Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 43, 25 October 1884 — Page 1
This text was transcribed by: | Kuulei Rezentes |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
PUKE XXIII, HELU 43.
MA HOOLAHA KUMAU.
--------------------------------------------------
MAIKAI KA HOI KA PAPA
--------------A ME---------------
A LAAU O KOU HALE
--------------NOHEA LA ?-----------------
KA I NO HOI NO KAHI O
WAILA MA !
----------
@@ AKU NO HOI IA LA, OHI KA IO O
@@ LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O
KA LANI.
NA PAPA ! NA PAPA !
----------------A ME---------------
NA PONO KUKULU HALE.
O na Ano no a Pau.
AIA MA KE KIHI O NA ALANUI
Papa me Moiwahine,
HONOLULU.
@ @@@ e @@@ ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA ! PAPA ! PAPA !
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
Na Laau, Na Laau,
NA KUA,
NA KAOLA,
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA.
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
PENA
O NA ANO A PAU,
Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate.
NA LOKO O KELA A ME KEIA
ANO.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI.
PEPA HALEA ME MA LIHALIHA.
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
---O---
KAKAAKO ME PUULOA.
No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i
a@@@ ae la no ke Kumukuai Emi Loa. O na
kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no
@ kaka hooko pololeila. pa nui laila Ike
@@@@@. 905 tf. i
KE KUAI HOEMI NUI
A WAIPAHE O NA
Waieai Aiwaiwa
-----------O-----------
CHAS. J. FISHEL
-------
EIA LA
NA PAPALE BIVA HOU LOA,
PAPALE WAHINE KAE HULU-
HULU O NA ANO A PAU LOA,
NA LIHILIHI HOU E HAA AI NA
PIHAPIHA, A E HAO AE AI OE
LINOHAU LUA I NA KALAKOA
HOU LOA A HEHEE OLE IHO,
A I NA @INIHAMA HOU IHO OE E
LILO AI OE I KA WAI A E
KU AI KAENA NA IWA HOO
HEHELO O UA KAONA NEI KE
KUAI MAI I NA HULUMANU HOU.
E loaa no ma ka halakuai o
Chas. J. Fishel.
NA PAPALE PAHUA LAIKI, O
NA ANO A PAU
Na kakini hou a me na
MEA LIILII E AE E PANIO AI NA
LEDE ME NA KEONIMANA.
------------
Na Waiwai hou o ka hoea ana mai nei no
no keia Halekuai.
------------
Na Paikini hope loa hoi o ka loaa ana
mai nei no mai Europa mai o na lihilihi
kuuwelu hou loa, a i kupono loa hoi no
keia mau wahi.
NA KAMAA HAAHAA O NA LEDE
O NA ANO A PAU.
Na lihilihi puka aniani nani hou loa, he
waipahe na auhau no ka I-a.
Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke
i o nei he @@@ paa lole o na keiki, oia ke ku-
ka, lole wawae, puliki, a e kuaila aku ana no
Hapalua Dala
Wale no o ka Paa hookahi. Heaha ia ia !
-----------
Na lole Lilina hou loa
MA KA HALEKUAI EMI O
CHAS. J. FISHEL.
-----------
Ina oukou e makemake e ike i ka oiaio, a e
kulike ai hoi me ko oukou mau iini, e ku ae
no a maloeloe a hele pololei mai no io'u nei a
hooiaio no oukou iho, oiai ke kuai aku nei ei i
na waiwai a pau me ka emi loa i ike ole ia ma
kekahi mau wehi a ae o keia aina. E naue mai
-----MA KA HALEKUAI O-----
Chas. J. Fishel.
Kihi o alanui Papa me Hotele. 1190-ft.
------------------------------------------------
KA MOOLELO KAAO O
Kahanuopaineki.
Ke keiki alii o ke aupuni o @@@@@@
Ka Olali o na Waoakua o Arabia.
Ka Naita nana i kuekaa a lua
huna o na Powa.
