Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 52, 29 December 1883 — NUHOU KULOKO. [ARTICLE]

NUHOU KULOKO.

Ke hana hou ia nei ke alanui Kalei keia niau la. Ua liala no Waimanalo ke 'lii ka Moi mc kekalu poe e iho. Uc mau hookalakupua ano e kai! ma Hilo i keia mau la. Hc Hoiele hou ko Henere Nolte ma \\ aikiki. Ika la Kankimaka iho nei ka hoau mua ia ana. Kia i o makou nei he mau manao ].aii>ai lunamakaainana, no keia pule ae u e hoea aku ai. K makaala e na makamaka i| na Olei , Hoakaka o ka Haku Nelesona e pui aku ana ma ka pei>a o keia nule ae. Ua hoolaha ae o Maunakea Ipio ua ..akeinake oia i keiki kupono nolka laelane ana i kana mau hana. ..īauao kona makemake i maa n\a na .!iio Hawaii me Enelani. ! <) kela rnmi i noho mua iho nei o kea haole hana uwati oia o Kraft ina ke o ka nupepa Gazette, e lilo ae ;j,.i ia i keenahumu loleno L. B. Kerr, a i ka Poakahi nei ka weheia ana. Ua ku mai ka mokuahi Alameāa i l'oaono o kela pule. Mawaena o ku kakou mau ohua i huli hoi mai o Kaiika Brodie, Kauka ]. M. Wini a me kana wahine, J. Gay me kana wahine. L a haiia mai ia makou, o ka hana nui oka I'oka huakai aku nei i KapaLkiko oia kona holo ana aku nei e kauoha i kekahi pa kapili moku o laila e kapiliia i mokuahi hou no lakou i 01 ae ka nui mamua o Lilinoe. lle aha mele manawalea nui ke haawiia ana ma ka luakini o Kaumakapili ii-a ke aliiahi o ka Poalua ka la Hape Nuia o keia pule ae. E hele nui ae kela me keia, Ua konoia mai makou e hoolaha aku i keia maluna ae. E hoopukaia aku ana he moolelo Makai Kiu hou. He moolelo keia na ko makou mea unuhi i noii me ke akahele loa, a ua hiki hoi ia makou ke pu, ana ae, o ka oi keia mamua o na Makai Kiu i hoopuka mua ia ma na kolainu o ke Kuokoa nei. E Ikaaka Kihe, ke kali nei makou o kou lawe mai i kela mau pooleta he 25 au i haawi makana ai no kau nane. Ua }n»lolei k$ kuailoia ana o ka haina, nolaila, oka mea i koe o napooleta. E hoihoi mai ia makou na pooleta, a na makou e haawi aku i ka mea i kuleana liulaila. Mai hookaulua hou aku. Ma ka make ana o Mr. H. A. Scott kekahi o na kakauolelo o ka hui o Waila ma ike ahiahi oka Sabati o kela pule, na ia mea i hoohapa iho i na hae 0 na nioku e ku ana ma ke awa ika l'oakahi nei. He rumatika kona mai, a nie ia mai no ona i hoomanawanui ] auaho ole ai i ka hana a kona'mau hak u a hiki wale i kona hooluolu ana akula. Ua hoomaka hou iho nei o loio Hakuwela kekahi o na loio kamaaina 0 kakou, e lawelawe hou i kana oihana i iuaa mau ia, a ua wehe ae nei oia i koh.i keena loio ma ke keena mua iho jici ») ke Kanikela Amerika ma ka hale l'.anako, a malaila oia e loaa ai i ka > <ie a j»au i loohiaia i na mai 0 ke kaiuwai. Ua ku mai i ka la Sabati nei kh mokualii lawe lcta Zaelandia o ka laina liooholo mokuahi Pakipika mai na Paī .alaau mar o ka hema, a ma ka auina l.i no o h la 1 holo loa aku ai 110 KapaUa hoi aku maluna ona ke 1 ~: j ī-ia Amerika Adee me kana wahiA mawaena o ko kakou mau ka..,.i..ina i holo aku o G. W. Macfarlane, i l'. l oster me kana wahine. l'.i lu»ikeia mai ia makou e hooholo 1.. aku ana no na paeaina Kilibati he : 1 ! u kuna iloko ae nei o na la mua o kiiiiahinao lanuari. A o na maka--1 a pau e ake ana e hoolauna manau ma na leta i ko lakou mau makamaka ma ia mau paeaina, he pono ia Ukou ke lawe ae i na leta ma ke keena <» ka Papa Hawaii. E hoounaia no na 'eia ke laweia aku ilaila mai leeia la aku a hiki i ka la 7 o lanuaii. He nane kai loaa mai ia makou mai Kohala mai no ka hoolaha ana. Ma ka hapa hope oua nane la ua oleloia he 1 .? j>ooleta makana ke loaa ka haina. Ma ko makou aoao iho, ke olelo nei makou e hoouna mua ia mai na pooleta makana i o makou nei, alaila, e hOO- - aku no ka nane. Aole makou e ae e hoolaha wale iku i ka nane o like pu auanei ka ulolohi o na pooleta me ka Ikaaka Kihe nane iho nei. He mea makehewa ia makou ka hoolaha hou ana aku i ka haina o ka nane a Hawaii meiea Ikaaka Kihe; malalo ona kumu. ua hoolaha mua ia. Pehea, he'nana ole anei kou e Nahalepainiu o Kona Akau, Kaleimamoo Kohala, Pi"ehasa o Kohala, Haulani 0 Haiku a me kekahi poe e iho i hoouna mai i ni haina o ua nane la ma na inoa kapaic\-» x> m.ua ia ana 0 ua nane la X „.e kulanakauhale nei? La hoolanāiā e makou na haina o ua mau nane la; a pehea, aole anei i lawa ia ? Aole anei i ikeia ia kuailo ana mai kela pea a keia pea ? Hookahi kuailo ana, hookahi hoolaha ana, ua lawa.

