Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 5, 31 Ianuali 1885 — [Kakauia no ke KUOKOA.] [ARTICLE]

[Kakauia no ke KUOKOA.]

Oiai aole i pau pono ko m&Tou manao e pili ana i ke ano o ka hoonoho eohoia ana o na luna aupuni o keia mau la, na hoomaopopo makou he wa kupono keia e hoomau aku o ke kama-

ilio ana no ia mea, aole no ka makemake paio kumu ole, aole hoi no ka makemake hoino wale aku, aka, no ko makou ike iho no o ka hana ia a ka haku manao nupepa, o ka hoakaka i ke ano o na hana e hanaia ana e kela mea keia mea, luna aupuni paha a luna aupuni ole, ma ia mau hana e pili ana ika pono o ka lehulehu. E like me ko makou ike a me k:> makou lohe pela makou e noolaha aku ai, a mamuli o ia mau ike a lohe i kaana iho ai i na noonoo ana no na hana e hana ia ana, me ke ake nui e loaa ka malamalama a me ka oiaio ona manao nana i kono ia mau hana a me ka io maoli. Iloko o ka pule i hala ua hoolaha aku makou i na manao kanalua i ka pono a 1 ka pololei o na hana a na mana aupuni ma ka lakou hoonohonoho ana i na oihana e like me ko ka Lunakanawai Apana, a e like me ko na hope makai a me ko na makai, a ua manao makou aole ia he mea hewa, a he nui no na hoa heluhelu o keia nupepa i apono mai i ke kupono o ia mau manao, a me ka hooia pu mai ika oiaio oke koho ana i ka hopena o ia mea i ake ia a i kuko nui ia e na luna aupuni nui ia lakou ka mana hookohu.

.Ua akaka i na mea a pau he aupuni Kumukanawai ko kakou. Malalo 0 keia kanawai i hoonohonoho a i hookohu ia ai ka pono o kela mea keia mea, mai ka Mana Hooko Kiekie o ka aina a i ka mea uuku loa o kona mau makaainana, a me ka poe i noho kupa ole iloko oka aina nei. Ua hoakakaia ke kuleana paa 0 kela me keia mea, ko ke })oo 0 ke aupuni, ko na luna aupuni ko na makaainana, me na kuhikuhi a wehewehe ana a pau e hiki ai ke kukulu hou ia ai na kanawai i kela a me keia manawa i ike ia he kupono. Malalo o keia kumu nui makou i hoomaopopo ai i ko ka Moi Mana a me kona mau pono, a pela a hiki i ka mea haahaa loa e noho ana ma na palena o ke aupuni Hawaii. Aia iloko oka hooko kaulikē ia o na kanawai o ko kakou kumukanawai a me na kanawai e ae 0 ka aina maluna o na mea a pau me ke pa ewaewa ole, e loaa ai ka maluhia a me ka pomaikai maluna o na mea pau, e loaa ai ka mahalo ia e loko nei o ka aina a e waho mai, e ike ia ai o Hawaii he aupuni iwaena o na aupuni nui oka honua nei, Mamuli oko inakou ake nui e mau kou kuokoa e Hawaii, i hooikaika ai makou, me ka hopohopo ole, e kuhikuhi a e hoomakaikai imua o ke akea 1 na mea a jpau i hanaia malalo o na alakai ana a na hookele aupuni, mai luna lilo a loa, a ma o na hana a na mea e ae o ka oihana, e ahewa ana ina ua paewa, a e mahalo ana ina ua kukuluia malalo o ka inaluhia o ke kanawai. E like me ka makou i hoopuka ae la maluna, o ka hooko pono 0 kela me keia mea kuleana malalo 0 ke kanawai i kana hana i kuhikuhiia malaila, oia ka hana aloha aina oiaio, oia ka makee lahui, oia ke aloha alii, a oia ko makou ake e hooko ia i na wa a pau, a malalo o ia kumu makou i hooipuka ai i na olelo i kapaia iho la he "hookaumaha" e kekahi 0 na nupepa o ke kaona nei. Ua hoahewa makou i na hoonohonoho ana a ke Kiaaina 0 Hawaii, malalo 0 na kumu, aole no ke kue aku iaia, a i ka Mana nana i hoonoho mai oia ma ka oihana, a aoie no hoi no ke kue i ka poe i hoonohoia. He makee ko makou i ka pono kaulike 1 0 na makaainana 0 ka Moi e noho la ma ka apana o Hilo, ma o ke kapaeia ana o ke kuleana o ke keiki papa o ia f apana a haawiia i ko waho, me ka ike no 0 na mea a pau, a me ka mea pu e noho ia 'ku e kiai i ka pono kaulike 0 ka Moi maluna o kona mau makaainana, o na makaainana hoi malalo aku 0 ka Moi. He mea hoihoi anei na keia lahui, ina he mea hiki malalo o ke kanawai, e koho ka ahaolelo, a mana e ae o ka aina i kekahi keiki alii malihini o na mokuaina aku nei o ka Hema, e holo mai i Hawaii a e noho Moi, me ka ike ia he mau alii papa no ko ka aina nei i kupono e noho Moi ? Manao makou, he kiekie ka awahua o na 'Lii o ka aina a me na makaainana pu kekahi. Pela makou i manao ai 1 ko Hilo poe, aole kakou he poe anela, he kanaka kakou, a ua piha i na manao kanaka. ffolaila, 0 ko makou makee alii, makee aina, makee kuokoa, oia ka hoopuka pololei aku i ka hana ano e i moakaka

