Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 32, 9 ʻAukake 1884 — KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii a ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na lua huna o na Powa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii a ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na lua huna o na Powa.

I ka [>uka ana mai o ka !ā a hoike mai la na mauna i ko lakou nani, ka nahele hoi i ko lakou kahiko ana i ka uiiuli, ia \va i ikeia aku ai kela a me keia na:ta e ho!o-ke ae ana ma kahi o kahua hoomoana, aoleiliu iho, ikeia aku ia ka hoonohonohoia niai ana ka huakai, a he wahi manawa prkole, ua makaukau rnai b, a ike pu ia aku la no hoi ke alakai o na powa, e kaukoe ae ana i kahi e noho ana o ka kakou koa me ke kaikamahine alii a me ke alii Powa, a me kona mau ukali, a le!e aku la ua alakai la o ka poe Powa a kamaiiio aku la : O kau mau kauoha a pau e kuu haku opio, ua niakaukau, aole he niea i koe; o ka hele wale aku no ka mea i koe. Ia tbanawa i pane aku ai ka naita opio : E kali iki kakou no ka hapalua hora, a makaukau pono alaila, heie ka huakaL A i ko ianei komo ana aku iloko o ka rumi, o ko laua nei wehe ae la no ia i ko laua nei mau paiki iii a hemo, hoomaka iho la laua nei e komo i ko laua mau kahiko, a pela no-hoi ke alii powa a me kana kaikamaliine a me ko iaua mau ukali. A 1 ka makaukau ana, ua puka mai la ke alii powā me kana kaikamahine alii, a e kr*li ana o ka puka mai o Kahanuopaineki me kana aikane; aole lioi i liu iho, puka mai Ia laua, a i ka nana aku a ka poe e ku ana, ua like o Kahanuopaineki me ka la, ke hele la a aai ka mnnu iluna, puana ao la ke kaikamahine alii i keia wahi lalani mele, i ka i ana iho, hoo Monimoni ka ono o kuu puu, I ka uhu maalo i kuu inaka. I ko laua nei puka ana aku, ua haawi mai la ke anaina i na leo huro ekolu, a pau ia, ua hapai ia mai la ka pahn kupapau a puka iwaho e ka poehapai pahu, a o ka hoomaka aku la no ia o. ka huakai e hele, a o ka hope loa no hoi ka kakou koa, kana aikane, a me ?r: e kaikamahine alii. I ka hiki ana o lakou nei i ka halelua kahi e vraiho ai o na kino lepo o na mahoe, ua ku iho la ka huakai malaila, ia manawa i lele iho ai o Kahanuopaineki mai luna iho o kona lio, a hele aku la a ku ma ka aoao o na pahu ona mahoe, a pane iho la, E o'u mau hoa aloha maikai o ka oihana naita a kakou e hiipoi nei, eia olua ke hoi nei i ko olua hale mau, ka hale hoi nana kakou e malama i na wa a pau loa, aok no he mea nana e hoole, no ka mea, malaila kukou a pau, a aole no paha e linliu a ha'awai aku kakou ma kela aoao e like me ka olelo a na Kaula. I ka pau ana o na oielo a Kahanuopaineki, ua kena koke aku la oia i ke kahunapule e pule, a pau ka pule ana ua hooia aku ia ke kino o uamau powa nei a nalo iloko o ke ana. Hoi aku la ke anaina no ko iakou home 3 a i ka hiki ana i kauhale, ua kukala aku )a o Kahanuopaineki i na mea a pau e akoakoa mai ma ka hora ewalu 0 kekahi la ae no ka hooponopono ann 1 ko hkou noho ar.a, Aole i erno, ua lohe aku la na mea a pau, a i loihi no i ke ao ole ae o ka po, a o ka. wa no ia i akoakoa mai ai na mea a pau, i ka nana aku ua nui hewahewa no hoi na kanaka. ME KA hauoli iakou i hoopuka mai ai, i hoopuka mai ai, e ko makou alii opio, e mau kou noho alii ana maluna o makou kau mau kauwa nei T e hooioihi ia aku hoi koa noho alii a hiki i kau mamo kualua, a kua koo lua paha. I ka pau ana o keia mau oleso ana a ua kauoha ia aku la ke alikai o na powa e hele mai imua oia.neL () keia alakai, oia no ke alakai o na powa i kaua ai iloko t ka ululaau me 200 powa i huli ai mahope oia nei, a oia alakai ka Kahanuopaineki i olelo ai e hele mai imua oia nei. I ka hiki ana mai o ua alakai nei ua ku hou ae la ob iluna a kamailio aku la me ka nahenahe o na olelo, i ka J i ana: E a'u mau keiki aloha o keia mau lakni mauna nei, eia ka'u olelo | hope- ia oukou a pau: o ka mea e ku nei roa kuu aoao akau oia ko oukou alii 1 ma keia mua aku, e ike oukou isia & e

