Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 25, 21 June 1884 — Page 1
This text was transcribed by: | Frances Oshiro |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUTLER. ENG.SF@
BUKE XXIII, HELU 25. HONOLULU, POAONO, IUNE 21, 1884. NA HELU A PAU, 1177.
@A HOOLAHA KUMAU.
MAIKAI KA HOI KA PAPA
--A ME--
KA LAAU O KOU HALE!
--NOHEA LA?--
KA I NO HOI NO KAHI O
WAILA MA @
NANA AKU NO HOI IA LA, OHI KA IO O @ LAAU O MAKAWAO I KA UA MEA O KA NANI.
NA PAPA! NA PAPA!
--A ME--
NA PONO KUKULU HALE.
O na Ano no a P@u.
AIA MA KE KIHI O NA ALANUI
P@pu me Moiwahine,
HONOLULU.
Malaila a l@a ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA! PAPA! PAPA!
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
Na Laau, Na Laau,
NA KUA,
NA KAOLA,
KA AAHO,
NA MOLINA
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA.
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA,
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
PENA
O NA ANO A PAU.
Haiu Pena mai ka @ilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate,
NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA, ANIANI
PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
--O--
KAKAAKO ME PUULOA.
No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke K@mukuai Emi Loa. O na Ka@ha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no @ kaka h@ko pololeila. E kipa nui laila @ ike @. 905 tf.
NA 'HOOLAHA KUMAU.
DILLINGHAM & CO.
Mau Mea Kuai Lako Hao
Alanui Papu, Honolulu.
Frank Pahia.
ANA AINA! ANA AINA!!
K@ENA HANA: Aia ma alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. @
E wehe ana o A.
M. Meleki,
No ka Hookahakaha nui,
--NA LOLE NANI--
O KA LOLE KAU MAKALII, &C.
--OIA NA--
PAPALE KANE,
PAPALE WAHINE,
HULU, PUA LAU.
--E HOOMAKA ANA,--
POAKAHI, LA 21,
POALUA, LA 22,
POAKODU, LA 23.
@ Ma ka halekuai helu 104 alanni Papu.
1884! KAU AHAOLELO 1884!!
KUOI MAI NA MEA A PAU!
O ka Poakahi, Poalua, a me ka Poakolu, o keia pule ae, e hoomakaukau ana au e hoikeike aku imua o ko'u mau makamaka a hoa'loha Hawaii, he heluna piha o na papale kinohinohi o na wahine mai ka $2.00 o ka papale a pii aku i ke $6.000. He hiki no ia makou ke ki@ohinohi i na papale ma na kumukuai a pau. Aole o makou malama i na opala puehu wale i ka makani iloko o ko makou mau halekuai. He hiki no ia makou ke hooiaio he mau waiwai o ke ano maikai wale no ka makou e kuai aku. Aole o makou kuai i na waiwai ma na halekuai kudala ma Kapalakiko, aka, na makou iho no e kinohi a hana ko makou mau papale iho. A ma na lole aahu, aole e hiki i kekahi mau halekuai e ae ke hoopapa mai ia makou, a ke olelo nei maanei, he oi aku ka emi o na kumukuai o ka'u mau lole. He elima o makou halekuai, a ma o ko makou kuai emi ana i na waiwai, ke holopono nei ka makou mau hana. Ua oluolu pu makou i na puka uuku @ loaa ana. O na papale piva, $3.00 wale no. CHAS. J FISHEL.
Halekuai kihi o alanui Hotele me Papu, a me kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.
LOLE MAKEPONO
Ke Kuik@ @ loaa no la ma kahi o
Kakela me Kuke.
--Elaa na--
AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO. PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.
NA MEA PIULA,
Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pa
keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu
Palahi, na Palumi, ahe agena
no na mokupuni o Ha-
waii neino na Laina-
kini-nao
Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,
Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i
ka Wawae, Palule Huluhulu,
Na Lole Huluhulu, Na
ka hoohelo ana, Li
Lole no pini, Li-
hilihi, etc.
A ME NA
Mikini Humuhumu
MAKEPONO LOA.
he mau
MEA AI KAHI:
KA PALAOA, KOPAA
RAIKI, PIA, HOOHU
PAAKAI, HUAALA,
PIA KULINA, KOPE,
--A HE--
Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNE,
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HOOPAU NAIO,
PENIKILA, HUAALE,
LAAU KUNU
Me na Laau Hamo, a Pela 'ku
840 tf
OWAU A ME IA;
--A I OLE,--
OIA NO ANEI?
