Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 32, 8 ʻAukake 1885 — Page 3
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.
E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia a e i keia Keena.
O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.
KELA ME KEIA.
Nai na ohua o ka mokuahi Kinau o keia kalepa mai nei.
He mau hoonakolo olai ko kela mau la aku nei, a ke paa mau nei no na ao hakumakuma.
Ma ke kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka mokuahi iwalani me ka kuna poino M. E. Foster mai Kauai mai.
Aia ma Ainahou ke kahua o ka hale keaka hou no ke keaka i manaoia e hoea mai ana maluna o ka Mariposa o keia la.
Ua hopuia he mau pake pili waiwai e ka Ilamuku Soper, he kapena maikai Fehibehr a me Kauhane, a ua kaiehu ia ae i ka halewai.
Ma ka Mariposa o keia la i manaoia ai e kau mai ana kekahi hui keaka hoikeike holoholona; a ia makou e puka aku nei, aole i ike ia ka moku.
Ma ka Zealandia o ka la Sabati nei i holo aku ai ka Rev. Alekanedero Makinatosa a me kana wahine no na aina e no ka hooluolu ana ike ola kino.
Ma ka hora 12 awakea o ka Poakolu iho nei i holo aku ai ka mokuahi Kilau ea Hou no na awa o Maui me Hawaii ma kahi o Kinau i ku mai inehinei.
Ua hoopukaia iho nei he mau palapala hoolaha e pili ana i na puu opala i hoakoakoa a ku ka puu ma na kapa ala nui. Ma ka hoolaha ua oleloia e malamaia na opala maloko o ka pahu.
E nana ae e na makamaka i ka olelo hoolaha a Keoki Likana e puka aku la me keia helu; he hoolaha kuai aina. A mai poina pu i ka nana ae i na hoolaha hou e puka pu aku nei.
Ua lohe wale mai makou ua haule he haole mai ka oneko aku o Mokolii iloko o ke kai a make loa. He lono wale no keia, aole nae i maopopo loa ka oiaio o ia lono.
Ma ka la Sabati e pa ana ka ino maanei, ua loaa pu no ia haawina ma Paukaa. Oiai kekahi pake e au mai an maloko o kekahi muliwai me kona miula, ua lilo pu aku la laua he pio na ka wai.
Nui ke kaikoo ina Kapoho, Puna, ua poo mai ke kai a lawe aku la i ka hale waapa o Mr. Ela a me na pono a pau o loko, nui no hoi na halau waa i hoopoinoia.
Ua hala aku ka Lunakanawai Kiekie Hon. E. Preston no ka malama ana i ke Kau Hookolokolo o Lihue, Kauai. O ka mua loa keia o kona malama ana i ke Kau Hookolokolo ma na mokupuni.
Ua hopuia a hookolokoloia kekahi wahine ma ka Poalua aku nei, no ka lapaau wale ana me ka laikini ole. Ua hoole loa aku la ia i kona hewa, aka. ua hoopaiia mai la ne ke $50. A ua hoopii hou aku la kona loio imua o ka aha kiekie.
Ua ikeia aku na waapa o ka Moi e kaapuni ana i ka uwawo hoolei pipi no umi manawa, a ma ka nana aku he ku i ke ano kaua moana; a ina pela io, he hoi aku koe i na mokupuni o ka hema e malama ai ko laila mau moana.
Nui na leta a na makamaka mai e hoike ana i ka nui o ka ino ma na mokupuni o Hawaii me Maui a me na apana kuaaina aku nei o kakou ma na Koolau iloko o na la i pahola iho nei ka ino. Nui na mahiko o Hawaii i hoopoinoia ko lakou mau ko.
Ma ke Zealandia o ka la Sabati i hala i laweia mai ai ka mea pepehi kanaka Maxwell malalo o ka hoomalu ana a kekahi mau Makai Kiu he nui ka poe i hoao aku e ike maka i ua limakoko la, aka, he hapa uuku loa o lakou i ike.
He pauahi ma Alanui Nuuanu i ka po Poakolu nei mawaena o ka hora 11 a me 12. Aia keia pauahi mauka aku o ka uwapo o Peleula kokoke i kahi o Kapena Fuller. Ua pau loa ka hale i ke ahi me ke koe o ka lehu.
O ka Poakolu nei ka la hanau o ka Emepera o Kina, a ua malamaia ae ka hanohano o ia la e ka lahui pake o ke kulanakauhale nei. He puhi ohe ma kahi o ke Kanikela Pake ma ke kakahiaka.
Ma ka Poaono i hala, oiai kekahi sela o ka mokuahi Bihopa e hana ana maluna o ka moku, ua haule iho la kekahi palaka ma ke ano ulia a pa iho la ma kona aoao. Ua lobeia mai, ua haki elua iwiaoao. Ua maneleia aku oia no ka Halemai, a malaila ae no kahi o kona ohana. Ua loheia mai ua loaa ke wahi pono iki. O Piipii kona inoa.
