Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 13, 28 March 1885 — PALAPALA A KEO KAAKA. [ARTICLE]

PALAPALA A KEO KAAKA.

I o'u poe hoa makaainana Hawaii: Ua konoia mai au e ko'u noonoo e kakau aku ia oukou ma na mea e pili ana i keia dala o ko kakou aina; no ka mea ke hopo nei au aole paha oukou i hoomaojx>po ika pilikia e kau mai nei maluna o kakeki, mamuli o ka hooko ole īa o ke kanawai. E hoomanao ana no oukou, ua ae aku ko kakou aupuni i ka laweia ana mai o hookahi mihona dala iloko nei o ka aina, ma ke dala keokeo seleva ; (2) ua hooholo no hoi ko kakou Ahaolelo he kanawai e olelo ana, he hiki wale no ke hookaaia na aie o ka umi da!a a malalo ma ua dala keokeo nei; (3) ina ua ate kekahi mea maluna aku o k<i umi dala, alaila ma ke gula e hookaa al E pono e hoomaopopo oukou a pau i keia mau mea ekolu. Ua hooholoia keia kanawai e ka hapa mahuahua loa o na 'lii a me na lunamakaainana, ma ka hoike ana aku a ke Kuhin* Waiwai a me ka Loio Ku* hina he kanawai maikai. Ona kanaka i noonoo o ko kakou nei aina, 0 na kaI naka maoli a me na haole, ua manaoio lakou he kanawai maikai keia, a ma ko'u no hoi he kanawai maikai no ke hooko ia. O kekahi poe, mamuh o ko lakou noonoo iho a no na kumu no hoi a la kou i ike ai, ua ho<rfe i ka hooko ana o keia kanawai; a eia nae ka mea haohao, aia na kokua ana oke aupuni me ua poe haihai kanawai nei He mea kupooo anei keia a na kuhina e hana ai ? Ke hooikaika nei ka Hanako o Bihopa ma a me kekahi poe o ko kakou poe

kaiepa e hooko pono t keia kanawai, a

e uku aku i ke gu!a i oa Hawaii, na Pake, na Puklki a n>e ka poe lapana no na hana a lakou e lawelawe nei ma na g)ahiko t a o ka mea kupaknaha loa nae ke kue oei ke aupuni i ka pae e roalama «eī ike kanawai Ua oluolu ke aupuni i ka malihini, ka mea haihai kanawai, aka ke hookaumaha nei i ka Banako a me na poe kaiepa i noho pa iho nei me kakou no na makahiki lolhi, ahe poe no hoi e malama nei i ke kanawal

Oka manao a ? u e makemake nei e olelo aku ia oukou, ka poe nona ka aina, e pono ke paneia ma keia ano a oia keia —E pono ia oukou e hooikaika aku i na mea a pau i malamaia ke kanawai, e iike roe ka mea hiki ia oukou. Ina ua kaa aku maluna o ka umi dala ko oukou uku mahina, e pono e koi aku oukou e hookaaia mai ma ke dala gula. E olelo mai auanei kekahi poe, he mea makehewa ke koi aku i ke gu!a ina ua ae mai ka poe mea waiwai e lawe i ke seleva (dala keokeo) no na kumukuai oko lakou mau waiwau E nana iho kakou i keia mea. (i) Oka hapa nui o na mea a pau a oukou e kuai nei, no na aina e mai ia mau mea, a ua kuaiia me ke gula. (2) Aohe waiwai oko kakou dala seleva ma na aina e ma ke ano he dala maoli. (3) Oka waiwai io o keia mau dala aia wale no ma ke kaupaona ana ma ke ano he metala —i keia wa hē 80 keneta oke dala, a 38 keneta o na hapalua. Ua ike ka poe 0 na aina e i keia, a aole lakou makemake i keia dala, Ua haiia mai au ua hoole kahi poe i holo mai maluna o na mokuahi hope iho nei, aole kuai i na hua ai a ko kakou poe piele, no ka mea 1 ka wa i haawi mai ai lakou i ke gula ua wawahiia aku ma ko kakou dala keokeo. He mea keia e maopopo ai ia oukou, ua poho oukou mamuli o keia dala i ae ia e ko kakou mau kuhina e iloko o ko kakou aina.

Ina ua manao ko kakou poe kalepa e kuai na waiwai ma na aina e i mea kuai hou aku ia oukou, a ina o keia dala keokeo wale no ka lakou, alaila e uku ana lakou he 120 dala oko kakou seleva no na waiwai i kupono i ka 100 dala ke kumukuai. Ahe mea hiki ia oukou ke hoomaopopo, ina pela ko kakou poe kalepa e kuai ai i ka lakou mau waiwai, alaila e pani ana lakou ia poho ma ka hoopii ana i ke kumukuai maanei, a o oukou ka poe e poho ana mamuli o keia dala mama. 0 ka noho lio i hiki kona kumukuai i ka 20 dala ke kuaiia nie ke gula, e pii ana i ka 24 dala ina ma ke dala keokeo ka hookaa ana. Oke kuka he 10 dala ke kumukuai makegula, he 12 dala ina ma ke dala keokeo. Oka paa lole wawae he 5 dala ma ke gula, he 6 dala ma ke dala keokeo. Aua pili keia i na'mea a pau a oukou e kuai ai* mai nā aina e mai. Penei kekahi hoomaopopō ana : Ina he 20 dala kou uku mahina o kou hana ana, a ina hookaa ia aku ia oe ma ke dala keokeo, o kou waiwai io he 16 wale no dala ma ke. gula. Ina he 40 dala kou uku mahina ma ke dala keokeo, he 32 dala wale no ma ke gula, aka, he mea hiki ia oe ma ko kakou kanawai e koi aku i kou uku piha ma ke gula. a he mea pono ia oe e koi aku 1 kou pono ma ke kanawai a pau Ua kuai au i na dala keokeo i keia mau la iho nei no 95 keneta, a e ha'ule hou ana no ko lakou kumu kuai, a e hiki mai ana no ka manawa e loaa ai na dala keokeo no ke 80 keneta a emi iho paha. No keaha la oukou e lawe ai i keia j mau dala keokeo ma ke ano he haneri keneia a kuai hou aku i ka ai a me ka lole ma ke ano he 80 keneta ka waiwai ? Aohe pono oukou ke hana pela, no ka mea ke olelo nei ke kanawai ina he koina kou maluna aku o ka uini dala e hookaaia mai ma ke gula. E kono aku ana au ia oukou e kokua i Ua poe e makemake nei e hooko ia ke kanawai. 1 ka wa a ko kakou Moi i pii ae ai i ka Nohoalii, ua hoike mai oia e noho alii ana oia ma ke ano e hiki ai i na mea a pau ke hnuoli no kona lilo ana i Moi. He mea hiki ole keia ina he hooluolu aku kona poe kuhina i ka poe o waho mai e haihai ana i na kanawai. O kakou, ka poe o ka aina nei, e pono e hui pu kakou e kokua i malamaia na kanawai o ko kakou aina, a i ole e iii mai auanei maluna o kakou ke poho nui. Ko oukou makamaka. J. O. Carter (Keo Kaaka.) Honolulu, Mar. 25, 1885.