Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 28, 11 July 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

Ke Keiki Alii o ka welau anu 0 ke aupuni o ka. Hiapaiole o na waoakua kanaka oie o Punealia, a o ka nai> ta hoi nana i ulupa oa lua huna o oa powa. ( A'a.hauū* ** it A'UOA'OA.)

MA KEIA haule pio &na o ka pili kua nunui a me kona mahele naita, huli ae la ka Moi a pane aku !a 1 ka naiia opio : E kuu keiki, o kela ma hele naua no ka mea nana e kulai na moho ikaika a pau o na aupuni e i keia ia, a o lakou no auanei paha ka mahele naita me ko lakou alakai nana e papahi ka hanohano a me ka waiwai o ka noho ana lako ma keia mua aku. Ma ko'u hoomaopopo, ao!e loa hookahi o kou mau ukali e hiki ke hoohaule pio ia lakou ma ka ikaika a me ke akamai ma ka lawelawe ana i na mea kaua. I keia wa i hamau iho ai ua Moi !a no kekahi mau sekona a liuliu, pane hou mai la : E ka opio a'u i aloha ai, ka pulakaumaka o ko'u mau la kanikoo, ano, he mea hiki ole la'u ke kaena hou ae no ko ka ua mau ukali, oiai, i kuu mau la e lawelawe ana i na mea kaua, ua hiki ia'u hooliahi ke ku imua o na naita a pau me ka hopo ole, a ua hiki pu no hoi ia'u ke kaena ae no'u, oiai aole hookahi lihi o ko'u kino ī jml i na hauna pahi. na hauna newa, a me ka wini o na maka ihe Ua pale ia e a'u na poino o ia au hakoko mamuli o ko'u akamai a me ka ikaika ma ke pa!e ana; a ano hoi ke ike nei au, eia ke hookokoke hou mai nei na poino. lloko o ia au a*u e aohoalii ana maluna o na mea kaua, ua kau ia ko'u weli e na naiu o na aupeni *, a ua moe ole ia ko lakou mau po me ka

makau nui, no ka mea ua like au me; ke ahi e ai ana i keka'ni puu opaia nui j a e ho'apu ana kona mau aielo mana- j

mana mao a maanei 1 na mea a pau e loaa aku ana. Aia kekahi mau naita kupueu ia wa 1 oi kela ae ko lakou ika ika maluna o keiji poe t aka, ua pau lakou i .ia e,,ka hanua pahi ; af'me'hā'' |Shu iifie akamai a kou makuakane nei, eia ka hoi mea aloha o

kaua, ina paha e pau ana na waiwai 1 hookaawaleia no keia hana a lanakila loa lakou, o ko lakou nonoi koke mai la no paha ia i ko kaua mau aupuni a me na waiwai a pau, a i ole e hooko ia aku ko lakou makemake, alaila e hookau koke mai auanei lakou i ka hoopai weliweli maluna o kaua a me ko kaaa mau aupuni, a noho pio aku kaua malalo o ko lakou malu, a—l keia wa no 1 hamau hou iho ai oia e nalu ana no kana hana e hana aku ai i kumu e loaa ole ai he uluaoa mahope iho o na hana lealea, aka, ua pohihihi ae la kona mau noonoo maikai, a hookahi ana mea nui ana e nalu ana ia wa nana e hoomalu aku i keia hana ke ulu io mai, oia hoi ka naita opio. Aole hoi e hihi ua paa kana olelo maluna o kana keiki e noho iloko o ke kapukapu alii 0 ka hanohano i poniia no na la elima.

