Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 12, 21 March 1885 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kalihi Uka |
| This work is dedicated to: | Marcia Yago |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina. $1.00
-KUIKE KA RULA-
Poaono Maraki. 21.1885
Hoohalahalaia.
Mahope iho o ka loheia ana o ka manao o ke aupuni e hoakea i ke kuai ana o ka waiona in a na mokupuni o Hawaii, Maui, a me Kauai, ua hoopui waia ka noonoo o ka poe e naho ana ma ia mau mokupuni, i ka wa i hiki aku ai ia lono i o lakou la. Ua malamaia he halawai makaainana ma Wailuku e pili ana ia mea,a ua loheia mai he halawai hou ko ia apana i ka Poakolu iho nei. Ua hoopukaia he mau palapala ikaika iloko o kekahi mau nupepa haole o keia kulanakauhale, e pili ana no keia hana a ke aupuni.
He hana inoino loa no keia aka Ahakukamalu i hoomana aku ai i ke Kuhina Kalaiaina e hana. Ina ma ka noonoo pono ana o ke Kuhina, e ike oia i ka poino o na hopena o keia mea alaila aole e ae e hoopuka i ua mau laikini la i oleloia. Ua maopopo o ka poe maikai mai Hawaii a hiki aku i Kauai, aole lakou makemake e hoopukaia na laikini kuai akea i na waiona, no na apana mawaho aku o Honolulu.
Ke mahalo nei keia pepa i ka hapai ana o ko Wailuku poe makaainana i na hana kupono no ke pale ana i keia poino mai lakou aku. O na apana e ae koe, aole i loheia mai. Aka, he mea pono ia lakou ke pane no keia mea, a e pane no hoi me ka leo maopopo, a hopo ole, i ole ai e hana kuhihewa ia kekahi mau mea in a keia hope iho Aohe nupepa ma keia aupuni i aa e hapai a kokua i ka manao e hoolaha aku i na waiona ma na mokupuni apau o Hawaii nei.
Weheia ke Kula Iapana.
Ma ka hora 7 o ka po o ka la 16 i hala, ua weheia ae ke kula Iapana ma kekahi keena o na hale moe o ke kulakahunapule, a o na haumana i hiki ae ma keia hoomaka ana, ua hiki aku ko lakou heluna i ka ewalu, he hookahi o keia heluna he wahine. Ke ao ia nei keia ooo Iapana ma na ike olelo haole, malalo o ke alakai ana a Mr Dow, a ma ka hoomaopopo aku e piha-u ana keia keena. Nolaila, e na puuwai i piha i ke aloha, e alu like ma ka lulu ana a loaa na wahi kenikeni no ka halekuai Iapana.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
I KA la 9 o keia mahina ua noho ka Ahakukamalu o ka Moi e noonoo no kekahi mau mea i kaa malalo o ko lakou mana. Hookahi hana nui a na Kuhina i waiho mai e noonoo ia, oia ka hooakea ana'ku i na palena o kahi e kuai ia ai o ka Waiona. Ua lohe wale mai makou ua hooholoia. He nui ko makou kamailio ana no ka maikai ole o ka hooakea ia ana o ke kuai waiona, malalo o na kumu. Ua hoole loa no hoi makou i ke kuai ia o ka waiona ma keia Paeaina, no ko makou manao he mea maikai ole loa no ka waiona no ke kanaka. Ma keia hooakeaia ana o na wahi kuai o ka waiona, ke hookuu hou ia aku la kekahi o na agena nana e hooanoe i ka noho'na o ka lehulehu ma na kuaaina. Ua manao wale ia o keia hana malalo o ke kanawai, he mea ia e hoemi mai ai i na kuai malu ana a kekahi poe a e hoohaiki ai i ka inu ia o ka waiona. Aka, aole pela ko makou manao. He nui no na manao kokua a he nui no na manao hoole i keia mea he waiona. Ua lilo keia mau ninau, ka pono a me ka pono ole o ka waiona i mea hoopaapaa ikaika ia ma na aina naauao, a ke mau nei no a hiki i keia wa. Ma ko makou hoomaopopo iho no ka pono maoli o ke kanak, ua oi aku ka poino o ka mea e hoopa ana i ka waiona mamua o na mea e ae a pau a ke kanaka e lawe ae ai a hookomo iloko on a. Ua oi aku ka maalahi o ka mea i kapae loa i ka waiona mamua o ka mea hoao. He kakaikahi loa ke kanaka ikaika o kona manao,i hiki iaia ke kapae a hoole i ka waiona, mahope iho o kona ike ana he mea maikai ole nona iho.Ua like keia mea me ke ahi ke hoomaka mai e lapalapa he poino ka hope, aole e na ana. He mea hoohaahaa no keia mea he waiona i ko ke kanaka ano; he kumu no hoi e alakai ai iaia i na hana lapuwale a pau; he hooulu i na manao maikai ole iwaena o ka hoa'loha, a hiki i ka lawelawe kino ana. He mea maopopo ia kakou, o na pepehi kanaka ua ulu mai mamuli no o keia kumu. O keia kekahi kumu nana e hoeu i na manao haumia o ke kanaka, a mamuli o ia mau hana e loaa ai ka poino o ka ohana. he nui na alakai ino a kupono ole a ka poe opio e hahai ai i ka ika i na makua i ka hoopa i ka waiona. Mai mua mai a hiki i keia wa, aole makou i ike i kekahi mea hookahi i hoopomaikai ia ma ka lalau ana i ka waiona a inu, aka, he mau hoopoino wale no a hiki i ka waiho ana o ke kino i ka lua kupapau.