KOMO aku la keia ioko o kekahi
rumi, e ku ana kekahi pakau
kau nui, a o kona kino holookoa he
daimana wale no. E kau ana maluna
o ua pakaukau nei kekahi pahikaua nui
me ke kau wai buke uuku e waiho pu
ana ma kahi hookahi. Aia ma ke kihi
hikina o ua rumi nei, e kau ana kekahi
kapa kila nani i hookinohinohiia me
na mea gula, dala, daimana, a e ikeia
aku no hoi ka anapa hulali mai o na
pohaku momi, e kuuwelu ana hoi na
ni maoli no. Iaia nei e nana pono loa
ana i ua kapa kila nei, ua haohao loa
ia keia, oiai e pii mau ana ka ula wena
o ke ahí, mailoko mai o au kapa nei.
I keia manawa, ku iho la oia me ka
noonoo nui ana no keia mau mea; a he
manawa loihi ko ianei ku ana ma ia
kulana, komo mai la ka manao make-
make iloko on a no keia mau mea. La-
lau iho la keia i ka pahikaua a paa ma
kona lima, hapai ae la ia i ua pahi la
a ike iho la ia i na ki he i@ e kau ana
ma ke kumu, hauoli loa iho la keia.
Lalau aku la keia i kahi buke, a wehe
ae la heluhelu iho la, ike la keia i
na mea i kakauia, a penei :
Akahi--O ka mea a lalau ana i keia
@ahikaua a paa ma kona lima, he pale-
kaua ia nona, aole hoi he kupua ma ka
lewa, a ma ka honua, a hala loa aku i
na papaku o ka hohonu o ka moana,
e hiki ke hoopio i kona mana; aohe no
hoi he kupua maialo iho o ka malama-
laina o ka la e hiki ke hakoko me keia
pahikaua. E wehewehe iki ai i na
mea e pili ana i na ki o ua pahikaua la.
Ki ekahi--Ina e onou aku i ke ki mua
iloko, e oili aku no ka loa o ua pahika-
ua nei me kona nani piha. Ki elua.
Ina e pahu aku oe i ke ki elua, e lilo
no ka pahi i imu ahi nui enaena, a aole
hoi he kupua e pakele mai keia lua ahi
aka. Ki--ekolu.--Ina e pahu aku oe i
ke kolu o ke ki, e puka mai no ka uwi-
la, ka hekili, ka ua, ka makani a me ka
puahiohio, oia hoi na mana kupua o ia
ki. Ki-eha.--Ina e pahu aku i ke ki
eha, e maheleia no ka honua a okaoka
liilii, a e hooliloia no na mea kino ola
a pau i mea ole i kona mana. Ki eli-
ma.---Ina e pahu aku oe i ka lima o ke
ki, e hoea mai no na uhane lapu o ka
po, a me na moo kupua he mau @ausa-
ni me ka lakou mau mea kaua, a e ka
ua aku o lakou i ko lakou mau enemi.
Ki eono.--Ina e pahu aku i keia ki ilo
ko, e puka mai no auanei na muliwai
nui a me na wailele moopu ana, a o na
kupua a pau aole lakou e pakele mai
ko lakou alo aku. Ki ehiku--Ina e
pahu aku i ke ki ehiku, e hoea mai no
auanei he mau tausani o na naila kino
hoopahaohao kupua, i lako pono me na
mea kaua, a e kali mai ana hoi no ke
kauoha, a e hooko no lakou me ka ha-
kalia ole. Ki ewalu--Ina oe e pahu
aku i ke ki ewalu, e lilo no auanei na
wai paa o ka papaku o ka hohonu i
mea ole i ka mana o keia ki. Ki eiwa.
