Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 18, 2 Mei 1885 — Page 2
This text was transcribed by: | Marti Steele |
This work is dedicated to: | Oz Stender |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
KUIKE KA RULA
Poaono MEI, 2, 1885
UA HALA! UA NALO! UA MAHA!
O
Dowager Ema Kaleleonalani.
Ma ka auina la o ka Poaono i hala, Aperila 25, a ma ka hora 1:50 o ia auina la, ua lawe palemimo aku la na lima kawa-u o ka make i ka hanu hope loa o ka Moiwahine Kanemake Ema Kaleleonalani, maloko o kona home noho ma Ruka Hale, Honolulu.
Ma ka hora 12:50 o ka awakea, o ia la, ua loaa iho la ka Moiwahine i kekahi nao mai ikaika loa ma kona kino, a waiho aku la maluna o kona wahi moe. Ua ike kokeia keia pilikia e kona ukali Miss Lucy Peabody, a hoouna awiwi ae la i ka lohe ia Kauka Makibine ma ka telepone, a ua emoole no hoi ke kauka ma ka hooko ana i ke kauoha a ku ana ma ka aoao o ka Moiwahine popilikia, a ua ike koke no ke kauka aia ka Moi wahine iloko o ke kulana kupilikii loa i hiki ole i kana mau lawelawe ana ia wake haawi aku he wahi maha iki iaia, a nolaila, ua hoounaia mai ke kauoha ia kauka Taroseau, (ke kauka Palani) me ka Puuku Malama Waiwai Alekanedero J. Carwright, (Kakalaika) a me ka puouahulu laua i hele aku ai a ku ana.
I ko laua manawa i hiki aku ai, ua loaa iki ae ke ano maha i ka Moiwahine iloko o ia mau sekona, aka, he wahi hookanaaho iki wale no ia, oiai ua loaa hou iho la oia i ka eha no ka lua o ka manawa me ka ikaika, a no ke kolu a me ka pinapinai ana iho o ka eha ma ia wa, ua lele koke ae la kona hanu a waiho puanuanu aku la ma kona wahi moe he luahi na ka make, a oia no hoi ka wa a na minute he umi e kiei aku ana no ka hora 2 o ia auina la.
Ua pahola koke ae keia lono kaumaha a puni ke kulanakauhale, a ua nui ke kahaha o ko ke kulanakauhale ma keia mea, oiai aole he mau lono i hoike ia mai i ka lehulehu i na la mamua, eia oia ke waiho nei i ka mai---aole loa hoi i loe ia ma ia kakahiaka he kaa mai kona ma ia la, a aole loa no hoi i na hora o ia kakahiaka e nee awiwi ae ana i na hora awakea, aka, o ka mea i ikeia e kekahi mau maka lehulehu, he mau nanaina o a kona ma na la i hala a ma ia kakahiaka. Ma o keia lono walohia i anapu koke ae ma ke kulanakauhale, ua hoike koke mai la na hiohiona kaumaha a minamina nui i ka mea i hala aku, a ua hoike pu mai la no hoi na pahu aupuni, ko na kanikela, a me kekahi mau wahi e ae i ko lakou komopu ana i ke kumakena ma ka hoohapa ia ana o na hae.
Ua hanauia ka Moiwahine Ema Kaleleonalani ma ka la 2 o Ianuari 1836, na Naea (k) me Kekelaokalani (w), a i ka wa i hanauia ai, ua kaa aku la kona malamaia ana malalo o ke kahu hanai hou oia o Kauka Ruka a hiki i kona nui ana. Ua hoonaauaaoia oia ma ke kula alii, Kehehuna, a ua holomua kona ike ma na lala a pau o ka naauao, a hiki i kona hookuu maikai ia ana mai ke kula mai e na kumu.
Ma ka la 19 o Iune 1855, ua hoohui ka Moiwahine Ema ma ka mare me ka Moi Liholiho, Kamehameha IV, na ka makua Rev. R. Limaikaika, maloko o ka luakini o Kawaiahao, a ua noho ia e laua he mau makahiki loihi iloko o ka maluhia me ka hauoli, a mai ko laua mau puhaka i hanauia mai he keikikane hookahi, a i kapaia ka Haku o Hawaii. Aka, ua ako koke ae ka make i ka laua pua alii oiai oia i kona mau la opiopio, a ua ili iho maluna o na makua ka walohia kumakena.
I ka makahiki 1863, a ma ka la 30 o ka mahina o Novemaba, ua hookauia iho maluna o ka aupuni a me ka Moiwahine Ema na haawe kaumaha hou a ke aloha kumakena ma o ka make ana o kana alii kane Liholiho, a ma ia wa mai a hiki i ka make ana aku la o Ema, ua noho oia ma ke ano he Moiwahine kanemake, a ua noho oia ma ia ano no na makahiki he iwakalua a oi, a ua piha hoi iaia na makahiki o ke ola ana i ke kanaha kumamaiwa me na malama keu a make aku la.
He elua makahiki mahope iho o ka make ana o kana kane alii, oiai ka mea i hala iho la e noho ana iloko o na hoomanao walohia na no kana kane, ua holo aku la oia no Enelani ma o ke kono a ka Moiwahine Vitoria, a ua luakaha aku pu aku la o Ema me ia no kekahi mau mahina a hiki i kona hoi ana mai no Hawaii nei iloko o na malama hope o ka makahiki 1866.