Ua pololei kau e Oeoeiwi, kau e Nihinihi me ka anapuu ole. Ina hou mai
KA HOKU AO HOU.
Ma ke kakahiaka o ka la Sabati i hala i teleaoneia mai ai, eia ae ka Hoku Ao hou ke kaalo mai nei ma ka lae o Kawaihoa. A ma ka hora 1 a oi o ka auina la, ua hookomo mai la oia ma ke awa lai o Kou. Mai kona la i haalele ai i kona awa hope loa, oia o Bosetona a ku iho la ianei, ua piha iaia na la he i 30, me kona kipa ole ma kekahi mau awa e ae. He moku nani keia a nui no hoi, he ekolu on a kia. He moku pea a me ka mahu, a ua holo mai nei oia ma kona ala moana me ka pea ka hapa nui no na la he kanaiwa a oi, a ua hooholo pu ia mai me ka mahu. He moku ano hou keia i hiki mai i Hawaii nei, oia hoi, ua hanaia kona kia waena i hao a oia iho la no ka puka ae la ma ka hookuina maluna o ke kia. Ua hiki i keia moku ke holo i ehiku a oi mile i ka hora, a ua aneane no e piha ka ewalu mile. Malaila makou kahi i makaikai ai i kona kino, a he maikai maoli no kona hanaia ana. He mau kona i hana maemae ia, a ua hiki ia oe ke kaena ae ke komo oe iloko o ia mau rumi o Kakela Omaemae o keia, ua like a like. A e like me ka makou i hoaiai mua aku ai no keia moku ma na helu i hala, pela aklu ana no e hanaia'i. Ua manaoia e hooholoia aku ana oia ma kana misiona ma na paeaina o ka Hema mahope iho o ka pau ana o ka Ahahui Euanelio nui o ka Paeaina iloko o ka mahina o Iune.
Holo o ka moku holo.
I ke Kanaana hou.
KELA A ME KELA
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Lilinoe ma ke kakahiaka la Sabati i hala, ua loaa mai maluna mai on a i ke kulanakauhale nei he lono kaumaha a ano manaonao no hoi i hanaia malaila, a penei na mea i hoikeia mai i o makou nei. Ua mahuka a nalowale he elua mau paahao mai ka halepaahao mai o Lihue, a ua nee ka huli ma ia wahi a he ole ka loaa. Ma kekahi la, hoea aku nei he lono ma Lihue ua hoea aku keia mau paahao ma kekahi hale hana waiu bata o Wili Waiki, ua hele nae ke kanaka nana e malama ana ma kahi e, a o ka wahine wale no ko ka hale. Ko mo aku nei na paahao iloko a pepehi aku nei i ka wahine me ka mainoino a hiki i ka aneane ana e make. Aole hiki i keia wahine ke kahea i kokua a hoao hoi e holo i pakele, no ka mea, ua nawaliwali loa oia. Pau ka laua hana ana maluna o ka wahine me ka mainoino, alaila lawe ae nei laua i kekahi mau mea i kupono no ko laua noho ana ma ke kuahiwi paha, a me kekahi pu, a holo hou aku la laua a nalowale loa a hiki i ka wa o ka moku i haalele aku ai. No ia mau lono, ua haawi ae ka Hope Makai Nui he hookahi haneri dala pakahi no laua i ka mea a mau mea paha e hopu ana a hoihoi aku ma Lihue, in a e loaa aku ana laua e ola ana a i ole ua make paha. Aia hoi ka wahine i pepeia hoomainoinoia ke waiho la iloko o ke kulana kupilikii loa me ke akaka ole o kona pono, a ua holo aku ke Kauka no kahi o ka wahine a holo mai la no hoi ka moku. Pehea aku la oia i keia mau la?
Ma ka lokomaikai o Mr Maluaikoo o Manoa, ua hiki mai oia ma ko makou keena hana i ka auina la Poakolu nei, a hoike mai la i keia mea hou ano nui malalo iho penei: Oiai oia e kamana hale ana mauka o Kunawai ma ke awakea o ka Poakahi, neilohe aku la oia i kekahi leo uwe kapalili, a i kona lohe ana i keia leo, alo9alo ae la oia ma o a maanei, a ike aku la i kekahi kaa e holo puahi nui mai ana mai ke alanui Liliha aku no ka lua wai o Kunawai; a maluna o ua kaa la kekahi kaikamahine opiopio nona paha na makahiki ana i hoomaopopo ai i ka elima e ahiia ana. ma ka eleu nui, ua haalele koke iho la i ka hana a holo mai la no ke kokua ana i ke kaikamahine oiai aia oia ma kela aoao o ka lokowai ma kahi e kokoke ana i ua loko la. Kuupau mai la oia i kona mama holo, a oiai ka lio, ke kaa, a me ke kaikamahine pu maluna he mau kapuai wale no mai ka lokowai mai a tele aku iloko o ka wai, ua paa mai la ke kaulawaha o ka lio a paa koke iho la no ka holo ikaika ana o ka lio; he minute paha kona hoomalielie ana i ka lio, ua ku malie iho la. Ninau aku la oia i ke kaikamahine, auhea kou makua? Pane mai la oia, ua haalele iho ko'u makuakane ia'u me ke kaa a komo aku la ma kekahi hale e inu rama ai. Pane hou keia, owai kou inoa? O Laie, wahi a ka opio. Owai hoi kou makuakane? O Keahiloa, wahi hou ana. Ia laua no hoi e ku ana, hoea mai ka makuakane. Eia ka mea apiki, aia kekahi kanaka ma kahi kokoke i kahi a ka lio e holo puakaka nei aole nae he holo mai e kokua, noke mai la nae i ka nuku i ka mea i hoopakele ke ola o ka opio me ke kuhihewa nona ke kaa. Nolaila, ke haawi nei makou i na mahalo kiekie no Maluaikoo no kana hana wiwo ole i hana'i, a he ao ana hoi ia mau hana i na makua inu rama mai hele hou e inu a haalele wale i na keiki.