hoolohe hoi i kana kau<|n a pau, a e malama hoi ian: o lio cp|kqu hoolohe ana iaia, o ko oukou U l V , e ana ia i k ;>'u leo. E oapa nd-4ic *:k >u. a iiia ao!e oin e i *,** «Hnlai.ia o to oukou noho nna, ea aku ouiioii i ■kwu makiialss&i ,1-; . kn mea e noho :r ; ni ar.ā fce v «a Ru<ia, a nana o k\iu; aor..i puu© oi aena o cuko?i, a ina ua ili ksrbe«3~«fta)i:na ona, ai?.iia e hoopau koke la ok c:ai ka noho ana rr.?.kua no uukou, Z r.a ia nei e koho hc: i &akt:.* ro oiAW* aka, i kuu manno ao!c oia e naiia i ka mea pono ole mav-aena o ouko& a no i keia manawa. kc haau i aku nerau 1 ka mana iluna ona, a o ka ia laua me lii powa, oia ka mea i hole iau me ka mahaio a nui ia oukou a }iaa ioa. Ika hookuu ana iho o keia irau mapuna olelo a ka kakou koa, o ka wa no ia i hooho mai ai- na ieo huro me ka wehweli nui a puana mai'a me : ka ieo nui: 0 kau mau olelo a pau uaHiooko wale ia no e makou a pau kou jpau makaainana aloha. I ka pau ana o keia mau olelo, ua hoomakaukau iho la lakou no ka huakai hele no kahi o ke lii powa Kono Giliko. Ika pnka ana mai oka la, ua paa na lio a ua makaukau ka huakai hele a ka eu Kahanuopaiōgki no ka hema o Rusia, a ua nui na |?saita i alualu aku mahope ona, he eluopaneā ka nui no ko lakou hopohopo o ka poino ma ke alanui a pilikia kiMiakou alii ka mea a lakou i makemakepui ai. I ko lakou hele ana u#kamaiiio aku na kamaaina ia Kahaii|opainel'\ aia ma ko kakou alahele e mki aku ai i ke aupuni o ke iii Kono Gilmo, aia maiaila ke kanaka i kapaia iiiikua, no ka mea. ua hoike mai he doo pipi a me kona mau hao, <a o kona kino aole o kana mai ka nui. Ua hoohaiike ia kona nui e like me keia alii powa a 01 aku no paha, ?-iiolaiia, tt : Mki aku kukou i ka mana o ua alanui nei la, aiaila huii kakou iho iloko o ka uluiaau a hala mai ko lakou .wahi i n©ho ai, pii hou kakou ma ke kuahiwi a hiki i kahi oke lii Kono Giliko. Ia manawa olelo aku la ka kakou kea, e pono hoi ha e hele kakou ma ia alanui i ike aku hoi au i ke ano oia kanaka a me kona kino a pane maila ke alakai o lakou nei, aole pono kakou e hele malaila, no ka mea he nui loa ka poe naita me ia, he 01 aku ko lakou ikaika imua o kakou, no ka mea ua lohe wale makou he mau tausani ka nui e noho nei me ka manao e lawe i ka nohoalii o Rusia nei, a nolaila, ke kau nei ka weli ī ka moi a me kona mau kuhina i keia manawa, no ka mea, ua hiki aku ua pilikua nei imua o ka moi me ke noi aleu i ka moi e haawi mai i ke kaikamahine alii i wahine mare nana me ka pai,ai pu aku i na oleio hooweliweli, i na aole e ae mai ka mei i kana noi, alaila e luku oia ike aupuni hoiookoa o Ry*<>' nei; ia ma nawa i pane mai ai ka moi e noonoo ia i hookahi makahiki, a hala ka makahiki hookahi alaila hai aku ka moi i kona manao imua o ua pilikua nei. Ua lohe mai makou e huii ana ka moi i mea aa e kii e kaua i ua pilikua ,nei, a oka mea aa e kaua a lanakila, alaila e mare oia me ke kf»ikamahine aiii, a o ka noho moi e lilo iaia. Ika lohe ana 0 ka kakou koa i keia mau olelo a ka iakou kamaaina, o ka manawa no