E kukulu hou ia ana he pahu hae no ka pa o ka Hele Aupuni ma kahi o ka pahu hae mua i haki i ka makani. He 110 paha kapuai kona kiekie.
Ma ke ku ana mai o ka Iwalani i ka Poakahi nei ua hoouna hou ia aku oia i Kauai no ke kokua ana i ka moku ili Liholiho a me Mele Poka ka moku i haki pu kona hoe. A maluna pu aku ona i laweia aku ai ke kino make o J. Puni i make koke no ma ia kakahiaka.
Nui ka hoohalahala o na koa ikaika o ka pualikoa Kuini Ponoi, no ka ukulii loa ka o kekahi mau alii o ka puali a kioea kahi, kohukohu ole ka ke nana aku; makalii ka leo kohu miao popoki ka nunui; makemake ka lakou i alii leo nui wawalo, i lohe ke poo me ka hiu o ka puali, oiai he poe kuli kekahi.
MA o ke kaa ana o ka la e ku mai ai o ka mokuahi Kinau i nehinei, nolaila ua hiki hope mai ke kope o ka Haawina Kula Sabati, a pela i nele ai ka aoao eha o keia helu nei me ia haawina. Ua ulolohi no hoi ka hoea ana mai o na leta nuhou a na makamaka o na mokupuni, a i mea hoi e ike ia ai na nuhou nolaila i ano kaulua iki iho ai makou i ka puka ana aku ma keia kakahiaka, e alawa ae n a ka aoao ekolu no na nohou hope mai nei.
UA pai iho nei ka oihana leta i kekahi buke kuhikuhi e pili ana no ka lawelawe ia ana o na leta, na kuhikuhi e pili ana no na ukana hoouna ma ka leta, na kikoo dala ma ka bila Hale Leta na kuhikuhi no na pooleta, me na rula no a pau o ka Oihana Leta; ua makana wale ia aku keia i na kanaka. He hana naauao keia i hanaia, a he kokua nui no hoi ia i ka lehulehu ma na mea a pau no na leta, oiai he hemahema kekahi poe no ia mau mea.
A HIKI i keia helu e hoea aku nei i keia la ka piha ana o ka mahina okoa o kona maalo ana imua o kona poe heluhelu o keia hapalua makahiki; i keia la ona e oili aku nei, ua hoonu'anu'a ia kona aoao mua me na moolelo hou he elua, oia o Tonerika ka anela o Mekiko, a me Ala-Huna ka naita pahaohao o ka Ululaau Eleele. He mau nanea nani keia no keia mau hele aku, oiai he mau hoomaikeike wale no keia me kahi hapa o ka moolelo.
LEO KAHEA. Ua makemake ia na lala a pau o na kane o ka A. H. O. I. K., o Haiku, e akoakoa mai no ke koho ana i Peresidena ma ka Poaha ekolu o Augate. Oiai e noho aku ana malalo o ke Kumukanawai Nui o ka Paeaina. E hoolohe i keia o nele auanei i na pono a me na pomaikai o ko oukou Ahahui. S. W. PAHUKULA.
Hamakua-poko, E Maui Augate 1 18'5
HOOHUIIA MA KE KAULA GULA,
Ma ka Poakolu iho nei Augate la 5 i hoohuiia ai ma ka berita mare, ma Waiawa Ewa, o J. K. Kaanaana me Miss. Kaina. Ua haawiia kekahi ahaaina nui ma ia la.
A ma Waialua no hoi ua hoohuiia ae ke Keiki Alii Kana Kipi o Ewa, me Mrs. Robeta Kiwaha o ia wahi no. Pela mai ka S. P. K. Nawaa leka ia makou.
PAKELE MAI PAU I KE AHI.
Aia ma ka la 26 o Iulai, hora 7 kakahiaka nui o ka la Sabati, ua ikeia aku la ke alelo ana ole o ke ahi, e holapu mai ana ma ke kua mai o ka hale o Kaaeamoku, oiai laua mawaho no o ka hale ia wa; aole nae laua i ike i ke ahi, aka, i ko laua komo ana aku, ua lohe koke laua i ka halulu o ke ahi mawaho mai. Ia wa oili hou aku la ka wahine a ua o Kaaeamoku iwaho, a ike ae la oia e a ana ke ahi, kahea ae la oia me ka leo nui. Pau kakou i ke ahi e-! Pau kakou i ke ahi e - ! Ia wa no ua puni koke ae la ua hale nei i na kanaka me ka makaukau wale no me na pakeke wai a ninini aku la iluna o ke ahi a pio koke ke ahi. A ma keia pio ana o ke ahi, ua loaa ia laua na haawina o ka pomaikai, aole hoi i kekahi o ko laua mau waiwai, aole no hoi i pau loa ka hale i ke ahi, ua pau mai no ma ke kua o ka hale a koe no ke alo a me na kala. Ina i pau loa keia hale i ke ahi, he manaolana ko ka mea kakau e pau loa ana no na hale; no ka mea, ua pipipi loa ke ku ana o na hale. S. K. KALUAIKONAHALE.