Ina e pahu aku oe i ke ki eiwa, e hoike
mai no ia i na mea i lawe aihueia e na
kupua, a e hoike pu mai no hoi ia i ka-
hi i huna ia ai ina i ka lewa a i ka ho-
nua paha, a na kona mana no e kii a
hoike mai imua o kena haku. Ki umi
Ina e pahu ae i ka umi o na ki, e puka
mai no ka ipu uwila a hemo mai no
kona mau alelo manamana he 52, a na
keia mau alelo e ha@@ i kona mau ene-
mi a lilo lakou i mea ole, a he puulehu
ka nanaina. Ki umikumamakahi.-- Ina
e pahu ae i keia ki, e puka mai no ke-
kahi muliwai o ka make a in a e haule
kekahi mau kulu wai iluna o na kupua
a mau kino ola paha, e lillo no lakou i
mea ole, a e hoi hou aku no lakou ilo
ko o ka pahi. Ki umikumamalua.--Ina
e pahu ae oe i keia ki, e puka mai no
ka Nunui Polepa me kona mau kokua
he lehulehu wale, a e paa ana oia i ka-
na pahikaua nui, he pukaua nui e noho
mana ana maluna o ka lua ahi o Hilela.
Oia iho la na hoikeike ana no na mea
e pili ana i na ki o keia pahikaua. A
o ke kapa kila hoi, o ka mea e komo i
keia kapa, aole he enemi nana e hoo-
pio i ka mana o keia kapa.
Huli hou ae la ka kakou koa ma ke-
kahi aoao a heluhelu iho la me keia
mau huaolelo : A i makemake oe e
loaa ka lio o Lo Paina Hueio, e hele
pololei oe imua a puka aku oe mawaho
o keia lua nana, loaa aku ia oe kekahi
wahi ponaha poepoe, me kekahi lua wai.
A aia ma ka aoao hikina o ua lua wai
la, e waiho ana he mau iwi popopo no
kekahi holoholona, a mai hoohewahe-
wa oe a manao iho oe he iwi no kekahi
mea e, aka, oia no na iwi o ua lio mana
la. E kii aku i ka wai o ka punawai, a
lawe mai a ninini iho maluna o au @@@
iwi popopo la, a e ike koke no oe i ke
kahi lio nani kamahao, a e kapa aku
oe i kona inoa o Lo Paina Huelo, ua
makaukau oia i na mea a pau a ia oe
kau iho, e hooko koke no ia i kou ma-
kemake.
I ka pau ana o ka ianei heluhelu
ana. huli hou no keia oia kekahi aoao
a heluhelu iho la : A i makemake oe
i na mea pau, e wehe ae oe i ke k@@
kolu i hoopa@ia'i o ka buke, e puka mai
no auanei na eepa he 12, a ninau mai i
you make make, a e load no i ka mana-
wa pokole. Hoomaopopo iho la keia i
na mea a pau i hoike ia maloko o ka
buke. Lalau aku la keia i ke kapa kila
a puolo ae la a paa hookomo iho la ho-
ko o kana wahi paiki ili; hookomo iho
la i ka pahikaua ma kona puhaka; a la-
we ae la hoi kahi buke a hookomo pu
iho me ke kapa kila. Huli aku la keia
hele no ke ala e hiki aku ai i kahi o ka
lio mana. I-ko ianei hiki ana aku i ua
wahi ponaha nei, ike aku la keia i ke-
kahi punawai; hele huli aku la keia ma
ke kihi hikina, a loaa aku la na iwi o
ka lio-me ka hulu a-i, a me ka huelo.
Kii aku la keia i ka wai o ka lua, a la-
we mai la iloko o kona papale kila, a
ninini iho la maluna o ka puu iwi.
Aole i liuliu iho, ike aku la keia i
kekahi kino lio, e waiho mai ana. Ia
wa ua hoopuiwa ia mai la keia i keia lio
ano e, a ua poina no hoi keia no na
mea i kuhikuhi ia ma ke buke. Oni-
oni ae la ua lio nei, a na ka haa au ae
la kona kino, a me he imo anna la na
ka maka, lele ae la oia iluna a @ ana
imua o ka kakou koa; ia manawa hoo-
maka mai la kona mau wawae mua e
helu i ka lepo, ike aku la keia i na ha-
a a ua lio la. Hehihehi iho la kona
wawae mua akau, a au like ke kani ana
o kona wawae i hehi iho ai me na pu
he elua tausani i kiia iloko o ke seko
na pokele. Ike iho la keia ua ola ko-
na lio, kii aku la keia i ka wai ola ma
kahi ana i kii mua ai, ukukuhi iho la i
kana omole a piha; huli hoi aku la keia
a ma kahi o ka lio e ku ana, ike aku
la ia ua makaukau na pono a pau o ka
lio, a i hakalia wale no i ka kakou koa.