I ka lohe ana o ka kakou hiwahiwa i na olelo a kona makuakane, ua pii koke ae la kona inaina wale nie he ahi la e holapu ana iloko o kona puuwai, a ko kolo mai la hoi ke aloha walohia no kona makuakane, kona mau ukali, ke aupuni, na kakela ame na mea a pau. Ia wa no i poha aku ai ka leo olu waipahe 0 ka Moi opio i kona makuakane, e |k'ju makuakane aloha, ua maeele au i ke aloha no ko kaua mau aupuni a me ko kaua mau ukali. Aka, ua wela kuu puuwai me he ahi la e a nei ka inaina no kela mahele naita e ku mai la ma ke kahua paio, a hookuu iho la ka ka kou eueu i kana mau olelo me na waimaka e halo'ilo'i ana ma kona mau lihilihi maka, ia manawa no i nonoi mai ai ke kaikaina o kona makuakane 1 ka laua keiki, e ae mai o ia e hele e paio me ka mahele naita e hookahakaha mai la ma ke kahua paio; a ua ae aku la ka kakou kae'ae'a, a poha hou aku la ka leo o ka pu daimana aka puuku, a o-ili mai la ka Lo Bihona me kona mahele naita me ka hiehie nui. Ika hiki ana aku o keia mahele naita hou ma ke kahua paio a liuliu iki, haawi aku la ka Lo Biliona i kona aloha ike Dewele Bulu a panai aku la no hoi ua eueu 'la a huli hke mai na mahele a elua, no ka hema ko Dewele Bulu, a no ka akau ko Lo Biliona, ika ka huli like ana mai ona manele naita elua a he alo a he alo, he olapa ana me he uwila la ma ke alo o ke Dewele Bulu, emoole halawai ae la ua mau moho nei me na pahikaua, aia hoi, e pohapoha ana na hauna pahi, a o na koikaua hoi e koele ana, na ihe hoi e olohia ana, aona pua hoi e halakika ana. A hala he hapaiua hora o keia hakaka ana, i ke kaawale ana ae o ka ehu lepo, ikeia aku la ka Lo Bīliona, a me kona mahele naita e waiho mokaki ann maluna oke kahua paio rae na hanu ola e kamau iki ana iloko o ko lakou 1 mau kino pakahi.

Ma keia haule pio ana o ke'lii powa Lo Bi!ionsi, ua hookaumaha loa ia ka manao o ka Moi opio, kani hou aku la ka o le kahea e kauoha ana i kona mau ukali e kii i ka Moi Lo Biliona e waiho a make ana ma ke kahna paio. Poha hou mai la ka leo o ka pu dairaana a ka puuku e kahea ana i kekahi mahele naita e ae e hele aku e paio me ka mahele naita o ke Dewe!e Butu. I ka wa a ka leo o ka o-Ie e kani ana, o ka wa no ia i pii paumi ae ia ka maina welo o ke koa opio a hoa'iii iho !a iloko o korva puuwai. Hoea aku la ka mahele naita hou i ke kahua paio kahi hoi o ke Dewe!e Bulu e kikaha mai la. O keia no kekahi O na ukali ponoi o ka kakou hiwahiwa malalo o ke alakai ana a ka naita puuwai tika. I ke kaawale ana o na aoao elua ma kahi mamao, aia no ka Moi opto e nana hooki ole ana i kekau ana i kana ohe hoonui ike, i ke ano o na hauna pahi a ka Dewele Bu!u maluna o kona mahek naita, emoole a ha lawai ae na mekala kila a puehu liiiū ae la na huna ahi i ka !ewa, a e haawi mau ana hoi ke Dewtle Eulu i na hoailona ma ke kani ana o kana haokila. A hala na hora elua ma keia hakaka ana, ua nonoi mai !a ke Dewek Bulu i ka puuwai ūka e hoomaha iki iakou no ka hapalua hora, a ua ae aku la ka puuwai uka ma ke kunou ana o kona poa A ka manawm hoomaha i hoikeia ae

la, kanī ae k ka ieo Uke ok o na uliii a ka puuwai tika, a owe pu ae la no hoi ka !eo ok| haoiik ake Oewele Bulu. () keia no na hoailona a na'lii powa e kahea ana ifo laua mau mahele naka iho, e kau ae nmuna o ko* lakou mau lio aie ka mnkaukau nui. Poha mai la ka leo oka puuwai iika, ime kela inau huaoielo : Eke Oewele Bulu —e, ka ka mea nana i kuiai iho nei ka ikaika o ko makou Moi; iia makemake au e bakaka kaua ma kē kaua holo poaipuni ma ka oi o na pāhikaua, ae mai la ke Dewele. I ke kani hou ana ae o na leo palaie o ka ulili i ka puuwai tika, aia hoi. ikeia aku la ha aoao elua e holo ana me ka puahi rjui, aia hoi ka puuwai tika e kuupau anan ka holo 0 kona ho a me kona mau naila ma ka aoao akau