HE MOOLELO KAMAHAO!
Iloko o keia wa, hele pakahi mai la kela a me keia alii o na Arabia me ka hahai ia e ko @akou poe ukali a nana iho la maluna o ke kino make o Salatela, e kamailio hawanawana ana a e hehi akahele ana mao a maanei me na nanaina i oi loa aku mamua o ke kaumaha e kau ana maluna o ko lakou mau helehelena. Aohe manao ana mawaena o lakou iloko o keia wa no ka hookahe koko ana, ua hoolilo ia ae la i hanauna hookahi imua o keia kanaka hoopahaohao nui wale, ka mea hoi nana lakou i ao a i hoike mai malalo o na ano kumu mui wale i na oiaio nui mamua ae o na kanawai a me na kilokilo ana i ao mua ia aku ia lakou.
O ke alii Iosepa iloko o keia manawa e waiho ana oia maluna o ka pohaku ma ka aoao o Salatela, me kona mau lima e palulu ana i kona mau maka, a o kona kino holookoa e haalulu ana no ka uwe; a owau hoi, ka mea i ike he mea makehewa ia'u ka uwe ana, ua komo iho ka manao iloko o'u e hauoli a e lealea no ka mea i make, ka mea i kuu kona mau luhi a i hauoli no ka hiki ana mai o ka make nana e hoopalekana iaia.
Pehea la wau me ka ole oia ma keia mua aku aole i akaka ia'u--oia wale no ka'u e hoomanao mau nei. Ua kali oia a oi ae mamua o umikumamawalu haneri makahiki no ka loaa o ka maha, a aohe au i helu ehia la a'u e kali aku ai mamua o ko'u hoea hou @ ana aku imua ona. Iloko o kona mau nui luuluu a pau ua pahola aku au i ka'u mau hoolanalana ana; no ke ko o kona manaolana, o ka olioli wale no a'u e haawi aku ai oia no ka loaa ana iaia o ka lanakila a me ka maha. Heaha la ka heluna o ko'u mau luuluu ma keia mua aku mamua o kona kaumaha palena ole i hoomama ia ae la?
Mamuli o ka Salatela kauoha i waiho iho ia Iosepa, ua kanu ia oia iloko o ke one o ua waoakua nei ma kahi no ona i make ai, a o kona luakupapau ua like no ka mehameha me kona ola ana. A mahope o keia mau mea a pau, lu iho la na poe Arabia o kela a me keia lahui i akoakoa ae i ko lakou ma@ hale pea, a nalohia aku la lakou mao a maanei iloko o na wahi oneanea a'u i ike ole aku ai.
O Iosepa wale no a me kona lahui kai noho iho; aole e hiki iaia ke haalele i ka luakupapau o Salatela, kahi ana e okuu mau ai iloko o kela a me keia la; a aohe no hoi ona makemake e haalele mai ia'u, no kona piha hiipoi i ka ike ana iho he kanaka wau i hilinai ia aku ko'u palekana maluna o kana aikane aloha Salatela. A no ia mea, ua hoolilo ia ae la keia wahi i wahi noho mau no Iosepa a me kona poe kanaka, a hoi aku la no wau iloko o ka hale mehameha a maua i noho pu ai me Salatela, kahi a'u e hoohala nei i keia mau la ma ka hoomanao ana a me ka hoopaanaau ana i na huaolelo makamae i haule mai na lehelehe mai o Salatela, ka mea hookahi i pane ae i na huaolelo a me na noeau i lohe ole ia mamua aku. Iloko o keia mau la aku e lawe aku ana o Iosepa i na agena ma Damasekusa i kekahi pu@a pepa nui, a mailoko mai o ia mau mea e hoopaahao ia auanei na loea o ke ao nei, na akeakamai, na poe huli i na huna o keia ola ana, a me na luna aupuni kaulana loa o ke ao nei ma ka lohe ana no keia kanaka, ka mea i hoopaanaau me ka hoomaha ole no umikumamawalu mau keneturia i hoohalaia e ia me ka luuluu nui.
