Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 14, 4 April 1885 — Page 3
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa.
Paiia e THOS. G. THRUM ma ka Halepai o ka nupepa "SATURDAY PRESS." Keena Hooponopono, ma na kihi o Alanui Moiwahine me Nuuanu.
E hoouna muai mai na Olelo Hoolaha ma ke Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau. Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hoikeia maluna. E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.
E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu. Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia a e i keia Keena.
O ka uku a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.
KELA ME KEIA.
He ike Alii ma kahi o ka Hooilina Moi i ka Poaha nei.
Make hikiwawe loa o Mailekini ma Pauoa ma ke ahiahi o ka Poaha nei
E na na ae e na makamaka i na hoo aha hou e puka aku nei ma keia helu.
Ke hoomaemaeia nei kekahi mau alanui o ke kulanakauhale nei iloko o keia mau la.
He mau ahiahi makani keia o ke kulanakauhale nei, hele pu mai hoi me ka huihui, ki-pu kela.
No ka piha loa o ka kakou pepa o keia pule, nolaila, ua kaulua iho makou i kekahi mau manao.
Ma Kepahoni ua hanau mai la he keikikane maikai a mohaha na Kauanoano a me Kahihio Aperila 2 1885
Pakele mai poino kekahi haole hana ma ka hale hana mahu o Hapa oiai oia e hana ana i na enegini mahu.
He pauahi hou no ma ka hale wiliko o Hilo, Star Mill, ma o ka holapu ana ae o ke ahi i kekahi o na hale laina.
Ke waiho la ka hunona a Kauka Wright i ka pilikia kupilikii loa, ma o kona pekuia ana e ka lio. Aole i maopopo kona ola i keia mau la.
O na paahao i mahuka ai ma Kauai i kela pule aku nei, a i hoopukaia ai na makana i ka mea e hopu ana a paa, ua loaa mai nei a ke paa hou la.
O nehinei ka Poalima Maikai, a ua malama ae na ekalesia o ke kulanakauhale nei i na hoomana haipule e pili ana no ia la maloko o ko lakou mau makini iho.
O ka hoolaha hooko moraki a me kuai no na waiwai i morakiia A. K. Kunuiakea ia Henry Dimond a i manaoia e kudala ma keia la, ua hookaaia aku ma ka Poalua nei.
Ma ka Alameda o ka Poakolu nei i holo aku ai, ua kau aku maluna ona no Amerika, ka Professor Wayland a me kana wahine, Mr. me Mrs. Ellis, Capt. me Mrs. Luce, a me kekahi poe e iho.
Ua komo ae ka piko pau i ka iole i ka hale noho o W Kalaehao ma Kapalama, a lawe aku la he 90.50 dala. He hoike ana ia ua hoohemahema na makua o ka mea aihue i kona piko a lilo i ka iole.
E halawai ana ka Ahahui o na Ekalesia o Kauai ma ka luakini Hoole Popo ma Koloa, Apr. 15, 1885, hora 10 A. M. Ua makemakeia na lala a pau e akoakoa ae i ka manawa i oleloia me ka makaukau nui i na hoike Kihapai a me na haawina. J. H. MAHOE.
Ma ke kakahiaka Poaha nei i lawe aku ai kahi mokuahi Kamapuaa i na kii o kakou a me kekahi mau maka hanohano a nui wale iho ilalo o Waianae, a huli hoi mai la ma ia ahiahi. Ma ke kolo moku a me ke kolo kanaka mahea oe? Ka, ma ke kolo kanaka paha au ka mea pupue ole mai mahope.
O kau hunahuna e S K P i o makou nei o Haena, Kohala Komohana, Hawaii, ke kapae nei makou a hiki i kou hoike pololei ana mai i kou inoa. He pinepine ko makou kauoha ana i na makamaka kakau no ka pepa e hoike pu mai me na inoa ponoi, aka, he kakaikahi loa ka poe i hooko.
Ma ka huakai aku nei a ka Malulani no kona mau awa o Hawaii me Maui, i kela pule aku nei, ua lawe aihui iho la ka pake kuene o ka moku i kekahi puu dala nui, a i ka huli ia ana aku ua loaa ka hapanui o ke dala a koe uuku i nalowale loa. Ua hoopaaia na lima o ka mea aihue i ka hao, a o ka mea hao hao nae, ua nalowale oia mai ka moku aku, a ua manaoia ua lele ia iloko o ke kai a make.
Ua mahuka a nalowale kekahi haole paahao nona ka inoa Peter Johnson, i ke kakahiaka Poaha iho nei no, oiai ua paahao la e hele ana no kona wahi hana maa mau ma ia kakahiakaka, a ua manaoia ua holo aku oia maluna o kekahi moku a nalowale. O keia no ka haole i hopuia a hoopaiia no eono mahina ma ka hana oolea me haneri dala kaulele wale iho ma ka la 25 o Feb. no la loaa ana aku ma kona kino he kanaka mau tini opiuma.