I ka Poakolu o keia pule ae e holo aku ai ka mokuahi Alameāa no Kapalakiko. Ualaweaku ka mokuahi Zealandia i ka la Sabati o kela pule he 500 tona 0 ko kakou mau ukana Hawaii. He aha mele ko keia po ma fca hale 0 ka Ahahui Opiopio o ke kulanakauhale nei. Ua hauoli o Mr. Berger a me kona man keiki, oiai ua hiki mai nei na aahu hou o lakou, a he keu aku a ka pili pono i na oiwi. O ka Poakahi ka la 31 o keia mahina oia ka la hanau 0 ka Moiwahine Kapiolani a 0 ka piha ana ia 0 kona mau makahiki he 49. Ua paiia iho nei ka Alemanaka o ka Makahiki Hou a Mika Holo ma, a ua noomanao mai lakou i kekahi o ia mau Alemanaka no ko makou pakaukau. MakaElele okelaPoakoluakuneii ike, iho ai makou 1 ka hookohuia ana o Pāul Neumann, W. I). Alexander, J. Kaae, S. Parker, a me E. K. Kilikalani 1 mau lala no ka Ahakukamalu. Ua hoopauia ko J. W. Girvin noho ana ma ke ano luna kula no ka apana o Wailuku, a ma kona wahi ua hookohu ia aku nei e ka Papa Hoonaauao o Mr. A. Barnes, a mai ka la 1 o lanuari o ka makahiki hou e mana ai kona hookohu. He mau Olelo Ploolaha kai hookauluaia i kela pule no ka piha loa o ka pepa me na manao heluhelu, a ma kahi e ae o ka pepa o keia la e ikeia ai ua mau olelo hoolaha la. E makaala mai e ko makou poe heluhelu i ko kakou pepa ke hoea aku i 0 oukou la 1 ka makahiki hou. E ho- 1 ea aku ana oia me ria ohohia o kona aahu nani a maemae. E makaala mai. Ua lohe mai makou e hoopukaia aku ana ka nupepa namu puka ahiahi ma ke kulanakauhale nei, a iloko ae nei paha o ka mahina 0 Feberuari a i ole o Maiaki e puka ai. O Kaniela Laiana ka mea nana ua nupepa la. O kau manao e Kaonohi o Kohala e pili ana no kela pauahi ma Halaula, 1 ua kapaeia e makou. Ua lawa no na hoakaka ana no ia pauahi ma ko Kalohai manao e pili ana no ia mea hookahi a e puka aku nei malalo o keia poo. Ua kapae makou i kau e Keaniani e pili ana no kela ninau helunaau; no ka mea, ua ike makou.aole he nuhou o 0 ua manao la. O na manao nuhou ka makou i ake ai a aole o na hoakamai ninau helil Penei ka o Hana Maui, i hoike mai nei ia npakou : E hoike hui ana na kula Sahati mai Keanae a Kaupo ma Hana i ka la 1 ae nei o lanuari. 0 S. W. Kaai, C. K. Kakani, S. K. Hanuna, me J. Gardner, ka poe e holo lunamakaainana ana no keia kau ae. Aia ae la ke keena o ke Kanikela Amerika i keia wa ma kekahi rumi o luna 0 ka hale pohaku hou o Kimo Kamapela ma na kihi 0 alanui Kalepa me Papu. Ua haaleleia 'ku ke keena mua oia ke keena maluna ae o ka banako, a no Hakuwela ia i keia wa. Huli pu ke kaa lawe ohua o Kamuela Kuula i ke ahiahi o ka Poakolu nei ma ke alanui Moi maluna mai o ka uwapo 0 Haaliliamanu. He ohua wahine ko luna ia wa i huli ai—ua loaa na eha ku.konukonu iaia. Ua loaa pu no hoi he poino i ke kaa. Ke wawaia nei ma na poai o ke kulanakauhale nei, 0 Juliana Walanika ka 01 ma ka po himeni o ka Poalua nei. Oia anei ? Pehea hoi ka Hau-hili-lani Kalabu ? Ka ! Kai.no hoi ia lakou ka nululu lelepuni anuu' peki. U ! A i ka nui kalabu iho ka ha-u. Eia na inoa o ka poe i kaa mua ka • lakou mau dala no ka pepa nei no keia ■ makahiki ae : W. E. Pii, A. Kahalione, J. K. Kamika, llihune, me Hon. l D. Kahanu, a me Mrs. H. R. Hikikoi ki. Ua kaa e ka 'hanohano i keia poe 1 nona na inoa maluna ae. E au e ko makou mau makamaka a i pau ! Ua hiki mai nei ke kii makana o keia makahiki ae oia ke kii nani a 1 hanohano o ka Haku Visakauna Nelesona ma ko makou keena. Ua mai kaukau makou no ka hooko ana aku i . na kauoha a pau ke hoolele mua ia mai . ko kapuahi. ■ O ka nupepa Ke koo o Hawaii ua li ; lo ae nei i ka poe loio Hawaii o ke ku--1 lanakauhale nei ka poe i manao iho nei e hoala i nupepa e like me na lono i pahola mua iho nei. O keia inoa nae e kau ae la maluna* e kapaeia ana ia, a o ka lakou inoa no i manao ai Ke Ola 0 Ha^oaii, oia ana no ka inoa. Na J. H. Mahoe i hoike mai i keia malalo iho : Ua loaa mai nei he Alemanaka maikai a ano hou, na ke Kuoi K.OA mai nei paha keia makana nani, a l na ka Paeaina paha ? He makana kal rikimaka paha ? Make iho nei o Pu- > hou o ka mahiko o Kilauea nei ma ka 1 wanaao oka la 13 o keia mahina. Ma l ka la 12 ka pepe ana o ka wawae i ka l nau 0 ka wiliko a ua okiia e ke kauka i kona wawae pepe, aka, make aku la nae l pau ka eha. He nui ka ua me ka makani o keia mau la me ke kaikoo pu.

Mamuli o ke ano hapauea elemakule a palokeloke o ka halekuai o Kale Kika (Chas. Dickey) ma Haiku i Maui, nolaila, ke hoolaha nei oia ma kekahi kolamu o keia pepa, e kuai kudala nui aku ana oia i na waiwai a pau o" ke ano like ole o kona halekuai iloko ae nei o ka mahina o lanuan. No na mea i koe a me na hoakaka piha ana, e nana ma ka hoolaha. He mau manao ka i loaa mai i o makou nei e pili ana i kela huakai aku nei a ka mokuahi Kinau ma, mai Kona Akau mai; ua manao makou aole he waiwai o ka hoolaha hou ana aku i ua mau manao la, no ka mea, ua hoolaha ia i kela pule aku nei he manao e pili ana no ia mea hookahi. Ua lawa na kamailio ana no ia mea e na makamaka nolaila, ke kapae loa ae nei makou i ko olua manao. Na J. Nahalepainiu i hoike mai i keia malalo iho : Ma Kahaluu nei, ua komo ke kai ma ka hale o Kaaihue, ua naha ka waa o Kaomea i ke kai, a he ohana i haalele i ko lakou mau'home no ka makau i ke kai. Me he la akahi no ino i ikeia ka loihi no na la eha. Ma Kahului nei no ua komoia ka hale o Kekualo e ka wai, he elua pnha kapuai ka hohonu o ka wai i komo ai. Ma ke Sabati nei, aole pule ma na ekalesia hui o Helani no ka nui loa o ka ua me ka makani. Owai la ia kanaka o Hilo ma ka inoa 0 J. W. K ? He manao kona i hoouna' mai ia makou no ka hoolaha ana, oiai aole oia i hoike piha mai i kona j inoa, nolaila, aole makou e hoolaha ana 1 1 kona manao. Maanei, ke kauoha paa aku nei makou i ka poe a pau e hoouna mai ana i na manao like ole no ka hoolaha ana ma na kolamu o keia pepa, aole makou e ae iki e hoolaha i ua manao la ke ole e kakau ponoia ka inoa o ka mea nona ua manao la. E hoolohe i keia maluna ae e pono ai. Na Kalohai o Kohala 1 hoike mai i keia malalo iho : Hepauahi nui. He 45 minute i koe kani ae ka hora 2 o'ka auina la O ka la 130 keia mahina, ua a ia ae la e ke ahi nui na hale laina 4 0 ka hui mahiko o Halaula me ka inanaonao