Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 35, 30 August 1884 — HE HOOHANOHANO HIWAHIWA I na Elele Kuokoa O 1884! [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE HOOHANOHANO HIWAHIWA I na Elele Kuokoa O 1884!

HE KIA HOOMANAO PAU OLE :

I ke ahiahi molehulehu o ka Poaono i hala, Augate 23, 1884, ua hoopihaia ka I,aiciuma ma Peleula, Honolulu nei e na alii ahaolelo a me na lunamakaainana kuokoa, ka poe nana i ;/ paholaaku \ keia hookipa maluna o ka poe kuokoa na haole kalepa o keia kulanakauhale a me ka poe i konoia o na papalina like □le, no ka makaikai a me ka hoohanohano ana aku i na hookipa e paholaia aku ana i na poe kuokoa o ka hale ahaolelo o 1884. Hora 7.45 ponoi, ua pii ae la o P. C Jones Jr., T. R. \Valker Esq., Joseph 0. Carter, a me Rev. A. O. Polepe maluna o ka awai, alaila hoomalu mai lao P. C. Jones i ke anaina. Hoakaka mai la oia no kekahi mau mea i konoia a e hiki ole mai ana i na hana o keia po no ke ano nawaliwali, a aia no ka Hon. J. Nawahi a me Hon W. L. Green. Ua hoouna mai laua i na palapala e minamina ana no ko laua (liki ole mai, a pela no hoi o Hon. C. R. Bihopa, aole e hiki mai no ke onawaliwali. Alaila heluheluia mai la e A. O. Polepe ka palapala a Hon. J. Nawahi, oia keia : Honolulu, Aug. 23, 2884. Ia A. S. Hartwell, Wm. C. \Vildef a me na Hoa e ae o ke Komite Hookipa no ka lehulehu, Aloha ōukou : Ano, ma keia kakahiaka (hora 9:30 m.) ua loaa pono mai ia'u ka oukou palapala Hookipa me ke card pu iloko. Ua minamina nui au, no ko'u hiki dno maoli ole aku (no ko'u nawaliwali) i lawe mai maluna o'u i ka hanohano nui a oukou 1 pahola mai nei, aka, e na keonimana, ia oukou e pahola aku ai i r»a hookipa pumehana o ke aloha i ko'u poe hoa, no ka aoao kuokoa a no ka pono o ko kakou lahui, ua hana mai oukou pela ia'u. Ano, ke lawe nei au i ka oukou hookipa ana me ke aloha nui, no'u iho, a no ka hanohano o ka apana o Hilo, a no ka lahui holookoa. Owau no ka oukou kauwa haahaa a hoolohe. Josbph Nawahi. Pau ka heluheluia ana o ka palapala maluna, heluhelu mai la 0 Mr. P. C. Jones i ka palapala a Hon. W. L. Green, oia keia malalo iho : ' Honoluhi, Aug. 23, 1884. I ka Luna l loomalu o ke Komite Hookipa o na Elele Kuokoa ok3 Ahaolelo. Aloha 4 Ua minamina au mamuli o ke onawaliwali i ka hiki ole i ka Hookipa o keia po o na Hoa kuokoa o ka Ahaolelo. Aole he mea maa ia'u ka hele ana i na halawai hooponopono pili aupuni, aka, mamuli o na hana i ike ia o ka ahaolelo e noho nei, ua kono mai ia i ka hoohui lokahi ana o na manao hoike akea no ke kulana o ke aupuni e hele aku nei, ma ke ano ua oi ae ka i anoi ana 110 ia kumu mamua o na mea a pau. 0 na manao hoopono like ole no na hana ku{>ono e hooloheia, a nb na haawina dala paha e hookaawaleia ana e na ahaolelo, he mea ia i upu ia e na