He lono no hoi kekahi i pahola ae ma ke kulanakauhale no kekahi ohana i aneane e komo hohonu iloko o ka pilikia, a penei na mea i ikeia. Ua hele aku nei kekahi mea o ka ohana o Wile Kelekona (oia ua ohana la) e noho nei ma Kapalama e kuai i tini bipi ma ka halekuai. A i ka loaa ana, hoi mai nei a ai nui iho nei. A i ka maona ana a mahope koke iho o ia manawa, hoomaka mai nei kela a me keia o lakou i ai i ua io bipi nei e poniuni a ano e mai la ka waihona ai, no ia mea, pau aku la lakou a pau i ka mai. Kauohaia mai la o Kauka Brodie, a hiki aku la ma kahi o ka ohana pilikia. Ma ka hoomaopopo ana a ke Kauka, ua loaa mai ka poino o keia ohana ma o kela io bipi tini i aiia e lakou, a ua kahiko kela io bipi iloko o ke tini no kekahi mau makahiki ka loihi. KNo ka loihi o ka waiho ana,nolaila, ua komo aku kekahi mau lepo hao iloko o ka io bipi a lilo i mea inoino a kupono ole ke ai. Nolaila, ua hoohainuia lakou me ka wai wela a hiki i ka luai ana mai a pau loa ua mea ino la iwaho. Aole o lakou wale no ka i loaa me ia hawina hookahi, aka, he mea e ae no kekahi i loaa e like me ia ma kona ai ana i ka olepe o loko o kekahi tini i waihoia a loihi loa, a ua loaa koke iaia na haawi o ka mai e like me keia ohana. He mea pono i na mea malama halekuai o keia mau pono ai ke nana pono, in a ua kahiko, alaila, mai kuai aku; aole nae he poino e loaa ana no na tini hou a ai koke iho no, aka, no keia mau tini e pono e hookaawaleia. He pono nui no ke kanaka na mea ai, aka, aole o na mea ai ano inoino a ano kupono ole no hoi.
Ka Poniia ana o Grover Kiliwalana, I Peresidena no AMerika Huipuia.
O ka la 4 o keia mahina e hele nei, oia ka la i hoolaaia a i poniia ai o Grover Cleveland, (kiliwalana) ka Peresidena hou o Amerika Hui e noho ma ka Noho Peresidena, a e lawelawe i ka oihana iloko o keia mau makahiki eha e nee nei. Ua haalele aku oia i kona home noho ma Alamana, a holo mai la i ke kapitala o Wasinetona kona wahi e poniia ai. I kona hiki ana mai ua hookipa ia aku la oia e na komite o ka la me ka hanohano nui, a o ka poe hoi nana e lawelawe na hana poni, a me kona hoopaa ana i ka hoohiki e lawelawe pono i ka oihana.
He la nui keia i ikeia ma Amerika, a i ike ole ia mamua ma Wasinetona, a nona hoi na hoohiwahiwa i ikeia ma ke kani nakolokolo ana o na pu keleawe he 150,e kani ana na pahu, e pohapoha ana na o-le, a e welo ana na have; a maluna ae hoi o na mea a pau, oia no ka wawalo ana ae o na leo hooho huro hauoli o na kanaka ma kela a me keia wahi o ke kapitala. He la nani-a malie no hoi ia, a u aike ia aku la na pualikoa e hakinu'a ana me he nalu la ma ke alo iho o ka Hale Keokeo, a no lakou hoi na hiona hiehie e hoike mai ana i ka hanohano o ka la. Ua piha pono na alanui i na kanaka a hiki ole ia lakou ke oni ae no ka piha loa, a maluna ae o na hale e uluwehi ana na have a me na pua aala o kela a me keia ano i hoohiwahiwa e ka lahui puuwai lokahi i huliamahi ae e ike i na hana o ka poniia ana o ko lakou Peresidena hou. O ka hapanui o na mea i hanaia oia no ke kai huakai ana a komo iloko o ke keena o na Senate, a o kahi hoi e lawelaweia ai na hana no ka poni ana.
