Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 49, 8 December 1883 — Page 1

Page PDF (1.42 MB)

This text was transcribed by:  Tressie Ostermiller
This work is dedicated to:  Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

MAIKAI KA HOI

KA PAPA,

--A ME--

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA?

KAI NO HOI KAHI O

WAILA MA.

 

Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

NA PAPA! NA PAPA!

A ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

Papu me Moiwahine,

HONOLULU.

Malaila e loaa ai e like me ka makemake o ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

  NA PAPA MANOANOA,

      NA PAPA I KAHIA,

         NA PAPA KEPA,

             PAPA HOLE KEOKEO,

                  PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, La Laau,

NA KUA,

       NA KAOLA,

               NA MOLINA,

                        NA PEAPEA.

            PINE HULUHULU,

            PINE I KAHIIA.

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

                        PILI ULAULA,

                        PILI KEOKEO,

                        PANI PUKA,

                        PUKA ANIANI,

                        PANI PUKA ANIANI,

                        PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU.

Helu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

Na Lako o kela a me keia Ano.

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI.

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU 1,

-O-

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke Kamukani Emi Loa. O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeila. E kipa nui ilaila i ike @@ oiaio.                     905 tf.

 

NA HOOLAHA KUMAI.

 

PAPA! PAPA!

--NO--

ALLEN & ROBINSON

 

Ua wehe ae ne niaua

PA KU AI PAPA,

--MA--

Ka Uwapo o Pakaka.

 

Na Papa Ulaula o na ano a pau,

Na Papa Paina o na ano a pau,

Na Pili Hale Ulaula,

Na Pili Hale Keokeo,

Na Pepa Molina,

Na Pepa Hoonani Hale.

Na Pena a me na Aila Pena!

                        Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me

Na Pani Puka Aniani,

Na Pani Puka a me

Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

 

E kuaiia ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOU AIKI.

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau, Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.

NA WAI VANIKI

--A ME NA--

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana

--NO KA--

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai ! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu a me ka maikai.

 

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

-E laa na-

AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO. PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pa keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palahi, na Palumi, ahe agena no na mokupuni o Hawaii neino na Lainakini-nao

Lainakini Maoli. Ki-lika. Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi, etc.

A ME NA

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA RAIKI, PIA, HOOHU PAAKAI, HUAALA, PIA KULINA, KOPE,

--A HE--

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO LAAU HOOPAU NAIO, PENIKILA, HUAALE, LAAU KUNU,

Me na Laau Hamo, a Pela 'ku.

 

KA MOOLELO

--o--

PILIPO KEKOA!

Ka Makai Kiu Ilikini

--o--

AMERIKA HUIPUIA

--A O KA--

NANE HUNA O KA 1776

 

(Mai ka peni a ka mea unuhi moolelo o "Onila Maka, ka Makai Kiu Kaulana o Enelani.")

MOKUNA. XXVI.

KA PAHELE A KA MAKAI KIU.

I UA Ilikini la i holo aku ai, ua hoao mai oia e hoikeike iaia iho mua o na powa i wahi no lakou e hoi hou ole aku ai ihope.

            No ka mea, ua ake nui loa oia e paa pio kekahi o na powa, he oiaio, in a oia e hana pela, e ko ana no kana mea i upu ai.

            Iaia hoi e holo nei, e holo pololei aku ana oia imua o kekahi mawae e hamama mai ana ma ka aoao o kekahi pali pohaku, i kupono no ke kanaka hookahi e komo ai iloko.

            A iaia hoi i hiki aku ai i kahi oneanea, hoike maopopo loa aku la oia i@@@ o na powa.

            He mea pono hoi ke hoike aku imua o oukou e ka poe heluhelu, ua lawe mai ua Ilikini la i ke kuka o Wekila Pika.

            I ko lakou wa i ike pono aku ai iaia, uwa ae la lakou me ka leo nui a hahai aku la mahope on a.