ia o Kahanuopaineki i huli ae ai a kamailio i kona makuakane hou ika i ana: E ko'u makua e Kono GiUko, e makemake ana au e hele kakou ma ke ala kuahiwi e hiki aku at i kahi au i make* make ai, o ko'u manao he makemake au e halawai he maka a he maka me ka pilikua ok< ia mau kuahiwl Ika lohe ana o ke lii powa, ia manawa oia i pane aku ai: E kuu keiki, oke aia au e man#o nei e heie e ike i ke kanaka Lkapa ia he pi'Hkua, he ala pohihihi loa ia, no ka mea, he oi ae kona nui a he oi ae no hoi kona ikaika, ina he tausam naita e ku aku e hakaka me ia iioko o ka wa hookahi, aole lakou i helu ia. Ika lohe ana o Kahanuopaioeki i ka olelo a kona makuakane hookama, o kona roanawa no ia i pii mai ai o ka lUa a puni kona mau papaika i awiii ia me ke koko, me kona mau niaka i piha i ka ina ina a maili me ka leo nui a ku no hoi i ka' weiiweli: E kuu makua aioha, e manao ana ka paha oe e hoo haahaa i kuu inoa, a e hoolei malalo o kou mau kapuai e kmi makua. Ia wa 1 pane mai ai ke lii powa Kono Oiliko aole pela e kuu keiki, ro ka mea, aole au he piiikana nona, aolle no hoi au i ike i kona mau helehekna, aka na lohe au, o ka eui o kana pahikaua, he

naiu nana e luipai alaih hiki kana pahi aole nae hiki ke oniu t aia he elima hou aku hui umi, alaila. hiU kaoa pahi ke oniu, aka, iua alii pilikua k», abib he h*x>kahi no lima ua hiki kia ke luku aku„ a peU no hoi me kaua koi kaua a me kana laau ihe, oia la i lohe oe. I ka hookuu ana iho o ke lii powa i kana kamailio ana, o ka manawa no ja oka kakou koa i pane aku al: Aha e ! No ka nui anei o kana pahi a rae kana koi kaua, a me kana laau ihe, oia ko oukou kumu i makau ai, ea. a ina pela e 'noi no oukou nia ke alanui e hiki aku ai no ko oukou honie. a owau a me ko u ukali, o maua elua ke hele aku e ike i ke ano oua 'lii la. I ka iohe ana o ke iii powa i keia mau olelo a kana ktiki, o kona manawa no ia 1 pane mai ai me ke ano o ke kaumaha, e kuu keiki, e oluolu oe e ae mai i kou luaui nei e hele pu me oe e auamo i kena mau luhi, a ina e haulehia oe, alaila oko kakou haulehia pu ana no hoi ia roamuli o kou manao; ia manawa i pane mai ai ka kakou koa, aia no ia i kou manao, ina ua makemake kou ihiihi alii e hahai mahepe o'u, ua hiki no, aka aole au.e hoinoi hou i ka olelo i puka mai kuu waha aku. E kuu makua, e hele ana au e halawai ine ua pilikua la, a lawelawe maua ma na mea kaua, a ina e make oia ia'u, e lawe koke no au i kona poo imua o ka moi. alaila o liopu ia o ko'u noonoo. I ka pau ana o keia mau olelo a Kahanuopaineki, ua huli aku la lakou pii ma ke ala e hiki aku ai ika Nunui, i ko iakou ana e hele a hala na la ekolu, lia komo pono aku la lakou iioko ona ulu laau kapu o ua pilikua nei, a hala ka hapalua o ka ulu laau, a komo aku la lakou nei i ka hapalua i koe o ka ulu laau, aole i liuliu hoomaka mai la kona lio e emi i hope a hoomakaae la ekani kona ihu no ekolu manawa, a i ka pau ana ua kamaiiio koke aku la ka kakou hiwahiwa i kana wahi aikane. E kuu hoapili, pehea la kou manao no keia huakai a kaua, no ka mea ua olelo mai nei lakou nei, he oi ae ka ka ikaika o keia poe powa, a nolaila ua kokoke loa na nowa imua o kakou i keia manawa. Pane aku la kaaole o'u makau i keiapilikia, ina owau o kaua ke haiawi mua ana me ia, e lawe koke au i ka ? u mau mea kaua a e kaua pu me ia. I ka lohe ana o Kahanuopaineki, ua olelo aku la oia i kana aikane o ko kaua manao pu no ia., . Aolo i liuliu, haiawai aku la lakou me na puali powa oua pilikua nei. I ka halawai ana mai he elima