Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 36, 5 September 1885 — KE KAMAEU IAKA KOLOHE KA MEA NANA I HOOPUEHU LIILII KE AUPUNI PUAHIOHIO. [ARTICLE]

KE KAMAEU IAKA KOLOHE

KA MEA NANA I HOOPUEHU LIILII KE AUPUNI PUAHIOHIO.

£2T/ i m fruirij * i:t ManĒwa.'ttßk I ke au o $-ira Pauka l e noho a : ia maluna o ka hanohr«no o ka noho mana ana maiuna o ke aupuni Puahiohio. he 2,0c0 makahiki mamua ioa aku o ka hanauia ana o na paemoku Hawaii, a he eepa ka nui o na kanaka o luna o ua aupuni nei, me na ano holoholona kino hoopahaohno i ike ote ia i keia \va. A aia raa kekahi aeao o ua aupuni nei, e noho ana kekaai niau makua elekule īlihune loa, me ka laua wahi kamaeu e noho ana me laua. a ua kapa aku laua i koua inoa o laka Kelohe, mamuii o kana mau hana koiohe ino i na wa a pau, a o ka puni ia a keia wahi eu. A r.o ke kena o na wahi makua iaia ua kipaku aku la laua iaia e heie loa mai ka hale aku no ka wa pau oie me ka manao hou oie aku hoi he 'maumakua iaua, a e heie ia e imi i j kona wahi e noho ai, o»ai ua koko'<e i laua e make i kana mau A'o'ia !«no o laka Kolohe ! Kipakuia !

I k.i wa i kipakuia ai o laka Kol'nhe, aole i lilo he mea e hopohopo ai nona, aka ua liio ia he mea lealea iaia, a leiele ae la ia mao a maanei, a kii aku ia ia i kona mau wahi pono a paa ae la ma kona iima, a lele aku la ia e haawi i na muki hope loa ana ma na papalina 0 kona mau makua, a haalele iho ia ia 1 kona home oiwi no ka wa pau oie, a tele aku la ia no kahi e loaa ai kona noho ana. E heie ana oia ike ao a rc>e ka po, e aloalo ana ma na ululaau, e pii ana iluna o na puu, a e au ana hoi

ka a na. laau kana ai. He hookahi mahina o keia hele auwana ana o laka Kolohe a hoea āku la ia ma ka hale o kekahi luahine. Aika wa i ike mai ai ka iuahine nona keia hale iaia nei, ua ninau koke mai la ia i ko laka makemake o ka hiki ana oialaila, a ua hai pokole aku ia keia i kona moolelo me ka hoohaule ana ma kau wahi, me ka hai ana aku i kona inoa o Aka Hooiohe.

A ninau aku la keia i ua luahine nei ina he makemake kona iaia e noho me ia a e hana ia me ka hoolohe pono ioa i kana mau kauoha a pau. Ua aka hep.e iki iho la ka luahine a hai aku 1a ia la)La Kolohe e hoomakaukau no ka noho ana me la. A lawe aku la ua iu ahine nei e hooikeike i kana kauwa i na mea e hana ai, rne ka haawi ana i wahi e moe ai no laka. Aua noho o Aka Hoolohe me kona haku me ka hoolohe pono loa i na kauoha a pau, a i like hoi me ka loli ana o kona inoa.

A hala ae la ka makahiki o ko laua noho maikai ana, me ka makemake loa o ua luahine nei ia Aka no kona hoolohe pono loa iaia, a me kona eleu, ua ulu ae la ka manao iloko o ua luahine nei e haawi aku i makana i uku no ko Aka Heoiohe noho hana ana me ia. A ma kekahi la ua ninau aku ia oia ia Aka Hooiohe, i aha la kana e uku aku ai iaia. Aua hai aku la ua wahi kamaeu nei aia no i kana mea e haawi mii ai. Nooneo iho la ka luahine i kana mea e haawi aku ai.