            Huli ae la ua Makai Kiu nei ihope a ike ae la ua ko kana mea i makemake ai.

            Oiai, ua ike aku la oia i ka oili ana mai o kekahi o ua poe powa nei mamua o kona mau hoa.

            A ia wa no hoi i hooi aku ai keia i kona mama.

            No ka mea, o kona makemake o ka pau e ae o ke aho o kekahi powa eha iho e hahai mai ana.

            Iloko o keia wa, ua hoomau ia keia hahai ana no hapalua hora a oi.

            A ia wa no hoi i ike aku ai ka Ilikini ua haule hope loa kona mau hoa ihope me ka haalele mai na ko lakou hoa hookahi e hahai aku mahope o ke pio.

            No ka ike ana o ua Ilikini nei ua holopono kana mea i manao ai, hoololi ae la oia i kona manao mua.

            No ka mea, o kona manao mua o ke alakai aku i kona poe e hahai mai la maloko aku o ke kowa o ka pali, aka, ma kona noonoo hou ana, ua hiki loa iaia ke hooko ma kekahi ano e ae me ka maalahi loa.

            I ko ka Ilikini ike ana ua haule loa i muliwaa na powa eha, holo malie aku la oia i kokoke mai ai ka powa hookahi e hahai aku la mahope on a.

            Aka, hoomau aku la no nae ua powa la i ka holo me ka mama loa, a he elima wale no hoi anana ke kaawale mawaena o laua.

            Ia wa hauoli loa iho la ua powa la.

            No ka mea, ua manao oia ua oi aku kona ikaika mamua o ka Ilikini.

            Aka, no ka Ilikini hoi, ua hoike mai oia ma kona mau hiona i ka pau o kona aho, a no ia kumu, ua aka ae la ua powa la me ka leo hauoli.

            Aka, he mino aka wale no nae ka ka Ilikini.

            He oiaio, ua lanakila ka powa ma keia heihei ana.

            Oiai he ekolu wale no kapuai ke kaawale mawaena o laua.

            I wa, i o aku ai ka powa i kona lima e hopu aku i kana pio.

            Aka, iloko o ka imo ana a ka maka, ua kuwala poo aku la oia a pahu ana iluna o ka honua, a mamua o ka hiki ana iaia ke ku ae iluna o kona mau wawae ua kau aku la ka Makai Kiu maluna on a.

            O keia wahi hana a ka Ilikini i hana aku ai i ka powa, he mea no ia i kamaaina a i kuluma i na mea a pau. Oiai, i ua powa la i lalau aku ai i ua Iliki la, ua hoohina iho la ua Ilikini la ilalo mamua pono o kona mau wawae, a na ia hana akamai i hoolei aku i ua powa la a pahu ana ilalo.

            Me ka eleu lua ole, kui aku la ua Ilikini la ma ke poo o ua powa la, a maule iho la oia no kekahi wa pokole, a iaia i pohala ae ai, ua paa kona mau lima i ke kupeeia.

            A, ano, ua paa oe ia'u, wahi a ka Makai Kiu.

            Nana pono aku la ua powa la maluna o kona mea nana oia i hoopa a puana ae la:

            Ha ! He makai Ilikini oe.

            Ae, e Keoni, i kahi wa, ua kapaia wau he makai Ilikini, a nolaila, e pono oe e hahai mai mahope o'u, a in a aole e haalele no wau ia oe ianei.

            O ka pono ia e waiho no oe ia'u ianei, aohe o'u waiwai i koe.

            Ia wa, unuhi ae la ua Ilikini nei i kana pu panapana a kau aku la ma ka lae o ua powa la a pane aku la:

            Ae, e pono io au e waiho ia oe ianei.

            Aole, aole, e hahai aku no au ma hope ou.

            Alaila, ache ou makemake ia'u e waiho ia oe ianei ea?

            Aole, aole.

            Aka iho la ua Ilikini la a pane aku la:

            E hele mai, in a oe e hoao e holo, alail, e ki koke no wau ia oe a make loa.

