, malaila ka ai ana, kuhihewa loa kela manao, [Ua nui keia.] Kula Sabati o Kohala Akau,