Ama kekahi rnau la mai, ua kahea aku la ia ia Aka e hele mai imna ona. A i kona hiki ana aku imua ona, ua haawi aku la ua luahine nei i ka uku he wahi pu, me ka hai pu ana aku ia Aka ike ano o ua wahi pu nei; eki no i kana mea e naakemake ai e ku, a aohe kau e hala ai. Lawe aku la o A\z i kana makana me ka oiioii, a he;e koke aku la ia e hoao ike ki ana i kana mea e makemake ai, ina he oiaio ka ka iuahine i hai mai ai, a i kona ki io ana i kekahi wahi inanu, he Gia3o ua ku aku ia a make loa, a i kona ho:>kau wale hou ana aku no i kekahi mea o ka maalo ana ae mamua ona, ua ku aku la co a haule ana ilalo he nalo. Ua Ulo loa keia wahi po i mea punahele loa ia Aka Hoolohe, a mahope ho ua oi loa aku kona eleu ma na ha a pu a kona haku e htairi aku ai iaia e ham.

A noho no laua me ka oluo!u a haia hou ka makahiki, o ka lua hoi keia o ka makahiki o ko Aka Hoolohe noho ana me ka luahine. Ma kekahi la ua ninau hou aku la no ua luahine nei ta Aka, i aha la kana e uku heu aku ai iata, a ua hai hou aku mo o Aka elik% no me mamua, aia no i ka mea loaa mal 1 kekahi mau !a mai ua kaW alu» la ka lnahiw ia Aka a aaa

imua oni: a haawi hau 'a \ka lua o kana makana i uku no ka lua o makahik? o ko Aka Kolohe neho hana ■: ana t ola hoi he wahi piU kuolo; has j aku ia ka iuahin? i ke ano o ua wahi! piU nei, be hiVi ke hcy>kani la « na! pot a he pila i a e kanī ae ia me ka teo henehone ao na mea a r t xiu e lohe mai sna i kona kani ana, e U'kle wale nui no lak»>u elike me ka loihi o ka wa e hookam'u ai ua wahi pila kuolo nei O ko Aka Hoolohe Uv?e aku !a no ia i ua wahi makana kupaianaha nei, a ; hele aku la e hoao i kona kani honehone ana. He\e aku la ia a hiki ina kaIhio na moa e hele ana t a kuolo ae la i ua \rahi pila n?i, a he oiaio ua lelele mai la lakou, a ua nui ioa ae la kena iealea no kana mau makana kamahao, a kapa iho !a ia i ka inoa o kana piia o Su Flai, a o ksna trshi pu' hoi o Bulukouka, a ei ioa aku ia kona hoelohe ana i kona hakn iuahine kupua.

Noho 'nou aku la iiua no ka wa loihi me ka maikai, a ma kekahi la ua hele aku la o Aka Hooiuhe me kana wahi pu o Buiukouks, i ke ki leaiea ana i na manu maioko o na ulubau, a ma na kula wai, a hiki i kona hoea loa ana aku i ka hale oke kiaaina, kahi hoi i paapu nui loa ia ena nanu. Alaaiawa ae ia o Aka mao a maaaei. ma paha he mea kekahi e keakea mai i kona ki lealea ana 1 na manu, a ua ike aku ia ia i kekahi h A oiaha epapaana i ke ki wale ana i na manu e lele ana maloko o ka pa o ua kiaaina nei, i kuniia ma kekahi kumuiaau. A ua hauie iho la | ko Aka Hoolohe manao lealea, a hoomaka aku U ia e huii hoi, aka, ike aku la ia i kekahi wahi manu e lele mai ana a kokoke aku ana e komo iloko oka pa. I keia wa oia i kau aku at i kana pu i.i Bulukōu«ta a ieu aku la, a rio ka ikaika ioa o ka iele ana o ka manu ua hauie aku la maioko o ka pa, iwuena hoi o kekahi opu iaau ku-ku, a ike koke mai la na kiai, a o ko Aka haia ia mai la no ia, oiai ōia e holo ana me ka mama nui i loaa iaia, a hiki i kona hoea loa ana i ka hale. Ia laka Kolohe no a hiki i ka hale, ku ana no na uhai a hopu ia iho la ua wahi eueu nei.