Ma na hana pono, kokua manawalea ana, ike a aloha lahui kona hoopapau nui ana, ua ikeia mai ke nui a ka liilii, ka hanohano a ka lopa, ka waiwai a ka ilihune. Ua hooikaika nui oia ma ke kokua manawalea ana i na hana karistiano mawaena o na kanaka a me na haole, a ua kokua pu aku oia i ka poe ilihune me ka poe mai, a mamuli o kona hooikaika ponoi ana me kana kane alii iwaena o na makaainana ma ka hoouluulu ana i kekahi puu dala nui, a me ko laua kokua pu ana, eia ke ku nei ma ke kulanakauhale o Honolulu nei he hale lapaau no na mai a i kapaia mamuli o ka inoa o ka Moiwahine, oia ka "Halemai o ka Moiwahine." A iaia i hala aku la, ke ku nei keia halemai he kia hoomanao no kona inoa, kona aloha makaainana, a me kana mau hana manawalea a pau.
Ma kona mau ano a pau a me kona mau manao, ua hookahuaia maluna o ka pono, ka maluhia, ka maemae, akahai, a oluolu. He mea nui oia iwaena o ka lahui, he milimili, a he pulakaumaka hoi na lakou---he aala a maemae kona inoa---he launa oluolu me na makaainana, he heahea, he oahoha, kona, a mamuli o kona moe kau a kau ana aku la, ua hoonaueia ka puuwai o ka heluhelu nona i ke aloha paumako, ka minamina nui, a me na hoomanao ana.
I ke ahiahi iho o kona la i make ae, ua halo'alo'a ae la na pipa alanui i na kanaka, a ua hoopihaia aku la ka pa o Ruka Hale kahi e waiho ana kona kino make me na kanaka, a ua hoohanini ia na waimaka he nui me ka ehaeha. Ma na hiona o na makaainana i akoakoa ae ma ia ahiahi, aole loa ia he anaina e hoike ana i na hauoli kulaia, aka, e ku ana kela me keia ua kaumaha i ka ukana luuluu a ke aloha.
Ma ke kakahiaka o ka la Sabati ae, Aperila 26, a mawaena o ka hora 9 kakahiaka a hiki i ka hora i auina la, ua kukala akeaia ae na makaainana e hele e ike hope loa aku i na helehelena o ka Moiwahine i make ma kona home, mamua o ka nalo ana iloko o ka pahu, aua hoopiha hou i aka hale me na kamaaina a na malihini no ke kiei hope ana aku i kon amau helehelena. Ua hala aku la, a ua maha hoi mao.
OLELO HOALOHALOHA NA KA AHAHUI OPIOPIO PUUWAI LOKAHI.
OIAI ua oluolu i ke Akua Kahikolu ma ka lani ma Kona lawe ana aku iloko o Kona mana, ma ka hora 1 a me 50 minute o ka auina la Poaono, la 25 o Aperila, M. H. 1885, i ka liko lani, ka muo Alii, ke Alii ka Moiwahine Kanemake
EMMA KALELEONALANI,
ka Moiwahine i aloha nui ia e ka Lahui Hawaii. A oiai ma kona ano he Poo i mahaloia, he lala i alohaia, he Puuku i hilinaiia, a he alakai no na hana a keia Ahahui nona makahiki ewalu.
Nolaila, o makou o ka Ahahui Opiopio Puuwai Lokahi, i akoakoa mai maloko o ka Luakini o Kaumakapili, i keia la 27 o Aperila, M. H. 1885, ke hooholo nei:
Akahi. Ke komo pu aku nei makou ka Ahahui Opiopio Puuwai Lokahi me ke Keiki Alii Albert Kukailimoku Kunuiakea, ma ke kumakena pu ana me ia iloko o kona mau la o ke kaumaha no kona kaikuahine Alii EMMA KALELEONALANI, i hala aku la i ka make, ma ke alanui ula a Kane.
Alua. Ke nonoi nei makou i ke Akua Mana Loa, e hoomama i kou naau kaumaha a me ko ka Ohana Alii a me ka Lahui pu.
Akolu. E kohoia i Komite i ehiku lala, nana e lawe aku i keia Olelo Hoalohaloha i ke Keiki Alii A. K. Kunuiakea.
O makou no na Komite i koho pono ia.
A. P. KALAUKOA,
G. W. PILIPO,
J. W. H. WAHINEAUA,
J. H. HANIO,
W. H. KANUMOKU,
W. N. KAHUMOKU,
C. H. KAMALU.
Honolulu, Mei 1, 1885.
RUKA HALE, Mei 1, 1885.
Ia A P Kalaukoa a me na hoa e ae o ke Komite o ka Ahahui Opiopio Puuwai Lokahi.---Aloha oukou.
Ua loaa pono mai i'au ka oukou Olelo Hoalohaloha ma o ko oukou Luna Hoomalu la o ke Komite, a o ka hope Peresidena hoi.
Owau o A. K. Kunuiakea ko ka Moiwahine Ema Kaleleonalani pilikana oiaio, a e noho u nei iloko o ke kumakena luuluu a ke kaumaha, ma ka oluolu ana i ko ke Akua Luaole lawe ana aku i ke 'lii ka Moiwahine Ema Kaleleonalani e haalele hookahi ana ia'u e noho me ka luuluu iloko o na inea o keia noho ana.
Ma ko'u ike ana i ka oukou ua hauoli au i ka lawe ana mai i ka oukou mau Hoalohaloha ana a me komo pu ana mai me a'u e auamo pu i keia mau ehaeha he nui; a ke waiho aku nei au ia'u iho iloko o na manao aloha o ka mana lani, a oia ke kokua pu mai ia'u a me oukou pu iloko o keia wa o ke kaumaha.