A, oiai au mawaena o na pua rose maluna o ka luakupapau o kuu kaikuahine Adelaide ma Arabia e hookonokono ia ana au e hele mai imua o Salatela iloko o keia waoakua, pele no au e noho u ai ma kaekae o keia puu one, kahi a kona kino kupapau e waiho nei, me ke kau nui ana o ko'u uhane no luna, kahi ana i hala aku la. A oiai hoi au i hoala ia ae ai mai ko'u kunikau ana no Adelaide a kaahele mai la ma ke kai a ma ka aina a hiki i ko'u hoea ana mai imua o Salatela ma keia wahi mehameha, pela no auanei e hiki koke mai ai k@ la nana e hoohauoli ae ia'u, a i ka manawa e huli hope mai ai kona uhane a makemake i ko'u, e hele aku no auanei au imua ona. Aka, no keia manawa e kali no au, oiai ke kokoke mai nei ko'u mau la hope; no ka mea, maluna o ko Iosepa mau helehelena iaia e hele mau mai imua o'u i kela a me keia la, ke ike nei au i na hoailona ano e a'u i ike mua ai maluna o kona mau helehelena mamua o ko Salatela make ana. Aole au e hoi hou aku ana i hope i kahi a'u i hele mai ai. Ma kahi a Salatela i noho ai malaila no au e hoohala ai i ko'u mau le kakaikahi, a ma kahi ona i kanu ia ai malaila no au e make ai.
Maluna o Tairela, ke hooili nei au i ka hooponopono ana o ko'u a me ko Salatela mau waiwai, a i haina no kana ninau e pili ana no ko Salatela ano ke waiho aku nei au i keia moolelo, a nana no e wae ae i kona manao no ke ano o Salatela i kulike ai me kana ninau: "Heaha la ke ano o keia kanaka?" ROIALA EFETONA.
HE PALAPALA MAI IA WALTER TAIRELA MAI.
Ua kakali au ma Damasekusa no ekolu mahina no ka huli hoi mai o Roiala Efetona mai ka waoakua mai, a no ko'u kupilikii loa i ka loaa lohe ole ia mai iaia mai, hoomaka iho la au e hoomakaukau no ka hele huli ana iaia, a ia'u e hana ana pela ua hoohikilele ia au i kekahi la i ka hoea ana mai o ke alii Iosepa imua o'u. Ua lawe mai oia ia'u i ka nu kaumaha no ka make ana o Roiala Efetona a me Iosepa Salatela, pela pu hoi kona ha@ pu ana mai i na mea liilii a pau loa i kauoha ia ai oia e haawi mai ia'u; a i ko'u manawa i makana aku ai nana a me kona poe ukali i kekahi o keia mau mea i mau mea hoomanao, aole oia i lawe aku, aka, ua kau nui loa oia e loaa ke siganeta, ka mea ana i lawe ae ai mawaena o ka poe Deruse no ka hoopakele ana ia'u. A no ko'u kanalua ole no ka piha kupaa a manao maikai o keia alii, a no ka waiho ana mai hoi o Efetona ma kana palapala hooilina i keia mau mea e hana aku e like me ka mea a'u i manao ai he kupono, nolaila, aole au i aua iho i ua siganeta @ei, a i ko'u haawi ana aku ua hoohauoli loa ia ke alii Iosepa.
I kona ha@ai ana mai ia'u i ka moo lelo o ka make ana o kuu aikane Efetona, ua ike aku la au ua hoopiha loa ia oia i ke kaumaha a me ka luuluu, a malaila hoi au i manao loa iho ai ua oi loa ae ka piha aloha a kupaa o keia 'lii mamua o kekahi poe e ae o kona lahui ponoi. Hahai mai la oia ia'u i hele aku oia i kekahi la, e like me ka mau ma ka hale noho o Efetona, a i kona hoea ana aku loaa aku la oia iaia e waiho ana iluna o ka moe me he la e hiamoe ana, me na nanaina molaelae e waiho ana maluna o kona mau helehelena, me he mea la ua make oia oiai e hiamoe ana a e moeuhane maikai 'na paha Kanu iho la oia iaia malalo o @a lala o kekahi puha laau nani, ma kahi hoi e kokoke ana i kekahi punawai waipuilani, a hele koke mai la e huli ia'u me na pepa hooilina i waiho ia aku iaia no ka hali ana mai imua o'u.