hanen powa ka nui, a kabea maila ke alakaio ua mau powa nei me ka leo nui kalakala huna ole: Ena keiki a me keia poe e ku mai nei, eia ke kauoha ia oukou a pau e hoi oukou a pau ma ko oukou alanui i hele mai nei. E wiki, e wiki o ka leo keia o ke ola a mai kali, e o'u makamaka o hiki mai auanei ka Pilikua a pau kakou i ka mama ia e kona mau iima omokoko, ka raea i ka pa ia ka Piiikua. Ika lohe ana o Kahanuopaineki, ia manawa oia i pane alui ai. E kuu hoaloha maikai, e olu olu oe e ae mai ia makou e hele aku e hui pu me kouahi ka mea aka moi e keia aupuni e kau nei ka weli, a no!ails mai keakea mai oe i ke alanui a na ma iihini e hele aku ai, ob ka'i! noi ia oe e ke kamaaina o keia mau ulu laau. I ka lohe ana oua flsau naita ne elima hanen, ua pane hou maiia ke alakai, mai neeu hou mai i hookaKi ka puai oko oukou mau lio imua nei, e hookoia aku ka make weliweli malun; o oukou, a o ka mea hoolohe e ola ia, a o ka mea hookuli e make no ia e po no ai. I &ci tmc ana o ka kakou koa e kai paleia mai ana kona alaheie, o kona manawa no ia i pane aku ai me ka wi wo oie i ka i ana aku, e kuu mau hoa loha maikai o ka oihana naita, ke ka mailio aku nei au me ka hopo o!e imua o oukou me ka hopo o!e. Ua hoohiki au ma ka inoa ona lam, aohe o l u mea e kuemi ai a hiki i kuu ike maka ana i ke lii o oukou a lawelawe na linia o ma ua ina mea kau aa hlki i ka hau!e ana o kekahi o maua i ka honua, oia la i lohe oukou a pau loa. Ika pau ana o keia mau kamailio a ka kakou koa, o ka wa no ia o na powa t haawi mai ai i na leo ahiu a wawalo ae la iloko o na ulu laau me na olelo pahenehene i ko lakou mau waha, ia manawa i pii palua ae ai ka enaena o ka inaina iloko o ka houpo o ka kakou koa a pane aku la oia me ka leo nui:

E ka poe lapuwule a paka;u. i ka wiiwai o ka poe t luhi a kahe ka hou o ko lakou mau lae: e ka [vv aihue hilahih oio i ka hwe i ka hai vtzhrj; aja ke ano pak:ih:L I ka puka anr. aku o kei?. eielo mai ka waha aku o ka kakou koa, o ka v,-,i no ia i oi ioa at ka inaina wtia iloko o na powa a kena maila ke aliikai e lele mai a e apahu koke i ke ola o ka kakou koa: a mai ko io no paha kc!a laau kuko lapuwaie, ina o ka kakou eu a he u'a maukauka hoe he\v*a, ina ua ko io ko lakou manao, eia nae aole lakou i moeuhane mua e hiki mai anako lakou hopena, a pe!a hoi ko !akou moi ka mea lakou i kapa ai ka Pilikua, aole no hoi lakou i lohe mua ua hiki mai ke ahi enaena o ke kahua kahua, ka mea nana iakou e hanu aku pau pulu aohe lau e kanu ai. I ka lele ana mai o ua mau po\va i:el maluna o hua nei, o ka manawa no ia i lele like mai ai o ko ia nei mau ukali a me ka makuakane powa oia nei, a ke nana aku oe ku ke ehu o na pahi kaua kani oeoe na koi kaua, halakika na ihe a oloio na puapua. I keia manawa e hoouku nei na aono elua, he ku no i ka weliweli a me ka makau, no ka mea he elima haneii ma kela aoao mai a he elua hoi haneri me umikumamalua ma keia aoao aku oia hoi ka aoao o ka kakou kaeaea. Eia ka mea apa, i ka hiki ana aku o na kokua oia nei, ua pau e aku !a he eha hanen powa i ka mnke ia laua nei. I ka ike ana o ka makuakane oia nei, ua haohao loa oia i keia make ano e o na powa, ao!e liuliu ua pau !oa iho !a a koe hookahi, a hea maila o Kahanuopaineki me ka leo oolia kohu poka i kiia.mai ka pu hookahi Mianen lona ke kaumaha, i ka i ana. mai, a haha ike pono iho !a oukou i ka io o ka oukou hana, a make loa oukou ia'u la, aole no paha oukou i !ohe mua owau ke ahi we!a o ke kahua kaua, ka mea nana e holapu aku pau loa, a