Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 1, 3 January 1885 — Na Hoike. [ARTICLE]

Na Hoike.

j Ma ka la Sabati i hab i hoike w na Kiila Sabati o Kawaiahaoa rne Kau- ! makapilū Ma Kawaiahao ua akoakoa nui ae na haumana ona kuia apana o Waikiki kai. Manoa, Ka kaako ame ke kula o Kawaiahao. He roea hou no hoi ka ikea ana aku o kekahi papa kula no ka Halemai mai, a ua mahaloia ka iakou mau hana. Ua haawīia no hoi ka mahalo nui i na kula apana o Waikik}:kai, Manoa me ko Kakaako, no ka maikai ona haawina a me ra mele. He mau malihmi makaikai kekahi no na aina e mai ka i ike i keia mau hana, me ka hoike pu. mai i ko lakou hauoli no na mea i hanaia.

He nui no hoi ke anaina i akoakoa ae i Kaumakapili no na hoike o kolaila mau kula. Ua haawi nui ia ka mahalo | i na kula o Maemae a me ko Iwilei me »ko Kaouukolo. Ahe nui no hoi na makamala i makaikai ae i na hana o iaila.Ua waiwai ka poe i kipa ae iloko o >a mau hoike kula o ke Sabati i hala ae nei. [Kakauia no ke Kuokoa.] Oiai kekahi poe ke uhiuhi nei i ka oiaio o na loina e pili ana i ke ano o ke dala, a me na kumu o ka pihkia i ulu mai mamuli o na Ihookele a me na hooponopono ana a ke Aupuni, ua manao makou he mea maikai e kamakamailio hou aku i ka lehulehu i hiki ai ke hoomaopojK) a hoomanao iho lakou Ika oiaio maoli, a i mea hoi e alakai aku ai ia lakou ma na noonoo maikai ana, a e hiki ai ke ike iho ike pahele ame ke apuhi a ka poe nana i hana na hana e lauwili nei a e hoopoino nei ika noho ana oka lehulehu mai Hawaii a Niihau. Ua hoike mua aku no keia nupepa i kona manao kanalua no ka aie» no ka |>oe nana e lawelawe ana ka aie, a me ko lakou maopopo pono ole i ka hookele ana ika aie. Ua hoike mai na hopena o ka ke Aupuni hookele ana ika aie, ua ike ole na luna aupuni i keia hana a me ke ku maoli no i ke ko lohe. Ua hui aku ke Kuhina Kipikona me ka Ona Mihona, a na laua i hooponopono kaaie. Me he mea la, ua piele aku keKuhina ikaOnaMiliona,auakaa. na pu laua, eia kau a eia ka'u, a o ke dala keokeo emi o na keneta oia ka ka lehulehu, a o ke kii a me na hoailona aupuni ma na aoao a elua oke dala oia ka ke 'Lii. Wahi aka noonoo ana a keia mau kolohe, ua lawa ae la ko ke 'Lii makemake, ua kau Kona kii īluna o ke dala, a he mea nui loa ia laia, a ua punihei ka Lahui Hawaii ua loaa iho la, no ka wa mua, ke dala keokeo Hawaii, a o ko kaua makemake mailoko ae ia o na keneta poho o keia dala,—he aneane hookahi hanen me kanaono tausani iloko o na dala he ewalu hanen tausani i aie ia. Mai hopohopo kaua no keia, o kaua wale no ke ike ana, eia kau, o ko wahi aie no hoi he kanakolu tausani la, ua pau wale ia, a o ke koena iho o keia puka no ko'u luhi hoi ia a me a'u mau keiki ame o F u mau hoa hui ma Knleponi, ao ka pomaikai o na hoa Kuhina ou ma keia mea, o ko'u ku aku he koo no oukou, he ma uia ua lawa aku la lakou, oiai, aohe he mea ike mai ia kaua, hookahi no wahi kanaka a kaua e hopohopo ai, ua hemo aku la ka lua, oka loio Kuhina, he kanaka ike ia, a ua maha ae la kaua 1 kona henio ana, i hookahi i koe a hemo aku, (hemo io no) | iilaila mama kaua, no ka mea ea, na'u e hoouna mai i Loio Kuhina hou no kakou, a mai hopohopo oe iaia, a nau hoi e hoopiha iho ika makalua o kekahi kanaka iho. Pela iho la i loaa ai ka iini o ka Moi, i dala Hawaii, pela iho ia i hoohanohanoia ai o Hawaii, koe nae ka poe i ike maoli i ke ano o keia mau hana maalea a Kipikona a me ka Ona Miliona. Eka lehulehu, he kiekie maalea iho laua nei, a ina e mau keia mau kanaka maloko a mawaho, o ka Moi ame kona lahui rio ka luahu E olelo mai [>aha auanei kekahi poe, pehea la e oiaio ai keia mau mea, pe* nei: Ua halawai ka Aha Kuhina i kekahi manawa, aua noonoo ia ka Aie