Ka
Makai - Kiu kaahele i na
AINA HIKINA.
MA ke ahiahi Poalua, Mar. 10, ua haalele iho la au i ko'u Home imi naauao no ka uwapo o Ainahou; a ma ka hora 4 ponoi o ia ahiahi, ua kau aku la ma ka oneki o ke kaupu aukai o ka moana, (Iwalani.) Ma ke kauoha a ke kapena, ua hookuuia mai la ka laina o uka, oni ae la hoi na mea hana o loko, kue nome ae la ka huila, a nee imua ka Iwalani, e hanu ana ka ihu i ka makani, a no ka Rain Apuakea ka pahu hopu.
Ia makou e haalele ana i ka lai o ke taona, he malie maikai ka moana, ua kalania na ale, ua hamau hoi na kikiao makani hooni puuwai, ua mau ka nee malie o ka moku imua e pakika pahee ana i ka ohuku ale. Ma ka hora 12 a oi iki o ia po, hoohahana ana ua kaupu nei ma na aekai o Kahoolawe, kani ae la kona leo, pau ka oni ana o ka huila, ua hoolai iho la na ohua. Mahope o ke kali loihi ana, ua hiki mai la ka waapa ukana o uka, me na kao no Hana. Ma ka hora 3, ua haalele makou ia Kahoolawe no ke awa lai o Hamoa i ka lihi one o Malulani; a ma ka hora 7 a oi, ua hekau aku la makou ilaila, hauoli ka manao, lele aku la i uka, kau ma na lio no ka home, hui pu me ka ohana me ka hauoli. Ia'u ma ka home, nana aku au e hiu ana ke kaupu hehi ale no Hamakua, Hawaii.
KA HELE ANA I KA HALAWAI.
Ma ka hora 2 o ka auina la, ua hiki mai ke Kahu o ka Ekalesia o Hana ma ko'u wahi, ua kono mai oia ia'u e hele i ka halawai. - Me ka eleu kamahele, ka ma ka lio a hele aku la.
Ua akoakoa ae no na hoahanau, me ka hoihoi ko makou launa pu ana a hiki i ka hookuu ana o na hana a ka Haku.
KA LUAKINI HOU MA MAKAALAE.
He mea hauoli i ka ike ana aku, ua ku keia Luakini hou o ka Haku ma ia apana, nona ka loa 40 kp. 20 kp. laula, 13kp ke kiekie o ka pou. He nani a kilakila kona kulana ke nana aku, aole nae i pau pono na hemahema i keia mau la. He mau manawa loihi i kaahope ae nei ka hooikaikaia ana o keia Luakini, akahi no a hooko ia.
Ua malamaia na hana haipule i na makahiki loihi i hala, ma na hale moe o kekahi mau hoahanau; a i ka manawa i ku ae nei ka mahi ko o Mokae, ua malama ia na hana haipule maloko o ka haleaina o na kanaka kumakahiki o ka Hui; i kekahi manawa, ua malama ia maloko o kekahi rumi pahupahu. Aole no i ku i ka nani a maemae ka malama ana ma keia wahi, he nui ka hohono kamano o ka haleaina, e kuku ana na pahu poi, e hio ana hoi kekahi poe; aka, ua hoomanawanui no ka poe na lakou i hapai i ka hana a ka Haku, a hiki wale i ka loaa ana mai o na kokua mai a W. H. Cummings, ka luna mui o ka Wili ko o Mokae, J. K. Hanuna ka Peresidena o ka Hui o na Hawaii Ponoi ma ka aoao mahi, P. Kawaiku ka luna alanui o ka apana o Hana no ke kukulu ana i Luakini. E mahalo pu ia hoi na makamaka o ka pono ma na Mokupuni, i ko lakou kokua pu ana mai ma keia hana maikai. Ke ku nei keia Luakini maluna o ka aina o ka Hui, ua ninaninau kamahele i ke kuleana pono o keia kukulu ana maluna o ia aina, a ua hoike ia mai penei: E hana ana ka Hui i palapala hoolilo i kela kahua no ka Ekalesia o Hana. Ina pela io, alaila, e ku io ana ka Hale o ke Akua me ke kulanalana ole ma keia au e nee mai nei. - E pono hoi e hana koke ia me ka hoopanee ole, i pulelo mau ai kona inoa kamahao, "Home Lai Church."
KE ANO NUI O KA PONO MA HANA
He ano anoninoni iki na hana a ka Haku ma keia Ekalesia i keia mau la, i ko na la i aui aku la.
