Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 32, 8 ʻAukake 1885 — Ka Moolelo Kaao Nani! o TONERIKA! KA Anela o Mekiko. [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao Nani! o TONERIKA! KA Anela o Mekiko.

Ka mea i oleloia, ka o oa mauna Anede, a o ka mua lo«i fci3i o k* mea oana i haaheo ka leklii me kc kalaunu o ke keiki alii Beriala. Hoopukaia e ka Haku Moohlo kaulana Mose Manu tio ke &'uokoa. Manao Hoakaka: —E na makamaka, na hoa'loha. ka poe no a pau e lawe ana i ko kakou Kiloliana: aloha ou- % kou—Eia mai ka Anela o Mekiko me kona oiwi kamahao, a kilakila o kona kulana, ke hele aku nei oia e hoike i kona moolelo nani 3ua ole imua o ka lehulehu e lawe ana i ke Kilohana Pookela, ka nupepa oiai he malihini oia imua o oukou, a he mea i kau nui īa no kona aku i na !a i hala ae nei ma ko kakoii nupepa nei, a he mea oiaio eia mai oik ke oili pulelo aku nei ke ahi o Kam&le, a na eukou e wae a kaupaona e lilo no auanei oia i hoa kuwili p» me oukou ma na home, a e nanea oukou me ia me ka piha i ka hauoft rfo kana mau hana a pau , a e ike iKo no oukou i ka hi i kapa ia. aku ai oia Jie anela, he inoa kamahao, aole oia herjanela na ka mana lani i hoouna mai $ like me na anela i hoikeia ma ka buke nui, aka, he inoa keia 1 kapaia aktfe ka mea nana i ike mua ia Tonerika e lele ana me kona lio e lele ana me kona lio mawaena 0 na pali kahako, kahS e hiki ole ai kekahi mana kanaka ke heaano aku malaila a hoao e hana pela, a ua lilo no hoi n.a hihipea o nafjlulaau i mea ole loa i ka mea nona k»% a"he moolelo 1 pau nui aku la i ka hala mao, a no lakou hoi na kino e hiamoe malie la ma Maunaala. He mau moolelo kaao keia ma ka olelo Paniolo; e like me ka moolelo o Toneiahuanu ma i hoopuka ia ma ke Au Okoa. He mau moolelo keia i malanjaia e Petero Y. Kaeo ame Enosa Kawailepolepo, nolaila, he mea mau no hoi ma ka moolelo o na kaao, aole ia e moe kahi ana ma ka olelo, e hele ana imua a huh hou i hope, a ua mahele pono ia ka olelo ana ma na ole lo ano nui, a ku i ka naauao, a i panai ia aku na olelo maikai; nolaila, e hoomaka kakou i ka mea nona keia ilihia HELU I. UA oleloia ma keia moolelo o ko Tonerika makuakane, he kanaka oia mailoko mai o kekahi lahui llikini, he poe noho ma na kuahiwi a me na ululaau, he lahui hihiu a he akamai i ka pana pua, a he poe no hoi i paulehia ma ka hololio, a no lakou na mahele ekolu penel : Ka mahele mua, oia ka poe e noho ana mauka loa o na mauna. I ka wa mehana o ka aina, noho wale lakou ma na ululaau, a hiki mai i na mahina hope o ka mehana, e eli no lakou i lua nui a hoolako i na mea a pau no lakou iho, no ka mea e uhi paa mai ana ka hau maluna o ka aina. O ka lua o na mahele. ua like pu no lakou ma na hana ana, aka aole like ma ka noho ana a me ka lakou olelo. O ke kolu hoi o na mahele, o lakou ka poe hui pu me ka lahui Paniolo a no lakou hoi ke aupuni o Mekiko, he poe oluolu iki mai hoi lakou. • j I kekahi ia ua hoea mai la he mau j tausani Ilikini maluna o na lio a i lak© | i na mea kaua mai na lalani mauna o Anede, o ka !ahuj keia o ka mahele i i hoikeia ae !a maluna. Hoea mai la !a kou ma ka aina kahi a ka mahele eiua o na IHkini e noho nanea ana me ka manao o!e e hiki mai ana he kaua me luku nui ia kikou, a r.o keia manawa ua ala ae li m manao pioo i keia lahui me ka puapwahulu nui; aia hoi ua ku koke aku la lakoif irmia o na enemi a hoomaka iho ia ke kaua ana, a no ka la a me ka |x> hookahi keia kaua asa a ma ka wanaao ana ae, ua auhee nui ae la ka lahui ma ka hapalua o ka aina, a oia ka mahek e!ua o na -i!:ki»\i. a h!c» ka aina ia lakou. Ua hele loa aku no hoi keia kaua ana a hiki i kahi o ka mahele ekola o na i!iku*t I ka lohe ana o kek lahui i ka leo o na ilikmi e waiaau ana iloko o na laau a e halulu «m na kapuai lio me h<; haiulu 2.na la no ka nalu e poi ana t na kumu pab» a no keia kumu oa hele