aina a pau; a o ka hapa uuku e ae aku lakou i na kanawai a ka hapa nui i hoo holo ai; aka i ka huli ana i hope e nana i na kanawai i hookomoia iho nei, a me na haawina dala i haawiia, ua kono mai ia i na hoolaia hana manawalea e hooki, a ua poe la i lawe mai ai a i hookaawale ai no ka pomaikai o ka aina a lakou i koho wale ai he pona Ua manao au owau wale no paha ia e kupinai nei i ka manao laulaha ma ka hapai ana mai e makaikai i na hana a ke aupuni o kela aina iloko o na makahiki elua i hah, i ka wa a'u i olelo ai o ka lawelawe ia ana o hana aupuni he manaolana poho, a e akaka ole ai ia kakou ke kapa aku he aupuni Moi kumukanawai |>aha a he inoa e ae paha, e komo aku nei iloko o ka waiwai pio maemae a oiaio a ka poe hookaa auhau ē kahea ia mai ai e kokua aku i na hana uhauha, palaualelo a kupono ole. 1 pane no na kuhalahala ma o na uhaai ia la o na da)a o ka lehulehu, ua hoohua mai ia i na hua ma o na haawina mahuahua loa i hookaawaleia rto ka

malama ana ika u maluhia 55 no lakou | na maunauna wa!e i na dala, a o ua! poe hookaa auhau mua la no ke kaheia \ mai ana e hoiliili no ka hoolawa aku. | Ma na mea i maa ona au oka manawa—aole anei au e aeia mai e olelo aku iloko o keia hele awiwi ana 0 ke au kiio aupuni, aule e loihi ka hele ana liela a pau koke ae. 0 na hanohano a pau. e papahiia maluna o ka poe a pau i hooikaika no ka hookoe ana no kakou, ko kakou Moi a me ke Kumukaoawai, a i ake no ka hoomau loa ana oia mau mea ma ka paio ana e hoomau aku no lakou. ka mahalo a me ke aloha o ka lahuL Owau no me ka hanohano, \au kauwa haahaa a hoolohe. W. L. Green. Pau kela mau palapala maluna ae 1 ka heluheluia me ka paipai o ke anaina, ahila, ua waiho mai la o Mr. P. C. Jones he mau oielo kalokalo no ke kukuluia ana o keia manao* e pahola aku i hookij>a hanohano i na hoa kuokoa o oka anaolelo, mai na alii a i ka poe i kohoia. A hoolauna ae H oia ike anaina ia Mr. 'fhos. Rain. Walker, ka mea 1 haawiia nana e haku na olelo hookipa. Alaila, ku mai Ia o Mr. Walker, iwaena ona paipai lima a me na keekeehi wawae 0 ke anaina, a j>ahola mai la i na olelo hookipa i>enei: NA OLELO HOOKIPA MAHALO. 1 ko makou panee ana aku i keia haiolele imua o oukou, ke makemake nei makou e hoike aku ma ke ano koikoi loa i ko makou mahalo piha i ke alanui maikai a oukou i koho ai no ko oukou lawelawe ana iloko o ka ahaolelo kau kanawai oka makahiki 1884: a ma keia hana ana ke manaoio nei makou a ke hoike nei makou, aole i ko makou manao wale iho, aka i ka manao oiaio maoli no hoi o ka hapa nui 0 ka lahui holookoa. Mai ka mua mai aole kau ahaolelo Hawaii i halawai pu me na ninau koikoi i oi aku mamua o kekahi mau hana i waihoia mai imua o oukou; aole hoi he manawa i ike ia ai na onou ana i oi aku ka ikaika o ke kokua ia i ko kekahi mau mea a oukou