Ua hoi mai ke Kahu me kona ohana, a ke noho nei i ka hale a ka Ekalesia i kukulu ai nona; ke komo nei i na hale, ke hapai nei i na halawai ma na apana, ua ikeia ke ala ana mai o kekahi poe a paa pu mai i na hana. Ua koho hou ia he mau luna ma ka hakahaka o ka poe i make; ua kohoia he Kahu Kula Sabati hou, ua malamaia na hana me ka mikioi a rula no hoi. Aole pela i na la i hala, aohe maopopo o ka wa pule, aohe mau halawai apana, he noho mau ke kahu o Kipahulu, he hele mai no a hoi aku; - he manao nae ko ka mea kakau, aole no paha i pau loa ke aloha hoomanao o ua Kahu la i kona home kulaiwi.
KE KULA OLELO BERITANIA MA KA APANA O HANA.
Ke ku nei keia Kula malalo o ka noho poo ana o B. Kahoopai Esq., a no ka nui o na haumana, ua kokua iaoia e Henry Kaipo a me Rahela kana wahine.
Ua mahalo nui ia keia Kula ma ka holomua ma na haawina i ao ia, a me ka maluhia i ka wa kula. O kekahi o na haawina i ao nui ia ma keia Kula, oia ka himeni a me ka haiolelo; ua hiki kino ka mea kakau malaila, Mar. 13, oia ka wa o na haawina haiolelo; a ma ka'u nana ana, ua maikai ke kulana kino o na keiki, ke kuhikuhi ana o na lima, - a o ka oi loa aku o ko'u mahalo, oia no ka pakika a pahee o ka lakou olelo ana ma ka olelo Beritania me he olelo makuahine la. Mahope o keia, ua himeni mai la na haumana nunui. a ma ka lohe ana i ko lakou mau leo, ua kohu he olelo ae: O oe no ka oioi o Maui hikina. Ua mahalo nui ia na kumu no ko lakou ano karistiano, a ma ko lakou alakai nui ana i na haumana i ke Kula Sabati, oia auanei ke kahua e oni paa ai ka naaauao i ao ia i ua mau opio la, a e pomaikai io ai ka lahui opio o Hawaii.
NA HANA MIKIALA MA KA APANA O HANA.
Ke nee nei imua ka hana o ka Hui o Mokae, ke ai mau nei na niho o ka nau i na ko, a ma ka nana aku, aole i la-u-a mai na ko i oo.
Ke hoouna mau ia nei na eke kopaa i Honolulu ma na mokuahi elua, oia ke kaupu hehi ale o ka moana (Iwalani,) a me Likelike.
Ke pii mahuahua ae nei ke ano kuonoono o na keiki papa o keia aina, ma o ke ku ana o keia wili o na kanaka Hawaii. He maikai ka noho ana o na haku o keia mahi ko, me ko lakou mau paahana; a no ka ike o na haku i ka maikai o na paahana, ua hoopau lakou i ka makai; aole i ulu wale mai ka maikai o na paahana, aka, he mau hua ia i loaa ma ko lakou hoohuliia ana i ka pono Karistiano.
Ke ku nei ma keia apana o Mokae, he elua halekuai lole, he mau Hawaii ponoi na ona nona keia mau hale; he mau hoike maopopo ia o ka holomua o ka apana ma na hana mikiala.
NA HAPAKUE.
Ua hoike ae nei au mamua, no ka holo maikai o na hana pono a me na oihana mikiala ma keia apana, aka, aole ia he mea i olelo ae ai, ua hemolele loa ua aina "ua lanihaahaa" nei, aka he mau hapakue no.
HAPAKUE MUA.
He nui ka ona iloko o keia mau la e naue nei; ua ikeia na kanaka ano aoo e holo ana ma ka lio e hoohi-o ana i kona aoo io a ianei, me he kanaka opiopio la; aia hoi maloko o kekahi mau hale ano kahiko, he anaina ona e noho ana, e hula ana kekahi, e walaau ano ole ana kekahi, e namu ana kekahi, a ma ka hoolohe aku, me he ana la no na powa keia mau hale.
O ka hua hope o keia ona ana, oia ka hakaka a pau na maka i ka poholehole; ka hoolapuwale i ke kino, a me ka hoohapakue i ka inoa maikai o ka apana.
HAPKUE ELUA.
He nui ke kuai waiona me ka laikini ole iwaena o na kamaaina o ka apana, o na Ona o na halekuai kekahi e hui pu nei ma keia hana haihai Kanawai; a ma ia hana, ua hoopalahalahaia keia ahi o ka ino ma keia apana. Ua kunana wale na makai, ua kani ka aka a ka Luna makai. nolaila ua holopono keia mau hana haihai maluhia a hoopilikia.
HAPAKUE EKOLU.
