Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 51, 22 Kekemapa 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Taylor Komagome |
| This work is dedicated to: | James Kichi Higa |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha A Ka Nupepa
Ina iwaena o ka poe heluhelu i keia pepa ua haule pa helu o kekahi poe lawe pepa, me ke kaa mua no nae o ko lakou uku pepa no ka makahiki, e pono e hoike hakalia ole mai ma ke keena o ke Kuokoa, me na hooiaio pu o ko lakou hookaa ana e pono ai.
Ka Nupepa
KUOKOA ME KE AU OKOA.
No ka Makahiki $2 00
Eono Mahina 1 00
Dala Kuike ka Rula
Poaono, Dekemaba, 22, 1883
Ua hoike ae kekahi mea kakau o ka Elele o keia pule i kona ukiuki a pau maluna o ka Lunakanawai Kiekie, no kana olelo hooholo e pili ana i ka hana i laweia mai imua ona no ke Kuhina Waiwai a me na Bona Aupuni. O ke kulana a ka Lunakanawai, he kauwa na ka lehulehu no ka mahele ana aku i ke kanawai, a me na pono kaulike malalo o ke kanawai. Aole nana ka hihia, o ka nana kana, a hooholo elike me ke kanawai. Aole hiki iaia ke hoole aku aole e nana i na hoopii, i laweia mai imua ona, ina he mea pili i ke kanawai. Pela no hoi oia i kaupaona ai i keia hoopii, a hooholo elike me kona ike he pono mamuli o ke kanawai. Ina e kulike ole kana hooholo ana me ka manao o ka mea i hoopiiia, ua maopopo no ke alanui e loaa ai kona pono, oia ka hoopii hou aku. Pela no hoi ke Kuhina Waiwai ihana ai, ua hoopii ae oia i ka Aha piha. Aka, o ka holo ana iloko o na kolamu o ka nupepa e nuku ai, mamua ae o ka hooloheia ana o ia hihia, he hana kamalii loa ia, a he hana pono ole loa.
He oiaio no, o ka Aha Kiekie o Hawaii, ua mahalo nuiia ma na kau i hala a hiki wale no i keia wa, aole wale maa nei, aka ma na aina e kekahi. Ua ike mua makou i ka mahaloia o kahi o kana mau olelo hookolo ma na aina e. A iloko o keia mau pule pokole, ua ike makou maloko o kekahi nupepa i paiia ma Ausetaralia he manao pepa e mahalo nui ana i na wehewehe kanawai o ka Lunakanawai Kiekie o Hawaii ma kekahi hihia hoopii laibila i hanaia imua o kona aha; a e koi ana ua nupepa la i na aha hookolokolo o ia aupuni e lawe i kana mau rula ana i alakai no lakou iho. He hoike ana keia e haaheo pono ai o Hawaii no ka hanohano o kona oihana hookolokolo.
Ua loaa he Panalaau no Hawaii mana kai o ke komohana o kakou. Ma kekahi leta i loaa mai ia makou maluna mai o ka moku kialua Kaluna i keia mau la, e hoakaka ana penei : "Ua haawi aku nei ke alii o Butaritari i kona aina ia Kalakaua : ua haaw@a iho nei he hookonu ma ka la 25 o Augate nei, a ua holo aku nei kela moku oia o Julia no Tapitauea, Onotoa, a me Apemama."
Me he mea la, mahope o ka haaw@a ana mai o Butaritari, ua holo ua moku la e imi i na aina hou, a o ka lohe mai koe, ua lilo ka Paeaina o Gilibati holookoa ia Hawaii. O ka hana paha i koe, oia ka hoomakaukau o Hawaii i laina mokuahi holo mau mawaena o ka aina makuahine a me kona mau Panalaau o ke komohana. E pono no hoi e hoihoi i kahi mau pu me na moku manuwa ilaila, a me kahi hapa o na koa ku mau. A oia@ aole i makaukau na mokuahi i keia wa, e pono e hoolimalimaia na wahi moku kuna o A. F. Cooke, e holo mau ma ia mau kai e malama i ka maluhia o ia poe.
O ke kue a ka Elele Poakolu e kue nei i ka Lunakanawai Kiekie, he kue ana ia mawaena o ka hana kanawai a me ka hana kanawai ole. O ka manao o na kuhina i ikeia maloko o ka lakou nupepa, e hana lakou mamuli wale no o ko lakou makemake iho me ka napa ole i ke kanawai o ka aina, a no ko lakou ae ole ia e haihai i ke kanawai, nolaila ke hoao nei lakou e kulai i ka mana kanawai o ke aupuni, oia maoli ke ano o na manao i hoopuka ia maloko o kahi mau nupepa o keia mau la, ke ole makou i kuhihewa ma ka heluhelu ana. O ka makemake o na mea a pau i aloha ia Hawaii nei a me kona kuokoa, e kupaa ka mana kanawai ma keia paeaina, a e hanaia na mea a pau mamuli o ke kanawai; no ka mea in a aole kanawai o ka ole ae la no ia o ke aupuni.