MEA HOU MA WAIMEA.
Ma ka la 26 o Iulai nei, ua pa ikaika mai la ka makani a me ka ua liili ma ia po a ao ae, ua nui mai la ka makani me ka ua; ua kokoke e hiki i ka hora 12 awakea, ua upaipai na hale ma hora 1 a me 2, hue ia mai la na ukana o Palehana. Ka home kahiko o ka Mea Hanohano J. M. Kalanipoo Esp. Ia pau ana o kekahi mau ukana i ka lawe ia iwaho, ua komo aku la kekahi wahi luahine o Papilahi ka inoa, ua hoomaka mai la ka makani e pa ikaika a huli pu aku la ka hale a paa iho la ua wahi luahine nei iloko me ka manaoia ua make, eia ka aloe. Pakele ke ola. Ma-u wahi mea hou ia. H. BARESA.
Waimea, Oahu.
KA MAKANI IKAIKA MA HAWAII.
He nui ka weliweli a me ke eehia no ka hiki ana mai o keia powa ikaika mai ka lua huna mai a Laamaomao. He mau la hapauea ko'u, aole au i ike i ko'u mau Ia i aui ae i kekahi makani ikaika e like me keia. Hora 8 a oi iki o ka po Sabati Iulai 26, he halulu me he mau pukuniahi la he 12 i kani i ka wa hookahi, he 5 minute i hala mahope iho o ia lohe ia ana i kahi loihi: hiki mai ana ka makani, ka uwila, ka hekili, aku. Ma ke ahiahi Sabati mamua iho o ka hiki ana mai o ka makani, ua ku mai ka mokuahi Malulani mai Kau mai i puhi ia mai no e keia makani he elua la o ke ku ana, a ua hoi hou i Kau.
He mau mea hou keia ua keia hapauea. I. D. B. KUAKAHELA.
SOLOMON K. KAILIULI UA HALA.
Me ka naau walohia o ke aloha makua a'u e hai nei imua o ka lehulehu, i ka haalele ana mai o Solomon Kamauoha Kailiuli i keia ola inea ana a hoi kohana aku la ma ke ala olohelohe ana 1 hoea mai ai, a waiho aku la ke kono lepo ma kona home lepo-e hoi no ka lepo, no ka manawa mau loa.
Ma ka auina la Poalua iho nei, la 4 o Augate nei i mauliawa loa ae ai kona aho hope laa, a kii mai la na lima puanuanu o na "anela o ka make" a lawe aku la iaia ma kela ala hoi hou ole mai. Ua waiho mai oia ia makou, na keiki, me kana wahine aloha i piiipaaia no na makahiki loihi i nawe hele aku la, a me na kini hoaloha ona e noho u aku ma kkia ao; aka, aole kakou e kanikau mau nona, oiai aole oia i make, aka ua hele e aku la e waele i ala no kakou e niau pu aku ai.
Ua hanauia oia ma Honalo, Kona Akau Hawaii, i ka M. H. 1853, a nolaila ua piha koaa mau makahiki 1 ke 32. Na Kaanelu (k) a me Kanakeawe (w) mai oia. Ua hoohuiia oia ma ka berita hanohano o ka mare me Mrs. Julia Kalaomalio, a na laua mai he ekolu mau keiki, a elua o lakou i ako ia ae no oiai ko laua mau la opio.
Ua haalele aku o Kailiuli i kona one oiwi, oiai kona mau la opio, a holo mai ma na kapakai o Kakuihewa nei. Ua noho oia ma ka oihana puhi kukui o ke alanui no na makahiki he lehulehu, a na ka onawaliwali o kona kino i kon mai iaia e waiho aku ia hana, a hahai mamuli o ka oia ana ako lauoho, ka oihana ana i hana ai a hiki mai la i kona mau la hooluolu. Ma ia oihana e launa ai oia me na makamaka lehulehu mawaena o na lahui a pau o ko kakou mokupuni, a na kona oluolu, heahea, aloha a hana pono, i hoopilipaa moi i ko lakou manao iaia. He mau mahina pokole wale no ka hoomailo ana a ka mai i kona kino, a waiho aku la oia i ka "moe kau moe hooilo."
No ke ake ola ua hou aku oia iloko o na kauka haole a pau o keia kulanakauhale, aka ua hooho like mai lakou aole ola, oiai he ake pau kona mai, ua hiki ole i ka ike o na kauka kino ke lapaau. Ma ka auina la Poakahi iho nei i maneleia aku ai kona mau kini makamaka, ua hahai aku ma kona ala hope loa a hoomoe aku la i kona kino ma kona wahi mau maka lima o ko kakou Makua Mana Loa. Nana no i haawi mai, a Nana i lawe aku; e hoonani ia Kona Inoa.