Ka hoopahu i'a me ke giana pauda. "Auwe oe e Betesaida! auwe oe e Golazina!! e aho ka hewa ana o Sodoma a me Gomora i kou i ka la e hookolokolo ai!!!" Ua ike nui ia na kane a me na wahine, na keiki me na makua, e noho ana ma na aekai, na olalae, na kuono me na ole kamokoi liilii, me na upena liilii poepoe ma ko lakou mau lima, e kiei a e halo ana na maka maloko o ka hohonu o ke kai; ina e ike ia aku kekahi naho i'a, alaila, o ka hookuu koke no ia i ka makau o ke giana pauda, a pau na i'a i ka make. He liilii ka mokoi e hele ai i kahakai, he i'a nunui nae ke hoi mai; he upena liilii ke paa ana ma ka lima, ua hei mai la nae na i'a loloa.
Ke hele akea nei na kanaka i ka hoopahu i'a me ka makau ole, ke kuu nei i ka loa me ka laula o ka apana ma ke ano haihai Kanawai; aole loa e hiki i kekahi o lakou ke ku mai a hoole ae imua o ka aina i keia oiaio. Heaha ka mea i hopu ole ai ka makai? Ua oleolia mai, he wahi maunu keia na ka luna makai, i mea e koho ai na kanaka iaia no ke kau o 1886 e hiki mai ana. E na poo o ka oihana, ua pono anei keia ae ana e haihai i na Kanawai? aole loa pela ko'u manao. He hoohapakue ana keia i ka pono a me ka oiaio o ka apana, he hoohuli ana hoi i ka oi o ke Kanawai ilalo, he kue maopopo i ka noho Moi o Hawaii, he lumai ana i ka lahui iloke o ka hoinoia. Ua pono anei e hoomau ia keia hana? aole aole loa!! Ua noho ka poe karistiano o ka apana a nana malie aku i keia hana ino, aole i haawi i ko lakou mau leo; he kaumaha no nae, he minanina, a he aloha; aka, ua waiho lakou i mea e maopopo ai ka hemahema a palaualelo o na makai a me ka luna makai o ke aupuni ma keia apana; a e maopopo loa ai ke poho o na dala o ke aupuni i keia poe haihai Kanawai. Mai nana hou i ko lakou hana ino, a hoino i ka inoa o ka apana, mai kaukai i na makai, ua maopopo ko lakou molowa a kokua hewa.
He mea minamina ke olelo ae, he apana hapakue keia, aka, aole keia he inoa hooili wale aku, he mea oiaio i hanaia.
Aole o keia apana ka i hapakue ma keia mea, aka, ua hapakue pu ke aupuni holokoa ma o ka ae ia ana o ka inu waiona e ka Ahaolelo o 1882. a me ka hoonohoia o na luna aupuni hooko pono ole i ka lakou oihana.
Make ahiahi Poakolu, Mar. 18, ua kau mai ka Makai Kiu kaahele no ke Capital City o Honolulu me keia mau kee o ka aina. He manaolana no nae, na ka nui o na poino i loaa ma ka inu waiona, e hoopau ai i ka inu waiona ma keia mua aku.
Me ka welina i na paahana o ke KILOHANA. E. M. H.
No ke Kai Malino.
Ma ka Poaono, Mar 7, mai pau kekahi mau hale i ke ahi. No ka mea, oiai ke ahi e hookokoke mai ana ma ke kua o kekahi wahi pupupu hale, o ka mamao o ke ahi mai ka hale aku, he hookahi anana, kokoke e loaa mai ke pili o ka hale i ka u-la o ke ahi. Aka, o Kaiewe me kana wahine a me ko'u kaikaina me Hulupii a me na kaikuahine, e akoakoa ana malaila e kinai ana i ua kupueu la. I ke ahi i kokoke mai ai ma ke kua o ka hale, ua kahea ae la ko'u makuakane me ka leo nui: Pau kakou i ke ahi e! pau kakou i ke ahi e!! O ka wa no ia o Hulupii i lele aku ai maluna o ke ahi e okooko ana me ka pu-a lau neneleau, o na makua iho hoi, me na kaikuahine, pio ai. O Kaiewe nae, oia ka mea i manuheu i ke ahi, pau ka pepeiao, ka lihillhi maka, a pela me ka lauoho. Ma keia ahi no, ua nui ka poino, pau ke ko a me ka maia; o ka maia, ua mo'a no i ke kumu, he kii wale aku no a ai. O ka mea e kakau nei, aole iloko o ka manawa e hele uluulu ana o ke ahi, oiai au i Kekaha i ka imi wahi pono kino, oia ka hanuhanu ana aku ma ka moana i loaa mai ka i'a.
Ma ka Poaha mai, oia ka la 12, ua malamaia he wahi paina na ka poe kinai ahi, a ua nui no ka poe i akoakoa mai ma ia la.
I kekahi la Sabati, ia Nahua i iho ai i ka pule i Mokuaikaua ma Kailua, a pau ka pule, pii ua Nahua nei i uka o Kailua i kahi o ke kaikoeke haole. Ia Nahua nae i hiki aku ai ma kekahi hale loaa aku kekahi mau wahine e hoolele baluna ana. Pane aku la o Nahua i ua mau wahine nei, E, o ka olua hana ka keia i ka la Sabati, wahi hoi a ua mau wahine nei, No ko maua lealea i ka hoolele baluna. Pane hou o Nahua, Mai no olua a hana lealea i ka la Sabati, no ka mea, i nala eono kakou e hana ai i hana lealea a pau, aka, o keia la, he la Hoano i ke Akua, a ua ae mai la ua mau pegana nei.