O kana mau hana maikai iwaena o oukou ma kona ano he Puuku nui no ka Waihona Hui o oukou, ua hoike mai ia i ko oukou hilinai ana maluna ona a o kona lawe ana mai i keia kulana a oukou i waiho aku ai iaia a me kona lawe ana mai, ua hoike aku oia i kona akahai, kona oluolu, a me ka manao haahaa, a o kona lawelawe ana a hooikaika ana i na Lala o ko oukou Hai, ua ikeia ua holopono keia mau hana iwaena o oukou, a o kona hookele ana no na pono o holomua ai ko oukou waihona, ua lilo ia mau hana maikai e hoopoina ole ia ai ka maikai o kona inoa. Ke lawe nei au ma ka hoao ana e hooikaika ia'u iho e ukali aku ma kona alanui e loaa ai na hoapono ana mai a ke lehulehu. A ma keia ke haawi aku nei au i ko'u aloha nui ia oukou a pau. Me ka mahalo. A. K. KUNUIAKEA.
Ua hoopaneeia ka Fea o ke Kula Kaikamahine o Kawaiahao a ka la 16 o keia mahina.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
MALOKO o kekahi o na nupepa ma ka aoao Kuhina, ua ike iho makou i ka hooliloia ana o ka Hui o Spreckels ma Honolulu nei, i Agena no ka Papa Hoopae Lima Hana. Ma keia kakou e hoomaopopo iho ai he ekolu waha nunui a keia omaka waiu e hanai ai, o ka Peresidena o ka Papa, ka Agena i oleloia ae la, a me ka Agena Kanikela Irwin ma Iapana. O keia poe a pau e lawelawe ana i ka hana a ke Aupuni mamuli o na alakai ana e ke Kuhina Kipikona, me ka ukuia mailoko ae o na loaa o ka lehulehu. E nana iki ae kakou i ke ano o keia mau hana a lakou nei, a e hoopaa mau kakou i na hopena, i hiki mai ai ka la houluulu, ua maopopo mua ke kumu a me ka mea nona ka manao. I ka wa mamua, he nui no na lilo o keia Papa, no ka lawe ana mai i na hoopae lima hana ma Hawaii nei, aka, ua akaka ke alanui i nui ai o ka lilo. O keia hoopae lima hana Iapana, he mea moakaka wale no keia ia kakou a pau, aole he kumu o ka hoonui lilo ana o ke Aupuni ma oka hoonohonoho ana i na Agena e like me keia e ikeia nei. Eia ke Aupuni, ma o ka Peresidena, ke Kakauolelo, ke Comisina, a me na luna e ae, ke noho wale nei, a heaha la ke kumu o keia hoonoho hou ana aku i kekahi hui e hookele a e hoohana aku i keia hana? Ua hoonohoia aku ka hui o Spreckels e hana ma kahi oka Papa. Eia o Spreckels & Co, ka Agena o ka Papa ma Honolulu nei, kahi i noho ai, ma kahi no hoi o ka Papa Hoopae Lima Hana e noho nei, a nolaila, ma ka noonoo hea la a ma ke kumu hea la i kapae ai ka Peresidena o ka Papa Hoopae Lima i kana hana, a me kona mau lima hana e noho wale nei, a haawi wale aku la no i keia apana hana o ke Aupuni i ka mea hou aku? Ma ke ano piele pomaikai pilikino anei? Ma ke ano kipe anei i ka ona miliona Spreckels, i mea e kokua mai ai ka ona miliona i keia Aha Kuhina e mau ma kahi a lakou e noho nei, me ka hoowahawaha kumu ia e ka lehulehu? No ka nele anei i ke dala, a me ka hilinai ole ia o ke Aupuni, i haawi pio ia aku la na pono o ka lehulehu ma ka lima o kekahi hapuku nui i hiki mai ma Hawaii nei? Me he la malalo no o na kumu a pau i heluia ae la. No ka mea, ua pilikia a ilihune ke Aupuni i keia wa, a o ke kumu o keia pilikia mamuli no ia o keia Aha Kuhina, ua inoa ole ke Aupuni ma o ka Aha Kuhina, no na hana lapuwale e hoohanaia nei maluna o na loaa o ka lehulehu, a ma ia kumu ua hiki ole i keia poe ke lawelawe ponoi iho i ka hana o ke Aupuni, aia a poholaloia aku ma ka lima o hai, alaila pono ka hana, me ke omoia nae o ko ka lehulehu mau pono ma ia lilo ana ia hai. Aka, aole makou e hewa ia oukou, no keia mau hoikeike, oiai, aole e loihi ana ka manawa, e puka-a-maka mai ana ka hopena o keia mau hana. Ua hoolilo keia Aha Kuhina i ke Aupuni me he bipi wahine la, a o kona ano ua opi-alu, i kau a mea he omokoloheia o na omaka waiu e na kiai a me na hoa hui o lakou. Ua omo palena ole ia oe e Hawaii, a ua olala kou kino, a ua lilo oe e ka mea maikai malalo o na hookele ana a na Kamehameha, i mea hoowahawahaia iloko o keia au. Ke lohe pinepine ia nei iwaena o ka lahui ke kaniuhu no ka hoomaewaewaia o ka pono o ka aina, e like me keia mau hana, a no ka nana maka ia o ko ka lehulehu mau pono. Ua pouli ka lani aia ka ike ke komo nei iloko o ka haahaa, a aia okomo malu mai keia Aha Kuhina i na hoonui auhau i keia kau ahaolelo ae e ike like ai oluna a me lalo.
Ke 'Lii W. T. Martin ua make.