J N K KEOLA.
HE LETA NO EWA.
E ka NUPEPA KUOKOA,
Aloha oe a me kou mau keiki ulele hua metala. Ua ikeia ma ka Nupepa o ka la 18 o kela mahina i hala, no na olelo hoolaha e pili ana no na hana hoomanamana i hanaia ma Awa, Ewa. Pehea la ka hoi i hoolaha ola ia ai ko Manana maa hoomanamana me he mea ala aia ma ia wahi na anoano o keia ano kahi i hooulu ia ai a nui. Aia ka malaila ka mea nana e hooulu hou i ka "Pipi," oia hoi o Kanekuaana, oia hoi kela moo kaulana o Ewa. Eia nae ua laweia mai ka inoa o kela moo i mea hoomana na lakou. E! Auwe ka make ou e Hawaii e! A aia no hoi ma keia wahi kahi i malama ia ai o Poliahu ka wahine kaulana o na kuahiwi o Maunakea. O keia inoa i hai ia ae la maluna ua hoomanamanaia e keia wahi no, he nui no na akua liilii e malamaia nei e lakou.
Eia ka he hiki no i ke keiki i make ke hoi hou mai ka uhane iluna o na makua e noho ai a kamailio mai elike me ke ne iki akahi no a hoomaka e kamailio, ka hepa o ke kamailio ana. E auhea oukou e ma makua, mai noho a hoohalike me keia poe ka lawe mai i ka inoa o ka lakou mau keiki i make a hoolilo i mea hoomana, e pau ole no hoi ka hupo ou e Hawaii.
Ka poe nana e malama nei i keia anoano, aia no i kahi hookahi. He hai olelo kahi no ka ekalesia o Ewa i na makahiki i hala, a noho aku nei i Kauai. Aia no nae i ka ohana hookahi kahi i malama ia ai o keia hana kiapolo. Ma'u ia o ka wai ka nui.
KAIAHAMAULEO.
HE NANE.
He lei rose ko'u he 19 pua e lawa ai penei ka hooheno ana a loaa na hauna laau a Kuikaa loaa kuu lei rose:
Hauna laau 1. Auhea wale ana oe,
" " 2. Kuu lei rose i ke kula,
" " 3. Mai hoohihi aku oe,
" " 4. Kahi kamelo inu wai,
" " 5. Haupeepee lau puawa,
" " 6. Akaka ke hele i ke kula,
" " 7. He haupu he halia ko'u,
" " 8. I ke ohaoha oia pua,
" " 9. E memele mai la i ka uka,
" " 10. I ka hula o Papiohuli,
" " 11. Huli mai kaua e ka hoa,
" " 12. Oiai ka halia i ke kino,
" " 13. Kuu kino ka i laahia,
" " 14. I ke ala pahia ka manu,
" " 15. Hauwalaau lua i ka uka,
" " 16. Lohe ka luna i Kaala,
" " 17. He ala pua melekule,
" " 18. No ko'u hoa luhi ia,
" " 19. I ka hana noeaua a ke aloha,
Me ka lana no o kuu manao e kui e ia mai ana no kuu lei rore e ka poe ake leilei.
S. E. K. PAPAAI.
Waikane, Augate 1, 1885.
KEEO HOI NEI WAHI KEIKI!
{He wahi hoomakeaka.}
Oiai na lono e pahola ana ma ke kulanakauhale nei no ka huakai makaikai a me ka ua, hookahi no hele'na he 21 kumu niu me kona hua i hina, 9 hale pili maoli i hina a me hookahi waa hou aole i holo ia; aole nae he ola kino i make. Owau o ka mea e kakau nei he elua o'u hale i hinai, a eia au me ko'u ohana ke noho nei i ka ua me ka la. Ke koi mai nei ka poe i poino, e hoopii ia Laamaomao a me Puuohohia i ko laua hookuu ana mai ia Kamakani Kuhonua. No ke koi poho 2000. He nui aku no paha keia poino ma kahi e i Nihoa, a e liuliu ana ka poe e hele ana, ua hoolaau ae la keia wahi keiki i kona mama o laua ke hele pu. Pane aku nei hoi ka makuahine. Aole oe e hele, e noho oe 1 ke kula a pau ka hoike. Ua olelo aku nei au i ke kumu e haawi i makana nau i ka la hoike ke paa a paa ole paha kau haawina. Ae mai la kahi keiki a pane mai la. Makemake au i elua a'u makana; i hookahi mai nau, a hookahi hoi na ke kumu. I aha hoi ka'u makana ia oe? Wahi a kona mama. I elepani hoi paha, ua lohe au he aina elepani kela. Ina e loaa ka'u elepani; alaila, owau ka haumana hookahi i loaa ka makana he elepani mai Nihoa mai. Pono ae la keia a holo aku la kona mama.