koe na kino unihipili o oukou oia ke hoi aku a hai i ka moi o oukou ua pau makou i ka luku ia, i hoomakaukau-oia no kuu hiki aku. I ka lohe ana o kahi koa i koe, ua holo rfku la oia, o na wawae o na lima me ka mama. Oka manawa o keia hakaka ana o ka hora 5 no ia o kakahiaka. ' E awihi huli aoao ae kakou e nana aku i kahi koa. laia i hiki aku ai iniua o kona rnoi me ka nui o ka hanu a me na waimaka. Pane aku la, eka moi e, ua haulehia a pili wale kakou, a ua pau makou i ka lukuia ekekahi mau naita opio, a he oi ka ikaika a me ko'laua akamai, a ua olelo mai nei e hiki mai ana imua ou a lawelawe pu olua i na mea kaua. I ka lohe ana o ka pilikua i keia mau oieh» a kona wahi kanaka, ua nanakea mai|i oia a mae mai la kona mau helehelena, heaha keia e hai hou mai oe, a hai hou maila kela a pau Pane maila ob, he oiaio anei ua make kuu puuku ka mea a'u i hilinai nui ai, aole hoi ona mea nana e hoohoka* koe wale no au kona moi a!oha. Ae laku !a kahi koa me ka oleio pu aku 0 |kona akamai aoleia i lihi launa aku me ke akamai o ua mau keiki nel I ka pau ana o ka olelo a kahi koa. ua kauoha koke aku !a ua moi nei e kii aku i mau koa hoi, eia nae he mea weliweli ka haule ana o ko'u raau naita helu ekahi, a e kii oe a lawe mai i hoo kani tausani naita hou a hele aku ne ke kahua kaua, aole o'u manao e kaua ana kskou, aka ina oia e ae e haka&a pakahi maua. a o oukou a pau e nana mai oukou i ka maua ha!taka ana, a i ike pono hoi oia i kuu pahikaua nui ia 'Haalelekepooikekaniai" a nana aua- | nei e aialele i ke poo o ua wahi keiki 'omo waiu la, a mahope iho e luku no an i kona mau naiia a pau aole koe kekahi Aole i pau pono ae ia mau oleio ku ana imua o laua nei he elele a kamailio maila: E kuu alii kuu haku. aia ma kahi hoomoana o kou miu pua!i koa he poe malihini 1 lako me oa mea kaua, a ua oielo mai nei he wahi keiki uuku he makemake oia e halawai me oe e leaiea ka olua me na mea kaua a olua. O hoi a hai aku he hapa hora, alaila hiki aku au, a hoi aku ia kahi koa e hai ako i ka kakou koa e kali no ka hapa hora a hiki mai, a e heomakaukau ee la oe, no ka mea o olua wale no ke hahaka ana, a ina oia e make ia oe kki oe, no ka mea ua olelo mai nei kuu haku ia'u, e mahae ia am ko kino i na apana elua e ka. pahikaua ana e Haa-

Ic:ssc \ooīkckania!, a hoi kino un;hq : tii āku oe i kon oncr«.in.m 4 hui me oa iiiau kuprrn.i. ia wu i jone aku ai ka lakon koa. l'. ka 'iupL'le a nie ka hehena. mai «\u ee i ko alit, ina e niake i-La u'u. healn h 2uy#ui :t ai a nohuLi» ina au e ku ana $ kii meku, e hele au ia oe a hiki i ko kulanakauhale o a e keli oia ia *x' me ka pahi oi !ua a ka mei o keia aupuni, a e puhi ia kou ioa me kou iwi iioko o ka ttmu ahi. I ka pau ana o keia mau o'elo a ka kakou koa, iux>ho ia tr.ai ana, a pau a pau i ke akua o. eia ka o ua PH;kua iu)v) pipi nei; ia manawa no i nonoi aku ai o Kahanuopamoki i ka makuakane e haawi mai i ir.au wahi kiaha hia, a wala ae la koia haule i !a!o t aole no hoi i emo ku ana ua Piiikua noi a aloha mai la, a ninau mai la, auhea !a na naita opio o oukou i aa ae nei e kaua pu n>e a'u ? Ovvau no wahi a ka kakou eu, i maila ua nunui nei\ o ko'u makemake o kaua no ke hikaka, a ua makaukau anei oe me kau pahikaua e lukaka ai, ua ae koke aku Ja no keia, a 0 ka ulole iho la no ia ma ke kakapahi ana, a ma ka nana akua kapoe makaikai ua eleu no laua, a o ka juhi hoi a ua pilikua nei he 01 o ka nui a me kaumaha. Maanei e wehewehe iki au i ke ano o ka pahi a ua Pilikua la. (.-h /e i /<īu. )