Miliona, e like me ke Kanawai. Ua ae ka Aha Kuhina i ka aie, O na kuhina i pau iho nei ka i koi i hookahi hap% i gula, a ua hooholoiau Mahope aiai pau ae la na Kuhina Gula, koe iho la na Kuhina &ala Keokea I ka hoaie ana aku he dala keokecrwale no ka i ioaa mal £ like me ka makou i olelo at, a e olelo nei, ua emi ke kumuwaiwai io o keia dsla a ianei a mekona hoa piele, he Iwakalua Keneta. Ina keia dala e kuaiia ma na makeke hoopukaj>uka dala aole e loaa ana na keneta ae kanawalu, mawaho o Hawaiī nei. Heaha ka pomaikai o ka ka Mol hookele ana i ke aupuni mamulio ka ianei nui me ke poho o ka lehulehu a me ia pu. O ka pono o ka lehulehu, o« Kona o ka poino o ka lehukhu he pomo ia Nona. Ua oi aku anei ka pomaikai o ka Moi a me Kona lahui poooii ke kau ana o Kona mau hele helena » nte na hoailona aupuni maluna o keia data Hawaii, me ka hiki ole i ka lehulehu ke lawe aku i kana mea i ae ai, e hwe ia maiioko o ka aina» a hookaa aku i na auhau o ke aupunL Kupanaha ! Na ke Xīi mai no ke dala a m ke 'Lii no ka e hoole mai i kana mea i hoolaha ai ma o ka poe ana i hoonoho ai He olelo keia o ka wa kahiko, i keia wa ua ano e ae, aka» o ka io m*oU nOj me ka Moi, m, no laia na

; mana a pau malalo o ke KanawaL loa f < keia poe Knhiiui ke ka'epa nei i ka pa | Sno ob khukha malii-o o na hana ( j apuka, alaila, mamuli o Kona ano Moi! fe hoopaa aku Oia o haukae pQ auanei | Oia i na ino a keia poe e hana nei t a ka lehu!ehu hoi e tke maka nei. He makua ka Moi no ka lehaiehu, e kiai i | ka pono o ka khulehu, aole o ka pono j oka aha Kuhioa. Ama ua hoike roai { na hana a keia poe Kuhina he hava«a | a he hoopoīno i ka pono o kona mau j makaainana, he hana naauao laia el imi aku i poe t- noonoo ana i ka pono | 0 Kona iahui; oiai o Kona pono maoli \ no ia. He mea maikai ole ike 'Lii ka j nana maka ana i keia mau hana a Kc-i na Papa Kuhina. Ua ike ka lehulehu a \ pau i keia mau hana a Kona aha Kuhi ni, a ua ike no hoi Oia i ka pilikīa o Kona mau makaainana, he uuku i keia aka ina e hoomau ia aku, alaila e 01 loa aku ana ka pilikia, a he kumu ia j e inahae ai o ka piii aloha kanaka a me | ka Haku, a he mokuahana ka hopena. J he peino na aoao a elua. Owai ke aa e o!do mai he dala maikai, ahe dala piha ke dala keokeo Hawaii, e hoole ia nei eka poe no nana i iawe mai i Ha waii ? Heaha ke kumu i hooleia ai o ka mea i hooholo, a i hoohana ole ia ai ka mea i ae ia e ka Aha Kuhina i hala i hookahi hapa ma ke gula o keia aie ? No emi anei oke gu!a mamua oke dala ? Aole, no ka puka ole oka poe nana e hookele ana i ka aieaupum, īna ma ke gula e hoaie ai, aka, he puka ino nae ma ke dala E manao aku auanei kakou ua komo pu ko kakou Moi i keia mau hana kolohe a keia poe, he ike ole anei ka Moi ? He puni wale anei ? Heaha la ? Aole paha kakou e manao aku pela, e oluolu kakou e manao aku aole pela. £ hoomanawanui k*akou i keia mau hana a kakou e

ike nei he mea hoopilikia ia kakou, a e kali kakou a helelei mai ka unahi o ka maka o ka poe i uhiia e na nahenahe a me na olelo e hoopouli nei i ka īke o ka mea iaia ke kiai, oiai, he aioha ko na alakai o ka Moi e like me ko luda i kona Haku. He mau apana dala, aua kumakaia ia hoi ka Haku, a pehea hoi keia hana, e hoohanaia nei ? Ke hoolaha liilii nei kekahi poe ua like ka waiwai io o ke dala Hawaii me ke dala gula o Amerika. He poe pili kuhina keia, aka, i ke keiki hanau hou, e ka elemakule, e ka wahine, a ka poe a pau e ka poe uuku o ka ike, owai la ka hupo nui e olelo mai ana ua oi aku ka waiwai o ke dala keokeo mamua ae o ke gula Owai o oukou e kukai ina komo gula o oukou no ke komo dala. ? Owai hoi, nolaila, he makehewa na ao ana i ke kanaka i na olelo o ia ano, o ike auanei i ka hewa o ke kumu, huli mai nanahu.