O ka noho keia o ua wahi keiki la a hiki i ka la pule e ku mai ai kona mama, ko ianei miki e aku la no ia a okuu ana ma ka pou hoopaa laina ma ka uwapo e kalo ana no ka hoi mai o kona mama me ka elepani. Me na manaolana keia e okuu nei no ka loaa mai o ka elepani, a lohe no keia i ke selo o Iwalani eia ae ke komo mai nei, hauoli loa ae la keia a elekei ae la a kau ana maluna o ka pou. Pili mai la no hoi ka moku ma ka uwapo; kiei aku la keia ma ka oneki o ka moku a ike aku i kekahi lio e kua ana mamua, manao keia o ka elepani ia, a nalu iho la keia iloko ona, "Ka-hi-hi! he nunui loa no ka hoi ka elepani, lohe hoi au he loloa ka niho, i keia hoi aohe niho." I ka moku no a pili pono mai, kau ana keia iluna a ku ma ka aoao o ua lio nei; ke hoopapa la, ke nanea la, a ike iho la i na kapuai a me ka huelo. "Ka-hu-hu ! he ano lio no ka hoi ka elepeni." Ke kiei la ma o a maanei, a malalo ae, e ake ana e ike i na niho. "Ka-hi-hi! he niho hoi ko ka elepani la, aia la hoi mahea ka niho o keia elepani." Iaia e nanea nei i ua lio la, aia kona makuahine ma ka hale kuhoe kahi i noke ai i aka i ka hana a kahi keiki. Hele mai la oia a hoopa iho la ma ka hokua o kabi keiki oiai oia e hoomauana i ke kiei ae malalo o ka opu. Huli ae la keia a ike i ka makuahine a ninau aku la: "Auhea noi na niho o keia elepani? Ua lohe hoi au he niho lewalewa iho kona ilalo." I ka wa a kona mama i hoike aku ai i ka oiaio, e keeo iho ana ua wahi keiki nei. Nana aku no hoi eku lua i ka papahele o ka momoku. O ka noke aku hoi ka ka makuahine i ka akaaka.
Ke Kamaa me ka Omole.
Ke kani mai nei ka bele ahaaina kula Sabati ea, e mama, aia mahea ko'u kamaa? Kuhikuhi ka makuahine i ka omole rama.
He wahi keiki uuku o Kimo e okuu ana ma kahi o ka omole rama kahiko a kona makuakane, Nana pono oia ia mea aole nae i ike i kekahi mea iloko; wehe oia i ka umoki a nana iloko, aole nae i loaa, ua poeleele loa, a ake oia e wawahi ia omole i loaa na mea maloko.
Noho malie o Kimo me ke ake nui e loaa na kamaa e hiki ai i ka ahaaina kula Sabati. Aia kona mama ke hooponopono la i na wahi pono aahu nona, a koe hoi na kamaa. Manao o Kimo e huhu loa ana kona makuakane ke hoao oia e wehe i ka omole i loaa ke kamaa. Hoao oia e wehe hou i ka umoki a nana hou aole nae ike ia, nolaila, manao oia e wawahi a naha. Lalau oia i ka pohaku a hoonou aku a naha ka omole, a hele oia e huli iwaena o na apana i lele liilii, aole nae i loaa kona paa kamaa. Aole no hoi oia i ike i kekahi mea i nee mai a kokoke mahope ona. O kona makuakane no ia.
Heaha la keia? Wahi a ka leo i pane mai. Huli ino ae la o Kimo me ka pihoihoi loa, a ike i kona makuakane e ku ana. Aole no hoi oia i maa i ke ala kakahiaka nui oiai e kulipolipo mau ana oia i ka ona. Naha ko'u omole ia wai? Wahi hou a kona makuakane. Ia'u no, wahi a Kimo. No keaha? Wahi hou a kona makuakane.
Nana aku o Kimo i na hiona o kona papa aole he ano huhu, aole no hoi he leo i paneia mai ma ke ano inaina, a pane aku oia: E huli ana au i mau kamaa hou no'u, nui ko'u makemake i kamaa e hele ai i ka ahaaina kula Sabati. He kamaa ko na keiki e ae a pau. No hea kou manao ana aia he kamaa o ka omole rama.
Ka! Ua olelo mai o mama ia'u aia ko'u kamaa maloko o laila, a i mai oia ua komo pu na mea a pau iloko o ia omole ka ai, ka i a, ka lole, a me na mea e ae e pono ai ko kakou ola kino. A ua manao au aia a wawahi ia omole, alaila e loaa ana no.
