Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 42, 20 ʻOkakopa 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Chadwick Pang |
| This work is dedicated to: | Rudolph Chun On Pang |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA
[I huiia.]
No ka Makahiki…………………………………………$2 00
Eono Mahina…………………………………….………$1 00
Dala kuike ka Rula
POAONO, OKATOBA 20, 1883
LA HANAU ALII.
Ma ka Poalua nei i malamaia ai ka la hanau o KAIULANI, ke kaikamahine alii a ka mea Kiekie Likelike, a laua me kana kane ka Hon. A.S. Cleghorn. Ma ko laua home ulu wehiwehi ma Waikiki kahi i hohola ia ai ka papa aina la hanau, a he lehulehu wale o ko ke taona nei i konoia. Nui no hoi na makana maikai i makana ia aku i ke alii opio; o ka piha ana keia o ka ewalu makahiki oia pua alii. Maikai a maluhia no hoi na hana a pau. Aole no e nele ka ukali ana o na manao aloha o ko Hawaii poe maikai mahope o na meheu o na makahiki, pela hoi e ulu ai kona naauao a me kona pono, me kona aloha i ka aina hanau.
.
HOOMAKA E KA ELELE I KA HANA
He mau kalai manao kaumaha lo loko o ka Elele o keia pule maluna o ke kumuhana “Ke koho balota,” a me kaleo hoohalahala no ka hai ana aku o ke KUOKOA i kela pule, ua ano kanalua ka manao o kahi poe makaainana ma na mea pili i ke koho balota, no ka i @eia o ka pono ole o na mea i hanaia. He aha la ka hewa ke hoike ae ke KUOKA ia mau manao, ina ua ike oia he oiaio. Ina he oiaio ole, alaila, aohe pono ke hoike akume he mea oiaio la. No na apana mawaho aku o Honolulu, aole i lohe nuiloa keia pepa i na manao o ka lehulehu no ke koho balota; aka, maloko nei o keia kulanakauhale, ua loheia ke kanalua nui o kekahi poe. Ua oleloia, ua like ke koho me ke koho ole. A ua olelo ia, he makehewa ke koho balota. A ua olelo ia, he makehewa ke koho balota. A ua oleoia aole puka ka leo o na makaainana. A ua olelo kekahi, ina e koho ole makou ma ka balota i kauohaia mai e ka poe maluna mai, alaila, o ko makou kipaku ia mai la no ia mai ka aina aku, a laweia aku la kahi oihana, a o ka pilikia loa ka hope. He mea minamina ke komo ana okeia ano kanalua iloko o ka poe koho balota, a iloko paha o kekahi hapa o lakou; no ka mea, o ka pono o ke koho balota, ua manaoia he pomaikai kiekie loa ia ma na aupuni malamalama. A ua komo no hoi kekahi mau lahui iloko o ke kaua no ka make ia pono i hoaoia e kaili mai o lakou aku. Na ka pono lani e hoopakele ia Hawaii mai ia ulia aku.
Pono e ninau, nohea mai ke kanalua o kekahi poe Hawaii noonoo maikai no keia mea he koho balota? Nohea main a nune ana no ka makehewa o ke koho balota?
A e loaa koke no i ka Elele ka haina pololei o keia ninau ke huli iho oia a nana pono i na hana i hana ia iloko o keia apana no kekahi mau kau koho balota i hala. Mai pono ina e hapai iho ka Elele i kona leo ma ke kokua ana e kinai i na hana i hanaia e hoolapuwale ana i ka pono koho balota iwaena o ka lahui Hawaii.
Aohe paa balota, a mau paa balota paha, a ke KUOKOA e noonoo nei a e hapai nei nona iho. He mea liilii wale no i keia pepa kea no o ka poe i kaheaia e noho iloko o ka Ahaolelo, ina he poe makaukau a hoopono lakou. Aohe oihana aupuni, a puu dala nui hoi, a ke KUOKOA e make nei nona iho, a imi la hoi i poe lunamakaainana nana ia e kokou. Aloe loa ia pela. O ke ake nui o keia pepa, 8 ka ike pono o na makaainana Hawaii i ka waiwai o ka malama maemae ia o ka pono koho balota, me ka ike pu i na hua maikai e loaa mai ana ia lako ma ke koho ana i na luna naauao, hoopilimeaai ole, a kumakaia ole i ka pono o ka lahui Hawaii. O kekahi kumu i ike ole ai ka lahui i ka pomaikai o ko lakou koho ana in na lunamakaainana, no ko lakou koho ana i ka poe ike ole, a i ka poe kolohe e ae ana i ka waiwai kipe. A ina pela hoomau aku ai ka lahui me ke koho ana i ka poe kupono ole no ka Aahaolelo, a laila, e makehewa io no ke koho balota, a lilo ke aupuni makaainana ma Hawaii nei i mea lapuwale loa; a o ka hopena aku o ia, o ka hoohilahilaia o ka inoa o na makaainana Hawaii mua o ko na aina naauao.
