Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 33, 16 ʻAukake 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

IKa wa i niake ai o Hoolaemakua ia Piimaiwaa, he mea nuopopo, ua liio ke au o ka lanakila i ko Hawaii rK>e, a liio ae b ka puu kaua o Kauiki a me ua aina a pau ma Hana t aole nae he mau kaua i hana hou ia ma ia hope iho, aka, ua hoouna aku nae o Uuii i i kona mau koa e hele ma Koolau Hamakualoa, Hamakuapoko, Makwao, a me Kula. Honuaula. Kahikinui, Kau|x> a ine Kipahulu, e nana 1 ke ano o na makaainaua a me ko lakou manao, i ka puni ana nae 0 ka puali Hikina o N(aui i na koa o Hawaii t ua ike ia ke kuiar«a o na inakaainana i keia wa, aole he mau hana kue mai a lakou. I keia wa i noi ai o Mahiheleiima ia Piimaiwaa e ola oia Ma keia mea ao'.e i hololea loa ko

Piimaiwaa manao no ka ae akn iaia e ola ma kana noi ana mai, aka, lawe nae ke koa o liawaii iaia a hiki imua o ke alii Umi. a hai aku no keia noi a Mahihelelima, i keia nianawa nat i hoopuka akn ai o Mahiholelima i kana mau huaolelo imua 0 ke iii UmL I hele mai »a au 'a oe e ke lii, I ke aha? wahi a Umi. Pane hou aku o Mahiheleh!na, e ola au i kanaka nou, oiai ua paio iho la no ka ohia o Keaiakona me kou mau koa, a ua lilo ka lanakila ma kou aoao. a ua make ue nei o Heolaemakua. Ka pu kaua o kapuu o Kaiiiki, a nolaila aole he wah» i koe o ka aina. \ ka lohe ana o Umi i keia mau oielo a Mahihelelima, ua ae aku la oia i kana noi mai.

Ma ia hope iho, ua iioounaia aku ua I Mahihelelima nei e hele i Lele oia hoi i 0 1-ahaina kona moa hou, ehaiaku i| ka lohe ia Lonoapiilani. Ua make ka pu kaua o Hookiemakua a ua lilo ka pnu kaua o Kauiki, iaia nae 1 hiki aku ai ma aia hoi ua hi ki mua aku laka lohe i ke lii Lonoapiilani he kaua ma Ilana, na kona kaikoeke aiii na Umi, a ua make kana koa, a ua lilo hoi ka puu kaua 0 Kauiki, a ua lilo pu īioi na aina a pau, nolaila, ua noQiioo oia aole na Umi wale keia kaua ua mao)x>opo iaia ua h"»ki loa kona kaikaina alii 0 Kihapiilam i Hawaii, a ma ona la i hiki mai ai ke kaua, nolaila ua hoopuka ae oia i na huaolelo e pili ana i koni» kaikaina ia Kihapiilani. Oi imi aku nei ua wahi kaikaina nei o'u i kahai e pono ai—a hiki loa aku nei i Hawaii i o Umi la, i kahi e ku ai paha i ka moku ia Maui nei. A no keia lohe | ana ona, ua maoj>opo iaia aole ona | pono 1 koe. E aho paha kona hele mua ana a j noho ma ke kauwahi e aku me ka poe! kanaka e aloha mai ana iaia, nolaila, ht me oiaio, aia i ka wa i hiki aku ai o Mahihelelima ma aia hoi» ua ninau oia i na kanaka e noho ana | malaila no ua lii nei, ua hai ia mai iaia | ua hele oia mao iho o kahi puu o Ke ikaa kahi i noho hoopilimeaai aku ai he ko-i ka hana me na kanaka a no ia mea, ua hoi aku o Mahihelelima a hiki i Hana, a ua hai aku i keia imua o ke ahi L T mi, a nolaila, ua kuka pono ke lii me kona poe alii a me na koa, no ka Aina'ame na lii o Maui, a ka ooho ana o na Makaainana,, a hala kekahi mau a o ko lakou noonoo ana, alaiia ua hooholo lakou e hoi o Umi i Hawaii me ke Kahi poe, a o Piimaiwaa oiai ke noho ma Hana rne kekahi jx>e a hiki i ka manawa e hoi mai ai o Kiha piilani mai Hawaii mai, a ua haawi iho o Umi i ka mana a pau maluna o Piimaiwaa, nolaila, ua hoi o Umi a hiki i Hawaii ma Kaiiua a kamaiīio pu meko na kaikoeke ka mea nona keu moolelo, a ua hai aku 0 Umi no na inea apa\i 1 hana ia e kona poe koa usa Hana, a me ka make ana o Hoolaemakua i ka na koa ia Piimaiwaa ka mea nana i hooiiio i Kahuiih o ka ohia o Kealakomo ; ma Ka puu o Kaniki ī mea ole a hiki i | keia au hou. } la Umi e olelo pu nei me kona kai j koeke me KihapiilauL Ua nui wale ka. | na mau oielo ao iaia, ma ke ano o ka (noho Moi ana no Maui- a me na aina e I pili kokoke aku ana, a me ka noho (ana o na lii a me na kanaka. | Eia ka Umi mau molelo ao ia Kihaj piibm. I hoi oe me ka wahine a kaua !a hiki i Maui e-&, e hoaia mua oe i ka