I kekahi la Sabati no, i ka makua Rev. C. P. Kaonohimaka e hele ana i kana pule i Kohanaiki, loaa aku kekahi kanaka e kanu huli ana i ua la Sabati nei, o ka inoa o keia kanaka, o Lima. Kahea aku o Kaonohimaka, E Lima, o kou la kanu huli keia? Kulikuli, wahi a Lima, a kaha aku la Kaonohiimaka hele no kana huakai. O ke kumu o keia hana oia no ka hoonipo mau a ka waiona maluna o na kanaka, pela mai ka lohe o ka mea e kakau nei.
Ma kekahi la, oiai kekahi wahi kaikamahine e hele ana i ka ohi pipipi i ka lae kahakai o Holualoa, me kekahi mau kaikamahinee ae. Ia lakou ma kahakai a e nanea ana i ke kulou i lalo e ohi ai i ka pipipi, aia hoi, ku mai la kekahi nalu nui; hoomaka ua wahi kaikamahine nei e holo, aka nae, ua loaa e mai la i ka nalu, lumilumiia iho la, a waiho ana iuka. Hoomaka ke kai e emi, ku ia ka wawae o ua wahi kaikamahine nei iluna o na aa pohaku a palekana aku la. O ka inoa o keia wahi kaikamahine, o Kaaimakawahi. Pela mai ka lohe o ka mea e kaulele nei.
Ma kela mau la iho nei i haule iho ai na kulu pakaua o Kulanihakoi, e ole nae ia ma-u ai ka lepo panoa o ua lai nei. Ke kanu nei na anoano ipu a kahi poe, paa kihapai, a paa eka.
J. E. A. KAIEWE.
Na Leta a na Makamaka
[Na Nuhou o na Mokupuni.]
PII KE KAI O ALEPUNIKA.
Ma ke ahiahi Sabati Iho nei, March 15, ua pii ae la ke kai o W. H. Kailimai no kekahi haole, ka haole kupakako o ka halekuai o Waila, ma Mahukona (Makanati.) ma ka home noho o ua Kailimai, aekai o Haena, kahi i hoikeike ai i kona lina nunui kakauha o ke aa, a hopu aku la i ka umiumi ehuehu loloa o ka haole, a hookahi no ka ana ilalo o ka iliili huli ana ke alo iluna, a aa ana na maka me ke aloha; oiai nae au i hiki aku ai iloko o ia manawa, ekolu a'u manawa o ke kahea ana iho iaia, ala ae oia me ke ano eha no, aole nae he palapu i kau iho maluna o kona kino.
O keia haole nae, he hunona no ia na Kailimai i olelo ia ae nei, ma ke kamailio ana, no na mahina loihi loa; a hoi mau no hoi ua haole nei ilaila i ke kahi wa, oiai he palu no ua moe mua, hoi ai ka i'a i ke Ko'a e aki ai i ka limu, - a pii ai hoi ke kai o ka makuahonowai.
O keia Kailimai no hoi, oia ka i noi i keiki na ka Aha, i ka wa i holo aku nei i Kau, i ka Aha Euanelio. Pela anei e lilo ai i keiki na ka Aha e hoikeike kona lima akau i ka huhu hikiwawe? O na alanui anei ia e hiki ai ia wahi? Aole loa pela. Pehea, he hiki anei ia Kailimai ke malama i kekahi lanahu ahi iloko o kona poli? aole loa e hike. Nolaila, ke ao aku nei keia makakila oa oe, e holoi i ko lima hikiwawe, he mea ole ia mau mea. - Me ka welina.
KEALOHAIWILIPALUAIA.
HE MAKE WALOHIA.
Ua make ko makou makamaka maikai o H. K. Kanealai, ma ka Poakolu nei, la 8 hora 4 p. m. o keia mahina e hele nei. Ua hoopihaia ko makou naau e ke aloha nona, oiai oia kekahi lala ikaika o keia Ekalesia o N. Kohala nei. He kristiano ciaio mai kona mau la opiopio mai, a hiki i kona hora hope loa. Ua kamaaina oia maloko o na paia laahia o na Luakini makua o ke kulanakauhale alii o Honolulu, ma Kawaiahao, a me Kaumakapili no kekahi mau makahiki loihi i hala ae nei; a ua kamaaina pu no hoi me na makua o ka pono malaila a me na makamaka.
Ua haalele iho ma keia ola ana, he wahine a he kaikamahine mai ko laua puhaka mai, a me ka ohana, mau hoaloha, a he mau hoahanau iloko o ka pono o Kristo.