Ua hahai pu mai no hoi oia ia'u i ka hoomaka ana mai o na huakai kanaka mao a maanei o Arabia e hele i ka luakupapau o Salatela, a he hoike ana mai hoi ia i ka loaa ana o na hua maikai mamuli o ka haiolelo kamahao a Salatela i kukala ai mamua o kona make ana, a o ka io o ua haiolelo haipule nei, no keia mua aku e hiki mai ana, he mea ia nana e hoonaueue ae i ka noho mana ana o ka hoomana Mahometa.
Mawaena o na pepa i waiho ia mai ia'u o na hooilina waiwai pu kekahi o Salatela a me Efetona. Ua waiho mai o Salatela i ka hapalua o kona waiwai nui i maopopo ole ka heluna no ka pomaikai o na hana hoonaauao mao a maanei o ka honua, a me he la he mea keia ana i hoopapau loa ai oiai oia e ola ana; he mahele na ke alii Iosepa, a na ia mea hoi i waiho iho oia ke alii waiwai loa ma ka waoakua, a o ka hapanui iho i koe na Efetona, a oiai i kona make ana, ua waiho ia mai na'u, a o ko Efetona mau waiwai paa ua hooilina ia aku la maluna o kona mau pilikoko. Ua waiho ia mai owau ka malama waiwai, a ke hoolilo nei au i kekahi o keia mau dala--ina no a pau loa oia iho la no, no ka mea, he pokole ko'u mau wahi la i koe--ma ka hooko ana i na kauoha a pau i waiho ia mai ia'u, a me ke pai ana i keia moolelo kamahao, a'u hoi i hooia ia mai ai e na loea he nui, he mea keia nana e hookahuli i na ma naoio i waiho kupaa maluna o na kumu he nui wale mamali o na manao a me na kuhikuhi ana i hoike ia ma keia moolelo.
Aka, o neia kanaka kamahao nui wale nana i hoopunihei loa ia Efetona, o ka moolelo i hai ia ae la, a i hoouna ia mai hoi ia'u, oia wale no na mea hiki ia'u ke hahai ae. No ka mea, oiai au e heluhelu ana i na mea a pau i hahai ia iloko o keia moolelo kamahao, me ka hoopaanaau ana i na mea a pau i oili mai mai ka waha mai o kekahi mea i ike ole ia ke ano, a oiai hoi au e hoomanao ana i na mea a pau a'u i hahai ia mai ai e Efetona ma ka rumi o D'Everina a ma ka Alanui Broadway o Nu Ioka, a me ko'u halawai kino pu ana me Salatel a,no na manawa he nui, ua hoopioo loa ia ko'u mau noonoo ana, a hiki ole loa iho la ia'u ka hoomaopopo pono ana i ke ano o keia kanaka. Ua hala wale ae mawaho o na palena ka'u mau noonoo ana no keia mea pohihihi, a ke waiho aku nei au i keia mau mea i hoike ia ae la imua o ke ao holookoa, me ka manaolana na kekahi mea makaukau a noeau loa'e mamua o'u e kuailo mai i ke ano o keia kanaka kupaianaha a e haina mai hoi i keia uilani: "OIA NO ANEI?"
Ka Hopena.
KA MOOLELO O
Kihapiilani,
KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE
O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU
I MOLOKAI.
[KAKAUIA NO KE KUOKOA.]
Ma keia hahai ana a ke kahuna imua o ke 'lii i na mea i ikeia e lakou ma ka moana, ua hoomaopopo iho la ke 'lii he mau olelo oiaio wale no ia a pau.
Mahope iho o ka pau ana o keia mau olelo, aia hoi ua hookele pololeiia ka ihu o na waa, aia iloko o keia wa a lakou e holo nei ua ikeia aku la he ua kualau mamua pono o lakou, oiai hoi na anuenue e pipio ana iloko o ka lewa me na hooluu like ole, aia hoi ka ua koko ke halii la iluna o ka ilikai, me na punohu e maokioki ana i ka moana, ka mea a kakou e puaua ae ai i keia mau wahi lalani mele o Kauikeouli:
Ku na punohu e,
Ka ua koko i ka moana.
Ma keia mea i hoomanao iho ai na kanaka he alii nui io no o Kihapiilani mai ka po mai, elike me ke ano maa mau o keia lahui a hiki no i keia au hou, elike me na hoakaka ana a ka mea e kakau nei i keia moolelo alii oiaio ma na helu mua e pili ana i ka hoihoiia ana o ke kino make o ka Moi Lunalilo ma kona home moe kau a hooilo ma Kawaiahao, ka mea nona ka lokomaikai i waiho iho na kona lahui e ai a aahu i kana mau tausani dala, ka mea nona ka Home Lunalilo e ku nei mauka o Makiki, ka mea a kakou e olelo ae ai, he kia hoomanao no Lunalilo e poina ole ai kona inoa i ka lahui Hawaii ponoi.