Ua hoea mai he lono kaumaha a luuluu maluna mai o ka mokuahi Malulani i ke kakahiaka o ka Poaha nei, oia hoi ke kii ana mai o na alelo ana ole a ka make a lawe aku la i ka hanu hope o ka Mea i Mahaloia ke 'Lii W. T. Martin, ma kon ahome noho ma Waiohine, Kau, Hawaii, ma ka Poalua ka la 28 o kela mahina.
He makamaka keia i komo kuhohonu iloko o na hoomailo ana a ka mai no kekahi manawa loihi, a ma ia kulana mau oia ma ka hapanui o ka manawa. Ua hoao ikaika ia na lawelawe lapaau ana no ka loaa iaia he wahi maha a e kaohi iki ai hoi i ka hanu a loaa ae he mau wahi kauna la o ke ola ana 'ku, aka, aole pela ka manao o ka Mea nana mai oia i hana. Ua loaa no na hookanaho iki ana ae o ka makamaka aloha i hala aku la mai na umii paa ana a ka mai ma kona kino no kekahi manawa, aka, no ka wa wale no ia, a o ka hapanui no ka mai. (Oia ae la na mea i hoikeia mai nona.)
Iloko o na makahiki Kau Ahaolelo he nui i hala aku nei, ua apo ia aku oia i Alii no ka Ahaolelo, a he naauao koua i mahalo nui ia e na Poo Aupuni a me ka lehulehu pu. He akahai a aloha kona mau hiona, he heahea, hookipa a launa oluolu me na kamaaina a na malihini, a ma ia mau ano, ua nui kona aloha nui ia e ka lehulehu. Ua haawi oia i na kokua ana a pau ma ka mea i loaa iaia i na kamaaina, na malihini, na hana pono, i ka poe ilihune a pela wale aku. Aole no hoi e poinaia kana mau kokua manawalea ana i kela lehulehu nui o na Kona me na Kohala i akoakoa aku malaila no ka hoike Kula Sabati nui i malaila. He makamaka aloha oia a he hoa'loha oiaio--he hale kipa hoi no na alii a me na maka hanohano e ae. Me ka ohana o ka mea i make ko makou komo pu ana aku iloko o na hoomanao walohia. Aloha.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
ILOKO o na mahina hope o ka makahiki i hala, ua nui na pioloke o ka poe noonoo a me ka poe kalepa no na pilikia i wanana mua ia e hiki mai ana maluna o kakou, ma o na hookele ana a keia Aha Kuhina i ka Aie Aupuni, ma ka hookomo ana i na dala emi o ke kumu waiwai. He nui na manao maikai o ka poe kalepa i waiho aku i keia Papa Kuhina, i kumu e hiki ke hookeleia na oiahan me ka hookaumaha ole ia o ka lehulehu. O keia mau manao maikai ua hooliloia i mea ole e ke Kuhina o ko na Aina e, a mamuli o kana alakai ana, ua haalele mai ka poe kuwaho i ka lakou ake kokua i ke Aupuni. He mea maopopo, mahope o na hoao manao maikai ana o ka poe imi loaa o ka aina, e kokua i ke Aupuni, a me ko lakou pale kihihewa ia ana aku, ua unuhi keia poe e hookele kuokoa no lakou iho. Mamua ae o ko lakou hana ana pela, ua hoike piha ia mai ke ano o na hana me ke Aupuni ma ka palapala a Keo Kaaka i keia mau malama i hala aku nei. Ua hooikaika keia poe i mea e pono ai ka oihana kalepa, ke kumu nana e hoowaiwai nei ia kakou, a nana hoi e hoolawa i ko kakou mau hemahema a me ko kakou mau anoai. Aole nae ma keia mea, ua manaoia no ka poe kalepa wale no ka pomaikai, aka, ua manaoia he pono like no lakou a me kakou, a ma ia ano, oiai, o kakou a pau ka poe nana e hoolawa nei ke ola o ke Aupuni, ua ui ia aku ke Aupuni e kaana like a e kuka pu i ke alanui kupono e hiki ai ke hookoia ke kanawai me ka hoopoino ole i ka pono o ka lehulehu. E like me ke ano mau o keia Kuhina Kipikona, ua lilo na mea maikai no ko oukou pono i mea ole, ke hookui aku ia mea me kona pono a me ka pono o kona mau hoa'loha. Henui ko makou hoomaopopo ana i na ano hana a me na hopena e ili mai ana maluna o ka lahui, no ka poino i loohia i ka lehulehu ma o ke kapuluia ana o ke dala. I ahona iki wale no kakou i keia mau la, no ka pii hou ana ae nei o ke kopaa, a no ke komo nui ana aku iloko o ka makeke, kahi e kuaiia nei. Mai ka hoomaka ana mai o na Mahiko e wili i ke ko o keia wili ana, a hiki i keia la ua piha pono na moku holo pili aina a me na moku e lawe nei i na ukana i Kapala kiko me kakou. No ke ko i hooliloia ma Kapalakiko, ua loaa he waihona no kakou malaila, a i ka wa e kauohaia 'ku ai na waiwai no ka hoolawa ana ia kakou i ka ai a me na lakou aahu, ua loaa koke ke dala e hookaa ae ai, me ke emi kupono o na hoolilo no ke kikoo ana ia dala ma Kapalakiko. No ka wa nui keia o ke kopaa. I ka manawa e pau ai o ka wili-ko ana, a hoi pono iho kakou ma ka hookaa ana i ko kakou mau aie me ke dala o ka aina nei, alaila kakou e ike hou ai i ka piii o ke kumukuai o na kikoo dala ma Kaleponi, no ka mea, he gula ka uku ana o na kikoo dala ma Kaleponi, a he dala 80 keneta wale no kau i kuai ai maanei no ia gula. O keia iho la na kumu e kapaia ai keia mau luna aupuni i ka hana lapuwale, a e lilo ai ka Moi i mea ohumuia no ka nana maka i keia mau hoopoinoia o ka pono o kona lehulehu no ka pomaikai o kekahi mau haole malihini i pae hewa mai me ka inoa pono ole mamua aku o kona hiki ana mai a hiki wale i keia wa. Ua hele ka noonoo o ka poe noonoo no keia punahele o keia poe e hana ino nei i ko ka aina mau pono, a ili maluna o ko kakou Moi, me he la, na manao e olelo mai ana o ka Moi pu no kekahi iloko o keia mau hana i paa ai keia poe.