Ua pane ke KUOKOA no na olelo i hoopuakaia ma ka Elele e hoohalahala ana no ke ao ole ia o ka olelo haole ma Hawaii nei, o ka ninau no ka hoounaia o na keiki i na aina e e ao ai, he mea okoa ia, a e pane no makou no ia manao ma keia hope iho.
KA MAKANI KONA
Aole he wa e ae makou i ike ai a me kekahi poe e ae no hoi ka ikaika launa ole mai o ka pa ana a keia makani i kapaia "Makani Kona" i o kakou nei iloko o kela mau la aku nei i pakui pu ia me ka ua. Aole no hoi ma o kakou nei wale no, aka, ma na apana kua aku nei kekahi a ma na mokupuni pu.
Ma o kakou nei ua ikeia na poino like ole. Ua hoohioloia ka hale lanai o ka mokuahi Likelike a me kekahi hale hoahu lanahu. Ua kuolo pu ia na moku i we awa ma na pale o ka uwapo ua mahuahua no na poino i loaa i kekahi o lakou, a malani no hoi kekahi. Ma ka po Poaono o kela pule ua pii mai ke kai me ka ikaika nui a halanaia kekahi mau hale ma Kakaako, na pa hale, a ua hoopoino pu ia kekahi mau mea e ae. Ma keia kai nui no hoi i poino pu ai kekahi mau mea o ka hale waapa o ka Moi. O keia kai nui i pii ai me ka ikaika, ua halana pu ia na loko ia o ke 'lii Pauahi ma Moanalua, a he mau tausani dala ke poho.
Ma Waialua, ua hoohioloia kekahi mau hale a palaha ilalo, a o kekahi hale hoi ua laweia ke kaupoku a he wahi okoa i waiho ai. He mau poino e ae no paha kekahi, aole nae i koikeia mai ia makou.
Mana Koolau ae nei, malaila ka oi loa aku o ka ikaika. He mau hale ua pau i ka ulupaia a waiho mokaki ana ilalo, he papa kimo raiki na ka pake he papa nui keia, ua hapaiia a laweia aku a waihoia ma kahi mamao aku mai kahi mua.
Ma na mokupuni he opine ano like me keia maluna ae ka ikeia ma Haiku he mau hale ka i hohioloia a pau ka poe o ka hale i ka naholo i pakele ke ola.
Ma ' Paia ma, he mau mile o ka auwaha wai kai puhiia'a lele liilii i o a ianei, a pakele ke ola o kekahi kanaka mai poino, ma o kona pa i na apanapana laau. Na lono mai na Waieha mai, Lahaina me Kaanapali ma, aole i lohe ia mai i o makou nei.
Ma Hawaii, ua like no na haawina i loaa. He mau puka uwahi hale wili ka i hoohioloia, nui ka ua ma ka wai o no kahawai.
E NANA I KA OIAIO
"Ina i hoouna na kupuna o oukou ina Hawaii opio ma na aina e, e hoonaauaoia ai ma ka olelo haole, elike me Kipikona e hoouna nei ; in a la ua ike nui au i ka oelo haole, a me ko'u ike kanawai, malia paha i keia la, owau ka Loio Kuhina o ko'u aina hanau. Aka, no ka mea, o oukou ka poe nana i hookele ke Aupuni i na la i hala, ua makamake wale no e noho poeleele makou, a e lilo na oukou e hookele ke Aupuni a e ai i ka waiwai, nolaila ua auaia makou aole e hele ma na aina e e aoia ai, a o ka oukou mau keiki wale no ke hoounaia.
O keia mau olelo maluna ae ka i hoopukaia e ka Elele ma ka olelo ana he haiolelo na J. Kaulukou imua o kekahi anaina kanaka o keia kulanakauhale. A ma keia Poakolu hoi ua hoopuka ua pepa nei ia mau manao hookahi no ma kekahi o kona mau manao pepa. E kaupaona akahele kakou i keia mau olelo i ikeia ka oiaio a me ka ole. Mai lawe wale kakou i na olelo i haku waleia me ka nele i na kumu hooiaio. Ke i mai nei ua wahi pepa nei " ua aua na kumu misionari kahiko i ka olelo haole, aole e ao aku i na Hawaii, no ka makau o lilo na oihana aupuni i na kanaka Hawaii.