Ua hoonaauaoia oia e na makua o ka pono ma Iole, Rev. E. Bond, a mahope ua noho ma ke Kula Hanai o Hilo, me D. B. Lyman, no kekahi mau makahiki. Mahope o ka pau ana o kona noho ana ma ke Kula Hanai o Hilo, ua hoi mai oia a noho kumukula ma kona aina hanau ma Kohala nei, no kekahi mau makahiki loihi. Iaia no nae e malama ana i ka oihana hana lima, pela oia i hoomanawanui ai malalo o keia mau hana i loaa ma kona lima. A no ka pau ole no o ka manao ake ike hana iloko o kona puuwai, ua waiho iho ia mau hana ma ka lima o ka mea okoa. Haalele iho la oia i ka aina hanau nei, ka ohana, na makamaka, a me na hoaloha o ua aina haaheo nei, a hoi 'ku la a noho ma ke kulanakauhale alii o Honolulu i ke ao Kanawai, no ke ake no e loaa hou mai ona wahi ike hou.
Iaia i noho ai malaila no ke ao Kanawai, aole oia i poina i ka hele ana e ao i ka pono maloko o Kawaiahao a Kaumakapili, me na makua Rev. H. H. Paleka, a me Rev. M. Kuaea. Ua hoakea oia i kona puuwai me keia mau hana ana i manao hou ai, ma ke ko ana o ia iini ona, oia hoi ka loaa ana o ka laikini Loio. Ua hoi loa mai oia me kana wahine, kaikamahine, a noho paa hou ma ka aina hanau ona. Ma ka loaa ana o ka laikini loio, aole oia i hookuu loa iaia malalo o ia hana, ua hoihoi hou oia i kona kino malalo o ka mahi baka, a me kekahi hana e ae e loaa ke ola o keia kino.
He kanaka mikiala hana lima, hana maauaua, a me kekahi mau hana e ae. He mikiala no hoi ma na hana pono, a he makamaka maikai no hoi no ka poe a pau e kipa aku i ona la.
O kana haua hope loa nae ana i hooala ae nei i laikini kuai Samanc. Ma kona mau la mua i hoau ai e wehe i ka hana, oia no ka manawa i hoomaka ai e loaa i ka mai he fiva a make aku la, Ua hoomaka mai ka pii ana e loaa ke kuonoono iaia, aka nae, ua hala e aku la. E hoomaka mai ka pii ana e loaa ke kuonoono iaia, aka nae, ua hala e aku la. E hoomaikai ia ka inoa o Iehova, nana no i haawi mai a nana no i lawe aku. J. H. KELIINOHOKAHA.
MAR. 15. - Ke awiwi la na koa Afeganitana i ke kukulu ana i na papu pale a puni ke kulanakauhale. Ua hoike pu ia ae no hoi, aia ke paa la na koa Rukini kakaikahi i kekahi mau ala a me na luawai mawaena o Casaka a me Magaba, he mau haneri hoi o na koa kaualio Rukini Casaka e hoomoana la ma Pula Katuma, kahi e pili koke ana me Herata e paa ia la e ka hapa nui o na koa Rukini. Ua paa pu ae no hoi na Rukini i ko lakou kulana ma Merry me kekahi mau pualikoa ikaika, a aia hoi ma Askabod he 8,000 koa o na Rukini. O na wani a pau loa e paa ia la e na koa Rukini, oia no na palena waho loa o Afeganitana, a he mau wahi kupono no hoi no ka noho ana o na pualikoa me ka loaa ole o na akeakea mai ka enemi mai. Ua hookuene pono iho na Rukini ma keia mau wahi me ke kukulu pu ana ae me na papu paa, a aohe hopohopo ana no ko lakou nele koke i na lako ai a me na lako kaua iloko o na mahina eono. Ke kau la ka weli o na Afegana no keia hikiwawe aku o na Rukini.
Ua manaoia, ua lokahi pu ae ko Bisimaka manao me ko Enelani, ma ke kaua, a ke hoao la nae oia e uwao mua ia laua.
Mai ka Hui mahi ko mai o Naalehu, Kau, i loaa mai ai na lono hauoli o ko laila mau kamaaina a me ka poe mahi ko, oia hio: Ma ka la 10 o keia mahina, ua haule iho na paka ua eloelo o Kulanihakoi, a hoopulu iho la i na mea ulu o ua aina papaa la nei, oiai ka wela kiki o ka la e pahola ana maluna o ia mau wahi no na mahina elua i hala me ka haule wahi ku-a-ua.
Ma keia kakahiaka nui oiai kahi kao lawe lepo e hooli ia ana i ka lepo ua huli iho la ua kao lawe lepo nei a hu la ka aka o na wahi paahao
HE KANIKAUA
makua,
Kuu makuahine mai ke kai o Kipu,
Aloha ia wahi au i noho ai.