O J. Ili ua hala!
Ma ka hora 11 P. M. o ka po Poaono la 11 o Aperila nei, ua oili pulelo aku la ka uhane, lele ke ea, pau ka hanu, waiho i ke kino lepo me ka oni ole, a waiho pu hoi i ka haawina kaumaha ka ka ohana e paiauma aku ma keia kae o ka lua; kuu ka luhi, pau ka auwe ana i na ehaeha o keia ao. Ua loaa o J. Ili i ka mai opulepule i ka mak. '84 i hala, a na ia mai i hoomailo i kona kino a hiki i kona hala aku la i ka moe kau moe hooilo. Penei kahi moolelo nona: Ua hanauia o J. Ili ma Kalapana, Puna, Hawaii, i ka mak. 1836, na kona kaikuaana Joseph Hae i hoonaauao iaia ma na mea helu; mak. 1847, komo i ke kula hanai o Hilo, 1851, kohoia i kokua kumu no D. B. Laimana: 1854, kohoia i kumu Poo a luna nui no ke kula, ma ia kulana oia i noho ai a hiki i ka mak. 1859, waiho oia i ke kula.
Ma kona noho ana i ke kula, ua malama pono oia i na kanawai a me na rula, a ua hilinai kana mau hooponopono ana e ka Papa Kahu o ke kula; ua komo iloko o kona manao ka noonoo ana e imi i mea e kuonoono ai ka noho ana, a ua holopono ka mea a kona manao i hoolala ai. Ua loaa iaia he mau eka aina 443 ma ke ano Alodio; a maluna o ia mau eka aina oia i noho ana ai a kuu aku la ka luhi.
Iaia i waiho ai i ke kula a hoi mai no ka aina, ua lawe oia ma ka oihana ao ma ke ano kula wae, ua nui na keiki ana i ao ai, a eia lakou ke noho mana nei ma na oihana lehulehu o ke Aupuhi. I ka 1862, mare me Miss Kaanaana Kualuku; ma ko laua noho mare ana, ua loaa he mau keiki, 3 keikikane a 3 kaikamahine, a eia lakou keola maikai nei. Mai ka 1859 a hiki i ka 1884, ua lawelaweia na oihana lehulehu o ke Aupuni, Lunakanawai, Luna Helu, Luna haawi Palapala mare, Agena Hooiaio Palapala kuai, a pela aku. He kanaka heahea, oluolu, hookipa i na malihini hiki aku ilaila. He Karistiano hoopono a kokua ma na hana o ke Aupuni o ke Akua, a pela pu no me kana wahine. Me ka ohana i hoonele ia i ka makua ole ko'u welina a me ka wahine kanemake ko'u aloha waimaka, a ke komo pu aku nei iloko o ke kumakena aloha. Kou oiaio. S. W. K. PAIAALA.
KE manao nei kekahi poe ua mamao loa aku ka wa e kamailio ai no ka holo balota o keia mua aku ma ke kolamu o na nupepa. He oiaio no paha ia, aka, he mea hewa ole no nae hoi ka makaala ana o ke kiai pono ke malama i kana hana. Ua maopopo i na hoa heluhelu o keia nupepa, he hoopailua mau makou i na hana a ke kanaka nona kamoolelo e like me ko Kipikona, nolaila ua ukali makou i kana mau hana, me ke kiai no ka pono o ka lehulehu. Nolaila, mai kuhihewa kakou, a noho palaka, me ka manao he po moe ko ke kolohe. Ina ua manaoio kekahi poe pela, e alawa ae kakou a e nana ia Lahaina. Oiai, ua po'aia iho nei ka waihona o ke Aupuni a hakahaka, a aohe waiwai nui i koe, alaila, hoihoiia aku nei ka "hunona" a makou i Lahaina, e pelo i ko laila poe, i kuleana e komo mai ai iloko o keia Kau Ahaolelo ae. No ka piha hopohopo o keia Aha Kuhina, ke hoolala nei ke Aupuni no ka poe kupono o komo mai e kokua i ka lakou mau hana i hala, a me na hana o keia mua aku. Nui no ke kolohe, nui no ka maalea, a nui no hoi ka puni wale o kekahi poe. E nana iki ae kakou i ke kahi mau wahi hiohiona o ka maalea a me ka puni wale i ka hana a keai maalea nui, nana i hoopunipuni a puni ka poe Moremona o Kulanakauhale Loko Paakai a me na Moremona o Molokai,---hoopunanaia aku nei o Kikaha ma Lahaina, i kiai no Maui, o Kaulukou no Hilo, o ke Kiaaina Poomaikelani no Hawaii, a lele wale aku nei ka aina ia Nahinu, a pela aku. A eia no hoi paha o nei, ke hoonui hou ia mai nei na puali (koho) koa, a ke aoia nei i ka paikau i pololei ka maki a me ke koho ana. Nui no na hana hoowahawaha e hanaia nei. Ua kohu pua ka alunuia o ke koho balota ana a ke kanaka. Ua haalele ka noonoo o na Hooko Aupuni i ka lakou hana o ke kiai a hooko pololei i ka hana a na mana ekolu i hana ai, a eia ke nihi ae nei e kaihi i kahi kuleana o ka lehulehu i koe, oia ka pono balota. Me he la, i ka nana 'ku ke ake nui nei ko loko poe, e komo hou mai ka poe pili aupuni, ka poe koho ma keia hope aku, aole ma ke kau lima ana o ikeia auanei, ma ke u nae. No ka mea, ina he bila kanawai hoonui auhau kekahi i keia kau ae, e koho ana ka poe kokua ma ke u, o ike pono ia nei na lima ke kau ae iluna e na makaainana. He iho a nui, ke lahui ahonui ka hoi, ua like ka hoi keia lahui me ka poe Iseraela i ke au o Parao ma Aigupita.
