Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 22, 31 Mei 1884 — No ke Dala. [ARTICLE]

No ke Dala.

O ka ninau no ke daia kekahi o na ninau koikoi e waiho nei imua oka Ahaolelo. Ma ka noonoo akahele a me ka hookolo ano naauao wale no e pono ai keia aupuni ma ka lawekwe ana i keia ninau ano nuL Ona ninau pili dala t ua pili no ia i na mea a pau; no ka mea o ke dala, he pomaikai ia no na mea a pau, a he mea e pono ai na hana o na poe a pau mai ka poe waiwai a hiki aku i ka poe uuku o na loaa. Ina e poho ke dala, he poiiio no ia no ka lehulehu, no ka mea he poe imi dala ka lehulehu holookoa. Ua laweia mai nei e kekahi hui imi waiwai he mau haneri tausani dala keokeo iloko o keia aupuni, a e manao ana lakou e hoomau ka lawe ana mai a piha paha ka elua miliona. O keia dala nae, ua emi kona waiwai, aole i piha ka hanen keneta ake dala hookahL Mai ke kanahiku a keu a hiki i ke kanaiwa a keu keneta, oia ka waiwai o keia mau elala. Noiaila, ua maopopo e poho ana kekahi mea, a mau mea paha, mamuli keia mau dala piha ole. Ke koi nei ka hui nana keia oiau dala i lawe mai e ukuia lakou ma na b.ma o ke Aupuni Hawaii. 0 keia mau bona he waiwai piha ko lakou elike me ke dala gula o Amerika, a ma ke gula no hoi e 'nookomoia ai ua mau bona nei, pela ka hoaI kaka ana o ke kanawai. Ina e aeia keia koi, alaila ua maopopo maluna o ke Aupuni Hawaii ke poho nui, he mau haneri tausani dala, elike me k;i ; mahuahua o ke dala keokeo piha ole a keia hui e lawe mai ai no ke aupuni. A ina maluna o ke aupuni ke poho, alaila o kaili ae no ia o ka haawe kau m.iha maluna o ka lehulehu a pau e noho ana ma keia paeaina. Ua bona o ke Aupuni Hawaii, he wanvaf ko lakou elike me ke gula o Amenka Hui. Ina e hiki ikawa e hookaaia ai o keia mau bona, ma ke gula no e hookaa ai; nolaila he panai like olt | keia a keia hui e koi nei, e lawe mai i ka lakou dala keokeo oiha'ole no Hawaii, a e ukuia aku ma na bona Hawaii piha elike me ke gula; aua hoole no hoi ke kanawai aole e hoemi ka waiwai o na bona o ke aupuni. Nolaila pehea 1$ e hiki ai keia hana ? Ke hooikaika nei ka hui e hooholoia kekahi bila kanawai iloko o ka Hale Ahaolelo e hoohui ana ia lakou ma ke ano Hui Banako, a e hoomanaia eke aupuni e hoolilo aku i na bona Hawaii iua banako nei. Aole no paha e nele ka ike o ko makou poe heluhelu, ke i noonoo pono ihe, a ikea ka puana a ka moe. Aia no nae ka noonoo a.na ika Hale Ahaolelo. , Mamuli o ka lawe nuiia ana mai o keia dala keokeo, ua hoano e ia ka waiwai o na mea kuai, a ke hoomaka e nei ka lehulehu e ike ike kaumaha. Ua hoolaha e mai nei kekahi mau hui ka-