Aole o mama i hoopunipuni ia'u mamua, aka, i keia manawa ke ike nei au ua hoopunipuni mai oia ia'u, a ua manao au he oiaio keia, nolaila naha ia'u ka omole. Kaumaha loa no hoi o Kimo no kona hoopunipuni ia e mama A liuliu pane hou oia: E papa, ua kaumaha loa au, a ua minamina pu no hoi no ko'u wawahi ana i kou omole; aole au e hana hou pela.
"Aole no e hiki e hana hou pela," wahi a kona papa oiai kona mau lima e kau ana maluna o ke poo o Kimo, a haalele iho la iaia e uwe ana
Haohao o Kimo i ka huhu ole o kona makuakane no keia mea ana i hana ai. Elua la mahope iho ka ahaaina, ua haawi mai kona makuakane ia Kimo he wahi puolo me ka olelo ana e wehe. He kamaa hou! He kamaa hou!! wahi a Kimo me ka hauoli loa. He omole hou anei kou e papa?
Aole e kuu keiki; aole au e imi ana i omole hou. He oiaio ka mama, ua komo no ia mau mea iloko o ka omole rama, aka, o ka loaa hou o ua mea la, aneane hiki ole; nolaila, aole au e hookomo hou ana ilaila ma keia hope aku.
HOIKE HUI MAKAHIKI O NA KULA O KOHALA HEMA,
MA IMIOLA, MA KA LA
24 O IULAI, 1885.
He ua ma ke kakahiaka. Malie nae mahope iho. Eleu a mikiala na kumu me na haumana o na kula eha. Ua hiki lakou iloko o Imiola ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka, a hoomaka koke ia na hana a hana no me ka hoomaha ole a hiki i ka hora 3:30 ma ke ahiahi.
No ka ikaika o na kumu me na haumana iloko o ka malama hoomakaukau hookahi, nui launa ole na hana, a loihi ka hoike ana.
Eia na mea i hoikeia'i ma na olelo elua, olelo Hawaii, olelo Beritania. Ma ka olelo Hawaii. 1 Kumu Mua; 2 Buke Ao Heluhelu, 3 Helu Kamalii, 4 Helunaau; 5 Arimetika; 6 Buke Honua me Palapala Aina; 7 Kakaulima; 8 Na mele ma ka Himeni Euanelio, Hoku Ao Nani; a me ka Lei Ali 9 Na haiolelo me na Olelo Ki-ke; 10 Kakau manao.
Ma ka olelo Beritania. (English) - 1 Wilson's Primer; 2 First Reader, Second Reader, an Third Reader; 3 Primary Arithmetic; 4 Mental Arithmetic; 5 Written Arithmetic; 6 First Step in Geography; 7 Monteith's Geography; 8 Singing in Gospel Hymn, Song King, Silver Lute, Joyful Notes, Golden Robin, &c. 9 Declamation; 10 Dialogue; 11 Writting; 12 Spelling.
Maikai ke mele o na kula eha. Maikai na haiolelo me na Olelo Ki-ke. Ma ka nana aku, ua piha ke anaina makaikai i ka olioli.
Ma ka hoike ana ma na mea i ao ia, ua loaa no na haina no ka nui o na ninau ma na olelo elua. Ua hapa nae na ninau no ka nui o na hana, a no ka pokole o ka manawa.
Ua mahaloia ka noho maluhia ana o na haumana a me ke anaina no na hora eono. Pomaikai na haumana ina ua loaa ia lakou ke kumu o ka naauao, oia ka makau ia Iehova, me ka malama ana i kana mau kauoha. A nele i keia e lilo ana ka naauao i mea e mahuahua ai ka poino ma kela ao.
LAIANA
Waimea, Hawaii. Luna Kula.
Pau hou Hilo i ka Pele e !
E ka Nupepa KUOKOA e, ka elele mama hikiwawae i ka lawe ana aku e hoike i na mea hou o ke taona o Hilo, i ike mai ai na kini makamaka o kaua mai o a o, o keia paemoku, mai ka poe e lawelawe nei i ka oihana aupuni, a i ka poe lawelawe ole, i hookahi ko kakou ike like ana mai no keia poomanao e kau ae la maluna, Pau hou Hilo i ka pele e. Ua ikeia ka pele i ka makahiki i hala, i ka aina ia e a ai, a o keia pele hoi eia iluna o na ui kane, na wahine, o ka hana a keia pele, o ka hoohina i kela mau mea i olelo mua ia ae la. O na la Kinau, a me ka Poaono a me na la nui, oia na la hio ai a hina ilalo o na ui kane a me wahine, ua kumaka ka ike. E ikeia keia mau kino i hoohinaia ma ke alanui mai Puueo aku a i ke taona ponoi iho o Hilo, a aole no i ike nuiia na lahui e ae, o ka hapa nui no o keia lahui. Aole no hoi au i ike he kula pake kahi o Hilo nei no na kanaka Hawaii, eia ka ua ike, o na lahui a pau i hiki mai i Hawaii nei, ua loaa ia olelo i keia poe ui, Kiekie no hoi Hawaii a ke akamai i ka olelo i na olelo o na lahui a pau, aole hoi o ka poe ui, eia iho hoi o ka poe pupu, he like wale no ia aohe loea i ka wai oopu.