e na keonimana i manao ai he pono la oukou ke kue aku. Oiai ua kupaa ka hapanui o oukou a ma na mea he nui ua lokahi like oukou a pau i ke koho kue ana i na hana kau kanawai kupono ole, ua ike mai no hoi ko oukou Moi, ko oukou mau haku makaainana a me ko ke ao nei a pau i ko oukou kupaa mau ana ma ka aoao o ka hoolawa pono ana i na hana i ku i ka pomaikai o ka lehulehu; a o ke kiai makaala ana me ke kue i ka hoomaunauna wale, a oke pale ana i ka aie, ka hoopololei ana i na hana pono ole, a me ke koo oiaio ana ika hoomalu aupuni kumukanawai me ke kina ole. 0 ke kaa ana o na lala kuokoa ma ka aoao o ka hapa uuku o ka Hale ahaolelo ke kumu wale no ia e oi aku ai ko makou mahalo ana ia oukou, a ua maopopo no, na ia mea i hooili mai maluna o oukou i ke koikoi 0 ke kiai loa ana a me ka lawelawe makaala ana ma ko oukou aoao, oiai ua hoonele pinepine ia nae oukou i na hua kupono 0 ko oukou lawelawe ana ma o ka lanakila ole o ko oukou mau hooikaika ann. 1 Ua lohe makou me ka inaina, aua j ike hoi makou i ka hoopuka ia ana ma ke akea iloko o kekahi nupepa i na 1 huaolelo e olelo ana, o ka poe ma ka aoao kuokoa, he poe i*ni oihana aupuni i hoohokaia. E na -keonimana oka hale lunamakaainana, ia oukou e hoi aku ai i ko oukou mau apana koho, ua oi aku ka haaheo o ko oukou kulana mamua 0 ko oukou kohoia ana no na oihana aupuni kiekie. Ke ike pono nei ka lahui holokoa i ko oukou hoole ana i ke kuai aku i ka manao hoopono no na oihana i onouia mai, i ko oukou hoowahawaha i ka hooha?haa ana i ko oukou niau lunai: kehala malalo e ka imi hanohano a me ka puni waiwai, a i ko oukou hooikaika ana e hooko iko oukou haawina e pono ai ka aina a me ko oukou ma haku makaainana. Heaha hoi keia haawina e pono ai ? 1 kohoia ka Hale o ka Moi e na alii i mea aha ? I mea aha ke kohoia ana o na lunamakaainana hanohano e ka Lahui ? Ua hoounaia anei bkou i Aliiolani Hale e hana noonoo ole ai me he mau apana hao waii laavale no, a e eu ae a hoopuka wale i ka huaolelo "ae" mamuli ona mea a pau i onouia mai me ka hapaiia mai eka mana o ke dala a o ke kulana kanaka koikoi paha. Oia anei ke kumu oko kakou ike ana maanei i kekahi mau alii i noho hoa kuka no Kamehameha 111, no Kamehamehame IV, Kamehameha V, Lunalilo a no Kalakaua a elua hoi o keia mau Alii i koho pinepine ia eka Ahaolelo holookoa no ka noho kiekie oka Luna Hoomalu iloko o na makahiki he nui i hala aku ? Oia anei ke kumu a kakou e ike nei maanei i kekahi mau lunamakaainana i koho mau ia no na apana koho hanohano o Hiio, o Kona Akau, a o Kau ? Aole anei ta o ko oukou pono kiekie a haawina koikoi hoi e hoohana aku no ka pomaikai o keia Aupuni ika ike, i ka noonoo, ke ano hoopono a me ka imanao aloha lahui i ikeia eko oukou Moi a me ko oukou mau apana koho he mau kumu e hilinaiia ai oukou.

