Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 28, 12 Iulai 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

[Kakauia no ke Kuokoa.] IKA hiki pono ana mai o ua mau waa nei ma kahi a na kauaka e kuku like aku nei iloko o ke kai, ua ha pai lima wale ia 110 e <na kanaka ua mau waa nei a Hiki ana i kahi o Umi e noho nei, aoie i panee maoii ia e like me ke ano tnau 0 na waa, aole no hoi na poe a pau o iuna o ua mau waa nei e noho ana i leie iho ilalo. Aia iloko o keia wa, ua oki aku la ka ona a ka awa i ke lii o Maui, a aia no hoi o Umi ke liuliu la i na mea a pau no na maiihini, ke huea mai la na ukana a pau o na hale papaa, a ke laweiawe la mai la na mea ai he nui wale aole o kana mai. I ka hiki ana aku 0 ka wahine a Kihapiilani me ke kahuna a m(T-TTa hoe waa, aoie i hookauluaia na mea ai, ua panee koke īa māi mea a pau, a o Piikea hoi, aia oia ke liio la i ka uwe me kona kaikoeke, a ke pane mai la o Umi i ke kahuna a me na kanaka, e ai oukou me ke kali oie, a mai nana'e i keia mau ieo uwe a na lii wahine, he makamaka make, Aia iioko o keia wa, ua nialamalama loa; a ke halaoa ae ia na kukuna o ka la i ka lii kai. a pau ka iakou ai ana, aia hoi ka waiwai a na makaainana a pau o Kona holookoa mai o a o o ka aina, ua hiki ole ke heomaopopo aku, a he mau la me na po ka iawe ana mai o na mea ai, peia i hookoia ai ka olelo a Umi ma o kona mau kukini la, e na makaainaua holookoa a pau o ka aina he hoike ana ia i ka ke 'lii Umi mau hana aioha. I ka mao ana ae o ko Kihapiiiani ona awa, pehea ka ona o ka awa? wahi a Umi, pane aku o Kihapiilani, ua ona ka awa au i haawi mai nei e kuu kaikuaana haku " oia no oe i ka ua o ka Makaiii la, ka noenoe i ka iihi lihi " Ma ia hope iho, ninau hou aku la o Umi, heaha ka huakai au e ke alii oka au ana mai nei i ka nioana o Alenuihaha ? Hai aku la no hoi o Kihapiiiani, i hele mai la no au me ka wahine a kaua ia oe, ua imi ae nei maua 1 kahi e pono ai-a e ku al hoi ka makaia i na kahuna o Maui, kuhikuhi mai no ka pono ia oe a ke kahuna mana o Waihee, mai laila mai a Kula i Aapueo, mai laila mai a i Kumunui i Kaupo, he po hookahi ko niaua o ka moe ana ilaiia ia kahuna, a nana hoi i kuhikuhi wai i ke kahuna o Kipahulu, a oia ke kahuna nona na «raa i halihali mai ia ia maua, hookahi waie no a lakou olelo ike ooe wale no, a ma keia mau de!o

a ua poe kahuna ncf, a oia maua i a-aau mai ia i ke kai la ia oe, ma keia mau olelo a ke alii nona keia mooklo, ua noonoo nui o Umi a liulia iki, paoe mai oia ua pono ole kou noho ana nie ko kaikuaana me Lonoapiilani ea ? Ae Aku e Kihapiikni, wahi hou aku a Umi, kai no paha e noho like ana olua; e nana aku a nana mai, o oiua mai no la hoi ma Maui a 0 oiaua aku »0 la hoiko Hawaii oei, pooo no la hoi ko