o ke kahua paio, p o ke Dewele Bulu hoi, e kuupau matana no hoi oia i ka holo o kona lio a nīe kona mahele naita me ka ikaika nui. Lka hala ana ae o na hora 4 ma keia ana, ua ike ia aku la elua wale n<fjmea e ku ana. ma ke kahua paio, a ojna mahele naita hoi 0 na aoao a elua af>te lakou tne na hanu ola. Ia wa no i hookaawale ae ai na moho kaulana no mmnana mamao, a i ka huli like ana ma| o ua mau moho la, ia wa no 1 holo likdrbai ai ua mau moho nei ine ka puali a hui hou ae la laua nei me ka taua mau mea kaua, aia hoi ka laua piiikaua ma na lima akau a o na koikauk hoi ma na lima hema o uti mau kae'ai'a nei. E.loheia'na hoi ke koele ana o ka laua koikaua, a o na hauna pahi hoi t pāapaaina ana aia hoi na kui 0 ko lal-a mau kapakila e owe ana. j Ma keia hakaka tna a hala ka hapa- j lua hora, ua ike la iku -la ka puuwaiti-1 ka e waiho ana oik ka* honua me ka ehaeha nui. Ka wā no ia- i poha koke aku ai.ka teo o Lo penei : E Kauka Lo e hele oe ma ke kahua paio ine kau omole laau ku pua ina he pilikia hiki ikau laau ke hoola; alaila, ua pomaikai kakou ke halawai hou me kona hanu ola, pane mai la ka leo olu o kona makuakane, ē kuu keiki aloha, e ae mai i ke nonoi a kou makua nei e hoopau i keia hana; no ka mea, elua Mwa mehookahi okou ukali ponoi ame ko lakou mau mahele naita i hoolilo ia i puulehu na ka make, 1 ke kuu ana iho o kona leo, paha aku la ka leo olu o kana keiki, e kuu makuakane aloha, aole au i manao e hoopau i ka hookuu paio ana me na moho kaulana ona aupuni nui oke ao nei. Ina e hoopau ana kaua i ka paio ana; alaila, ua hiki loa ina naita kaulana ke koho mai ua makau kaua i ke Dewele Bulu, eia ka'u noi ia oe. e hookuu mai oe ia'u no ka hapalua hora, ae aku la kona makuakane ma keia noi a kana keiki. Iho iho la ka kakou opio mai kona aleo iho a pane mai la i kona makuakane me ka leo moakaka penei: Mai hahai mai kekahi mea mahope 0 ko'u meheu, a oloi 0 aku la ka naita opio iwaena ona makaainana, aia hoi ke 'koloka silika weleweka hauliuli e huna ana i kona aahu alii a pela no hoi kona papale alii

Ma keia hele ana o ka kakou eueu, aole loa na makaainana i manao o ka Hooilina'lii no keia e maalo nei iwaena o lakou; i ka hiki ana aku o ka naita opio mawaho o ka poai o na kanaka; ikepono aku la oia i ke Dewele Bulu e kihaehea ana ke koko o kona ukali mai luna a lalo 0 kona kapa huluhea keokeo, huli ae la ka kakou hiwahiwa ma ka aoao heiua, a ike aku la keia he eono poe keiki hoehoe waapa, a hele aku la ka kakou koa aku aoa imua o ua poe keiki nei a pane aku la ena keonimana maikai: E oluolu paha ke kahi o oukou e haawi mai i kekahi aahu manuwa ia'u no ka hapalua hora; alaiia, hoihoi hou mai au i ka mea nona ka aahu a me ka uku makana pu; wehe koke ae !a kekahi keiki i kona palaka manuwa a pela pu no hoi me kona pa pale a me kona lolewawae, a kakau iho la ka Moi opio 1 kekaihi apana pepa me na huaoielo penei: (Moon iight,) a haawi aku !a i ke keiki i wehe ae ai ī kona kapa manuwa; wehe ae !a ka Moi opio i kona aahu aiii a pau, a haawi aku 1 ka mea nona ke kapa manuwa, a kauoha aku la ia !akou e inaiama oukou i keia mau waiwai a hiki hou mai au i ka hapalua hora.