Ma ka hora 11 o ke kakahiaka o ua la nei, ua hiki aku la ka huakai no kahi i hoomakaukauia, a mahope iho o ka pau ana o kekahi mau hana e ae, ua hoomaka mai la ka Peresidena hou, e wehe i kana haiolelo me ka leo nui moakaka a akahele no hoi, a oia iho keia malalo iho a makou i lawe hapa mai ai penei:
E NA HOA MAKAAINANA:-Imua o keia anaina nui o ko'u mau hoa makaainana, ke ku aku nei au e hooko a e sila hoi, ma o ka'u hoohiki e lawelawe aku i na hoike a me na koina o ka iini o keia lahui nui a kuokoa. Ma ka lakou hooia ana i ko lakou mana a me na pomaikai pili kino ma na mea pili aupuni, ua hoolilo lakou i kekahi o ko lakou hoa makaainana ma ka haawi ana aku iaia i na haawina kiekie a laahia, a oia keia e hoolaa nei iaia iho no ia mau hana. O keia mau hana hoohiwahiwa a kilakila, he mau mea hoomama wale no ia i ka'u hana e ike nei a he aie nui hoi ko'u i ka lahui holookoa o ka aina. Aole he mau mea nana e hoomaalili mai i ko'u mau kaumaha a me ka hopohopo o poino kekahi o ko lakou mau pomaikai ma o ka'u hookele a lawelawe ana, a aole no he mau mea nana e hooikaika mai i ko'u mau iini ma ka hooko ana aku me ka ikaika a pau ma ka hooholomua ana aku i ko lakou pomaikai.
O ka mea e lawe nei i ka hoohiki i keia la no ka malama ana a me ka hoomalu i ke Kumukanawai o na Mokuaina Hui, ke lawe nei a hana aku malalo o na kanawa i paa i huiia, e loaa i kela me keia hana o ka aina he pomaikai.
Ia'u i hooliloia mai ai e lawelawe i na hana hou o ke aupuni, e hoao no au e alakai ia'u iho malalo o ka pono, ka oiaio a me ka maemae o ke Kumukanawai, ma ka lawelawe akahele ana me ka pololei mawaena o na mana nui a me ka lahui i hoopaaia malalo o ke Kumukanawai a'u e lawelawe aku ana.
Ua hoohikiia au malalo o ka Kumukanawai e malama a e lawelawe me ke kaulike i ka pono o ka lahui i keia wa, a me na pono hou e kukuluia ae ana ma keia mua aku, iloko o ka manawa a ke Kumukanawai i ae ai ia'u e paa i ka hoohiki. A maluna loa o na mea a pau, ke hilinai nei au i ka Mea Mana Loa e alakai ia kakou a pau ma na hana a pau no ka pono o ka aina.
Ua lawe hapa wale mai no makou i ka haiolelo maluna ae no ke kowa kupono ole e komo ai ma ka pepa.
AHA EUANELIO O HAWAII KOMOHANA.
LA HANA1. MAR. 6, 1885.
Halawai ka Aha i ka hora 11 A M ma ka luakini o Kauauhaao, Waiohinu, Kau, Hawaii.
Rev. S C Luhiau, ka luna hoomalu ma ka noho. Hoomakaia na hana me ka himeni a me ka pula a Polepe. Hoomaopopoia na lala i hiki mai.
KIHAPAI KAHU ELELE
Hamakua H. Kalaiwaa J Waiohinu
Hamakua Waena,
Hamakua Komohana Kaumalelau
Waimea, Kaholoaa
N. Kohala, S W Kekuewa Kaanaana
West Kohala, C Luhiau Timoteo
S Kohala S C Luhiau Kiki
Kekaha, GB Kaonohimaka. Paiwa
Kona waena &c S L Desha Kahikina
Helani & Kailua Kaomea
Pukaana, G W Waiau Kaeo
Kaohe G W Waiau Mose Hu
Milohi, G W WAIAU Maele
Waiohinu J Kauhane J H S Martina
Lala mau, Rev. A O Polepe
Ma ka balotaia ana, ua kohoia o G W Waiau i luna hoomalu, a o W M Kalaiwaa i kakauolelo,
Koho ka luna hoomalu i na komite mau. 1-Na komite imi hana: A O Polepe, S L Desha, a me Kaeo. 2. Na komite imi haawina: S W Kekuewa, J Kauhane, S C Luhiau
Ma ke noi a Kekuewa, ua aponoia na lala o ka Aha Kula Sabati a me ka poe kupono e ae, i mau hoa kuka.
Waiho mai o A O Polepe i na kumuhana.
1. Hapalua hora i ka hoomaka ana o na halawai i keia a me keia la.
2 Hoike kihapau
3 Na palapala hoopii
4 Heluhelu haawina
5 Na Ekalesia Kahu ole.
6 Na hale Kahu
7 Ke kula kahunapule
8 Na oihana kawaho
9 Na oihana kuloko.
10 Ka Laiana ninau e pili ana i na Haawina Kula Sabati a me na himeni.
11 Ka manao o Kauhane no kona pili i ka Ekalesia o Waiohinu.
12 Koho ana i na elele no ka Aha ma Honolulu.
13 Koho ana i na komite no na hana a keia Aha i ka Aha nui ma Honolulu
Ua pau i ka hanaia ke kumuhana 1. Hapai ia ke kumuhana.
2. Hoike Kihapai. Na Kalaiwaa i hoike i ko Hamakua Hikina. Nana no i ka hoike hapa o Hamakua-waena.
Na Kaumelelau i ko Hamakua komohana.
Na ke Kakauolelo i ko Waimea.
Na Kekuewa i ko Kohala Akau.
Na Luhiau i ko Kohala komohana a me Kohala Hema
Na ke Kakauolelo i ko Kekaha.