| kikon nohu ana iliir.a oka air.i P«tr.v f hou aku o Urm n»e Wa al^h.*, L ~ , > • au*itu<ēs.e 10 nwoii. aoie i ko l HM maiuo u.e ku kekaī.i poe <.uivvke f , Oielo ia nei i ka heii«* īuo o ke kaskock«e. , Liike me ke kii aiu aku o Kekuama noha i kona kaikoeke ia v Kahaluuui hoi kahi inoa ona oa hoi ke alii Moi o ka moku.iuni o Oahu. ut «."3 ua pe»>ehiia oia me kana me Ahpai ma ke kula o Hoaeae ma Kwa, mamuii o na oielo hoomalimali a Keku anunoha. ka mea nona ke kaikuahine 0 ke Kuapoi, ka mea i>oi nona na u!a iike ole ekoiu i ka ia e olelo ia'i. ao!e ka ona lua e itke ai, oia hookahi wale iho no oia i kona kaiana A no keia alii Kahahana ka uhane i haku ia'i e kona kahu wahitv e Kaia weia ma W'aiawa Kwa. oia hoi keia : 14 0 Piiiiua oe o heie lua i Ewa, O ka heie oe a Kaiilam. He uhane aiohaia keia ke oiioii ia mai e ka ihk' i |>aa |H>no mai kn mua a ka hope, he mea keia e maoix>p<o ai ia oukou e ka e heiuheiu ana i keia moolele, ke ano o ke kaikoeke i ke au 1 naj>oo aku ia k-> iakou jnau la; aka, ia Umi hoi aoke i komo iioko o kona puuwai ka manao hana koiohe ia Kihapii iani, a ma keia wahi no kakou e makaikai ai 1 kana mau hana, aia no 1 keia wa e kamailio nei, ua pane hou aku o Umi, 'ne nani hoi ia ua hiki mai nei oe me ka wahine a kaua i o maua nei, a ke hai aku nei au ia oe, ua ae ke Akua ia oe; ua manao ae nei no au i ko hiki

ana mai nei, aole he mea e ae ua i*mo t oie ko oiua noho ana me ko kaiknan.i me Lonoa}»iiiani; nolaiia. ua hoouna aku nei au i kuu mau kukini i keia po a puni 0 Hawaii nei, e ahai aku i ka iohe i na makaainana a puni o Hawaii nei, e kalai ka waanui ka waa iki, a e kaiai ka ihe nui ka ihe iki, ka laau {)alau nui ka palnu |ki, ka maa, a me kaleiomanu, a me ria mea kaua a pau loa, j aiaiia, e manao iho oe i keia wa a kaua e oieio nei. o ko aina ia; a noiaiia, a ku oe i ka moku o Maui, heaha kau hana kauiana? Hai aku o Kihapiiiani o ke kaua no paha ka hana kauiana, wahi a ka pane-a L T mi, aole ia o ka iiana kauiana, ano ka ioaa ole ia Kihapiiiani o keia ninau a Umi. Pane hou aku o Kihapiilani, aoie he akaaka mai la ia'u o ka hana kaula«uu a no keia mea, hai mai o Umi, eia kau hana e kaulana ai kou inoa i na han.i una ma keia mua aku, ina make oe, aiaiia, oia kou inoa i ke ao, oia hoi keia. j A lilo ka Moku o Maui oe ame ka puu kaua o Kaniki, aiail:I r c hoala oe me na makaainana i ka Heiau Honuanla mauka iho o ua puu la o Kauiki, kabi o ka Luakini Hooie Pope mua i ku ai, a he haie kuia olelo haoie ia e ku nei i keia wa, a makaukau oe e hoala i ua Heiau la. alaila. kii aku oe me na kanaka i mau |>ohaku loloa aia o Kaiakahauli, a paa ia, hai aku oe i ke kanaka iluna o ka Leie, a noa mua ke kanaka ike akua. A ma ia hope iho, e hoomaka oe e kij>apa i ke alanui mai Pihehe aku ma Hana a hiki i Kooiau ma kanahele o Oopuioa, a me na wahi ino e ae o na alanui o Maui, ala ila, e mahele aku oe i Kua pa mawaena 0 ka loko o Kanaha a ka;iwa!e o Mau oni, oia hoi keia mau ioko e waiho la !ma ka hikina mai o Kahuiui, kahi oke Awao na moku o ka Ona Miliona o |ke Kulao Kamanmao e huai nei i ke Daia a me ke (iula i keia mau makahiki A pau o Maui, holo aku oe i Mo iokai e hoaia i na kua apa, a e hana oe 1 aianui ma ka puali o Kaluakoi mai ke Kaha aku o Iloli a huii ma o o ke one o Moomomi, a e kau oe i pupu keokeo ina kela aoao keia aoao o ke alanui a mawaena ka pohaku.