i na-mea a pau ke ike pono iho i ke ano o na hana, aole no ka manao hoa hewa wale aku i ke Kiaaina o Hawaii. E hoike aku ana makou he mea nonohuaia ia i ka manao maikai a me ka maluhia mawaena 0 ke 'Lii a me kona mau makaainana, nolaila makou e ho opuka wiwo ole ai i ko makou manao. Ina ua alakai ia ke Kiaaina e kekahi j mea, e like ka makou i manao ai, ma keia mau hoonohonoho ana, ke olelo ae nei makou, ua minamina makou i ke Kiaaina i ka hemahema o kona mea nana e alakai nei, ke ahewa aku nei 1 kona kiai pono ole i ke aloha pumehanamawaenaoka meananai hookohu mai ai oia hoi ka Moi, a me kona mau makaainana. Aole o ka noho palaleha o ke Kiaainahe mau malamaloihi ma Honolulu mai ke kahua o kana hana, he kumu ia e kalaia ai. Ina ua hiki ole iaia ke kiai kino ma kahi o kana Oihana, i ka pono 0 ka Moi a me ko ka lehulehu pono, alaila, ua poino ka pono a ke Ku-

mu Kanawai i hoakaka ai, a ma ia mea o ke Alii Kiaaina ka i hoowahawaha i ke kuleana kaulike o na mana o ka aina ne»> i hoakakaia ma ke Kanawai, a he hoowahawaha pu no hoi i kana oihana. Aole no ka lilo ana oke Kiaaina o Canada he hunona na ka Moiwahine o Eneiani, he kumu ia nona e noho ai i Enelani e lawelawe ai i ka pono o na makaainana nialalo o kana oihana. Pela keia. Ina mamuli paha o ke alakai hewa ia o ka ke Kiaaina mau hana, ua ulu mai na hewa ma ia mea, e hele pololei ana ka ahewa, aole maluna o ke alakai, aole inaluna o ke Kiaaina, aka, maluna o ka mea nana i hoonoho mai ke Kiaaina. Nolaila, mamulio ko makou hooniaopopo ana i ke ano o keia mau hoonohonoho ana, he hana kue keia i ka pono kaulike o na makaa inana, a aole makou i manao he mea hewa ina makou e hoolaha ae i ka mea hewa, i ike iho ai na mana aupuni hoopono i na hana mamua o ka palaha loa ana maluna o ka aina a hoopoino i ka pono kaulike o kela a me keia kanaka, a kinai hoi i ka holomua ou e Hawaii. Ina he mea ahewa ia ka hoomaikeike ae i ke akea i ka hewa o na hooko ana a na hookele aupuni i na hana o ke aupuni, he mea ia no makou e kapa ia mai i na olelo hoino, e kekahi o ko makou hoa nupepa oke kulanakauhale nei, ke puana ae nei makou, ua lilo ia mau ino i mea ole, oiai, ua oi loa aku ko makou makee i ka pono a me ka pomaikai o Hawaii, kona Moi a me kona lahui kanaka, mamua ae o na olelo i hoopukaia. Me he la o ka manao a me ke ano o ka makee alii a aloha aina o ka Elele Poakolu, oia ka apono aku i na mea a pau a na luna aupuni e hana ai, ina no he pono a he pono ole, ua like a like.

Ua aku ke Kiaaina Dominis ia R. W. Meyer i Lunakanawai no ka mokupuni o Molokai. NA HOOLAHA HOU.