Na Kaomea i ko Helani a me Kailua.
Na Desha i ko Kona-waena a me Kealakekua.
(E nana ma ka aikae ekolu.)
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAHULUIAIKAUA (k) Moakea, Molokai, i make,
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a J W M POOHEA, ka Luna Hooponopono o ka Waiwai o KAHULIAIKAUA (k) no Moakea, Molokai, i make, e noi ana e haawiia he laikini e kuai kudala ana i ka waiwai o ua Kahuliaikaua, i mea e hookaaia ai na aie o ua waiwai la.
Nolaila, ke kauhoaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKAHI, oia ka la 6 o APERILA, 1885, ma ka hora 9 A M, ma ka hale hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR FORNANDER
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Mar. 5, 1885. 2015-3t
OLELO HOOLAHA-No ka mea, ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo iho nei, e ka Mea Hanohano ABR FORNANDER, ka Lunakanawai Kaapuni o ka apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, i Lunahooponopono no ka waiwai o PEELUA (k) o Kalea, Koolau, Maui, i make aku nei.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i aie mai ia Poolua (k) e hookaa koke mai i ko lakou mau aie ia'u; a o ka poe hoi a pau a Peelua i aie aku ai, e hoike koke mai ia'u iloko o na mahina eono; e hoole mau ia ka lakou mau koi ana. MAHIAI
Lunahooponopono Waiwai o Peelua (k)
Wailuku, Maui. Feb 27, 1885
OLELO HOOLAHA:-E malama ia ana ke koho balota no ke koho ana i ka HOA EKOLU o ka Papa Kula Apana o ka apana o Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka Halekula Aupuni o Kawaihao, i ka Poakahi, la 30 o keia malama o Maraki e hele nei, iwaena o ka hora 10 o kakahiaka me ka hora 2 o ka auina la. O ka poe wale no i paa ko lakou mau inoa ma ua pepa helu inoa i kakauia, a i waihoia ae i ka Luna Kula, e na kumu kula apana ma ka olelo Hawaii, ka poe e ae ia e koho.W JAS KAMIKA.
Luna Kula o Honolulu
Oihana Hoonaauao, Mar. 12, 85
HOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI
Ke hoolaha aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohuia oia i Lunahooponopono no ka waiwai o Capt This Spencer o Hilo, Hawaii, i make. Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau he mau koina pono iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau ia aku no lakou. A o ka poe he aie ko lakou i ua waiwai la, e hookaa koke mai. C.S KITTREDGES
Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Thomas Spencer, me ka Hooilina i huiia.
Hilo, Oct 5, 1884.
NA HOOLAHA HOU
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o Petero Wahakane, o Hilo, Hawaii, i make kauoha ole. Olelo kauoha mamuli o ke noi a ka Lunahooponopono Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.
ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a W Austin Whiting, Lunahooponopono Waiwai o Petero Wahakaele, I make e noi ana e kauoha ia oia e kuai i kekahi waiwai paa o ka mea i make i oleloia, e waiho la ma Hilo a me hamakua Hawaii a e hoakaka ana i kekahi mua kumu ku i ke kanawai e ae ia ai e kuai ia ua waiwai paa la.
Ua kauohaia e hele mai na pili koko o ka mea i make me na mea a pau i kulenaa i ua waiwai la imua o keia Aha ma ka Poakahi ka la 27 o Aperila 1885, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, in a he kumu kekahi e hoopuka olelo ai ka olelo kauoha e koaiia ua waiwai la.
A ua kauoha hou ia e hoolahaia keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hoola keia i i oleloia, iloko o ke KUOKOA a me ka Hawaiian Gazette he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia. Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Maraki 16,M H 1885.
BENJI H AUSTIN
Lunakanawai o ka Aha Kiekie
Ikea: HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo
Kuai Kudala
O
NA AINA WAIWAI
A ME NA
KAI LAWAIA
Mamuli o ke kauoha a na Kahu malama Waiwai o ka Waiwai o Lunalilo, e hoolilo aku ana a'u ma ke kuai na waiwai i hoikeia malalo iho,
MA KA
POAKAHI la 27 o APRILA, 1885.
Ma ka hora 12 awakea, ma ke Keena Kudala, ma Alanui Moiwahine Honolulu.
Apana A 1-2 100 eka; Apana B 1 4-100; eka; Apana C. 97-100 eka; Apana D. 1 11-100 eka; Apana E 2 28-100; APana F 4 98-100 eka; Apana G I 46-100 eka; Apana H 4 3-100 eka; Apana I 16 eka. O keia mau Apana aina mai ia A ia L., aia no ke waiho la mea ke kahakai ma KAALAWAI, mao aku o Leahi, a e huli pono mai ana ma ke alakea o Kapiolani mai Honolulu aku, a ua kupono loa no ka noho ana, me na wahi auau kai akea e pili pu la.
Apana J-Ke Kai Lawaia o KAPAHULU, mokupuni o Oahu
Apana K-Ke kai Lawaia o KAALAEA mokupuni o Oahu.
Apana L-Na Kai Lawaia o WAIEHU mokupuni o Maui.
He kuike ke dala; o na lilo no na palapala me ka mea kuai. E ike ia no hoi na kii o na Apana aina mai a A ia J ma ko'u kudala.
E P ADAMS.