E ka Elele, e nana oe i ka moolelo o na au i hala, a e ike auanei oe i ka oiaio ole loa o kau mau olelo. Iloko o ka makahiki 1816 ua ikeia kekahi mau keiki Hawaii me kekahi mau kulanakauhale o Amerika Hui, a ua ikeia pu ia no hoi kahi mau keiki o na paemoku e ae o keia moana. A i ka hoomaopopo ana o ka Ahahui Misionari nana i lawe mai ka malamalama i Hawaii i ke ano o keia kamalii, ua kukulu ia ma Cornwall, ma ka mokuaina o Conetekute, he kula hanai kahi e aoia ai na kamalii 'o ia ano. Ua hookomoia iloko o ia kula o Opukahaia, Honolii, Hopu, a me kekahi mau keiki Hawaii e ae ; a he mau keiki kahi no Bolabola a me na aina e pili ana. Eia ka mea i haiia ma ka moolelo no ka hookomoia o keia mau keiki i ke kula ma ia wahi : " e aoia lakou ma na oihana lapaau, ao kula, maheleolelo, mahiai, a me na oihana akamai, me ka manao e hoihoi aku ia lakou i poe kumu no ko lakou lahui ponoi." Aia la e ka Elele, ke ike mai la anei oe? Mamna o ka hiki ana mai o na kumu i Hawaii nei, ua hoao mua ka poe puuwai aloha o Amerika e haawi mai i ka ike ma ka olelo haole @ ko Hawaii nei.
E hana hou mai i ka moolelo. Ma ka makahiki 1820 hiki mai na kumu mua i Hawaii, a ma ia makahiki no hoomakaia he kula ma ka olelo haole ma Kailua i Hawaii. O na haumana mua o ia kula, oia o Liholido, Kauikeaouli, Kamamalu, Kinau, Kuakini, James Kahuhu, Ioane Ii, a me kekahi poe e ae. Ea aua paha i ka olelo haole, eia ka he kula haole ke kula mua loa o Hawaii nei! E nana hou i ka moolelo o ia mau la. Ke i mai nei ia moolelo, "aole i liuliu loa : ke ao ana, ike na haumana i ka luhi, a haaleleia ke kula." Aia la, nawai anei i hoopau? Aole nae i 'uhi na kumu i ka imi ana i ka olelo Hawaii, a pomaikai iho la ka lahui. I ka wa i paa ai ka olelo Hawaii i ke kakauia a paiia na palapala ma ia olelo, a hookumuia na kula olelo Hawaii, alaila komo nui mai la ka lahui a pau e imi i ka malamalama, no ka mea ua weheia ke alanui ma ka olelo makuahine o ka aina, ka mea i maa ia lakou, a he oluolu ka imi ana. Aka nae, aole i poina na kumu misionari i na pomaikai nui o ka olelo haole, a ua hapai pu no lakou me na hooikaika ana e loaa ia pomaikai i ka poe e aa ana e imi. Ua hoomakaukauia e Emersona, Bihopa a me Lorena Anaru he mau buke ma ka olelo haole a ma ka olelo Hawaii i mea kokua i ka poe imi i ka olelo haole. Ua paiia no hoi ke Kauoha Hou ma ka olelo haole a ma ka olelo Hawaii i huiia, i mea kokua i ka poe e imi ana i ua olelo paakiki nei. Ua wehe ae no hoi na kumu misionari i na kula i na mokupuni a pau, a ua komo nui kahi poe keiki a lakou e ao maloko o keia mau kula. Pehea, oia anei ka aua i ka olelo haole, a me ka paa aku i loaa ole i na keiki Hawaii? Mai ka la i hanau ai o ka makamaka Lota Kaulukou a hiki i keia wa, ua aoia na kula olelo haole no na makaainana Hawaii ma keia mau moku, a heaha la kona mea i komo oleai iloko o kahi o ia mau kula e hoonaauao ai ma ia olelo?
Ma keia ninau, aole makou i manao e hoahewa aku, a e pakike aku i ka makamaka, aole loa pela. Ua loaa no ia makou ka haina o ka kinau. Ua like no me ka haina o kekahi ninau e ae e pili ana no ka wa i hiki mua ai o Lono i keia paeaina. Hiki mai o Lono i Hawaii, a hoike aku kona poe i ke dala a me ka apana kakaki imua o na kanaka ; hoowahawaha na kanaka i ke dala a lwae nae i ka apana hao. No ke aha? No ka mea ua ike lakou i ka waiwai o ke kakaki, he mea hana makua, aka aole lakou i ike i ka waiwai o ke dala. Pela, aole i ike ka lahui @ ka waiwai o ka olelo haole.