            Heaha kau e lawe nei ia'u?

            A heaha no hoi kau o ke alualu ana mai nei ia'u?

            No ko'u makemake e ike owai la ke holo nei.

            Aohe o'u manawa e hai aku ai i@ oe i keia wa, nolaila, e hele mai.

            Alaila, lawe aku la ua Makai Kiu nei i kana pio ma ke ala okoa, i ole ai laua e halawai me ke koena o na powa.

            Mahope iho hiki aku la ua Ilikini nei ma ka hale o Beramile.

            Halawai mai la o Beramile me ia ma ka puka o kona hale a kono mai la iaia e komo aku iloko o kona keena heluhelu.

            I ka Makai Kiu i komo aku ai, olelo aku la o Beramile i na malihini e noho ana maloko:

            Eia ka olua pio.

            Ku like mai la ua mau malihini nei a kalele iho la kekahi o laua maluna o ka poohiwi o ua Ilikini nei a olelo aku la:

            He pio oe na maua.

            Aole i hoike mai ua Ilikini la ua pihoihoi oia, aka, ua a hulili ae la kona mau maka a pane aku la:

            No ka hewa hea?

            Aole maua i makaukau no ka hoike aku kou hewa i hopu ia ai, no ka mea, aole ia he mea nui.

            He mau makai nae paha olua?

            Ae.

            Auhea ka olua palapala hopu?

            Hoike mai la kekahi o na makai he mau kupee hao lima, a olelo mai la:

            Eia ka'u palapala hopu?

            Ia wa, kuemi hope mai la ua Ilikini la a unuhi ae la he mau pu panapana a pane aku la:

            A eia no hoi ka'u.

            Ia wa no hoi i hoao ae ai ua mau makai la e unuhi i ka laua mau pu panapana a pane aku la:

            A eia no hoi ka'u.

            Ia wa no hoi i hoao ae ai ua mau makai la e unuhi i ka laua mau pu aka, pane e mai la nae ka Makai Kiu.

            Ina e oni ko olua mau lima a me na wawae, alaila, e lilo koke no ko olua ola.

            E na keonimana ua oki, wahi a Beramile.

            Ia wa ku malie iho na malihini a pane mai la ka Ilikini:

            E Beramile, e ae mai oe e kokua ia'u a hiki i ka wa e hoakaka pono ia ai keia hewa, a in a e maopopo ia'u ua kupono ko'u hopu ia ana, alaila, e haawi pio aku no wau me ke kue ole.

            Ae aku la no hoi o Beramile i kana noi, a pane hou mai la ka Makai Kiu:

            E hoomanao oe, ke huli mai nei au i kau olelo, aka, in a he wahahee wale no kau, alaila, e hanini ana ke koko.

            Ua hiki ia oe ke hilinai mai maluna o'u.

            Ua lawa, a waiho iho la ua Ilikini la i kana pu ilalo.

            He mau minute ko lakou noho ana me ka pane ole o kekahi, a ia wa no i komo mai ai o Wekila Pika a me Lu Lavonia iloko o ka rumi.

            Ia Wekila i komo mai ai iloko o ka rumi, pi@ koke ae la ka ena o na maka o Beramile a pane mai la me ka inaina nui:

            E ke ino, e heie aku oe iwaho o keia hale.

            Alia, mai puka aku oe iwaho, wahi o ka Makai Kiu, a huli aku la oia ia Beramile a pane aku ia:

            Ano, e hai mai oe, heaha la na mea lapuwale i komo iloko o kou poo hakahaka?

            Eia, e ike no oe i keia wa, oiai, ua loaa ia'u he mau hoike oiaio, na Wekila Pika i lawelawe na hana no ka pepehi ana i kuu kaikamahine, a ua kipe ia hoi oe eia e huna i keia mea. (Aole i pau.)

            NUHOU O NA AINA E.