HOOLAHA KAI LAWAIA. Mai keia la aku, ke hookapu a ke papa loa ia aku nei na kanaka a pau loa, aole e hele a lawaia maluna o ke kai o ke ahupuaa o Pulehunui, ma kahi e pili ana me kahi i lilo i ka Waikapu Sugar Co., o hoopii ia ma ke kanawai. E hoolohe ka pono o pilikia auanei.
W. H. CORNWELL.
Luna nui o ka Hui Mahiko o Waikapu.
Waikapu, Maui, Aperila 8 1885. 2020-4t.
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI MA KA WAIWAI O KAHULIAIKAUA. E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohu pono ia me ka mana e ka mea hanohano A. Fornander lunakanawai kaapuni apana elua H. P. A. ma ka la 6 o Aperila 1885, a mamuli o ka aie o ka waiwai o ka mea i make no na kona o ka aha a me ka aie uku komisina o ka lunahooponopono, nolaila, e kuai kudala aku ana au i na waiwai paa o Kahuliaikaua i make he ekolu apana aina ma ka la 15 o Mei, 1885, hora 12 awakea, ma ka hale hookolokolo ma Pukoo, i kahawai, a he alani ka waiwai e ulu nei maluna o na apana kula kahawai a me ka ulu. E lilo no i ka mea koho kiekie, he kuike ke dala; na ka mea i lilo e uku i na palapala hoolilo. E ike ia ke kii o ua mau apana aina la ma ka hale inu kope o Ahau pake. J. W. M. POOHEA 2020-3t
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau i aie mai ma kuu halekuai e ku ana ma Keanae, Koolau, Maui, ma keia ke koike aku nei au ma ke akea, ua lilo pau loa ka HALEKUAI a me na pono a pau o ua halekuai la ia Akiona pake, a o kona hope paha. O ka poe a pau i aie mai ia'u, ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke ae ia Akiona pake e noho ia ma Keanae, Koolau, Maui, iloko o akahi mahina mai keia la aku e puka nei ma ka nupepa KUOKOA. Ina aole kekahi e hookaa iloko o ka manawa i hoikeia maluna, alaila, oia wale no ka mana e hoopii ma ke kanawai. Nolaila, ua lilo loa ka mana a pau ia Akiona pake i hoikeia. No ka oiaio o keia, ke kau nei au i ko'u inoa. AI (PAKE.)
Apr. 6, 1885. 2021-3t.
NA HOOLAHA HOU.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
No ka mea, ma ka la 26 o Feberuari 1885, ua hoopaneeia ka hoolohe ana i na palapala noi e pili ana i na waiwai o KAPAU (k) no Wailuka, Maui, a me AHULAU (w) no Wailuku, i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili i ua mau waiwai la elua, e hoolohe hou ia ua mau palapala nonoi la ma ka POAHA, oia ka la 14 o MEI, 1885, ma ke ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr. 16, 1885 2021-3t.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o KANAKAMAIKAI (k) no Wailuku, Maui, i make.
Ua heluhuluia a ua waihoia ka palapala noi a MALALEA (w) a me WAINEE (k) e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o KANAKAMAIKAI (k) no Wailuku Maui, i make, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA oia ka la 14 o MEI, 1885, ma ka hora 10 A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku; oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER,
Lunakawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A.
Hana, Apr. 16, 1885. 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o NALEIPULEHO (k) no Wailuku, Maui, i make.