Eia no hoi kekahi, ua ulu mai keia mau manao kuhihewa i ka olelo haole, mamuli o kekahi kuhihewa e ae, oia hoi keia : ua manao kahi poe he mea hoopiha wale no ka ike elike me ka uhao ana o ka ai iloko o ka umeke ; manao lakou, ina nui ka ike o ke kumu, alaila o ka ike aku la no ia o ka haumana. Aka, aole pela, na ka haumana e imi nona iho, aohe alanui e ae. He kuhikuhi a he alakai wale no ka ke kumu. Aole hiki iaia ke uhao iho i kona makaukau iloko o ka haumana.
Ina i hoomau na kumu misionari mua i ke ao ana i ka lehulehu o ke ke ia paeaina ma ka olelo haole wale no, me nei ua puehu liilii ka lahui, a aohe oihana loio a oihana e ae a kanaka Hawaii. Aka, no ka hoomanawanui o na kumu a loaa ka olelo a me na palapala iloko o ka leo makuahine o ka aina, o ke alanui ia i komo ai ka malamalama iloko o ka lahui, a ku iho he aupuni Hawaii i ike maopopoia. A o ka makee a ka lahui e makee nui nei i keia wa no ka olelo haole, a me na pomaikai ano like he hua ia o ka luhi o na kumu kahiko, i hoomaikaiia mai e ka mana lani.
HE MAU LA HANA ANO NUI
He mau hana ano nui ka i hanaia ma ke kulakauhale nei o Honolulu i keia mau la iho nei. Ma ka Poalima o ka pule i hala, ua hoopuka ka Lunakanawai Aukina o ka Aha Hookolokolo Kiekie i kana olelo hooholo no ka hoopii a ka Hui o ka Nupepa Hawaiian Gazette imua o ia Aha. He manawa loihi i hala ae nei, ua hookomo ia ai noi i ke kuhina Kalaiaina i palapala hoohui ia lakou malalo o ke kanawai. Aole nae i ae ke kuhina e waiho aku ia noi imua o ka Ahakukamalu na lakou e noonoo, a hoapono iho hoi, ke ikeia he pono. Pela ka hoopanee wale ana o ke kuhina a hala iho nei he mau mahina, a hiki iho nei i keia mau la hoopii okoa ka Hui imna o ka Aha Kiekie, a ua hoopuka ka Lunakanawai i kana olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina e waiho aku oia i keia noi imua o ka Ahakukamalu. O keia kuhina, he kanaka oia na Kipikona a ua manao ia na Kipikona i kauoha iaia e hoohoka wale i ke noi a ka Hui nupepa mamuli o kona ukiuki i ka luna hooponopono o ua nupepa nei no kona kue ana i kahi mau hana pono ole i ikeia iloko o ke aupuni.
O kekahi hana ano nui, oia ka hoopii a Kakela ma imua o ka Aha Kiekie e noi ana i ka Aha e hoopaa i ke Kuhina Waiwai no kekahi hana i hoomakaukau ai oia e hana, a he mea e poho ai paha ke aupuni ma kahi o 20,000 dala a oi. Eia ua hana la, ua hiki mai ke dala o ke aupuni he dala keokeo, a o kona waiwai nae aole i piha ka haneri keuetao ke dala, ma kahi paha o ke kauawalu keneta. Aole nae i loaa i ke aupuni ka waiwai e panai aku ai no keia mau dale, a he mea ike lea, o ka poe nana i hoohehee keia dala a lawe ia mai nei, aole lakou e ae ana e hoolilo mai ia mau dala he haneri me kanakolu tausani, ke ole e panaiia aku ka waiwai like, a oi wale aku paha. Nolaila, ua hoomakaukau ke Kuhina waiwai e hoopuka i na bona o ke aupuni, no na ke ana waiwai piha elike me ke dala gula o Amerika, i panai no ua dala hou nei o ka aina. He mea keia e poho nui ai ke aupuni, a me na makaainana hookaa auhau a pau o keia aupuni.
Oia ke kumu nui o ka hoopii a Kakela ma e hoopaaia ke Kuhina Waiwai. Imua o ka Lunakawai Kiekie A.F. Judd ka hanaia ana o keia hoopii, a ua hookoia ke noi a ka poe hoopii. Eia nae, ua hoohalahala ke Kuhina, a ua laweia ka hana imua o ka Aha piha. A ua hoakakaia o ka Poaha nei ka la e hooloheia ai ia hana.