aku la kekahi poe e hoomakakiu oka ka maheie ekolu, a i ua poe kiu la i hiki aku ai imua o na enemi ua ike 10 lakou ia naea, nolaila ua emi hope mai lakou a hiki ma na hale a halawai pu me ka lehulehu a me na alii, a no ka wa pokole ka liuliu ana o na mea kaua a hele aku la imua o na enemi, a no ka wa ]x>ko!e no hoi keia kaua ana ua kaa mai la ka lanakila ma ka aoao • ka mahse ekolu, a e ahu jpaok >Vj ans( ns lako 'kaiia lie nui mi ke kāhua.' na kino make a mahunehune me ka weliweii. (Maanei e kali iki iho ai ka mea heluhelu no ka hooili kaua nui a na Ilikini a ua hiki hoi ia'u e hoike aku i ka mea non i keia nanea me ka walohia, a o ko kakou hiki ana aku no hoi keia i kahi i ike mua ai ka anela i ka malamalama o ka la, a i hoalii ia iho ai oia e ka nani a me ka malaelae o ka maluhia a hiki aku ai hoi oia i na anuu o ke kiekie a me ka hanohano.) I ka wa a ke kaua e haluku ana iwa ena o ka mahele ekolu o ua poe iiikini nei, o keia ka manawa a kekahi]wahine e nahunahu hapai ana i na kuakoko o ka hanau keiki, a oiai hoi kana kane e puili pu aku ana me kana wahine iloko o ka pilikia, ua kupu ae Ia ka manao o kana kane e haawi aku i kona ikaika a pau e hookaawale aku i ka make wehweli a na enemi e kau mai ana maluna 0 laua, a no keia manao ana i hooholo iho ai, ua haawi aku oia i kona aloha hope loa i kana wahine, a lalau aku la oia i kana mau mea kana a iaia e huliu ana, ua lohe koke aku la oia i ka leo o ke keiki e uwe ana ma ke alo o kana wahine. O keia no hoi ka manawa o na enemi i hiki mai ai imua ona, a he wa kupono hoi keia ana e hoike aku ai 1 kona kulana ikaika io maoli, a hookuu aku la oia i na pua mai kana kakaka aku rne ka eleu nui. No ka wj* pokole loa keia hoohana ana ona i kona ikaika i haawi pau aku āi no ke pale ana i ka make maluna o kana wahine a me ke keiki, he oiaio ua haule make iho la ka hapanui o na ilikini imua ona, a ke puhee nui la lakou me ka make weliweli mai kona alo aku a iaia i halawai pu aku ai me kona poe ponoi o kona lahui, aia hoi ua lilo aku la iaia ke elakai ana; nia keia kaua ana o ka lahui ilikini ua loaa aku Ia i ua kanaka koa nei kekahi mau elemakule elua me kekahi wahine luahine maloko 0 kekahi awawa nui e ku ana na pali laumania, a ia lakou i ike mai ai iaia, ua mai la ko lakou mau heleheiena 1 na hoailona o ka piliwale me ka haawi pio, a panai mai la lakou me na kukai olelo ana o ka nahenahe, a no ia kumu ua pau ae la ka manao o ka luku, a aole no hoi ona manao e hana mai ana lakou i ka mea pono ole imua ona, a ua hookipaia aku la keia e ua poe elemakule la me ka maikai. laia 1 hiki aieu ai ma ko' lakou wahi mau e luana ai, ike aku la oia he ana nui e hamama mai ana ua piha pono loa me na iako kino a rae na mea kaua hoi 0 na ano a pau. laia nei e nana ana i ke ano o na mea a pau, ua kupu ae ka manao iloko ona, ina oia he keiki na lakou alaila e ili mai no ia mau waiwai a pau maluna ona ke hiki aku i ko lakou hopena; a no keia manawa ua hoike hou ia mai la īmua ona he mau lua huna o na waiwai he 35. Aia noi maloko loa aku o ua awawa nei he pa nui o na holoholona lio ona ano hulu a pau, a ua ku i ka nani ko lakou helehelena ke nana ia aku, a he hapa uuku wale no o lakou i kau ia a o ka hapanui aole i laka, a he nui waie o na holoholona e ae; he poe lako maoii keia mau elemakule ilikini. 1 ua ksnaka nei 1 noho pu ai me iakou ro kekahi mau la, ua hai mai !a lakou i ka oielo maikai imua ona penei : Ina he wahine kau ua hanau i ke kaikamahine, alaila e haawi no makou i na waiwai a pau !oa me na lio a e HIo no oia ka hooilina o ko makou mau waiwai, a oia auanei ka mea nona keia mau pali a me na wahi a pau oka aina a e !ifo auanei oia i alii nui maluna oka lahui ilikini a pam A m keia olelo ua hai aku la ua kanaka nei, ua haalele akti au i ka'u wa hine ua hanau mai 1 ke keiki e waiho lana ma kona aole nae aa i >ks aku i ke ano oke keikī, oiai aia na enemi ke ku nei me ka makaukau i na mea uiake no maua, ano ko'u tke iho ua loaa iaia na piiikia c!ua, nolaila ua hoikeauika'a mau kokua nui no kooa ola ame fce ketki a hiki iho !a ianei a ; xm pau ko makoa nui i ka make.