                        AMERIKA HUI.

            Ma ka la @o o ka mahina o Novemaba i hoohuiia ai ma ka berita mare ka haole Ailiki nunui (giant) oia o Patrick W. O'Brien, a me ka wahine Geremania nunui (giantess) oia o Christiana D. Dung, ma ke kulanakauhale o Pittsburg, Piladelepia, i makaikaiia e kekahi heluna kanaka nui maloko a mawaho o ka luakini, kekahi keia o na mare hanohano i ikeia.

            O ka meaono mare i hanaia ai oia ka meaono mare nui a ka launa ole i ikeia ma ke ao a puni. He 9 kapuai kona ana puni, a he 3 kapuai ka manoanoa, a mawaho ae o keia meaono mare, he omoomo palaoa nui nona na kapuai loa he 5 i kinohinohi pu ia ai ka papaaina mare.  

            O ka paa mare mua loa iho la keia o ke kane a me ka wahine nunui i hoohuiia ma ka mare ma Maerika Hui holookoa, a o ka lua iho la ma ke ao a puni. O ka huina o ko laua mau kapuai kiekie he 15 me 3 iniha, o ko laua mau kaumaha hui he 547.

            O ke kaumaha o ke komo mare he 17 peniweta, a he 5 iniha ke anapuni.

            E kukuluia ana he hotela nui loa ma ke kulanakauhale o Nu Ioka iloko o keia mau la koke iho. O ka lilo no ke kukulu wale ana no a koe ka hoolako ana ia loko, a me ka hoomaemae ana, he I,000,000.000 dala. He ewalu ana hale ke kiekie o keia hotele a e hanaia ana a paa loa i ole ai e pau i ke ahi.

            E hakaka ana kekahi mau haole ma ke kulanakauhale o Pulasaki, mokuaina o Tenesi, a ia wa i wehe koke ae ai kekahi haole i kana pahi pelu nui a oki aku la i kekahi lima o kona hoa hakaka a moku pu ae la maluna aku o ke kuekue lima, ka io me ka iwi pu me he la ua oki ia ka lima me ka pahi okioki a ke kauka ka hele a nemonemo pu.

            Ua kui ae ka lono a puni ke ao holo okoa nei i ka ikaika o J. L. Sulivana ka moho hakaka kuikui kaulana o Amerika Hui . Ua hakakaia e ia na haole kaulana o Amerika a me Enelani i ka ikaika a aole he hookahi o lakou i lanakila maluna on a a ole no hoi he mea nana i hoohina oia ilalo. Malaila ko na wahi i kaena nui ai, ma o kona hina ole ilalo, a aole hoi he olelo ana a kakou no kona ikaika no ka mea, ua kui ka honua nei a puni no ia lono.

            Aka, ma ka po o ka la 19 o ka mahina o Novemaba, oiai oia me kona mau hoaaloha e nanea ana maloko o kekahi hale inu rama, komo mai ana kekahi negero paele me ke ano hiena hi-o ku ana la kona mau maka iaia me ka l-io nui. Ku ae la ua moho la iluna mai ka noho ae e hele aku la a imua o ua negero la a i aku la: E nana ana oe i ke aha? No keia mau ole lo i hoopuiwa loa ae i ua negero la a kuemi hope aku la ihope me ka makau nui. Aka, lalau aku la ua moho la i ua negero la a hapai ae la iaia iluna me he keiki bebe la, a hoomoe iho la iaia iluna ke alo. Iaia e kulou ana ilalo, a mamuli o kekahi mau kumu ana i ike ole ai a i moeuhane mua ole ia ai e ia a e ka negero, lele ana ua moho la iluna o ka lewa a haule pa-hu iho la ilalo iluna ke alo a waiho moe iho la oia no kekahi mau sekona. Aole he maopopo i ua moho la ke kumu o keia lele ana on a iluna a haule pa-hu ana ilalo.