KUAI HOOKO MORAKI:-O kela apana aina waiwai nui ma Hilo. Ma keia, ke hoolahoia aku nei no ka hooko ana o kekahi mau moraki, elua i hanaia e Hiram A Bridges ia Mrs H E Cooke ma ke ano kahu no ka waiwai o J P Cooke i make, a i kopeia ma ka buke 82 aoao 221 a me ka buke aoao 133, e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ka aina oleloia maloko, i ka mea koho kiekie loa, ua ka rumi kudala o E P Adams ma Honolulu, i ka hora 12 awakea o ka POAKAHI, MARAKI 30 1885-O ka aina e kudalaia ana, oia no ka aina a me ka hale o Briges ma Hilo, ma ka aoao akau o ke alanui Waianuenue a mawaena o kahi o Kipi, a me ko ka lunakanawai Laimana wahi. Oia kekahi o na wahi nani loa ma kela kulanakauhale nani o Hilo. He 340 kapuni ka loa o kahi e pili la i ke alanui, a ua holo aku hoi a hiki i ka muliwai o Wailuku, a he 2 1/2 eka, he hale, hou ka hale a he kulana kilakila, a aohe wahi e ae ka nani mamua o keia malaila. W.R KAKELA
Loio no ka mea moraki mai.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ke Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o MEO (k) no Kanaio, Honuaula, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a S KALAOLA, e noi ana e hooponopono ka waiwai o MEO (k) no Kanalo, Honualula, Maui, i make, a e maheleia iwaena o na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili , o ka POAHA, oia ka la 2 APERILA 1885, ma ka hora 01 A M ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR FORNANDER
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina Ma. 5,1885
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o IKEOLE (k) no Honolua, Maui, i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili , o ka POAHA, oia ka la 2 APERILA 1885, ma ka hora 01 A M ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike
HE HUI HOU.
Eia iho malalo nei na inoa o na lala a pau o ka Hui i kapaia ka "Hui Ini Pomaikai o Kipahulu"
Adamu Puaaloa-Puuku
J Nakila-Kakauolelo
J.E Lyons & W B Kiha na Kahu Waiwai.
D H Kahanu, Mrs K Habottle
Mr Palau, Mrs K Kanalulu
Miss E Pueiki, Miss Debora Puhi.
Mr. Naehu (makua) Mr Kanalo
Mrs Kaolulo, D H Kahelua
S M Keoho, M S Kekulanui
S W Kahele Jr., Kelekia Kalehua
Mr Napahi, Mr D Kaluna
Mr Kaowili, Mr Nua (makua)
Mr Kaaumoana, Mr Kalele
Rebeka Kewalo, P M Kaluna
Keo Kaaimoo, Mr Koikoi
Jno Kaloi Moses Ulunahele
John Pueiki, Mr Pahio
Mr L Ai, Mrs Makaau
Mrs Kalawela, Mr Kahaulelio
Mrs Halaki, Miss Lilia Lyont
I W Hapai, Kahookipa Hakuole
Keauhee Jr I U Iosepa
J W Keaumakalani Mr Puri
Miss Liloa Cummins, John Maii
Kahaleau Jr Haipu Poepoe
Kahula Iosua, Ahulii (opio)
Kaonohi Noa, Enoka Kawaiaea
Naaluha Hakuole, Kaipoleimanu,
Kahalepuna Kaai, Nuikui Pokii
W. Hakuole, Kuualoha Makawahine
Mr J Inaina Mr Kaiwaiaea
Sarrah Kamila, J Kalawaiakamalii
B K Pae, Mr Kahelekukona
Mr Kaalakea, Kaaikuahu
Nelesona Manu Iosepa Lehuakona
Emalia Kaai
KE HOOLAHA HOU.
OLELO HOOLAHA:-Ua haalele kumu ole mai kuu wahine mare ia'u, o KAWAI o Honokua, Kona Hema, Hawaii. Nolaila, ke papa aku nei au i na mea a pau mai hoaie iki kekahi iaia, aole au e hookaa, maluna o oukou ko oukou poho ke hoolohe ole oukou i keia kauoha.
Ke papa pu nei au i ka'u mau mea a pau, aohe on a mana e kii me kuu ae ole.
Owau iho no me ka oiaio.
HAO (k)
S. Kona H. Mar 10,1885
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KUEHU (k) no Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka Palapala Noi a Keamo (k) e noi ana e hoonohoia oia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kuehu k, no Hawaii i make.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pikli, o ka POAKAHI, oia ka la 16 o MARAKI, 1885, ma ka hora 10 A M ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe in a i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
F S LYMAN
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Feb 10,1885.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o PUHIPUHI (w) no Kahewa, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka Palapala Noi a moke (k) e noi ana e hoonohoia ia D Kamai, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Puhipuni (w) no Kahawa, Hilo, Hawaii i make.
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka POAKAHI, oia ka la 16 o MARAKI 1885, ma ka hora 10 A M ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Feb 10, 1885.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAMAI{PIIALII (k) no Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala nui a Kaonohiula (k) e noi ana e hoonoho ia oia i Luna Hooponopono o ka waiwai o Kamaipiialii (k) no Weloka, Hilo, Hawaii i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKAHI, oia ka la 16 o MARAKI, 1885, ma ka hora 10 A M ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F S LYMAN
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Feb 10, 1885.