LELE I KA PALI
Ma ka la 30 keia mahiaa a ma ke ahiahi o ia la, ua hoomaka aku la o Manuia k. o Honokane e pii i ke oki wahie kahu umu nana, a ma ia oki ana i ka wahie a nui, ua hoomaka iho la oia e hoolei i na pauku wahie i ka pali a ma ia hoolei ana, ua hoomaka mai la ka lepo o ka pali e hiolo, a o kona manawa no ia i lele mai ai i ka pali ; o ka loa o kahi ana i lele mai a hiki i ka honua paa, 200 kapuai ; ua loaaia oia me ka palapu a ka ehaeha. Eia ka mea haohao ia makou, ke kumu o ke kamau ana o kona ola a hiki i keia wa. Ua pakele kona ola.
O keia la ana i pii ai he la ua ia o Kohala nei, a ke ano oluolu ae nei kona mau eha. Nolaila, he ao ana mai keia iaia mai pii hou aku ilaila ; ke kumu o kona pakele o ka hiolo pu ana me ka lepo. H. KAUANOE.
Kohala Akau, Hawaii.
NA HOOLAHA HOU.
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
Oiai ua koho ia ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Paulo, no Punahoa Hilo, Hawaii, i make aku nei.
Ke kahea aku nei au i na mea a pau o ka mea i make i aie mai ai iaia e hookaa koke mai aole kali, a me ka poe ana i aie aku ai, a e waiho mai i ka lakou hooiaio pu mai, iloko o na malama eono mai ka la 21 o Sepatemaba 1883, a hiki ma ka la 21 o Paulo i make. Hilo, Hawaii. 1151-31*
HOOLAHA- HOOKO MORAKI ME KE KUAI:
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o G. Hardey a me Mahoe Hardey o ka aoao mua, a me Daniel P. True o ka aoao elua, ma ka la 14 o Maraki 1882, i kakau kopeia ma ka buke 72 aoao 389 a mamuli o ka uhaiia o na kumu aelike o kela moraki, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kudala akeaia aku ana ka aina i hoikeia ma ia moraki ma ka.
POKAHI, IANUARI 21, 1883,
ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu ma Honolulu, ma ka hora 12 o Dekemaba 1883.,
DANIEL P. TRUE,
Mea Moraki Mai.
Penei na aina e kudalaia ana:
O kela apana aina ma ke kihi hikina o ke alanui Liliha, Honolulu, e pili ana i ka aina o Pease, he 242 kapuai ka loa ma ke alanui Liliha, a he 244 kapuai ka loa e holo ana iloko, a ma ia apana aina he 7-100 eka he maikai na Palapala. 1150-4t
HOOLAHA
I ka põe mea hanai holohe 155 eka aina ma ke kiko waena o ka Hui Hanai Holoholona o Kahuwa, oia ka aina i kapaia o Pahinahina, ua hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 2334, inoa o Makuaote me Kekoolani, he aina maikai a kupono no ka mea nui o na holoholona elike me S. W. Nawahie, Opunui, a pela aku. E makemakeia ana paha e kuai a hoolima lima. No na mea i koe e ninau ia
W. CHAS. ACHI.
Honolulu, Oahu, Dek. 13, 1883. 1150-4t
HOOLAHA LUNHOOPONOPONO WAIWAI
Ua hookohu ponoia mai ke mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono no na Waiwai o Robert Love o Honolulu i mrke. O ka poe a pau he mau aie ko lakou i ka mea i make e hookaa awiwi mai lakou me ke kaulua ole. O ka po@ a pau hemau koina ko I akou i ka mea i make in a ua hoopaaia ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e hoike koke mai lakou me na hooiaio kupono iloko o na mahina eono mai keia la
FANNY LOVE,
Lunahooponopono Waiwai o Robert Love. Honolulu, Nov. 26, 1883. 1150-4t
HOOLAHA
O ka põe a pau i aie i ka halekuai o C. Akana ma Keanae, Kauai, ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke ae ia H. Chamberlain o Keanae, a oia ka mea i hookohu ponoia e ohi i na dale ; a nele ka hookaa ana o ka poe aie elike me ke kauoha maluna, ua loaa he mana piha ia I Chamberlain e hoopii ma ke kanawai.
J.F. HACKFELD
S. SELIG,
Na Luna Kauoha o ka Waiwai o C. Akana.
*1145-8t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI
Ua hookohu ponoia ka mea nona ka mea inoa malalo i Lunahooponopono no ka Waiwai o Lee Loy i make o Hilo, Hawaii, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou iloko o na mahina eono o hoole mau ia lakou. O ka poe hoi ua aie i ka mea i make e hookaa koke mai lakou.