lepa e hoopii ana lakou i na kumukuai 0 ka lakou mau ano waiwai a pau. 0 ka uku hoolilo o ko Honolulu poe kaiepa no na dala a lakou e hooiilo ai i na aina e, ua pii ae mai ka elua a me ka ekolu keneta a ua hiki i ka ewalu keneta a oi t keia wa. Mamua ina makemake kekahi mea e hoolilo aku i ehma tausani dala i Amerika Hui, he hookahi haneri dala a hiki i ka haneri me kanalima, oiaka ukuoka hooili ana mamua. Aka, i keia wa ua hiki i ka eha haneri data ka uku hooili o ia mau dala elima tausani. lna he umi tausani dala ke hooiliia, he ewalu ha neri dala ka uku no ka hooili ana, a e hookau ana ka poe kalepa i na auhau hou iho maluna o ka iakou mau mea kua* i mea e pani ai keia poho. Nchea mai keia kaumaha ? No ka like ole o ka waiwai o ke dala o Hawaii me ko i\a aina e. O na mea kuai o Hawaii i Uweia aku i na aina e a e kuai ai, ua ukuia mai ma ke gula : aka, o na mea kuai o ko na aina e i laweia mai i Ha>vaii nei e kuai ai, ua ukuia ma ke daia keokeo i piha ole kona waiwai, e u\o ana ia i mea e kaumaha ai ka poe kuai* * Ua lawe mai ka Lunamakaainana 0 Lihue me Koloa oia o Mr. S, B. Do!e, he biia kanawai iloko o ka Hale Ahao>eio, e pili ana no ke dala; a ina e ia biia a iiio i kanawaī, he mea ia e pale ai na hihia a me na kau maha t omamaiu nei maiuna o keia 1 svahi aupuni uuku. Maioko o u bili ua hoakakak no na hookaa daia m ■ maluna aku o ka elima dab e uku ia ne 1 ma ke guU. Ina e holo keia bila po

l maika; Va aiaa. Aia no nae ia i kā l noonoo o ka Ahaolela ; Na keia mau ninau e pili ana ike j dila i hoalai na nune he nui wale iwa j ! ena o ko ke kulanakauhale nei ka- \ ■ maaina. o na haole a me na kanaka t r raaolt L'a lohe pono keia pepa i ka j \ pane ana a kekahi iiaole kamaaina ka-1 t \ > hiko, a he hoaloha maopopo oia no ko! : Hawaii nei; he aneane kanaha maka- i •' hiki o kona noho ana ma .a oihana ka- i j iepa, a eia kana pane : u Mai mua | I msi a hiki i keia la. aohe n'nau nana i j ; hoonioni i ke kahua o ko Hawaīi ne* I ! mau pono kuokoa elike me keia nihau } Ino ke daia e hanaia nei '* Oka olelo i | keīa a ke kanaka i oo ka noonuo iloke I o na hana kalepa ma keia pae;ina, a j he hoaloha paa oia no keia aupunl I Pomaikai ke aupuni a n? Kamehame- > ha, a Lunaliio a me Ksfakaua, ke ike iho ka Hale Ahaolelo i ke ano koikoi o keia mnau, a hooholo iho lakou ma ke ano naauao a me ka hoopono.

Oko Hawaii nei ikaika,-aia wale no ma. ka pololei a me ka pono o kana hana imua o na maka o ko ke ao nei a pau. Me he mea a!a ke areane aku Li ka panina hope na hana noii a ke Komite Waiwai iloko o na keena Aupuni, a me he mea la no hoi ao!e no i loihi loa aku na la i koe a e ike ana kakou i ka lakou hoike. Ke nana ia aku nei ka lakou hoike me ke kau nuiia, ama ka lakou hoike e maopopo ai ke kahua pololei o na mea i hoolahaia ma na kolamu o kekahi mau nupepa o ke Kulanakauhale nei, a aole no makou e hopohopo ke hoike ae, eko ana ia mau mea i hoolaha mua ia. Aole o keia pepa wale ka i komohia malalo o ia manao, aka, o kekahi mau nupepa e ae no kekahi o ke kulanakauhale nei. He mea maopopo loa elike me na mea i hoolaha mua ia, ua u'naai maopopoia na dala o ka lehulehu, ua malama kapulupuluia na buke Aupuni, a ua hookaaia kekahi'heluna dala nui no kekahi hana i apono oleia. Aole keia he mau manao haku wale, aka he mau manao keia i loaa na hoapono kupono ana, a ke waiho mai ke komite Waiwai i ka lakou hoike, alaila e ike ana kakou, a e ike pu ana kakou, aole he wa iloko o ka moolelo o Hawaii nei i ikeia ai na hana uhaai i ke dala o ka lehulehu