He loihi ka lua o Kilauea i ka wa kahiko. i keia wa ua nee mai a kokoke. Hookahi lua nui a he mau lua liilii eho a nolaila mai na pele hoohina kanaka o Hilo nei. Ke kahe awai nei keia pele iwaena o keia taona. Ke manao nei au ina paha e ola ana o Luka, ina paha pio nei pele elike me ka pele mua i iho ai i ka makahiki i hala, pela hoi ka manao kuhihewa o kekahi poe. Eia ka oiaio, aole e pio ana nei pele, ke ole ke aupuni e lawelawe mai; eia hou, ina hookuu akea ia nei pele pela e ai, e pipili ana ka mai o Lasaro i keia lahui kanaka. Heaha ia mai o Lasaro e pipili ai i keia lahui? He ilihune. A heaha hou ae? Pau ka inoa maikai. Owai na keiki a keia mau makua? O hilahila ole, aea haukae, hoopilimeaai, aihue, pepehi kanaka &c.
Eia hou keia mea hou. Ma ka po o ka la 25 o Iulai aku nei, ho-a mai ai ka wahine o ka Lua i kana ahi ilina o Mokuaweoweo; ke pii la ka wena o ke ahi iluna o ka lani. Ka a ana anei paha keia pau o Hilo i ka pele, oiai ua loaa na keiki e ikaika ai na wawae i ka iho i kai o Hilo. Ua hiki no, o ka ike pono iho ia i ka hana a ke Akua, a pau kuhihewa o ka hoomaloka.
Eia hou no keia mea hou. O ka nui launa ole o ka ua a me ka makani, a me ka wai, ua like me ka wai mua. nui na wahie i loaa i na kamaaina, loaa pu ne na kenikeni, ola ka la pololi.
J. IKEMAKA.
A hiki mai i na la mua i ka mahina i hala aku la, a o ka mua hoi o keia hapa makahiki, wa wawaia ae iwaena o ka lehulehu o ke kulanakauhale nei eia ke hoonohonoho pono ia mai nei na waha olelo pili aupuni no ke kau holo balota o 1886 e hiki mai ana. Ua lohe mahuihui wale ia na paa holo balota pili aupuni ina nae oia ka oiaio. Iwaena o keia paa balota ua loheia o na hiialo no ka hapa nui, a o na punahele no hoi. He poe na keia i kamaaina imua o na maka o ka lehulehu ma ka hana a me na ano a pau, a he mau kamaaina no hoi no ke keena ahaolelo. O keia no ka poe a ka lehulehu mana koho i makapo ai, a pau nui i ke paheloia iloko o na upena; ua ikeia, aole he wahi pono o ka aina i kohoia ai lakou e hana aku, a i ole no hoi ia no ka lehelehu. Ma o keia mau hana no i ikeia aole no i nele hou ko ka lehulehu koho hou ana ia lakou no kekahi kau ahaolelo aku, a aole no hoi i hoana e ia ae na loina o ia au mai mua loa mai. A hiki iho nei i ke kau o 1884, ua hoomauia no pela na hana a ka lehulehu no na "ahaolelo, a o ka mea i ikeia i keia au, he opala. Ke ninau aku nei ka lahui: Auhea la ka pono i hanaia e ua poe la? Heaha la ua pono la? Ea, ina he puuwai ko kela me keia e hiki ke kaupaona i ke koikoi a me ka mama, alaila owai la iwaena o ke tausani mana koho? Ua lawa paha na hilinai ana no lakou, e hoao ae i kekahi. Ua haulehia na haanui wale ana no lakou, a ua pono no hoi i hookahi hoohokaia ana. Ua kena iho la no paha i na ku lu wai mananalo a lakou, a hoao ae ana i kekahi malia a ka lakou a ua kupa, aia he mau maka e imo ana, he waha e mumule ana, he pepeiao e lohe ana, a he lima e o ana ma na kumu pepeiao. I ka pomaikai wale no o ka aoao pakaha ka lakou i hooholo. koe hoi ka aoao nana lakou i hapai a kau i ka ha nohaweo. Na kakou nae ia e noonoo na ka lehulehu a lawe no i ka mea kupono. KEKAHI MANA KOHO.
KUE I KA PANE A NEHEANA KA'U
WAHINE MARE.