            O ke komo iloko o ka puali koa a i ole e auhau ia ke kanawai hou loa mai nei o ka mokupuni o Madegaseka.

            Ua hooholo loa ia mai nei i keia wa e hoolakoia na makai kiai o ke kulanakauhale o Ladana, Enelani, me na pupanapana.

            He kanawalu tausani kamalii o Enelani i hoohui iho ia lakou malalo o kekahi hui "malama i ke ola o na manu" iloko o ke kau hooilo, a ua aelike la kou malalo o kekahi hoohiki e hooko aku ia kumuhana iloko o keia mau mahina hooilo e hele nei.

            Mamuli o kekahi kauoha aupuni e kauoha ana e o ia na haumana kula a pau o na kula kuokoa, no ia mea ua ulu mai na kuee ana.

            He anaina halawai Iubile ma ka luakini o Polelewa i ka la Sabati o kela pule, no ka hoomanao Iubile ana i ka piha ana o na makahiki he kanalima o ke ku ana o ia luakini. Ilaila ae ka Moi, Kipikona, a me ke komisina Amerika Dageta a me kana wahine.

                        NUHOU KULOKO.

            He heluna nui o na pahu rama ka i hoounaia aku ma ka mokuahi Kinau i ka Poalua nei.

 

            O ka Poaha o kela pule ka la Hoalohaloha o na puuwai Amerika a pau ma Hawaii nei.

 

            Makena ua, a makena pu ua mea o ka lalilali o na alanui o ke kulanakauhale nei i keia mau la.

 

            Ua hiki hou mai nei ka epaepa hou o ka mokuahi Palanehe, Planter, Pa@li, Palanata, Mahiai, Lilinoe.

           

            He manuwa Amerika a ku mai i o kakou nei iloko o keia mau la iho, pela ka hoike a ka lono.

 

            Ua hoao ae kekahi kolohe e wawahi i ka hale inu rama Kanekina i ka po Poakahi nei, aole nae i holopono.

 

            O ko kakou Kanikela Hawaii ma Kikane, oia o A. S. Webster, eia oia i o kakou nei i keia mau la.

 

            Makena io no ua mea o na inoa o ka mokuahi o Poka ma, o Planter Paeli Palanehe Palanata LIlinoe. Ua loheia e hoololiia ana ka inoa o keia mokuahi, a o ka inoa hope maluna ae oia kona inoa hou.

 

            Ua lonoia e weheia aku ana he hookahi mokuahi o ka laina hooholo mokuahi Pakipika a ma keia mua iho e hooholo ia mai ana he ekolu wale no mokuahi.

 

            Ua ili ke kuna Neti i ke kakahiaka Poaono nei oiai oia e hookomo mai ana ma ka nuku o ke awa. Ua kii aku ka mokuahi Pele a kolo mai iaia mai ia kulana pilikia mai.

           

            Mawaena o na ohua kamaaina o kakou i huli hoi mai ma ka mokuahi "Kulanakauhale o Kikane," mai na aina e mai i ka la Sabati nei ka Lunakanawai Makale me kana wahine.

 

            Ua ku mai i ka po la Sabati nei ka mokuahi "Kulanakauhale o Kikane" mai Kapalakiko mai, a i ke kakahiaka Poakahi nei kona holo loa ana aku no Kikane.

 

            Ua malama ae o Hanale Walakahauki a me na lala o ka hui opiopio o Kau makapili he wahi luna naea i ka po Poalua nei ma kahi noho o Hanale Walakahauki mauka ma Waikahalulu, ua hoohalaia he mau hora malaila.

 

            He hookuku kinipopo ma Kulaokahua i ka Poaha o ka pule i hala mawaena o kekahi mau keiki haole o ka mokuahi Alameda a me ka hui Ocianica o ke kulanakauhale nei. Na kamaaina ke eo.

 

            I ke kakahiaka o ka la apopo e ku mai ai ka mokuahi Kinau mai Hawaii mai a me Maui a mahope iho o keia kelepa on a e ku mau ana oia ianei i na ahiahi Poaono a pau.