Ia wa poha mai la kekahi leo i ka i
ana mai : Eia au ua makaukau, a e
kali aku ana wau o kou kau mai malu-
ka o kuu kua nei. I ko ianei lohe ana
i keia mau huaolelo, o ko ianei hele
aku la no ia a kau aku la maluna o ua
lio nei; hoohuli ae la keia i ka lio ma
ke ala e hiki aku ai i ka puka, aole no
hoi i emo ku ana laua nei i ka puka a
hemo aku la mawaho. Ku iho la ua
lio nei, a holo mai la kekahi wahi ahe-
ahe makani, lohe aku keia i kekahi leo
hanehane i ka pane ana mai : E ke
koa opio, e kahea aku ina ka inoa o
Lameka ka Nui, e paa ka puka. Ia
wa hoomaka aku la keia e kahea me
ka leo nui : E Lameka ka Nui, e paa
ka puka. Emoole, ua hookoia keia
leo. Huli aku la laua ni hele ma ke
ala hele ana i hele mai ai, a e imi ana
no kona mau ukali e hele la mamua.
Ia laua e hele nei, ua ninau iho la o
Kahanuopaineki i kona lio : E make
make ana au e tuna ia oe, a pehea la
auanei oe e nalo ai ? Pane ae la ia :
Ina oe e makemake ana e huna ia'u, e
wehe ae oe i na kui elua e paa la ma
waho o ka buke, a ina e hemo ia mau
kui ia oe, e ike no oe aole au ma kou
alo, aia au iloko o ka buke, a o ko'u
aupuni no ia; nolaila mai hoohemahe-
ma i kahi buke, e malama loa o lilo ia
hai. Aole no hoi i liu wale ko laua
hele ana, halulu ana keia mahope o na
ukali, a ike mai la lakou he lio nani ko
ko lakou haku alii opio, a e hahai ana
no hoi kona lio mua mahope ona.
Haawi aku la keia i kona lio mua i
kahi aikane, a o kona wahi lio hoi, ho-
okuuia aku la ia nana no e hahai ma-
hope o lakou nei. Eia kahi mea apiki
loa, ina e makemake ka kakou koa e
hoihoi i ka lio mana iloko o ka buke, a
huli aku a nana i ua lio nei, alaila e
wehe ae i ke kui helu ekahi, aia malai-
la he wehi aniani, a maloko o ua ania-
ni la e ike ia aku ai ke aupuni o ua lio
la. E haalele kakou i ke kamailio ana
no na mea mana a ka kakou koa, a e
huli ae kakou a nana aku i ka huakai e
hele nei.