Ua heluneluia a ua waihoia ka palapala noi a EDWARD H. BAILEY, e noi ana e hoonohoia a Komite, na lakou e mahele a e hookaawale, mawaena ona hooilina, i ka waiwai paa o NALEIPULEHU (k) no Wailuku, Maui, i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 13 o MEI, 1885, ma ka hora 1 1/2 P. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, Maui, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr, 16, 1885 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUMI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o ELLEN NOWLEIN no Lahaina, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a T. W. EVERETT, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o ELLEN NOWLEIN no Lahaina, Maui, i make, e noi ana hoaponoia kona moowaiwai, a e hookuuia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 13 o MEI 1885, ma ka hora 1 P. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr, 16, 1885. 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o PIIMAIWAA (k) no Wailuku, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a KAUWAHINE (w) a me NUHI (k) e noi ana e hoonohoia i mau Komisina, na lakou e mahele a e hookaawale, mawaena o na hooilina, i ka waiwai o PIIMWIWAA (k) no Wailuku, Maui, i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau. ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 13 o MEI, 1885, ma ka hora 2 P. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai KaaPuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr. 16, 1885 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o LUUKIA (w) no Kamaole, Kula, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a KAAIHUE (w) a me JOHN ULU, e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o LUUKIA (w) no Kamaole, Kula, Maui, i make, a e hooholo ia i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 14 o MEI, 1885, ma ka hora 1 P. M.; ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr. 16, 1885 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o OPUNUI (k) no Waikapu, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a KAUAI (k), e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o OPUNUI (k) no Waikapu, Maui, i make, a e hoonoho ia Kauai (k) i Luna Hooponopono.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 14 o MEI, 1885, ma ka hora 9 A. M. ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Hana, Apr. 16, 1885. 2021-3t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI. Ma keia ke hoolahaia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai iloko o kekahi Palapala Moraki i kakauia i Mei 30, 1882, i haawiia e MOSES KUMALAE o Kaneohe, Koolaupoko, mokupuni o Oahu ia SAMUEL M. DAMON o Honolulu, no ka hoopaa ana i ka ukuia o eha haneri me kanalima dala, a i kakauia ma ke Keena Kakau o Kope o ke Aupuni, maloko o ka buke 76, ma na aoao 72 me 73, a no ka uhaiia o na olelo aelike o ua moraki nei i oleloia, nolaila e kuaiia ana ma ke kudala akea ia aina e pili ana i ikeia iloko o ua moraki nei, mahope iho o ka puka ana o keia hoolaha no ekolu manawa, ma ka hale kuai kudala o Lyons & Levey, ma Honolulu, i ka POAONO, MEI 30, 1885, no ka uhaiia o na olelo aelike o ua moraki nei i oleloia. O ka waiwai i hoakakaia maloko o ua moraki nei i oleloia, a i hoolahaia no ke kuai ana ma ka la i olelo mua ia, aia ma Pau, Kaneohe i oleloia, a oia no ka apana ekahi i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 129, Kuleana 3121, i haawiia ia James Mahony; nona ka ili aina 19 7-10 eka, koe na kuleana o na kanaka.
S. M. DAMON,
Mea Moraki.
Wm. R. Austin Loio.
Honolulu, Apr. 2, 1885 2019-4ts.
OLELO HOOLAHA.
Ia J. ALAPAI JR. o Kawaihae. Mamuli o kau mau hana ino, a me kau hana lapuwale ia'u i kau wahine mare, a me kou haalele kumu ole ia'u, a me kou malama ole i ko'u ola, nolaila, ke hoike aku nei au ma ke akea, ua hiki ia'u ke imi i pono no'u mawaho, a e aie hoi ma kou inoa; oiai, na hai e malama nei ko'u ola, a me ko'u mau pono a pau, a ua kumakaia oe ia'u, a no kekahi manaw kupono e hookaawaleia ko kaua berita mare. Me ka oiaio loa.
MRS. LILIA LAULA.
Kawaihae-uka, Apr. 19, 1885 2021-3t.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, o maua o na mea nona inoa malalo iho, kekahi o na hooilina o NUIAKAUKAU (w) o Wailuku, Maui, a o ko maua kuleana iloko o kona waiwai paa, ua hoolilo aku maua ma ke kuai ia W. Kealo o Wailuku, Maui, o oia hookahi ka mea kuleana maluna o ia hapa, a me kona mau hooilina, aole kekahi mea e ae, e like me ke kuleana i loaa iamaua mai ka Hon. Abr. Fornander, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana II. o ko Hawaii Pae Aina.
LIILII (k)
KAMEHAIKU (w)
Lahaina, Apr. 10, 1885 2021-3t.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o D HOLOUA (k,) no Kau, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi o Chung Peu & Co., e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o D Holona k, no Punaluu, Kau, Hawaii i make kauoha ole, a e hoonoho aka Sa Y Akana i lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 29 o MEI, a ma ka hora i auina la, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i na nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ka Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Apr. 24, 1885 2022-3t
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA ELUA O ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o KUNANE k. no Wailuku Maui i make.
Ua heluheluia a waihoia ka palapala noi a a H W R Pohokani, e noi ana hooponopono ia ka Waiwai o ka wahine mare o Kunane w no Wailuku, Maui, i make, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka i pau, ke pili, o ka POAHA, oia ka la 21 o MEI, 1885, ma ka hora 9 A. M. ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i ke hor no ka hoolohe ana i au noi la, a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.
Lahaina, Apr. 24, 1885 2022-3t.
HOOLAHA PALENA AINA.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a H. N. Greenwell, e noi ana e hooholoia na palena o ka aina i kapaia o PUAPUAANEI, ma Kona Akau, mokupuni o Hawaii. Nolaila, ke hoike aku nei keia, i na mea a pau, e i na mea kuleana iloko o na aina e pili ana, e hooloheiu ana keia noi, ma ka hale hookolokolo ma Waiohinu, Kau, i ka Poalima, oia ka la 29 o Mei, 1885, i ka hora 9 A M, a me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN.
Komisina Palena Aina Mokupuni o Hawaii.
Hilo, Apr. 24, 1885. 2022-3t.
HOOLAHA PALENA AINA.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a R. Rycroft, e noi ana e hooholoia na palena o ka aina i kapaia KEAHIALAKA, ma Puna, Hawaii. Nolaila, ua kauohaia i na mea a pau i pili, a me na mea kuleana iloko o na aina e pili ana, o ka Poaono, oia ka la 6 o Iune 1885, i ka hora 9 A M, ma ka hale hookolokolo ma Pohoiki, Puna, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ka noi la me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Komisina Palena Aina Mokupuni o Hawaii.