I ka wa i lawe ia aku ai o laka, aole ia i poina i ka lawe pu ana ia Su Flai kana pila kuolo. A hiki aku la lakou imua o ke kiaaina, a hai mai la ia i ko laka hewa no ki ana 1 ka manu ma kona pa, a o ka makamua ioa keia o ka hana hewa i ike ia ma ke aupuni o Puahiohio, nolaila ua hoouna koke ia aku la ka iohe ia Sma Pauka, aua kuahaua ia aku la na kauaka a pau o ke aupuni Puahiohio aohe mea koe, e akoakoa ae ma ka halealii, no ka nana ana ike kolohe mua loa i haoa ia. I keia wa i kii aku ai ke kiaaina i ka manu iloko o ka iaau ku-ku, aka mamua o ka loaa ana aku o ka manu iaia, ua kuolo ae !a o laka Kolohe i kana pila, o ka lelele ae la no ia o na poe a pau, a me ke kiaama hoi e lelele ana iloko o ke opu laau ku-ku, a ua nahaehae ae la kona lole me ka paholehole pu o kona maka, e olee hina kekahi kiai iiuna o lakai, a pau ke kani ana oua wahi pi!a kuoio nei, o ka pau ae ia no ia o ko lakou klele ana, a lawe ia aku la o Su Fiai mai ia laka Kolohe aku.

Mahope iho o ka puka ana mai o ke kiaaina niai ke opu ku-ku mai ka piha i ka inaina, ua hoemaka koee aku ia lakou e iawe i ka lakou pio i ka ha lealīi no ka noonoo ana i kona hoopai. A hiki aku !a lakou nei i ka hatealii,,a *u ana o laka imua o Sana Pauka t me na kauaka a pau oke aupuni Puahio hio e makaikai ana ia laka Kolohe kt kamaeu. A mahope iho oka hoo!oht ana o Sana Pauka no ko laka hewa, ua hoopai ia aku la la e make a hanafta kona io i na manu. A uwa ae la ka piha, aka zo!e i hopo ibo o laka Kolohe.

I ka wa i k)he ai ua waht kolohe nei i kona hoooai, ua uoi aku la ia ia Sana Pauka i kana piia kuolo oo ka hookani ana no ka wa hope loa a make aku ia, a ua le mai la o Sana Pauka, a haawiia mai la ka pila. I keia wa i ike mai ai ke kiaaina a anehe mai laiae kle mai a kaili aku i ka pila, aka, ua kuolo se la o laka Kolohe me ka wikiwiki, a o ka !elde ae b nn ia o na poe a pau, a e hookuikui ana kekahi i kekahi» a uā kuupau ioa iho !a o laka Kolohe i ke kani o Su Fla» t ia wa i hooleilei ia ai na mea a pau i o a ta nei a hiki ole ke hoomaopopoia kekahi roea t a ia wa oia i hopu uku at i kana pu ia Balakouka, a puana ae la ia me ka ko nui; Kou ikaika/a me kou mana e Bvluk.ouka ao ka la hop* ioa o liiU K.OIOHE

ou ke aupnni Puahiehio. aia manava no o;.i i ki ae ar a kani ae U ua pu nei me ka ieo mii, elike rrc na hekih he umikunuaulua, a puehu liitit ae !a ke aupuni Puahiohio we na poe a pau maluna, a heWUi aku u kor>.A nau arv na nsao » maaeeī aa\unt k>\ h.mua, & 0 lā hopem ia hio a me na mea a pau matuß3, i m»f* ia manawa mai i ike ia ai k.\ puahiohio ma na wahia pau, aele hoi nuuma aku. NolaiU ua naWwale loa o laka Kelohe, me kana pila o Su Flai, a me Bulukouka kana pu kupua a hiki i keia ia, a o ka hopena no ia o kona moolela Ti pi hoio kaaa