-----------------------------------------
I ko lakou hele ana a po ia la, ua
kokoke loa aku la lakou nei i ke awa
hoolulu o na aumoku kaua, a ua hoo-
manawanui loa aku la no lakou a hiki i
kai. o ka hora ewalu ia o ka po. Hiki
aku la lakou nei ma kahi o ka Alihika-
ua nui o ka makuakane o laua nei, ni
nau aku la na ukali o ka kakou eu, i
na koa kiai puka, aia la mahea ka Ali-
hikaua nui o Poo-hao, au hai ia mai la
aia no iloko o kona rumi kahi i hoona-
mea ai au kepa aku lakou nei e wehe
n'ai i ka puka, ua hooko ia mai la no
hoi keia leo kauoha, a hamama ae la ka
puka. Komo aku la lakou nei a hui
launa me ua kae'ae'a la o ke kai, a ua
hookipaia aku lakou nei me ka hano-
hano nui, a au puka mai la na lede a
ua hoolaunaia aku la laua nei a me na
ukali @ poai puni ana i ka kakou mau
eueu, me na lede o ua aekai nei i noho
mana ia e ko lakou nei Alihikaua nui o
Poo-hao, a iloko o na kukai olelo ana
me na hene akaaka, a ua hooliloia iho
la ia mau hora koliu o ke aumoe he wa
hauoli a lealea no lakou nei; a liuliu,
ua makaukau mai la na mea ai o kela a
me keia ana, haule aku la lakou nei
paina, e hoonuu ana i na mea ai ono, a
pau ko lakou paina ana. ua hoi aku la
lakou a pau ma ka rumi hookipa, a no-
oluana iho la a hiki i ka manawa i hoo-
hihi mai ai o Niolopua, au hoi aku la
lakou e hooluolu. I ke ao ana ae, o
ka manawa no iai ala ae ai ka kakou
koa a hemo aku la mawaho e hakilo
ana i ka nani o keia awa hoolili o na
aumoku kaua o kona makuakane, a ua
ike pu aku la no hoi keia i na aumoku
kaua ua pipipi loa a aole hoi e ike ia
aku ke kai mahope o lakou, no ka pili
loa o na moku.
I ke kokoke ana mai no ka aina ka-
kahiaka, ua hoi aku lakou nei paina e
hoopiha i ka lua o ka inaina. Pau ko
lakou paina ana, liuliu iho la lakou no
ka lakou huakai hele no Sepania. Ia
lakou i kau aku ai illuna o ko lakou
moku, ua makaukau loa na mea a pau,
ua holo aku la lakou nei; oaniani mai
la he wahi aheahe makani mai ke ku-
kulu hikina mai, a hiu ae la na pea o
ko lakou halelana, ekueku aku la ka
ihu o ua nene aukai nei. Kaa hope ae
la na aumoku kaua, ke hooiho nei ka
moku me he kaupu hooheno ale la o
ka moana. Hao mai la ke kapena i
kona ike holo moku, kapakahi kikipau
kela, he Taibusi ka makani he hooihoi-
ho.
"Tabibusi ka makani
Palanehe i ka ohuku ale,
Hooheno i ke kai holuholu
Hititii na Iwa i e anu"
I ka hiki pono ana i ka hora 12, ua
nalowale aku la ka aina, a huli aku la
ko lakou nei mau maka e nana i na ale
hanupanupa o ka moana, a he maikai
no hoi keia la aohe uhi opua i na paia
o ka Lani, he molale maikai ka helena
a ka eueu hookalakupua o Arabia. Ua
holo lakou a po ia la me ka maikai o
ka makani, pela no ia po a ao wale ana.
Ua holo pu no hoi lakou a pau me ko
lakou mau lio, a o ka kakou koa hoi,
aia kona lio iloko o kana buke kupua.
I ko lakou holo ana a hala he hoo
kahi pule, a ma kekahi la o ka lua o ka
pule ua ikeia aku la ke kuahiwi o Sepa-
nia. Ma ia la a po a ao, ku aku la la
kou nei ma kekahi aoao o Sepania, a
lele aku la lakou nei i uka o ka aina, a
he wahi kauhale uuku loa no hoi keia.
I ko lakou hiki ana aku i uka, au hele
loa aku la lakou a ma kekahi wahi ho
lele, a malaiila lakou kahi i noho ai, me
ke kauoha pu aku i ke kapena e kali
ka moku me ka makaukau
no ko lakou hoi ana mai, na ae aku la
ke kapena me ka olelo pu aku, aole au
e nee aku imua a hiki i ko oukou huli
hoi ana mai.