Kuu makuahine mai ka wai o Kemamo
O ke kahiko a ke ao puaa iluna o Haupu
Kuu makuahine mai ka ua hehi i Napali
Mai ke kula kanaka ole o Aakukui,
Ke kahiko mai a ka hau i ke pili,
Kuu makuahine mai ka wai o Apeula,
Mai ke kula wela la o Holola,
Kuu makuahine mai kukui o Kapuahola
Aloha Niumalu e waiho nei,
Aloha Nawiliwili e waiho nei,
Kuu makuahine ika luna o Kuhiau,
Mai ke kula la wela o Lihue,
Aloha Kalauokamani i ka hale wiliko,
Kuu makuahine mai ka lau o ka hau
[Kahaluu,
Aloha ia wahi au e hele ai,
Lei makou i ko aloha e noho nei
Kuu makuahine mai ka wai halau o
[Wailua,
Mai ka pua hau lana i Hauola,
Aloha ka piina o Kalanakila
Aloha ke kalukalu o Kewa,
Aloha ka makua i hala aku nei,
Auwe! Auwe kuu makuahine!!
Aloha! Aloha nui oe!!
MRS. HOOIPO L.
Kanikau aloha keia nou e mama Kao-
{huaino,
Kuu makuahine mai ka wai halau o
{ka aina,
Aloha ia wai auau o kuu mama,
Kuu makuahine mai ke kai hone o No-
{hookole,
Aloha ia wahi au e hele ai me ka hoa
[pili he kane,
Auwe ka mea aloha he makua!
Noho iho nei makou me ka a me ka
[minamina,
E ake aku ana e ike i ko kino wailua,
Aole hoi e ike ua lawe ka makua mana
[loa,
Eia aku nei paha oe me hikiu i kana-
[hele,
E walea ana kuu makuahine i ke kui
[pua ohelo,
Auwe kuu mama - e!
Aloha no ka makua i na hana pono a
[ka Haku,
Aloha ia home betera a kaua e luana'i,
Auwe kuu aloha pau ole ia oe!
Aloha kuu makuahine o ka i-a he olepe
Auwe! Aloha no kuu mama - e,
Ma ka muliwai o Ioredane,
Aloha ke kane ka hoa pili o ke anu,
Anu maeele loku ia loko,
Loko hui eha i kuu manawa,
Eha au i ka iniki a kuu minamina ia oe,
Aloha ino kuu mana i ka pae opua,
Auwe! Auwe kuu makuahine!!
Aloha! Aloha nui oe!!
MRS. KALA M.
He kanikau aloha keia nou e mama
[Kaohuaino,
Kuu makuahine mai ke ao poo nui o,
[Anahola,
He nui ko aloha kiekie ia'u e noho nei
Kiekie Kalalea i pai'a e ka makani,
He makani kuu aloha i ka pae opua,
Elua olua me kuu aloha i ka pae opua,
Ke noho mai la me ka ua koko,
Me ka ua punohu ula i ka moana,
Me ko ua koiawe i ka ili o ke kai,
Anoano aloha i ka liula,
@
Kuu makuahine mai ka wai oni i ka
[makani,
E oni wale ana no loko i ke aloha,
Aloha oe, aloha makou,
Aloha ke kula o Puweuweu kahi au e
[hele ai,
Ua hele, ua haalele mai la ia makou,
Aloha kuu makuahine i ke ao naulu o
[Pueo,
He ua, he wai no ke ao kaalelewa,
Ke haluku mai la iluna o Kulanihakoi,
Hakoi loko haale i kuu lihilihi,
Kuu makuahine i ka pono o ke Akua,
Auwe ! Auwe kuu makuahine!!
Aloha! Aloha nui oe!!
MRS. KUAAINA K.
Kanikau aloha keia nou e mama Ka-
[ohuaaino,
Kuu makuhine i ka la lili i ke kula,
Lili anapu i ke kula o Kahoiwai,
Anapu malamalama i ka pua o ke ku-
[kui,
Malamalama haena i ke ahi lele,
Aloha kuu makuahine i ka ua lilinoe,
Kuu makuahine hoi - e,
Kuu makuahine i ke one hali o Hoo-
[hila,
Mai ke kalawa pali o Kahalahala,
Aloha ia wahi makamaka ole,
Aole ka makamaka ua hele aku nei,
Kuu makuahine mai ke kuahiwi anu o
[Waialeale,
Haale ana ke aloha me he wai la i kuu
[maka,
Hakoi hakui loko i ke aloha,
Nei nakolo i ka pili manawa,
Kuu makuahine i ka nahele o Palana,
O ia uka nahele au e hele ai,
I kui a lei i ka pua o ka ohia,
Wehiwehi i ke kupukupu me ka nae-
[nae,
I ka mokihana aala o Kahilikolo,
Aala moani i ka pua koolau,
Aloha kuu makuahine i nalo iho nei,
Aloha makou na keiki,
Auwe ! Auwe kuu makuahine!!