W. AUSTIN WHITING,
Lunahooponopono o ka Waiwai o Lee Loy. Honolulu, Nov.. 20, 1883. 1148-4t
HOOLAHA
Owau o W. K. Kolikua o Manana Ewa Oahu, ua hookohu au ia Halau w. o ia wahi no i mea nana e ohi i na uku hoolimalima o kuu pa hale ma Kikihale Honolulu Oahu, a me ka hoolimalima hou ana aku a hoopii ana ma ke kanawai ma kuu inoa, ma on a wale no na hookaa ana a me kona hope. W.K. POKIKUA 1148-4t
HOOLAHA A KA LUNA OHI AUHAU O KA APANA O HILO, HAWAII, 1883
Ke hoikeia aku nei ka lonhe i na kanaka a pau i ku i ka auhau o ka apana o Hilo Hawaii, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo e ohi i na auhau o keia makahiki, ma kona keena oihana ma ke keena Kiure o ka Hale Hookolokolo o ke aupuni, ma ka.
POAHA NOVEMABA 15, 1883,
a e hoomaka ana oia i ka ohi i na auhau o Hilo Akau ke akakun ka wai o na kahawai a ua ole. A i kulike ai me ka Pauku 58 o ke Kanawai Auhau hou, o ka poe a pau i kupono i ka auhau ke kauohaia aku nei lakou e hookaa koke mai i ko lakou mau auhau mamua ae o ka la 15 o Dekemaba 1883, o kau hou ia iho he umi pa keneta hou. R.A. LYMAN
Luna Auhau o Hilo, 1148-4t
November 15, 1883.
HOOLAHA
O ka põe on a lio me holoholona e ae e holoholo ana maluna o na aina o Lepeuli, Pilaa, Waiakaluanui, Waiakaluaiki, Kahili, Kilauea, a me Kalihiwai, maanei ke hoikeia aku nei ka lohe ia lakou e lawe koke aku lakou i ko lakou mau holoholona mailuna aku o keia mau aina ma ka, a mamua ae o ka @ @ Ianuari 1884, a o na holoholona a pau e loaa aku ana maluna o keia mau aina mahope iho o ka la i oleloia, e pau ana lakou i ka hopuhopuia i kulike ai me ke kanawai. A eia hou. Ke papa pu ia aku nei ka poe a pau aole e hele wale a ki i na ano manu maluna o ua mau aina la, me ka ae ole na mea nona na inoa mahalo.
W.Y. HORNER JR,,
C. BERTELMANN
Kilauea, Kauai, Nov. 28, '83. 1148-4t
J M DAVIDSON
LOIO ! LOIO !!
KERNA HANA: Helu 13 Alanui Kaahumanu.
1147-3ms
NA HOOLAHA HOU
I loko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Ekolu o ke Aupuni Hawaii. KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.
ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope iloko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu. Me ka Mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Hugh B. Montgomery ka mea i hoopiiia, in a e waiho ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ana o keia e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu, ma ke Kau o Novemaba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waimea, mokupuni o Hawaii, ma ka Poaha la 8 o Novemaba 1883 e hiki mai ana, ma ka hora 9 A. M. e hoike mai, no ke aha la e ae oleia ai ke noi a Nancy K. Montgomery ka mea hoopii, elike me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Jadd,
Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Kiekie, i keia la 15 o Sepatemaba A. D. 1883.
DANIEL PORTER,
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.
I keia Palapala Kii, ua pane ka Ilamuku penei:
Oiai ua imi au ia Hugh B. Montgomery i oleloia maloko o keia Palapala Kii, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko oleia, no ka loaa ole ana o ua Hugh B. Montgomery la i oleloia iloko o keia Aupuni.
W.C. PARKE,
Ilamuku
Mamuli o na hoike a ka Ilamuku ma o kona hoihoi ana i ka Palapala Kii, ua ikeia aole i loaa ka mea i hoopiiia oiai ua haalele oia i ke aupuni : nolaila ua hoopaneeia ka hoolohe ana o ka hihia a i ke Kau o Mei o ka Aha Kaapuni no ka Aha. Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu e malamaia ana ma Hilo ma ka mokupuni o Hawaii A.D. 1884, a maloko o ia manawa kowa e paiia i kope i hooiaioia o ua Palapala Kii la, a e hoolahaia ma na olelo Hawaii me Beritania no Eono manawa, a o kahoolaha hope ana aole e haule iho mahalo o na la he iwakalua mamua o ka la mua e malamaia ai ua Kau la i oleloia.
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka Palapala Kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Nancy K. Montgomery kue ia Hugh B. Montgomery, a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea,' a iloko o ia manawa kowa e paiia i kope oiaio o ua Palapala Kii nei elike me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopiiia e pane mai ma ke Kau o Mei A.D, 1884 i oleloia.