Huli hoi aku la ke kapena no ka
moku, a o lakou nei hoi, haalele iho la
lakoua i ka ho@ele no ka ianei huakai
makaikai honua. Pane mai la ka ha-
ku mea ho@ele : E na kamahele ma-
kaikai honua, o ke ala a oukou e hele
aku la, he ala pohihihi loa ia, no ka
mea, aia mamua aku nei kahi hoolulu
o na powa, e noho alii ia ana e ka nai-
ta Makedonia, ka muli ponoi o ka nai-
ta Sila Huka, ka mea hoi e noho Moi
mai la no ke aupuni o Italia mamuli o
kona ikaika, a nolaila eia wale no ka
poo ia oukou, e hoi hou oukou a kau
aku ma ko oukou moku a e holo aku
no ke kulanakauhale alii. I ka loha
ana o ka kakou koa i na olelo ka-ua a
ka haku hotele, a ke'ake'a ana mai
aole make hele ma ke ala aina, ake e
hele ma ke ala moana, pane aku la ia
Ina he oiaio ka'u e lohe nei oia ke kai
------------------------------------------
kaina o ka powa Sila Huka. alaila he
makemake loa au e hui kino pu a ka-
mailio he alo a he alo, a ina he make-
make kona e ana pahikaua pu me a'u,
ua hiki no; o ko'u makemake loa nae e
hui pu me au posa la. Ia manawa
huli aku la lakou nei hele ma ke ala
kuahiwi; i ko lakou nei hele ma ke ala
kuahiwi; i ko lakou pii ana a hala na
la elua, hiki aku la lakou i ka hapalua
o ka ululaau, ia manawa i pane aku ai
ko lakou alakai opio : Ahea la hoi
kakou halewai me ke kaikaina o ka po
wa Sila Huka, ka mea e noho pakaha
wale la i kuu aupuni, ke aupuni hoi a
ko'u mau kunpuna e waiho moe oni ole
la, a ke kali mai la lakou ia'u o ka hiki
aku e kau aku i ka hoopai mainoino
maluna o ka mea pakaha wale i ko'u
aupuni.
I ka pau ana o keia mau olelo a ke
koa opio, ninau mau la kona mau ukali
in a paha nona ia aupuni, na pane aku
la o Kahanupaineki : Aole no'u, aka
no ko'u mau kupuna a kau mai i kana
keiki ko'u makuakane, a, aole hoi e ne
le ka hooilina ia mai maluna o ka mea
i hoopiha iaia iho me ke ahi o ka hopo
ole, i lohe hoi oukou i keia a malama.
Aole i pau pono ae keia inau kamailio
ana, au puiwa ae la lakou nei no keka
hi halulu ago like me ka halulu kapuai
lio. Lele like iho la lakou a pau ilalo,
a hoomalo pono ae la i na kaula opu o
ko lakou mau lio me ka awiwi, @ kau
hou ae la lakou nei a pili aku la me ka
malie, aloe hoi i liuliu, halawai mai la
lakou me kekahi may haneri o na po
wa; hele mai la ke alakai a pane kikoo
la mai la : E na aeahaukae maopopo
a komohewa i keia aupuni, ke aupuni i
noho mana ia e ka naita Makedonia,
ano, e haawi pio mai ia oukou iho ma
kona inoa, ka mea i kapaia he Hiena
no keia mau kuahiwi, a he Liona hoi
no na puu a me na awawa, a he olali
no na pali Eiwa, oia la i lohe oukou e na
ilio kawa-u, a o ka manawa keia no ou-
kou e lele iho ai a hele mai a kukuli
mai imua ona, a o ka mea e hoole ana
i keia leo kauoha, e inu koke aku no
ka wini oi o keia mau pahikaua a e ha
ehae liilii ia hoi kona io a hoi uhane
aku hoi oia i kona wahi i hele mai ai.
Poha aku la kekahi leo nui me hekili
la : E na ilio pololi o keia ululaau,
aole he mea hookahi o keia honua ho
lookoa nana e hoohaahaa mai i ko ma
kou kulana, aole oe, aole hoi i ko ou
cou Moi a me kona mau tausani naita,
e hiki ke hookuemi mai i keia mau ka
puai no ke ala e hiki au ai i ka pa alii
kahi hoi a ko manao i kau nui ai.