 

            Ma ka po o ka Poakahi nei i komo aihueia ai ka halekuai lole o Gartenberg "Kuu pau i ka nani, " ma ke kihi o alanui Nuuanu me Moiwahine, a ua lilo aku he $120. Aole i maopopo ka mea aihue.

 

            Ke lehulehu loa mai nei i keia wa na halekuai mea ai o na aina e. Aia ma ke kihi o alanui Moi me Nuuana, he halekuai mea ai no C. F. Wole, aia ma ke alanui Moi maanei mai o ke alanui Alakea, he halekuai mea ai no, a aia ma ke alanui Hotele he mau halekuai mea ai hou no.

 

            MAI KOHALA.

            Iloko o keia mau la e naue nei, ua ike nui ia aku ka holomua ana o ka oihana kalepa ma Kohala nei a e pau ana paha ka laweia ana mai o na pai ai me ka la-i a eia iloko o na eke ia e lawe mai nei i keia wa, he eha mahu ai i keia manawa, ekolu na na pake a hookahi na G. P. Kamauoha, eleu no hoi ke keiki Hawaii. Imua aku e Hawaii. Ina ekolu a eha mahu i koe, pau ka pilikia o Kohala nei.

            Anai mau mai nei ka wela a ka la ia Kohala nei i keia mau la, ke hele la ka hui o Halaula a kauluwela ka la i Papaenaena, maloo na mea kanu, hoi ka wai a kau i ka pali, in a e hala hookahi mahina i koe, o ka maloo no ia o na eka ko mai. Kohala loko a hiki i Kohala waho, oiai ke anai mau mai nei ke ahi a ka luahine i na Kohala, a pela no ma na wahi e ae o keia mokupuni.

            Aia ma ka hale o J. li kahi pili dala mau a hiki i keia manawa. Ua noa anei ka piliwaiwai ana? Aole: a ua noa anei ka hoopahu ana i na ia ma ke giana pauda? Aole no: no keaha la hoi ka mea e haalele ole nei keia poe ia hana? No ka hopu ole ia. Aia ka na kuu nupepa maikai e hoike pono ae i na makai a me ka Hamuku. alaila. e hopuia no.                                     D. W. KAONOHI.

 

            E ke KUOKOA. Aloha oe@@.

            He nui na hana lealea i hana ia ma ka la 28 o Nov. oia hoi ka heihei lio ma Puehuehu, nui na dala i lilo i kahi poe ma ka pili ana.

            Ma Halaula, he hoo-pahu ia ka hana nui a kanaka, ka nana aku kauwela na pali i na kane me na wahine na keiki e hele ana e hoo-pahu ia ma na kapakai o Keawaeli, noa ke kanawai la i keia poe, no ka ike ole paha he mea make ia, aole ma keia la wale no, aka, ma na la e ae no kekahi. Auhea la ka maka@ nui a me kona mau hope? e nana i keia kumu pilikia nui o ka apana.

            Ma Makapala, he ahaaina lele kowali ka i malama ia ma ia la, ua ai a ko'u na puu i na kuhi kelekele a ka Puulena. He kuaua koikoi ka i ulele iho ma ka po o ka la 27 kani ka aka a na hui mahiko no keia pomaikai nui.

            E hoomaka ana ka wili o Hala@@ nei i ka pule mua o keia mahina.

D. W. KAONOHI

            Halaula. N. Kohala

 

            NO HANA UA LANI HAAHAA

            Ua ike ia ka hoolaha e pili ana no ka mea e manao ana e holo balota i lunamakaainana no ka apana o Hana Aole au e holo balota ana, aka, e hoike aku ana au i ka manao me he mea e holo lunamakaainana ana no keia apana. Aole mea e ae nana i kono mai ia'u e hoolaha aku i na inoa e like me ia i ike mua ia, a pela hoi au e hoike manao aku nei, malia, o malama ia ke ia mau manao e ka mea e puka ana i keia kau holo ae. Oia hoi keia:

            Ua ikeia ma o na nupepa la o kakou he kau keia o ka pilikia nui e hiki mai ana. Ma ka lakou hoike a me kekahi o na luna aupuni aohe dala o ka wai hona o ke aupuni.