Ina kanaka a pau mai Hawaii a Lehua, i ike i ka pane a kuu wahine mare Naheana, ma ka nupepa KUOKOA, no ko'u hoolaha ana iaia aole e hoaie ma ko'u hoolaha ana iaia aole e hoaie ma ko'u inoa. A no kana pane ana mai nei ia'u, no ko'u malama ole iaia i ka ai a me i-a a me kekahi mau pane okoa iho ana, aole o ia ka oiaio a me ka pololei. Eia na mea oiaio loa. Ua malama au iaia i ka ai a me ka i-a a me na mea no a pau e pono ai o ko maua noho ana he kane a wahine i kona wa e noho pu ana me a'u; aole au i kipaku iaia, aka, ua holo aku oia ma Maui no kona pilikia mai, a ua hana koke aku la oia i ka hewa moekolohe a ku imua o ke kanawai ana i pane mai nei i ka malama ona i ka berita mare o maua. Ae, o kona malama ka ia i paluia kona hoahewaia e ke kanawai imua o ka Aha, A ma ke kumu hea la ia i pane mai nei? A he hiki no ka iaia ke aie ma kuu inoa. Nolaila, o na aie i aie ia ma kuu inoa. Nolaila, o na aie i aie ia ma kuu inoa mamua aku o ka puka ana o kuu hoolaha a mahope mai paha, aole au e hookaa ana i na aie i aie ia e kuu wahine mare e Naheana makuu inoa. A o ka mea hookuli i keia, maluna no ona kona poho, a ina he manao pane ko ka wahine malama berita mare. Pane mai, alaila kuu pau aku au i na @iha a kaua i koe. Owau no me ka mahalo.
HINAU EKOLU.
Kamanuwai, H. Oahu, Aug. 5, 1885.
C BREWER & CO. (BURDA MA.)
Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO
MALOO a me na ILI BIHI, a pela hoi me
na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko
lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou
i he KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko makou
Makeke. tf
J T. WATERHOUSE
(Walakahaui)
HALEKUAI KUKAA NUI ME LIILI
Ua piha pono me na waiwai makamae
hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.
Heaha no la hoi ia
- MALAILA -
Na Apa Kilika o na ano a pau,
Pahoehoe o na ano a pau,
Alapia o na ano a pau,
Huluhipa o na ano a pau,
Na Huluhulu holoku,
Na Keokeo Paina,
Lilina lau puu.
Wetoria,
Leponalo,
Lainakini,
Ahina pelekane,
Na Kihei o na ano a pau,
Na Koloka o na wahine,
Na Kihei Huluhulu,
Na Kalakoa o na ano a pau,
Na Kihi uhi moe,
Na Koloka o na wahine,
Na uhi Kilika,
Na uhi Alapia,
Na Hainaka nunui a liilii
- Eia hou. -
HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE
O NA KANE A ME NA KAMALII.
Na Apa paina maikai loa,
Polu manoanoa a lahilahi,
Huluhulu manoanoa a lahilahi,
Na Apa huluhulu a pahee,
Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii.
Na Pililakeke loloa a pokopoko,
Na Palule kaula o na ano a pau,
Na Palule keokeo
Na Palule kalakoa,
Na Paleili.
Na Papale wahine i kinohinohila me na pua
me na hulu nani, a he heluna nui o na
kane a me na kamalii o na ano a pau
HE HELUNA HUI O NA KAMAA.
Na Kamaa buti,
Na Kamaa pihi,
Na Kamaa huka,
Na Kamaa laholio,
Na Kamaa weleweka.
HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIEA.
Na Noho Italia,
Noho pulu mamua,
a mahope i kela a
me keia ano.
NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.
Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.
Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,
Aila inu, Aila lauoho,
Waiala maikai.
NA PENA WAIHOOLULU LIKE OLE.
Keokeo,
Eleele,
Polu
Melemele.
&c,, &c., &c., &c.
Ina iho Ina iho.
Na ipuhao, na ipu ti,
Na koi nui a liilii,
Na pahi nui a liilii,
Na pahi olo, pakani
Na pahi olo palua
Na tabu nui a liilii,
Pakeke nui a liilii,
Na lako kamana,
Na lako amala,
Na kamaa lio,
Na moe hao,
Na pela uwea.
NA LAKO MAO, MA KA AINA A ME KA WAI
Na lako pa,
Pa nui a liilii,
Na bola,
Na kiaha aniani,
Na aniani kilohi,
N ipukukui o na ano a pau.
HE HELUNA NA MEA AI.
Palena poepoe,
Palena poepoe palu,
Palena huinaha,
Palaoa o na ano a pau.
Na kamano maikai loa ma ka pahu,
Na kamano tini,
Paakai o Livapulu,
Paakai inu,
Paakai hu,
Manu Kaleponi,
Palani ai a ka lio.
He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa
ko'u mau halekuai aole i pau i ka hualia aku
na oukou no e hele mai a kilohi no oukou.
Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau. ma
Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono
a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii. me
na kauoha mai na mokupuni hookoia ka eleu loa.
J. T. WATERHOUSE