(Aole i pau.)
HE MOOLELO KAAO NO
KEAOMELEMELE.
KA PUA NANI IUIU O
Kealohilani, Kahiapaiole Nuumealani a me
Kuaihelani ; ka mea nana i uneune ia
Konahuanui a kaawale o Waolani
ka aina o ka poe eepa a pau i
noho ai.
Hoopukaia e ka Haku Moolelo kaulana
Mose Manu, no ke Kuokea.
HELU 6
I KA wa a ka Mooninanea i lawe ae
ai i ke koko i puka ai ma ke poo
o Hina, a lilp ae la ia mea i kono kana
ka maoli, a o kona ano a pau ia wa he
kaikamahine oi loa aku o ka nani a me
ka ui a nolaila i lawe ai kona kupuna
ka Mooinanea a malama pono iaia a
ma ia ano ua kapu loa o Kealohilani,
aole e hiki kahi mea kino kanaka i ho
ohaumiaia kona kino maluna o ua aina
la, aole no hoi e hiki kahi mau kupua
malaila a me kekahi mau pilikia e ae e
hoopoino i kana hanai, a nolaila ua la
we ae ka Mooinanea i mau ao opua i
ka lewa a hoonoho aku ia lakou a pau i
mau kiai nana e nana a malama ia Ke-
hilani, a eia ko lakou mau inoa : Ka-
opuahikikakahiaka, Kaopuahikiahiahi,
Kaoupahikiaumoe, Kaopuakiei, Kaopu-
lani, Kapaeopua, Kalalaniopua, Kaopu
aikamakaokala, Kawelelauopua, Kaopu
aikamakaokala, Kawelelauopua. O keia
mau au opua i haiia ae la, o lakou na
kiai o ke kaikamahine alii o Kealohila
ni e hanai ia ana.
I ka ike ana o ka Mooinanea i keia
mau opua ua makaukau lakou a pau ua
hai aku oia i na olelo kauoha a me ke
kanawai paa maluna o lakou me ka
hooko pono i na mea a pau i oleloia ia
lakou, a holopono ko ka Mooinanea
manao, alaila lawe hou aoia ia Kukeao
loa i kiai mamua pono o ka puka o ka
hale ohu o kana hanai a oia ka mana
-----------------------------------------
nui o ke kiai ana a ma o na la e hiki ai
na olelo a pau ke manao e hoouna ia
mai luna mai o Kealohilani a i Nuu
mealani a me Kuaihelani, a oia kona
mea i olelo ia ai he elele, a o Kaopuai
kamakaokala, oia ka opua iaia ka mana
nui e ike i na mea a pau loa ma kahi e
loa, ina he mau pilikia a mau poino e
ae paha e hiki mai ana maluna o ka ai
na i hoonohoia ai lakou i mau kiai, ala
ila na keia opua no e hoike aku i na
opua a pau malalo aku ona a ua kapa
hou ia kona inoa o Kaopuaola, a he
opua @@@, aia ma keia opua i oleloia i
lilo ai oia he opua kilokilo mai a ka
Mooinanea aku, a oia kekahi hana nui
a ka Mooinanea i ao ai i ua poe opua
nei me ka pauahoo ole.
A makaukau lakou ma keia hana ku
paianaha alaila ua haawi pau oia i ko
na ike a me kona mana nui i kana ha
nai Keaomelemele, oiai akahi wale no
anahululu ana i malama ai i kana hanai,
aia nae ua hikiwawe a emoole ka pii o
kona kino ka mua loa o ka hanau ana
ma ke ano he wahi puu koko ma ke
poo o kona makuahine o Hunawelelani.