Komo iholakakakou koa puuwai hopo o!e i na aahu hoehoe waapa, a aia pu no hoi kana pahi Hooilinae ka-kua ana ma kona pehaka. I ka maalo ana aku q ka Moi opīo puuwai ahi ma ke alo o ke I>ewvle Bu!u, pi ha mai la kooa !eo ka!aka!a mai loko mai o ke poo

oka iiona. E kaH keiki makua ole e —E oluoiu oe e hapai ae ikou maukapuai a emi aku i hope, e wiki! E wiki!! O haalele iho auanei kou hanu a haule kou kino i ka honua iloko o ka lua ko u o ka hooilo, kahi e na ai ka inaina o kuu pahikaua. JE wiki! U, Mai leu a nana !:! E hele koke, mai kanalua. f ke kuu ana iho o ka leo kalakala o ua Dewele Bulu nei, poha koke aku ia ka leo olu waipahe oka kakou eueu, me keia mau huaolelo: Eka Oewele Bulu a moho kaulana hoi o keia mau la, aoie oe i ike i ke kulana o ke kanaka opio, a rae ko'u wahi i hele mai ai, aia malaio o ka inoa o ka opto e ku aku nei imua ou, he mau aupuni a me na kakela 3. A ina e hiki ana ia oe ke kulai i ka opio e ku aku riei imua ou a hina 1 ka honua ma ka oi o ka maka o kau pahikaua; alaila, e lawe oe i na waiwai a pau i ho īkeia aku la. Ia wa no i puka mai ai ka huaolelo kalakala a ke Dewele Bulu a ! me ka oniu ana ae 1 kana pahikaua i j ka lewa a pane niai la me keia huaolelo īmua oka kakou koa opio. E wiki! A e haawi pio koke mai ia'u, a ina aole pela, alaila, e lawe no au i kou ola me ke kiani ana ae i na oi elua o ka'u pahikaua, wahi a ke Dewele Bulu 1 pane aku ai. Ia no i hoani aku ai ka naita opio i kana pahi Hooilina'lii, iho la ke Dewele Bulu he wa pono ia nona e pale ae ai, i ka hauna pahi a ke koa opio me ka manao la hoi, he oiaio ia hoani ana aku a ke koa opio. Ika hauna pahi hoi a ke Dewele Bulu, i mmio aku ai ke kao malalo ae o ka poaeae akau o ke Dewele Bulu a ohi u ae la ke koa opio 1 ke kapa huluhea keokeo me kana pahi a .waiho wale ke kapa kila o ua Dewe!e Bulū la, oiai hoi ua Dewele Bulu nei e hilikau ana 1 ksna pahikaua me lele pu ana imua a i

manuwa. Aia pu no hoi na maka oka kakou koa opio puuwai ahi hopo o!e e haka pouo ana ina kui oke kapakila o ua Dewele Bulu nei, a ma keia haka

pono ana a ke koa opio, ua oi aku mamua o ka hapaha hora, i ka ike ana o ka kakou koa i kekahi moali, hoomaopopo iht» la ka naita opio, me he me.i 'ia oke kui no ia o kona kapakila. E ka l.)ewele Bulu e!—E haule ana oe i pio na'u, ma ka īnoa e kau nei ma keia papalekapu, oia noi keia : Ka waapa oka hoku malamalama. Ia H'a 110 i pii koke ae ai ka inaina wela o ke Dewele Bulu, no keia mau huaolelo ake koa opio : Aia hoi e haawi mau ana ke anaina he mau tausani o na tausani i na leo aihu e hoolaukanaka ana 1 ua mau waoakua kanaka ole 'la.