O keu iho nei ke alamii 3 oukou i hahai ai a makon hot e makemake nei e hoapono me ke kanalua o!e meb mahalo piha a me ka lokahi like, a ke manae maoiī eei makou ke panee aka nei makou imua o oukou 2 i ko oukou Peresīdena i mahaloia, no ka maikai a me ke kaulike o kooa hooenalu ana, a ia oukou pakahi hoi ka mahaio aloha aole o Honoiulu ctei waie no, aka oka ahui holookoa. Malia paha o imi auanei kekahi poe e hoemi mai i ka waiwai o keia halawai hoomaikai imua o ko oukou mau maka ma ka hapai ana i na leo uwouwo, u ka haole kue ika Hawaii f n ama ka hooia ana, he halawai keia ma ka aoao o ka pono oka haole wale no, oiai o lakou paha ka poe mahuahua ma keia akoakoa ana. Ona olelo oia ano, aohe oiaio iki, a ua kohu i ka poe hapa wale no o ka noonoo, a i ole ia, i ka poe kolohe maolL Oiai he nui na lahui haole okoa i hui mai maanei, o ka lahui haole hea la ka makou e makemake nei e pailani ? Aole pela, Oke kahua hookalū a mak»u e ku lokahi nei, oia no ka iini maoli i ka pono o Hawaii nei, i kuokoa oia me ka lanakila e kona mau pono. O kekahi heīuha mahuahua o makou ua hanauia a ua hoonaauaoia maanei, a o ka hapa nui loa o makou e noho nei, eia nia keia Pae Aina wale no na pono kino a pau o makou, e kakele ana maialo o kona mau pono hoomalu, na pono hoomalu hoi i hooholo like ia e ke kanawai 0 ka aina no na lahui a pau e noho ana maanei me ka malama i na kanawai no ke ola o ke aupuni. Nolaila, aole anei i loaa ia kakou a pau he kuleana koikoi iloko o ke kuokoa ana a me ka lanakiia ana o na pono oka lahui ? Aole anei ia he kula na kiekie i ku i ka anoi nuiia ke hiki ia kakou ke oielo iho o kakou kekahi iwaena oka heluna o ka poe i hoolilo i keia paemoku i īke ole ia e na iahui e ae i ke keneturia i hala, i aina holomua o kona inau pono i keia wa, a i kohu pono kona holomua ana i ka mahalo ia mai ai ka hoomahuiia hoi e na aina naauao a pau. E like me ka mahaioia mai a me ka hiiinaaiia oka Aha Hookolokolo Kiekie o keia Aupuni e noho nei e na Aha Kanawai koikoi ona aina e ae, no ka naauao a me ka paewaewa oie o kona mau hooholo ana. pela no hoi e hiki auanei ke haawua mai i koonei poe 1 kuokoa mamuli o ka hoomaiu aupuni Kumukanawai, ke aloha ūme ka mahaleia mni o £ pau e kokua ana ma keia haawina like ma na aina a pau 0 ka honua nei. E na keonimana, e hoi ana paha ka nui o oukou i ko oakou mau ko- j ho, a o ka hana nuiloa o ko oukou poe koho balota, he poe kanaka Hawaii ponoi no, aka, ke manaoio maoli nei makou, aole oukou na Lunamakaainana a lakou i hooikaika a i koho, iloko o ke Kau Ahaoleio o 1884, mamuli o ka imi oihana a o pono kino e ae a oukoii iho, aka, ua hooikaika a ua koho oukou ma ke ano he mau kahu waiwai no ka Moi a no ka lahui, e malama ana i ka pomaikai o ka lehulehu, ahe mau kiai makaala i ka waihona o ka lahui, a he mau mea kue ikaika i na ano hana e hookomoia ai keia Pae Aina iioko o ka aie kuwaho a iloko hoi o na hihia kupilikii. "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." | Oia ka oleio kumu a Kamehameha 111 1 kono ai no keia Pae Aina. Ua ike ! no hoi kona mau hope ma ka noho Moi, o ka inoa maikai a me ka noho pololei oka lahui, oia na kahua paa oka pomaikai iahui, a ke manaoio nei makou, o keia mau kumuhana ka oukou e hooikaika ai e kukulu paa ma ke ano he