I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 25 o Novemaba, A. D. 1883.
DANIEL PORTER
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
1149-6t
I loko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Ekolu o ke Aupuni Hawaii. KALAKAUA, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.
Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hopk iloko ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu. Me ka Mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia J. E. Shemmen ka mea i hoopiiia, ina e waiho maiana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho 'o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu, ma ke Kau o Sepatemaba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, mokupuni o Hawaii, ma ka Poaha la 6 o Sapatemaba 1883 e hiki mai ana, ma ka hora 9 A. M, e hoike mai, no ke aha la e ae oleia ai ke noi a Ellen A. Shemmen ka mea hoopii, elike me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie, i keia la 18 o Iulai A.D. 1883. DANIEL PORTER
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.
I keia Palapala Kii, ua pane ka Ilamuku penei:
Oiai ua imi au ia J.E. Shemmen i oleloia maloko o keia Palapala Kii, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua J.E. Shemmen la i olelo ia iloko o keia Aupuni. W.C. PARKE
Ilamuku
Mamuli o na hoike ka Ilamuku ma kona hoihoi ana i ka Palapala Kii, ua ikeia aole i loaa ka mea i hoopiiia oiai ua haalele oia i ke aupuni : nolaila ua hoopaneeia ka hoolohe ana o ka hihia a i ke Kau o Mei o ka Aha Kaapuni no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu e malamaia ana ma Hilo ma ka mokupuni o Hawaii A.D. 1884, a maloko o ia manawa kona e paiia i kope i hooiaioia o ua Palapala Kii la, a e hoolahaia ma na olelo Hawaii me Beritania no Eono manawa, a o ka hoolaha hope ana aole e haule iho malalo o na la he iwakalua mamua o ka la mua e malamaia ai ua Kau la i oleloia.
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka Palapala Kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Nancy K. Montgomery kue ia Hugh B. Montgomery, a me ka hoike a ka Illamuku no ia mea,' a iloko o ia manawa kowa e paiia i kope oiaio o ua Palapala Kii nei elike me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopiiia e pane mai ma ke Kau o Mei A. D, 1884 i oleloia.
I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 23 o Novemaba, A.D. 1883.
DANIEL PORTER,
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. 1149-6t
Aha Hookolokolo Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o PAKE k. i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.
Ma ka Heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Palemo wahine kane make o Pake no Wailua, Kauai, ua make kauoha ole ma Wailoa ma ka la o Iune M. H. 1883, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia N. Kalaeoue no Lihue. Ua Kauohaia o ka POAKOLU ka la 16 o IANUARIM. H. 1883 i ka hora 10 kakahiaka oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keepa Hookolokolo o keia Aha ma Lihue, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, in a he kumu oiaio ko lakou e ae oleia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba I M. H. 1883.
J. HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
1149-3t
UA hookohuia i keia la e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o MISS MARY PARKER, oia kekahi o na Lunahooponopono ma ka Waiwai o William C. Lunalilo ma kahi o Hon. Edwin O. Hall i make. Eia na lala o ka Papa Lunahooponopono:
SANFORD B DOLE,
WILLIAM O. SMITH,
MARY PARKER.
Ma ke Kauoha a ka Aha.
HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo.
Honolulu, Dek. 5, 1883.1149-3t
HUI KALEPA O HILO
Ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na lala a pau o ka "Hui Kalepa o Hilo", e noho ana mai Laupahoehoe a hiki aku i na palena o Puula, Puna, o ka la 31 o Ianua A.D. 1884, hora 10 A.M. ma ka Hale Hookolokolo o Hilo, oia ka manawa e akoakoa nui mai ai na mea a pau loa i kaheaia a oia no hoi ka la hope loa no ka hookaa pau mai i ko lakou mau Sala ma ka lima o ka Puuku J Nawahi, a ke paipai pu ia aku nei na komite a pau loa e hooko koke i ka lakou apana hana me ka eleu nui. Aloha nui kakou a pau loa. E.P. HOAAI,
Kakauolelo o ka Hui Kalepa o Hilo.
Hilo Taona, Nov. 29 1883. 1149 2ms
NA HOOLAHA HOU
KA HALEKUAI EMI O KE KULA
NAKAUHALE NEI
Chas. J. Fishel,
He louo hauoli i ke Akea.
Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke i o nei he 3000 paa lole o na kane, oia ke kuka, lole wawae, puliki, a e kuaiia aku ana no
5.00 Dala
Wale no o ka Paa hookahi. Heaha la ia !
KUAI HOEMI HOPE LOA !
UA KUAHA MAU WAIWAI MA NA HALEKaAI NUNUI O KA HIKINA NO KE KUMUKUAI
HE. $1000.