•uie o Akua nu W.uuhalua nva Hai\a mauka o ka puu o Kauiki ina Honuai:b, o. paa na Heuu a alanaku iniu* oke Akua, a c wae jxmo oe i kekaiu 'i.K>e i mau Kahur.a a ine &a kilokilo kuhikuhi[>uuor4e ame na >6ikaoTelt), a e noho Uke oe me na līi fsti>a. o ka Aina * no a\e na Makāaina&a, e maUmā oe ia lakou i au aiea a pa», e 'muwi ikA ai a iße ka ai na mea a |xau e pono ai r tr.at pepehi wule ia iakou me ka he-•A-a ole, a mai i kahi mau olelo ahiahi mai a kahi poe imua ou, aoie oia kou mea e aloha ia ai, a nou ka hoeu uku i na makaainana i ke kaua, aele he mea nana e hoole mai, oia iho la no ka mea e puipui ai kou aoao e ke alil Ika pau ana o keia mau kaukau ana a Umi, aia hoi, ua hoomakaukauia na waa no ka hoihoi ana i ke alii Kihapiilani i MauL

A hala kekahi mau la, ua ikeia ua makauknu na waa me na j>oho a pau no ka holo moana ana e hoi ai i Maui, aua haa%vi ?nai o Umi hc ekolu ruano w;ia me na kanaka no ka hoihoi ana ia Kiliapiilani e Vu i &ona nioku ia Maui, ka mea i anaiia e kc koa Piimaivraa ine kona poe koa, a i hookoia ai hoi ka makemakeo ke ahi UmL

Ma keia makaukau ana o na waa no ka hoihoi ana i ke a!ii Kihapiilani i Maui, ua nui waie na mea i haawiia ia mai e Uiui i kona kaikoeke alii. Aole no paha e j>oina i ka poe heluhelu ka hc>cinanao ana i ke kahuna o Kij)ahulu nana i lawe i ke alii nona keia mo elelo i liawaii. ua lawe ae no ke alii iala i kahuna e noho pu me ta ma kona ato i na vra a pau, a oia pu no kekahi e hoi ana i Maui me kona mau kanaka. I ka ike ana o Uiui ua holoi»ono koi» ma\i manao a pau, noliiia, ta iiuliu :a na mea a p?.ti loa; ma keia la e laweiaweia*nei, ua kauolia aku kv Umi i kona mau kahuna a me ka poe kiiokiio e nana ina ouii oka hoi ana oke aiii i Maui, a ua ike lakou aole he mau ke'ake J a ma ke aia moana a pae waie ika ■īina. at ie no hoi he mau enemi, ua hoika mai ka holo|x>no o ke au o ka aina. i ka ia i hoi ai uke alii Kihapiilani malun.i o na kaulua i hanaia me n& puioulou aiii, ua nui ko Piikeapiilani uwe an.i no kona kaikunane.

1 ka panee ana o na waa a ]>au a U na ika aekai o Kailua, na haawiia na leo aloha ina alii a rae na makaainana o e haianm mai ana, a i ka panee like ana mai ona waa, aia hoi, ua ukaii mai la ke alii Umi ia Kihapiilani muluna o kona waa kialoa »ne kona uiau hoe waa, a hiki ma Makalawena, na hooknu mai la oia ia Kihapiihni me ka waiho mai i kana olelo kauoha uie ka puuwai i piha i ke aioha, a pau kana kuka ana, aiahoi, ua huli aku la o Uiui no Kaihia. Ia Umi 1 hoi aku ai no ka aekai aloha o Kaiiua, ka aina i ka maka o ka opua, ua holo iike mai la na mano waa a hiki ma Kapaau ma Kohala, ma keia wahi i huli like mai ai ka ihu o na waa no Maui ka pahu hopu.

I ka aneane ana mai o na waa e lihi kokoke mai no Maui, ua ike b aku \x e ke koa Piimaiwaa e noho ana iluna o ka puu o Kauiki a me Mahihelelima, i ke awakea pono ana'e aia hoi, ua kaalo pono ae la na mano-waa mawaho ae o Alāu, oia ka mokuaina mawaho ae u na kuanu o Haneoa, a ua hooniau aku no ka holo ana ona waa a hiki i ka pae ana ma ke one o Kapueokahi a me Kawaif>apa, Ma keia wa i hoolauaa mai ai ke koi Piimaiwaa me ke alii Kihapiilani, a ia laua e kainailio ana, ua hoouna aku la 0 Pwnaiwaa i kekahio koip mau kukini e hai aku i na alii me na makaainaua, aia ka moku o Maui a nie na moku e piii ana ia Kihapiilani, a ua hooloheia keia olelo, a ua hooko pu no hoi me na kukini ia mea a }>uni o Maui, a ua kauoha axu o Kihapiiiani : na kukini e hai aku i ke kahmu o laua e noho ana! nia .\fokuula i Lahaina, ka mea nana e malama ana ke akua moo ia Kihawahine, elike me ka hoike ana o keia moolelo ma na Helu roua. A e hoemanao iho ;ua kahuna la, ua hookoia kana olelo i oleio ai mamua. A e hai pu 'ku lua kahuna ia t e hoala i wahi heiau Piopiohau ma ka inoa o Kihawahine, a jiela no hoi i ke kahuna o Waiehu & me Aapueo ma Kula a me ko Kaupo kahuna. I xa pau ana o keia mau oklo, ua kuk.iia na mea a pau e pono ai no ke kukuiu ana i ka Heuu ma Wananahia, a hūb kekahi mau h, ua ike pono m mea i manao ia, nolaila* i ka akoa* koa ana o na alii me na makaainana» ua haiia ka lohe i na kanaka aia ka noho Moi ia Kihapiilani, a o ka hana nui a ke alii i naanao ai ma ia hope iho, oia no ka hoala ana » ka Heiau ma Wananalua. y i (AqU i p*u.)