KUAI A KA ILAMUKU-Mamuli o kekahi palapala hoomalu waiwai i hoopakaia e ka Aha Kiekie, ma ka la 24 o Novemaba 1884, ia AONA, aoao pale no ka pono o Long Hing, mea hoopii, ka huina dala o $205.85, ua hoomalu au, a e kuai ia aku ana ma ka Hale Hookolokoo ma Honokaa, apana o Hamakua, mokupuni o Hawaii, ma ka hora 12 awakea, o ka POALUA, la 31 o MARAKI, 1885, na pono a me na kuleana a pau o Aona i oleloia aoao pale e like me ia malalo iho, ke ole e hookaa mua ia mai na kala i hoikeia ae la a me ko'u mau lilo a pau e pili ana no ka hoomalu ana.
Penei na waiwai e hoolilo ia aku ana: I hale laau, 16 loi kalo no. 11 loi kalo opiopio 4 nohu ukana , 2 bakeke, 3 ipuhao,2 kukui hele po, 2 ipukukui hale, a pahi nunui, 2 Oo kope, 1 ipuhao nui hooinoa raiki, 3 paku makika a me ka hoolimalima o ka aina e aau ana no elua makahiki. O ka lilo o na palapala me ka mea kuai. JNO H SOPER
Ilamuku
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o MAKALELE (k) no Puumoi, Hilo, Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a KAAIHUE (w) no Puumoi, Hilo, Hawaii i make.
Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POAKAHI, oia ka la 16 o MARAKI, '85 i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoike ia. F S LYMAN
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko H P A
Hilo, Hawaii, Feb 10th 1885
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO Waiwai: Ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o KAAUWAI (k) no Waikapu Maui, i make, e ka Hon Abr Fornander, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua. Ma keia ke kauoha ia aku nei ka poe a pau he aie ko lakou i ka waiwai o ka mea i oleloia , e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, a o ka poe a pau he mau in a ko lakou i ua waiwaila i oleloia, in a ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e waiho mai i ka lakou mau koina me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai ka la e puka aku nei keia hoolaha, ma keia Keena hana ma Wailuku, a i ole pela, e hoole mau ia aku lakou.
J W EVERETT
Lunahooponopono o ka waiwai paa o Kaauwai k o Waikapu, Maui i make.
OLELO HOOLAHA: E ike auanei na kanaka a pau ma keia Olelo Hoolaha.
Aole loa he mana o na hoolimalima hou ia ana ia hai i ka aina o Kaimihale(w) ma Honuaino 3, e waiho ana mauka o ke alanui aupuni o uka, ma ka apana o Kona Akau Hawaii, ke ole e loaa ka aeia aku ma kekahi palapala e ka mea nona ka inoa malalo iho.
E hoopii koke ia no ka mea a mau mea paha e komohewa ana i ka aina, a me na hale e ku ana maluna iho, ke kue ia na olelo o keia hoolaha.
G W PILIPO.
Loio a me Agena o Kaimihale (w)
Kona Wanea, FeP 4,1885
OLELO HOOLAHA;E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke paap a hookapu loa aku nei au i na kanaka a pau, aole e komo wale iloko o kuu aina kuleana, e waiho la ma Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, ma ka loaa o Kaeha. O ka mea hookuli e hoopii na wau ma ke kanawai a ke hookohu aku nei au ia Kaleikuiha i luna nana. Eia kekahi, in a he waiwai lewa ko kekahi mea a mau mea paha maluna o kuu aina kuleana i hoiekia maluna, e hoonaa koke lakou me ka kali ole, iloko o na la he 15 mai keia la aku.
MRS HELANI.
Feb 28, 1885
NA HOOLAHA HOU.
AHA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai a POPOLANI (w) no Koloa, Kauai, i make. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena.
No ka mea, ma ka la 24 o Feberuari 1885; ua waihoia mai imua o ka Aha,kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa a Popolani (w) i make aku la; a me ka palpala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela la apana Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no Jared K Smith, ua waihoia ma keia.
Ua kauohaia o ka POAONO ma ka la 28 i MARAKI 1885, i ka hora 12 A M ma ka lumi hookolokolo o ia Aha ma Koloa, Kauai, loa la a me ka hora, e hooiaioia ai e ka Luna Kauoha, a e hoolohe no ia noi ana ma laila e ka poe a pau i pili, e kue ana ia Luna Kauoha, a me ka hoopuka ana i Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia e hoolaha ae ia mea no na pule ekolu ma ke KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu. Kakauia ma Koloa, Kauai, Ko Hawaii Pae Aina Feberuari 14,1885
JACOB HANEY
Lunakanawai Kaapuni Aha Eha.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o PIUS F KOAKANU i make kauoha ole. Ma ke keena imua o L McCully.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a LANIHAU a me OPEKA kana kane mare, e hoike ana ua make kauoha ole o Pius F Koakanu, o Honolulu, ma Pauoa Honolulu, i ka la 2 o Maraki 1885 a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Opeka i olelo ia
Ua kauohaia, o ka POAKOLU, ka la 12 o MARAKI, 1885, ma ka hora umikumakahi, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma kona keena , ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e haawi mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule maloko o ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Ko Hawaii Paeaina, Maraki 4, M H 1885.