Ma keia holo ana o ke alii maluna o na waa ma ka moana, aole i ikeia kahi mau ale a me na huna kai ua koekoe ke 'lii me kana wahine, a pela pu no hoi me ka poe hoe waa; aole i liuliu ia holo ana aku o lakou nei, kaalo ana ka ihu o na waa mawaho o Halawa, Kohala-loko, a i ka hiki pono ana aku o lakou nei mawaho mai o Honokane, ua pili loko aku la ka holo ana o na waa ma na pali hulaana o Kaauki a hiki ma Waimanu, hoomaka aku la ka la e nalowale i ka ilikai, a hala aku la ma kela aoao o ka poepoe honua, a i ka liula ana iho lana ana lakou nei mawaho ae o Waipio; ia manawa i olelo aku ai ke kahuna i kekahi kanaka e au iuka, a e nlnau aku i kanaka o uka i ke 'lii Umi, a ina aia no iuka alaila e pae aku na waa, a ina aole, alaila e holo no lakou ma kahi e noho ai ke 'lii. I ka pau ana o keia olelo ua au koke kekahi kanaka a pae iuka, hele aku la ua kanaka nei a ma kahi e paapu mai ana o na kanaka, a ninau aku la oia : Auhea la ke alii o Umi? Hai mai la na kanaka aia ke 'lii i Kona kahi i noho ai, aia i Kailua. Ia lohe ana o ua kanaka nei i keia mau olelo mai na kamaaina mai o uka o Waipio, o kona ku ae la no ia @ au hou aku la a hiki @luna o na waa, ninau mai la ke kahuna, pehea mai la kau au ana aku nei? Hai mai la ke kanaka, aole ke alii o uka nei aia la i Kailua kahi i noho ai i keia mau la pela mai nei ka poe kamaaina i hai mai nei ia'u.
I ka lohe ana o ke kahuna i keia ole lo ua hoike oia i ke 'lii e holo no Kailua ia po, a ae ke alii ia mea me ke kaulua ole, ia manawa he mahina palaweka ko ia po, oia ka po o Ol@pau oia hoi na ole eha. I ka pau ana o keia mau olelo, ua hoohuli aku la ka ihu o na waa a holo pololei no kahi i manaoia a haalele aku la ia "heha Waipio i ka noe." He manawa ole ia holo ana aku o lakou nei, aia hoi kaalo ana lakou nei mawaho o ka lae o Kauhola, a i ka napoo ana aku o ka mahina, aia lakou mawaho pono o Kukuipahu, malaila ua hoomaka na waa e lele waho a kau pono i Kona. I ka huli ana o ka i-a, oia hoi ka mea a ka poe kahiko i kapa aku ai i ka inoa o kekahi ao loihi e kau nei iluna o ka lani mai ka akau a ka hema o Leleiaka, ka mea a ka haole i olelo ai he lalani hoku, aia iloko o keia wa a kakou e heluhelu nei no keia wahi hoakaka, ua kupono loa lakou nei mawaho pono o Kailua, kahi a ke 'lii Umi e noho nei, mawaho pono o keia wahi i hoolana iho ai na waa me ko lakou nei nana pono ana aku iuka o ka aina, aia hoi na ihoiho lalani kukui e hoopuni ana i kahi a Umi e noho nei he like pu me na hoku o ka lani; ma keia mau kukui lehulehu wale i ikeia, ua manao ke alii Kihapiilani a me ke kahuna, aia no ke alii malaila kahi i noho ai nolaila, hai iho la ua 'lii nei i kana olelo e hookokoke iki aku na waa iuka, ua ae ke kahuna i keia kauoha a ke alii, ma ia wahi i hai iho ai ke 'lii Kihapiilani i ka olelo i kana wahine a me ke kahuna e lana malie na waa ma ia wahi, a pane iho la ke alii i keia mau huaolelo: E kuu wahine, ke hai aku nei au i kuu olelo ia oe, e noho oe iluna nei o na waa me lakou nei, a owan hookahi ke au iuka la e ike me ke alii Umi a me kuu kaikuahine, a e nana pono ae oukou a i puka auanei na ihoiho kukui elua a holo kahi ahi ma keia aoao maanei, a malalo kahi ahi, alaila e manao iho oukou ua ola@au, a ina aole oukou e ike ahi ole ana a hiki i ke ao loa ana, alaila ua