O ko Keaomelemele ano a me kona
kulana he ihi kapu akua a he mana me
ka ike i na mea ma kahi e loa. Ma
keia mau ano a pau i hoolilo mua ai ka
Mooinanea i ka hooilina o keia mau
aina ekolu maluna o kana hanai a ma
ia ike a ka mea nona keia moolelo i ike
i ka wahine ia Poliahu, a lilo o Paliuli i
ke au a ka hewahewa, a oia ke kumu o
kona hiki ana i na paemoku o Hawaii.
Ma keia wahi o ko kakou moolelo, e
waiho i ka olelo ana no Keaomelemele
a mahope aku, a he mea hiki hoi ke
aui hou ae kakou a kamailio pokole no
Ku a me Hina, i ike ia ko laua manao
a me ka laua hana.
I ka manawa a ka Mooinanea i hoo
noho pono ai i na opua i mau kiai no
kana hanai, a me kona ao ana ia lakou
a ma ia hope iho, aia hoi puka ae la ia
iwaho a ike aku la oia i kekahi ao nui
pololei ano melemele, a e kuku ana na
opua malalo pono e hoopuni ana ma
kona mau aoao a pau me he mau kino
kanaka maoli la ke ano ke nana aku, a
ma keia ike ana aku o Hina, au ilihiaia
oia me ka eehia nui he mea ano e
loa keia i kona nana ana, a no keia mea
ua komo hou aku oia iloko o ka hale
me ka manao pihoihoi a hoala aku la i
kana kane ia Ku, a puoho ae la o Ku
me ke ano puiwa, a ninau aku la. He
aha keia au e hoala nei i ko'u hiamoe?
Olelo iho la o Hina, heaha mai ka hoi
kau, e puka aku paha oe iwaho la, a e
nana pono aku oe i kela ao e ku polo
lei mai la iluna a me kekahi mau opua
e nonoho iho la malalo pono, me he
mau kanaka la; a i ko Ku puka ana
aku iwaho he oiaio ua halawai mai la
kona iko me ka mea a kana wahine i
hoike aku ai iaia. Ma keia mea, au
hoomau aku laua i ka nana ana a hiki i
ka malamalama loa ana, a i keia wa a
na kukuna o ka la e halaoa ae ana me
kona olinolino aia hoi.
Ua loli ae la ke ano o ua ao nei a
lilo i ao ulaula, e hoopuni ana i na paia
o ka lani, aole no hoi i liuliu iho, loli
ae la ke ano o ua ao ulaula nei a he
manamana me he hee la ke ano, a me
he kahili la kekahi ano. Aia nae i keia
wa a Ku ma e nana nei, ua nui wale
na ano opua e kuku mai ana, a e hele
ino ana kekahi mau ao iloko o ka lewa,
a oia paha ka mea i oleloia ai e na alii.
"makani luna, ke hele ino nei ke ao;"
ua hoike ia keia mau mea a pau no na
la ekolu a me na po ekolu. Aia i ke
kolu o na la i ike aku ai o Ku ma i
kekahi aina iloko o ka lewa i hoopuniia
e na ao opua he nui wale, ua hoomau
aku la no o Ku ma i ka nana ana i au
aina la a hiki i ka po ana. O ka po ia o
Mahealani, ka po e poepoe loe ai ka
mahina, oia ka po i lele aku ai ke aka
o ua aina nei a paa i ka mahina, a oia
ka mea i kapaia ai o kona ioa, "ke
Aliiwahine o ka malu," a o Kawaluna,
o Kanamee, a me Kahakaekaea kahi
mau inoa, a no ka hiki ole ia Ku a me
Hina ke hoomaopopo i ke ano keia
hana a a ao opua.
(Aole i pau.)
-------------------------------------
Ua mao iki ae nei na pakaua o Ku
@anihakoi i keia mau la, aka ke mau nei
no na ao hakumakuma.
Maloko o kekahi o a nupepa haole
o Kaleponi i ike ia iho ai, ua haalele
iho ka Loio Kuhina Paul Numana ia
Kapalakiko no Mekiko. He huakai
keia ana malaila no ka hoao ana ka e
loaa hou ona laina mokuahi mawaena
o ia aupuni me Hawaii nei.