ke nana aku i na hana a ke ahi; ma keia ahi nui ua pau aku la 3 hale noho o na paahana. Ua loaa mai keia poino ma o ka lehu ahi i puka maluna o ka puka uwahi a loaa aku la ka maloo oiai e wili ana ke ko, a oiai ka makani Kona e pa ana ma kona alahele mau. Na G. M. K. Kalaikini i hoike mai i keia malalo iho : Ma Manana Ewa, ua loaa kekahi pilikia ulia wale ia Elikapeka Keone. Ma ka Poaono o keia mahina oia ka la 22, ua ku kona mau uha i ka lu o ka pu, iaia e nanea ana i ke kanu pua ma ke kua o ka hale. Ua hoi mai o Kuheleloa mai ka mauna mai a kukulu iho la i kana pu me ka piha no i ka lu ma ke alapii o ka lanai o ka hale, a ia wa i oili mai ai kekahi ilio a pa ma ka pu a hina a kani aku la lele aku la na lu a ku aku la ma ka uha. Ke lawelaweia nei kona ehaeha e kauka Pika. Mmamina makou i ka ike ana iho i na apana pepa o ka puhi ohe hui ma ka Ema kuea i ka auina Ia Poalua nei, no ka nui o na hewa o na himeni Hawaii haku i paiia; me he la aole i heluhelu ponoia a hoopololeiia na hua a me ko lakou mau wahi kupono pakahi. Ma ka hopunaolelo " ia'u " ua ike makou ua hoonoho hewa ia ma kahi e loa ke komaluna, penei: " i'au, M a me ka hopunaolelo " aloha " ua komohewa he " a " ma kahi o ka " o, " a he mau hopunaolelo e iho kekahi i huikau nku a lilo i hookahi hopuna. He hoike keia 1 i ka holona maopopo o ka mea nana i ' hooponopono ua mau himeni la. He manao ka i loaa mai ia makou mai kekahi mai o Napoopoo Kona Hema e hoike mai ana oia i kona manao hoohahhah no ka ike ole 0 ka lakou mau keiki e hoouna la 1 kekahi 0 na kula haole malaila, ma o na ao lalau a ano pupule a ke kuniu. Ua manao makou, aole he mea ano nui o ka hoolaha ana o na manao piha o ua palapa--1 la ln. Ina he hoohalahala ko na ma--1 kua mea keiki 0 Kona Hema no ka 1 ike ole o ka lakou mau keiki e hoouna ' la ma ua kula nei, alaila, o lakou no na " kauka nana e lapaau īho i na poino; a i ina aole e hiki ia lakou, alaila, hoouna ' mai na manao hoohalahala i ke Keena Hoonaauao ma Honolulu nei, alaila, . pokole na hana aole he hou i o a ianei . na hana hooponopono ana. I Mawaena o na hana hoopoino a ka 1 makani Kona i ulnpa iho ma Makawao 5 i Maui, oia no ka hiolo ana o kekahi 1 aoao o kaupaku o ka halepule kahiko o ' Pokela. Ua kamaaina makou i na hiohiona o keia luakini kahiko a he haot hao ko makou pehea la i kupaa ai oia - imua o ka ikaika o ua makani la, no ka - mea ua hapauea a palokeloke oia. O 1 kekahi poino i hanaia oia ka hapaiia • ana ae o kekahi lanai o ka halekula ka- - ikamahine o Maunaolu a lele liilii na 1 hawai i o a ianei, a kapakahi ae la ka t pili'na o ua lanai la, a ma kekahi mau 1 wahi e ae o ia wahi no, e ikeia no na l poino i hanaia penei : O ka mekini i eli lua wai e ku la ma Kahului ua pala- - ha ia ilalo. O ke kaupaku o ka hale- , wili o Haiku, ua uwehe hapaia. He

heluna nui o na laau Evergreen e ulu pupupu ana ma ka puu o Kapalei i pau i ka ulupaia a pau nui i ka momoe ilalo a uhi pu ia na alanui; aole malaila wale no, aka, ma kekahi mau wahi e ae o na laau Pale Piva kekahi i halawai pu me ia haawina hookahi'