make au, a noia mea e kuu wahine, ua ike mai la no i ke alanui i hele mai la hoi aku no a noho me ia nei ke kahuna, ke kamaaina o kaua i noho loihi ai ma Kipahulu--a hele wale mai la kaua i ka moana nui a hiki wale iho la i ka aekai o Kailua, a na ia mea no e malama ia oe i na mea a pau e pono ai kou noho ana, a i manao hoi oe e imi hou aku i makua nou ua hiki no, a pau ka ke alii olelo ana i kana wahine; ua lilo ia i mea kaumaha i kona manao no kana alii kane--a na kona waimaka e hoike la ia mea, a hai ae la no hoi oia i kekahi o kana olelo i ke kahuna e malama pono oia i kana wahine a na kona manao e haalele mai iaia. I ka hookuu ana aku o keia mau olelo, ku ae la ke alii iluna o na waa a honi iho la i ka ihu o kana wahine, a lele aku la iloko o ke kai, au aku la oia aole no hoi i liuliu aku ua ku koke iho la kona mau wawae ilalo o ke one, a pae aku la keia ma kahakai me ka pilikia ole.
Huli hou mai la oia i hope e nana i ka lana mai o na waa, aole no hoi i mamao loa aku. Ia Kihapiilani e ku nei malaila, ua ike aku la i ka lehulehu o na hale e ku ana, aka aole nae kekahi kanaka i ike mai iaia, nolaila huli pono aku la kona nanaina i kahi o na kukui e aa mai ana a pi@ pololei aku la oia a hiki ma kahi e kokoke aku ana i kahi o ke alii ku iki oia malaila me ka noonoo pono i kana mea e olelo ai, a oia no kona wa i ike aku ai i ka nui o na kanaka e kuku ana iluna me na ihe laumeki e paa ana ma ko lakou mau lima, a me na lako kaua e ae e ku lalani ana a e holoholo ana kekahi poe me na ano lako kaua no a pau, ma keia mea i manao iho ai ke alii e ku nei he poe koa kiai keia i ka hale o ke alii, nolaila hookokoke aku la oia ma kahi o ka puka e hele aku ai kahi a na koa mua e ku ana.
I ke alii i launa aku ai malaila, aia hoi ua ike kokeia mai la oia e na koa e ku ana. Owai keia kanaka hele o ka po o kahi o ke 'lii? Hai aku ke 'lii, owau no o Kihapiilani mai Maui mai nei, ke kaikunane ponoi o Piikeapiilani ka wahine a ke alii nui o Hawaii nei a Umi, auhea la laua i keia wa? Hai mai la ke koa eia ae no o Piikeaapiilani iloko o ka hale kahi i konane ai me na 'lii, a o Umi hoi, aia oia imua me na kahuna kahi i noho ai.
Olelo hou aku la o Kihapiilani, e hele aku kekahi o oukou a hai aku i ke alii wahine he kaikunane nou mai Maui mai, a i ninau mai, ea, hai aku oukou i kuu inoa o Kihapiilani, ekolu wale no ka oukou, o oe ka mua, o Lonoapiilani mai, a owau no hoi e olelo aku la, a pau no makou ekolu. Pela oukou e olelo aku ai iaia. I ka lohe ana o na koa i keia mau olelo a ke alii nona keia moolelo, ua hele koke aku la lakou a hai aku la i ka lohe ia Piikeaapiilani me ka i aku:
I hele mai la au e hai aku ia oe e ke aliiwahine he kaikunane nou aia mawaho o ka unu kahi i ku ai, mai Maui mai nei, o Kihapiilani ka inoa. Ia lohe ana no o kona kaikuahine i keia mea mai kekahi aku o ko laua mau koa kiai o kona ala koke ae la no ia i iluna a haalele iho la i ka papa konane me na 'lii a pau e noho ana, a o Kapiikeaapii lani uwe koke ae la ia me ka leo nui a me ka olelo pihoihoi oia i pane aku ai i ke koa e kii koke aku i kona kaikunane e hookomo mai me ka makau ole, a i ka hele ana aku o ua koa nei a hiki imua o Kihapiilani hai aku la oia e komo iloko me ke kanalua ole, iaia i komo aku ai, ua moe like na koa a pau ilalo.