Alaha! Aloha nui oe!!
MRS, KAHANU A.
P. S. Melei, Kakauole lo.
BARNUM'S HOOHIKI. - He kanaka waiwai o Barnum (Barenuma) no Piladelepia, Eia kona hoohiki, Ina e hoopau o Piladelepia i ke kuai i ka rama, a e haawi mai oia ia'u i na dala i like ka nui me na dala i lilo i ka rama i ka makahiki i hala, ke hoohiki nei au e lawe i na dala e lilo i ka hoohiki nei au e lawe i na dala e lilo i ka hoomalu ana i ke kulanakauhale no keia makahiki e hiki mai ana; aole e auhauia kekahi kanaka; aole he uku ola panai; a e haawi au i paa lole no na ilihune, na keiki, na makua; aole e uku na makua i ke ao ana i na keiki; na'u no e hookaa i keia mau lilo a pau; a e haawi au i hookahi barela palaoa i kela a i keia mea ilihune a kupono. A ma keia hana a'u e waiwai ana noau, he hapalua miliona dala, a he miliona dala okoa paha. Auwe oe! e Piladelepia, ke kulanakauhale o ke aloha! Ahea e hoihoiia mai kou inoa kaulana? E ala, a e hoole i ka haawi ana i na laikini kuai rama.
NA HOOLAHA KUMAU.
J T. WATERHOUSE
(Walakahaui)
HALEKUAI KUKAA NUI ME LIILI
Ua piha pono me na waiwai makamae
hewa ai na maka i ka nui o ka lehua.
Heaha no la hoi ia
- MALAILA -
Na Apa Kilika o na ano a pau,
Pahoehoe o na ano a pau,
Alapia o na ano a pau,
Huluhipa o na ano a pau,
Na Huluhulu holoku,
Na Keokeo Paina,
Lilina lau puu.
Wetoria,
Leponalo,
Lainakini,
Ahina pelekane,
Na Kihei o na ano a pau,
Na Koloka o na wahine,
Na Kihei Huluhulu,
Na Kalakoa o na ano a pau,
Na Kihi uhi moe,
Na Koloka o na wahine,
Na uhi Kilika,
Na uhi Alapia,
Na Hainaka nunui a liilii
- Eia hou. -
HE HELUNA NUI ONA PAA LOLE
O NA KANE A ME NA KAMALII.
Na Apa paina maikai loa,
Polu manoanoa a lahilahi,
Huluhulu manoanoa a lahilahi,
Na Apa huluhulu a pahee,
Na paa lole huluhulu, kane, me kamalii.
Na Pililakeke loloa a pokopoko,
Na Palule kaula o na ano a pau,
Na Palule keokeo
Na Palule kalakoa,
Na Paleili.
Na Papale wahine i kinohinohila me na pua
me na hulu nani, a he heluna nui o na
kane a me na kamalii o na ano a pau
HE HELUNA HUI O NA KAMAA.
Na Kamaa buti,
Na Kamaa pihi,
Na Kamaa huka,
Na Kamaa laholio,
Na Kamaa weleweka.
HE HELUNA NUI O NA NOHO LIO MAIEA.
Na Noho Italia,
Noho pulu mamua,
a mahope i kela a
me keia ano.
NA AILA O KELA A ME KEIA ANO.
Na Aila honua helu 1 he aiai me he wai.
Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,
Aila inu, Aila lauoho,
Waiala maikai.
NA PENA WAIHOOLULU LIKE OLE.
Keokeo,
Eleele,
Polu
Melemele.
&c,, &c., &c., &c.
Ina iho Ina iho.
Na ipuhao, na ipu ti,
Na koi nui a liilii,
Na pahi nui a liilii,
Na pahi olo, pakani
Na pahi olo palua
Na tabu nui a liilii,
Pakeke nui a liilii,
Na lako kamana,
Na lako amala,
Na kamaa lio,
Na moe hao,
Na pela uwea.
NA LAKO MAO, MA KA AINA A ME KA WAI
Na lako pa,
Pa nui a liilii,
Na bola,
Na kiaha aniani,
Na aniani kilohi,
N ipukukui o na ano a pau.
HE HELUNA NA MEA AI.
Palena poepoe,
Palena poepoe palu,
Palena huinaha,
Palaoa o na ano a pau.
Na kamano maikai loa ma ka pahu,
Na kamano tini,
Paakai o Livapulu,
Paakai inu,
Paakai hu,
Manu Kaleponi,
Palani ai a ka lio.
He heluna nui o keia mau waiwai aiwaiwa
ko'u mau halekuai aole i pau i ka hualia aku
na oukou no e hele mai a kilohi no oukou.
Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau. ma
Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono
a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii. me
na kauoha mai na mokupuni hookoia ka eleu loa.
J. T. WATERHOUSE