mau kauwa aioha aina oiaio maoii na ko oukou Moi a na kona iahui, no Hawaii nei, no ke kuokoa o ke aupuni Hawaii. Pau kela mau olelo naauao maiuna ae i ka hanaiia imua o ke anaina, aiaiia ua kaheaia ka Peresidena hanohano o ka Ahaoielo ka Hon. Godfrey Rhodes, a pane mai ia me ka haiolelo ku 1 ka iini oke auaina, e keekeehi a e paipai mau ia ana i keia ame keia hookuu ana o ka leo, 110 ke ku oka haioleio i ka iini. Ai ka pau ana, ua haawiia he ekoiu mau huro no ka Peresidena Rhodes, me kona faiga pu, a ma ka aoao d na iunamakaainana, na ka Hon. J. Kauhane i panai mai. Mahope o keia, ua kauohaia ke anaina e komo iloko oka lanai ahaaina e hoohiaiaai ai i na mea ai i hoomakaukauia a nui hewahewa. O i ai iho ke anaina a puu ka nuku i na mea ai haoie. Mahope o ka ai ana, ua hoi hou ke anama īioko o ka Laieiama. Ma ka akoakoa hou ana, ua waihoia naai na olelo hooholo maiaio iho, a ua hooholo loa ia. NA OLELO HOOHOLO. Oiai ua hoike iaula ia ka makemake e hoopukaia ka manao mahalo o ka iehulehu o keia pae aina no na hooikai ka ana o na Lala Kuokoa o ka ahaoleio kau Kanawai, ua koho kekahi heluna o na kamaaina o Honoiuiu i kekahi Komite no ka hoomakaukau ana i Hookij:a Hoomaikai e haawiia no na Laia Kuokoa. Mamuli o kaoielo hoolaha i hoopukaia ma ke akea, ua aia mai na kamaaina me ka eieu a me ka hoihoi a ua hoohoio iokahi ia na oielo hoohoio malaio ae nei

Hoohoioia e na mea i kak&umeaia | mahio neī me ka luaopopo ke hooko nei ukou ika manao o kekahi hapa | nui o ka lehulehu. i like boi me ko la- j koo manao ihot Ke haawi aku nei ka lehulehu iko lakou aloha hooniaikai ī na Kuokoa oka -ahaolelo kau kaiiawai i koho a i kamailio mi keia kao ahaoklo ma ka aoao oka Hoopololei kuoiukanawai, a o ka hoomalu 'naemae, a o ke akahe* le noiau ma ka hoolilo ana i na dala o ka Waihona o ia Lehulehu. 2 Aole i hoopoina keia lehukhu i ki hooasana«aaui loa ame ka lilo o oa dala ponoi a keia mau Lala oka ahaolelo, (a o na Luna makaainana Kuokoa ka oi) iko lakou hoike moakaka lea ana ma ko lakou mau hooikaika ana no ka pono Lahui, tsa palekana ka aoao oka Hoomalu aupuiu maikai iloko o na lima o ka hapa nui loa oka poe koho balota naauao a hoopiiimeaai oie o keia Pae Aina. 5 Ma keia hana a lakou, ua kukulub imua oka lehulehu he kumu hoohali ke maikai no na hoa kau kanawai ma keia hope aku. 4 E hahai mau ana na anoi hoomaikai o na mea a pau e makemake maoli ana ika pomaikai oke aupuni, i keia mau keonimana no ko hkou paio maikai ma ka aoao o ka hoopololei oihana aupuni a me na hana kau kanawai. Alaila ua kohoia o Dole, G. Brown J. \\\ Kalua a me Pilipo e haiolelo, ua mahaloia na haiolelo a pau a lakou, a ua minamina makou i ka pau pono ole ia makou ke hopu aku. Pau na hana, alaila ua kena hou ia ke anaina e inu kope a e paina hou. Maanei aku la, ua haalele aku makou e nuu ana no ke anaina. O keia ka ma kamua o na hoohanohano ia ana o ka poe kuokoa maloko o ka moolelo, Hawaii nei, a e lilo ana hoi ia i kia hoomanao no ka poe a pau i hoohanohanoia, Ua haaleleia ka Hope Peresidena o ka Hale ahaolelo o 1884, aole i konoia Ika ahaaina hoohiwahiwaa ko Honolulu. Ameia pu i moe pu aku ai na lunamakaainana opu piha gini o Kawaapae, a i ikeia ma ka inoa, na lunamakaainana hoopilimeaai. (Mai ka Peuaina Puka La mai no ke Kuokoa)