LAWRENCE McCULLY
Lunakanawai o ka Aha Kiekie Ikea: HENRY SMITH
Hope Kakauolelo
2014 3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi wahi kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o A K KUNUIAKEA no Honolulu, Mokupuni o Oahu o ka aoao mua, a me HENRY DIMOND o ka aoao elua ma ka la elua o Aperila, A D 1884, i kakau kope ia ma ke keena o ka Hale Aupuni, Buke 85, aoao 478 & 479: a mamuli o ka uhaki ana o na kumu aelike o kela moraki nei, oia hoi ka uku ole ia o ka ukupanee malalo o ka moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua mrati nei, e hooko ana oia i ia moraki, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, i hoakakaia malalo ae nei, ma ka POAONO la 4 APERILA AD 1885 ma ke keena kudala o E P Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia'la.
Aia ma kahi o Kini a me Peterson na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i kela la 3 o Maraki A D 1885 ma Honolulu.
HENRY DIMOND
Ka aoao elua.
Penei na aina e kudalaia anaL Ke kuleana a pau o AK Kunuiakea ma na aina i hoaka kaia malalo nei: oia hoi: Ke Ahupuaa o Waimea, Koolauloa, Mokupuni o Oahu, ae hoakakaia ma ke Kuleana Helu 13, a Palapala Sila Nui Helu 880-He apana aina ma na alanui beritania a me Rikeke ma Honolulu oleloia, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 4461, a Kuleana Helu 711.-Ke Ahupuaa o Kau, ma Kona, Mokupuni o Hawaii, i hoakakaia ma ke Kuleana, ma Hilo, Mokupuni o Hawaii, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1666, Kuleana Helu 8513-Ke Ahupuaa o Laimi, ma Hilo i oleloia, i hoakakaia ma ke Kuleana Helu 8520.-Ke Ahupuaa o Waiaka, ma Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1668-Ka aina i kapaia Mala, ma Lahaina, Mokupuni o Maui, i hoa kakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 0777, a Kuleana Helu 5483-Ka aina i kapaia Kapunakea, ma Lahaina, Mokupuni o Maui, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 0777, a Kuleana Helu 5483-KeAhupuaa o Puunoa, ma Lahaina i oleloia, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 1667, Kuleana Helu 8514. Ka aina i kapaia Owa, ma Wailuku, Mokupuni o Maui, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2155. Ke Ahupuaa o Halehaku, ma Hamakua-loa, Mokupuni o Maui, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1666, Kuleana Helu 8515.-Ka aina i kapaia Puahala, Mokupuni o Molokai.-Ka aina i kapaia Kuaihelani, ma Honolulu, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2647, Kuleana Helu 90 Ka aina i kapaia"Pelly Place," i hoakakaia mo ka Palapala Sila Nui Helu 3. Ka aina i kapaia Luakaha, ma Honolulu, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 6776 Kuleana Helu 8515.
E hoakakaia ana na mea e pili ana i ke kuleana o keia mau aina, i ka manawa e kudala ia ai.
OLELO HOOLAHA
I mea e oiaio ai, Ke papaia aku nei na mea Lio Bipi hoki Piula Kao Puaa a mau holoholona e ae, aole e hookuu a hele maluna o keia mau aina Lei Alii, oia hoi o KAWAILOA, KALUAPUHI-LOKO, KALUAPUHI WAHO a me HALEKOU, ma Kaneohe, Koolau poko, Oahu. A ke koho a hookohuia noho John Malama ame Daniel Naki, i mau Luna Paniolo no ia mau aina. A in a he mau holoholona ko kekahi poe e hele ana maluna o ua mau aina la, e lawe koke mai keia la aku a i ka la hope o keia malama. Ina e loaa mahope iho o ia mau la, he $5 o ke poo holoholona hookahi.
G MEHEKULU
Hope Konohiki
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI:-E ike na mea a pau ma keia hoolaha, ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o WM BELL, o Kohala, Hawaii, i make
O ka põe a pau he mau koina ko lako, no ua waiwai la i oleloia, e waiho koke mai i ka lakou mau hoakaka kupono a me na hooiaio ana i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na mahina eono mai ka la aku e puka ai keia hoolaha, a i ole pela e hoole mai ia no lakou.
A o ka poe he mau aie ko lakou i ua waiwai la i oleloia, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho ma kona Keena hana ma Alanui Kaahumanu, Helu 4. Honolulu.
J AUSTIN
Lunahooponopono Waiwai o Wm Bell
March 5th 1885
OLELO HOOLAHA:-E ike na kanaka a pau, o makou o na mea nona na inoa malalo iho, a ma keia hoolaha ke hoole loa loa aku nei makou i ka lilo ana o ko makou hapa iloko o ka aina o IAEA k, i make, ma Wailua Hilo Hawaii i moraki ia e Moepono Iaea ia Bako, i ka la 20 o Maraki, 1877, a i hooliloia e Bako ia Kale Kulika, a ma ia apana helu Palapala Sila Nui, 961. he 7 72-100 eka e waiho nei ma Wailua, Hilo, Hawaii. O makou no na keiki ponoi a Iaea k, i make, i aponoia e ka Aha Kiekie o keia aupuni. Nolaila, ke kue loa aku nei a hoole loa aku nei makou i ke kudalaia ana o ua aina la i ka la 16 o March 1885 e hiki mai ana.
No ka oiaio o keia ke kau nei makou i ko makou mau inoa.
KAUHIOLAIA, IAKA, KIMO.
[end}.