Ka Halekuai emi hookahi o ke Kulanakauhale nei.
16 I-a Kalakoa no
1.00 wale no !
HE MAU APA KALAKOA MAIKAI A PAA KEIA, AOLE HE HEHEE A MAE, HE OIA MAU.
2400 papale lede.
E KUAHA AKU ANA NO KE KUMUKUI HAAHAA LOA, I KUMU E LOAA AI HE KOWA KUPONO NO NA WAIWAI HOU E UPUIA AKU NEI A HOEA MAI MA NA MOKU A KU MAI I KEIA MAU LA KOKE IHO.
E kipa mai e na makamaka a e hooiaio no oukou iho, he emi ka makou mau mea kuai. CHAS. J. FISHEL, Kihi o Alanui Papa nue Hotele, me ke kihi o Alanui Nuuana me [Hae ulaula] Kalepa [Hae ulaula]
KA HALEKUAI NUI
L.X.L.
@ O ALANUI NUUANU
ME MOI WAHINE.
KUAI KOMISINA NO 30 LA.
No umi pa keneta ma na kuai ana a pau a kela a me keia.
Kuai hoemi hoopakika nui, nou i na mea a pau !
20 Pahu lole hou i loaa mai nei ma ka mokuahi
"ALAMEDA,"
A e kuaiia aku ana no umi keneta malalo iho o ke kumu lilo. O na paa lole nani e kuaiia aku ana no ke kumukuai lilo.
Ka halekuai nui IXL, Kihi o alanui Nuuanu me Moiwahine. A.GARTENBERG.
1148-4t Ona.
NALOWALE
Ma ka la 26 o Kovemaba ua nalowale kuu ilio wahine (Kalaehone) hulu ulaula he eiwa mahina kona kahiko. Ina o ka mea e loaa ai a hoihoi ae maka hale amara o G. West e loaa no ka uku makana $5 J.K. KANOA.
S.N. EMERSON, (EMEKONA)
LUNA Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka apana o Waialua, Oahu. Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Ua makaukau no hoi oia e ANA AINA ma na wahi a pau i makemakeia. Waialua, Oahu, Nov. 10, '83. 1148-3ms
NAHOOLAHA HOU.
HALEKUAI HOU !!
CHAS. J. FISHEI..
KA WEHE NUI ANA O KA
HALEKUAI HOU O
Chas. J. Fishel.
KIHI ALANUI NUUANU ME KALEPA
Na lako aahu o na Kane a me na Keiki nan i ike oleia ma ke kulanalauhale nei mamua, a e kuaiia aku ana me ke emi a me ka waipahe i ike oleia uia na halekuai e ae.
Na Kalakoa hou ! Na Kalakoa hou
Na paa lole o na kane mai ka $6.50 o ka paa
a hiki i ka $3000 o ka paa
E HELE MAI HOOKAH, E HELE.
MAI NO A PAU.
CHAS. J. FISHEL
Kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.
HALEPAI O THOS. G. THRUM
O KA NUPEPA
SATURDAY PRESS me KUOKOA
ALANUI KAAHUMANU, HONOLULU.
Malaila e paiia ai na ano a pau o na
buke,
hoike o na kula,
hoike a na komite,
na haawina kula sabati.
papa kuhikuhi o na ano a pau,
hoolaha nunui a lulu,
balota, lipine papale
tiketa, wahi leta,
bila pai hakahka,
hookaha kudala,
&O., &O., &O.
Iloko o ka wa pokole a me ka auhau haahaa.
A ma ka halekuai o THOS. G. THRUM
ma alanui papu, e loaa ai na
Kalana kakau o na ano a pau,
Wahi Leta o na ano a pau,
Inika o na ano a pau,
Penikala o na ano a pau,
Mea Hoopipili, buke hoomanao,
Peni gula a me kumu gula,
Kii, a me na laau,
Buke kii o ka ohana,
Buke kii a na keiki,
Na mea paani a na keiki,
Kaa a na keiki,
Kaa huila lua o na opio.
A he gena : no ke ana lole pepa o na
Keiki a me na wahine.
No ka hoailona ana i na lole me na inoa ponoi e hookoia na kanoha a pau no na papa inoa ke waihoia ma keia halekuai me ka uku pu o ka papa inoa i makemakeia. Uku no ka inoa hookahi me ka inika a me ka hulu, $1,50 ina ma ka papa inoa kekawe, a in a ma ka papa inoa dala, $2.
O na kauoha @ mai na mokupuni e hookoia ina e hoouna pu ia mai me ke dala a me ka moakaka pono o na hoakaka ana.
HOS. G. THRUM.