I ke komo ana aku o ke alii iloko o ka hale a ike aku la oia i kona kaikuahine e uwe mai ana me ka leo nui, hele aku no oia a hiki imua o kona kakuahine a honi iho la i ka ihu, a puili ae la i kona a-i a hoomaka iho la laua e uwe helu, a uwe pu mai la na 'lii a pau me laua, a olowalu ae la na leo malihini a aole i kanamai.
(Ma keia wahi o ko kakou moolelo he pono ia'u e hoakaka aku i na mea e pili ana i ke alii ia Umi, oiai aia no oia imua me na kahuna kahi i noho ai ia wanaao, aole oia i hoi e ike i kona kaikoeke ia Kihapiilani, aka, lohe wale no oia ma ka leo uwe kaikunane a kana wahine, nolaila hoomaopopo iho la ia aole he mea e ae o Kihapiilani no, a ma ia mea o Umi i manao ai ua pono ole ko laua noho ana, a haawi ia Maui mua no Kihapiilani. A ike auanei oe e ka mea heluhelu i ka Umi mau hana eleu me ke aloha kaikoeke me ka holo o ka hana, a e hoomaka kakou e nana pono i ka Umi mau hana, ka mea a na kahuna o Maui i olelo ai aia no kahi e ku ai i ka moku o Kihapiilani i Hawaii o Umi la.)
Ia Kihapiilani me kona kaikuahine e uwe nei a me na 'lii, aia hoi lohe mai la ke alii Umi a me na kahuna iloko o ka hale o Mua, hooho ae la kahi mau kahuna: E! he leo uwe hoi keia e uwe mai nei me he mea la eia no iloko o ka hale ou e ke alii, ia lohe ana o Umi i keia olelo a kekahi mau kahuna, pane ae la o Umi: E hoolohe aku kakou a uwe kaikunane mai ea, alaila ua hiki mai la o Kihapiilani mai Maui mai, i ka pau ana o ka ke alii olelo ua noho malie like na kahuna a pau a liuliu iki ua lohe aku la lakou nei i ka uwe maia ke aliiwahine e uwe kaikunane ana.
Aia i keia wa i olelo aku ai o Umi i na kahuna e papaiaawa, he hoonoa ke ano o ia hana a na kahuna i ka wa kahiko, ma ia mau mea no hoi i holo koke ai ko Umi mau noonoo pono ana me ka hikiwawe loa, aole he kumu e ae o ko Kihapiilani hiki ana aku i o na la me he mea la ua hewa ko Lonoapiilani noho ana me kona kaikaina me Kihapiilani, aole i hoolohe ia kana olelo kauoha elike me ka mea i hoikeia ma na helu mua o keia moolelo.
Ma keia mea ua kauoha aku la ke alii Umi i kekahi o na kahuna e kii i ka poe kukini e hoala a lawe mai imua ona, nolaila ua hooko kokeia keia kauoha, a i ka lohe ana o na kukini i ke kauoha a ke alii, ua ala koke lakou me ka makaukau i na ihoiho kukui, aole i upuupu iho ku ana ua poe kukini nei imua o Umi, a hai mai ke alii i ka huaolelo, auhea oukou e na kukini, eia ka huaolelo ia olua e na kukini mua, hookahi o olua ma nae aku nei, a o kekahi malalo aku nei, holo olua a na palena o Kona nei, e hai aku i na makaainana e kalua ka ai, ka puaa, ilio, a me na mea a pau i keia po, a o ka poe o kahi loihi aku, apopo lawe mai, a pela no ia mau la aku a he mau la lawe mai keia o ka waiwai, nolaila e ho'a ke kukui a hele aku i keia wa. Ua a koke na kukui a puka aku la keia mau kukini a hoomaka aku la e kahea me ka leo nui, a i ka loh@ ana o na makaainana i keia mau leo, ua ala koke ae la kela a me keia e hoolohe i ka huaolelo a na kukini e kahea nei, ia manawa ua makauku@ka wahie a me na mea a pau a o ka hoomaka mai la no ia o ka weli o ke ahi o na hale a pau me he ahi makawela la e a ana i ke kula pili (Aole i pau.)