A ina e heie kanaka 1 ka po, alaila, e maopopo auanei ka mea e hele ana ,0 ke alanui ma ke keekeo o na pupu, cb auanei ka hana kaulana i ka wa e paa ai i ka aina ia oe„ a eia kahi mea nui au e hana ai, e malama i na kanaka i ka ai ka ia, ke kapa a me ka malo, i ke kanaka mii a me ke kanaka i&i, i ka wahine a me na keiki, i ka luahine me ka elemakule, oia no ka mea e laka ai ke kanaka, a ftoJca enemi auanei ka manao mai o oe ka hoa paiot, aiioaa hoeu mai ia oe i ke kaua, aole e paa aku na kanaka, no ka mea ua hkna !o* koiuaikai oe ia Ukou i na mea e pono ai na kanaka, a e hooko oe i keia mau mea a'u e oleio nei ia oe me ka poina oie, a mai hoohalike oe me kou hanau mua, aka hou no ka wa ilihune keia manao am ou e ku oe i ka moku, he mau hana okoa aku kau, akila aok oe

i ikc -iku i k-i ;r.c.v non.\ ka -lina, nolail,u c t>c i k<ui mau oklv> a'u c k.iuoh;t rxtr;j r.cī U oe. Ae mai la o KihAi.'UUni uAno, ke ike se la oe ka mea heluhelu i iu oto?a a ke alii Umi i | hoike Aku b imua oknni kaikoeke noh;ta ke hoowanao ae u i\iha oe e ka , mea Wluhelu nu ke o keia nxx>*c- .• > i iia aahole Oopuina o Maui a me ke a!a pup l Kaluakoi, ma Malokai, nwUo ;ko n\.it no ia o ko ke alii Umi ma noonoo ans, i ke «aiho nei na hoike ouuo 0 ia uuu hana ana a Kihaj>iilani mi ru .ilanui kahiko o Maui nel) : Ina paha ua ike kekahi mea heluhelu ana i keia mooielo i kekahi mea e pUi ■aiu i ka Kihapiihni nuu hana kaulan* 1 \K\iU ina kekahi huke ma ke kuU uui o Lahainaluna ma ke ku mua loa aoa niai o l.ono Kapena Kuke nu Hawaii neū aia maloko o ia buke na oieio e piH ana i ua alanui nei n Kihapiilaiii i hana ai. Ma kahi i loaa i ka mea e kakan nei o kekahi o ia uiau lalani i j\aiu a i p*& naau hoi i kekahi poe e ae e noho aui nei, oi> t)aha keia »usti bfeni;

Kahawai i Kawai|xi|i6» Ka pii'n.; i Pihehe, Ka iho'na i Kohalaoaka Hi'lo aku he ino he a kanahele, He alanui kai kanaka o Hooo maele--kauahcic i Oopuloa,—kua pa o Manoni.-- ke ala pupu i MolokaL Na ka mea paanaau e hoopololei i na l.ilani i k»>e o keia malua? ae, oia hoi o Kaakahai;!i a me Akiala, a e ka!a mai Ma keia la a Umi e olelo pu nei rae Kihapiilani, ua hai mai o Umi ia Kihapiilani, o ko'u manao keia e hai aku nei ia oe, o ko ke Akua koe o kaua a me na kahuna, a i ike ke Akua o kaua ia oe ia la. aiaila o ko ku no ia i ka mokti 0 Mau'u e aho kou ilihune e ku ana i ka moku a he alii aimoku kou olelo ana a o Lonoapiilani hoi, he oi aku kona iiihune mamua ou Mahoj>e iho oka pau ana o keir. mau oleio a Umi, ua luK>kuuia ke alli malihini me kana wahine, ke kahuna a me na hoewaa e hooluolu ia lakou no ia mau la, a ua lilo lakou i mau mea nm wale no ia Ueui a lliki i ka la i hoike ai ke akua a me ka aha. He mea mau no hoi ia Uini ka launa pinepine ma ka oihana puie, 1 ka po me ke ao me kona }H>ē kuhuna, ma ka nana ana ma ka oihana e hiki aku ai o Kihapiihni i ke kulaua kiekie maluna o Lonoapiilani ana me lii a uie na makaainana a pau w Maui, Moiokai umai ame Kahooiawe, aia ma o keia :nau mokupuni ae la ekolu i hui pu iku me ko Maui kulana i puka ai keU oielo kaulana mai na makua mai o kei* .me alii a hiki i keia au hovj, oia "Na liono a Piilani"

I ka nana ana akl' € •«*& IHilinni: ! £« waiwai mo'a a na makaainana, aole i kanamai ka nui, hewa na maka kc ike aku i ka nui o na kanaka, mai VVairunalii ka mokuna o Kona mc Kohiia, a mai Kapua e pili ana i ka !ac o Kaulanamaona ka mokuna o Kona me Kau kahi o na kanaka i hele mai ai i ka hoo kupu waiwai. ( AoU i Az*)