            Eia ka ninau. Owai ka hiki mua o ka mea nana i hoopau i keia dala a owai hoi ka ukali?

            Ke i mai nei paha oukou, "o na Kuhina," ke hoole aku nei au.

            O kakou o ka poe i kupono i ke ko ho balota ka hiki mua a o ka lunama kaainana kaukali, oiai, o kakou ka p@@ i kupono i ke koho ana i na haku. a he mau kauwa hoi na lunamakaainana a kakou i hoouna ai. Eia name ka mea mau au i ike ma ka aoao mua. oia hoi kakou ka poe koho aku: ua kuaiia ko ko kakou mana koho e na mea i ike maka ia, oia keia, a i ia aikane, hoaa loha, a me na haiolelo imi balota. me ko lakou manao iho e hana ia ana ka pono kaulike, aia nae a hiki aku i kahi o ka hana, e hoonui hou ae i ke dala i pomaikai no ka mea hookahi, aole hoi ka pono o ka lehulehu, pela i ikeia ai na lilo hewahewa ekolu miliona a oi, i kauia e ka Ahaolelo o ka 1882.

            Nawai keia na na kuhina anei, na ka Moi paha? Aole loa na kakou no, me na kauwa a kakou i hoouna ai.

            A in a ia kakkou ka owaka mua ana o ka waha, e haawi pupule i ke dala o ke aupuni, alaila, ia wai ka pilikia mua e hiki mai ana? ia kakou no.

            Heaha ia pilikia e kau mai ana? O ka make no. He oiaio keia, ua ole lo kekahi kanaka naauao a kaulana hoi, "in a e nele ana kekahi i ke dala e make ana," pela no hoi ke aupuni, nele i ke dala aole e mau.

            Oia ka Solomona i olelo mai a@ elua no mea e pono ai a e mau ai. o ke dala a me ka naauao. Aole anei pela keia lahui, in a e nele i ka uku ana aku i ka poe nana e hoomalu mai ia kakou a waiho wale ia ka hana no ia kumu, alaila, e puka io mai no ka haunaele ana, kui aku kui mai, hou aku hou mai a kahe ke koko, a make aku la.

            Heaha keia? Kai no hoi aohe dala o ka waihona. Eia keia, e manaoia ana e aie dala mawaho aku o keia aupuni. Ina pela io ana, alaila, he aielahui maopopo ia, e kau mai ana ia haawe kaumaha maluna ou e Hawaii.

            Owai ka mea kupono o na inoa i ike ia e kakou, a oia hoi ka kakou e koho aku ai? I E ike ia na manao ma ka nupepa i sila ia eia a me kakou i kana hana e hana ai.

            2 Aole na mea inu ma kana papaaina e on a ai ke kanaka, a e hooano e ia ai kona noonoo i ka mea ana i manao ai.

            3 Aole e ohi mua ia na pai hakahaka kupono.            4 Aole lunahooikaika. 5 Aole oihana aupuni, he mea ia e hilahila ai ka naau. 6 Aole ma ka haiolelo i mea e ume ia ai ka naau. 7 Ua ikeia he hoopono ma kana mau hana, a naauao. i kulike me ka makemake o ke kanawai. 8 He mea i hoike oiaio mai e hana i ka pono kaulike mawaena o ka aoao alii me na makaainana.  

            O ka'u keia, ka oukou koe. Na ou kou e ike e like me keia hoakaka ana, i ka mea a kakou e koho ai Owau iho no ko oukou hoa makaainana haahaa.

A. PUAALOA.

            Kalena, Nov. 22, 1883