Hilo, Apr. 24, 1885. 2023-3t.
HOOLAHA PALENA AINA.
Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala noi a S. M. Damon, e noi ana e hooholoia na palena o ka aina i kapaia o PUUA, ma Puna, Hawaii. Nolaila, ua kauohaia i na mea a pau i pili, a me na mea kuleana iloko o na aina e pili ana, o ka Poaono, oia ka la 6 o Iune, 1885 i ka hora 10 A M, ma ke hale hookolokolo ma Pohoiki, Puna, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN,
Komisina Palena Aina Mokupuni o Hawaii.
Hilo, Apr. 24, 1885. 2022-3t.
AHA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina Ma ka kauoha. Ma ka hooiaio ana i ka Palapala Hooilina o ka REV. D B LYMAN o Hilo, Hawaii, i make. Kauoha e hoakaka ana i ka manawa e hooiaio ai i ka Palapala Hooilina, a e kauoha ana e hoopuka i ka hoolaha o ia mea.
He palapala i oleloia oia no ke kauoha hope loa a Rev. D B Lyman i make, ua waihoia mai imua o ka Aha, ma ka la 18 o APERILA, A D 1885, a me ka Palapala Noi no ka hoaaio ana ia mea, a no ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooponopono me ka Palapala Hooilina i huiia ia F. S. Lyman, ua waihoia mai e Rufus A. Lyman, kekahi keiki a ka mea i make.
Ma keia ua kauohaia, o ka POAKOLU, la 13 o MEI, A D 1885, ma Hilo, Hawaii, ma ka hale hookolokolo o ia wahi i oleloia, oia kahi a me ka manawa e hooiaio ai ka palapala hooiliha i oleloia a no ka lohe ana i ko noi i oleloia, malaila a ma ia wahi he hiki no i na mea a pau i pili e hele mai a e hoole i ka palapala hooilina me ka hoopuka ana i na palapala hooko kauoha i huiia me ka palapala hooilina.
A ua kauohaia e hoopukaia keia hoolaha no ekolu pule iloko o ka nupepu Hawaiian Gazette a me ke KUOKOA, he mau nupepa i hoopukaia a pai a ma Honolulu.
Kakauia ma Hilo, Aperila 18, A D 1885.
A. FRANCIS JUDD
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: DANIEL PORTER.
Kakauolelo.
HOOKAPU AINA,
Ke hookapuia aku nei na mea a pau, aole e komo, a mahi, a hana wale maluna o kuu apana aina e waiho la ma Kukuipahu. Kohala Komohana, Hawaii, a i kapaia ma ke inoa o POHOLUA, oia hoi ka aina o Huapuaa i make, oiai, eia no ia'u ka mana o ia aina, aole no i hooliloia, aole no hoi morakiia, oiai, eia no ia'u ke Sila o ua aina nei. O ka mea kue ke keia e hoopiiia no ma ke Kanawai,
MRS. TAMARA HAAKE.
Kaikamahine ponoi a hooilina o Huapuaa.
2022-3ms.
KUAI A KE KOMISINA NO NA WAIWAI PAA: Ma o ke kauoha i ka Hon. L. Makale, Kokua Mua o ka Aha Kiekie, i hoopukaia i ka la 14 o Apr., 1885, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo ike ma ke kudala akea ma ka
POAHA MEI 28, 1885,
ma ka hora 12 awakea, me ka alo iho o ka Hale Hookolokolo o Wailuku, Maui, na pono a me na pomaikai o JOHN KAAUA o Makawao i make, oia hoi na apana aina ma Maui e like me ia malalo:
APANA 1---He aina ma Keahua, Kula Maui, Sila Nui 314, ia Kamanohili, nona na eka he 10 3/4, a he hale no hoi maluna.
APANA 2---He aina ma Hui o Hamakuapoko, Maui, (he aina no Puhipu mamua.) he 2 eka me ka hale maluna.
APANA 3---He aina ma Kaunuahana, Honuaula, Maui. Sila Nui 1386, nona na eka he 58.97 a oi a emi mai paha.
APANA 4---He aina Kalonuahana. Honuaula, Maui, he 22 1/2 eka.
APANA 5---He aina ma ke ahupuaa o Pukapopolo, Makawao, Maui, nona na eka he 10 1/3.
He kuike ke dala. Na kamea kuai na lilo no na palapala.
W. C. PARKE,
Komisina.
2022-3t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Ma keia ke hoikeia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia ma kekahi palapala moraki i kekauia ma ka la 9 o Feberuari 1882, i hanaia e B. K. Naakaakai o Honolulu, mokupuni o Oahu, ia E. Lindemann o Wailua, mokupuni o Kauai, ko Hawaii Paeaina, a i kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma ka buke 77 ma na aoao 59 & 60 a no ka uhaki ia ana o na kumu aelike ma ua palapala moraki la i oleloia, oia hoi ka uku ole ia ana o na aina a pau i hoakakaia ma ia palapala moraki i oleloia, a no ka hala ana o ka manawa i hoakaka ma ke kanawai, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ma Wailua i hoike ia maluna ae.
O ka waiwai e kuai ia aku ana malalo o ua mana kuai la i oleloia, ai ano ia ma Wailua, a penei na hoakaka ana: O kela mau apana aina elua ma Wailua i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 4828 ia Naakaakai a me kekahi mau apana aina elua no hoi ma Waihua i oleloia a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 4827 ia Noi.
E. LINDEMANN.
Ma o W. C. PARKE kona loio.
Honolulu, Apr. 16, 1885.