Pehea oe i keia, e Mr. Elele? Ua ike no oe, o kau e pai nei a e hooikaika nei; e loaa ona poe lunamakaaina na Kipikona, i poe hana i kana hana, a hoolohe i kona mau manao, aole ka hana a ka lahui Hawaii a me ko lakou pomaikai. Aole anei i lawa ko Kipikona mau lima hana iloko o kona Aha Kuhina a me na hoa ona iloko o ka hale alii? Ae, ua lawa loa. Ina pela, e waiho malie ko Kipikona aoao i na makaainana e koho lakou elike me ko lakou makemake, a na ka lakou mau kanaka e ku aku ma ko lakou aoao iloko o ka Ahaolelo. Alaila, e ikeia ka leo o ka lahuiHawaii iloko o ka hale Ahaolelo.
O ka pilikia o na kau i hala, o ka leo ole o ka lahui. Na ka aoao hookah wale no ka hana. Ua paniia ka waha o ke kanaka a ka lahui me ke dala, a me ka oihana paha. Nolaila puka ole na manao o ka makaainana. Hookahi wale no laau lapaau e ola ai keia mai, oia ke kohoia o ka poemakaukau, a hoopilimeaai ole no ka ahaolelo, alaila, e ike auanei ka lahui Hawaii he mea waiwai io no ka pono koho balota.
Haiolelo Hoole Waiona
a ka Rev. J. Cruzan,
Ma Kaumakapili Oct. 14, 1883.
“HE MEA HENEHENE KA WAINA, “ SOL.20 : 1
Ma ka la 20 Okatoba o ka makahiki i hala i hoomakaia ai ka hooko ana o ko Hawaii kanawai hou e pili ana no ka waiona. Ma ia wa, elua manao maopopo e kue ana kahi i kekahi. Ua manao na makamaka o ke kanawai, aole e oi aku an aka nui o ka waiona e kuaiia, a aole e mahuahua ae ka ona; aole no hoi e oi aku an aka nui o na kanaka maoli e inu ana i na waiona; a e hoemiia ana no hoi ke kuai kanawai ole ana o na waiona, o keia iho la ka manao o na makamaka o ke kanawai.
O ka manao o ka poe i kue i ke kanawai, oia keia: e lanakila an aka ona a me ka uhauha ana; e alakaiia ana na kanaka maoli iloko o na hana naaupo loa; a ua piha keia kanawai me na ouli ino no mua aku nei o Hawaii, oia iho la ka manao o ka poe i kue i ke kanawai.
Ua hiki mai kakou ano i ka hopena o ka makahiki mua o na hana a keia kanawai. E pono e ninau mua a kakou, heaha na mea i ikeia maloko o ka moolelo o keia makahiki? Ke manao nei au ma na mea i ikeia ma Honolulu nei, he oiaio ua hoopauia ke kuai malu ana o na waiona, a ma keia mau mea elua e maopopo ai: o na Pake ka hapanui o ka poe i kuai malu i na waiona, a ma ka la 10 Okatoba 1882 he 62 Pake iloko o ka halepaahao ma Kawa; a ma ka la 10 Okatoba 1883 he 29 Pake ma ia wahi. A eia ka lua, i ka hoopauia ana o keia kuai malu, ua panaiia mai he elua hale kuai rama hou ma Honolulu i mea e lawa ai na koina o ka poe inu waiona i ulu mai mamuli o ka hoopauia an o keia kuai malu. Ma na mokupuni e ae ua oluolu loa ke kuai malu ana o na waiona. He ino, a he wale no na hana a keia kanawai hou, koe wale no keia, ina he ahona ka weheia o elua mau lua pahele kanaka ma kahi o kekahi mau hale kuai malu mamua. Ma na mea e ae a pau, he ino wale no na hua o keia kanawai hou. Ua hooko ia na manao hopohopo o ka poe i kue i keia kanawai.
1 Na keia kanawai i hoomahuahua ka ona iwaena o na kanaka maolli, a iwaena no o na mea e ae kekahi. Ma na la mua o na hana ana o ke kanaw ai, me he mea la, aohe i ulu nui ka ona, a ua maopopo loa keia iwaena o na kanaka maoli-ua hele nui lakou i na hale inu rama e nana wale ai. Aohe nui na kanaka maoli ikeia ua ona ma na alanui, aohe no he nui o lakou I hopuia. Aka, ua hikiwawe nae kea o ana o na kanaka maoli. Ma ka nana ana i na helu o kekahi o na nupepa puka la, ua ike au, he eiwa la mahope mai o ka hoomanaia ana o ke kanawai hou, he haunaele ona rama ma ke alanui Hotele; 14 la mahope mai 17 poe imua o ka Aha Hoomalu; hookah mahina mahope mai he 30 poe imua o ia aha; ua malamaia ka la hanau o ka Haku o ia makahiki ma ka hopuia ana o 24 poe no ka ona, 4 no ka hoeha ana, 4 no ka hoohaunaele, 3 no ke kue ana i ka maluhia o ka po. Ua malamaia ka la mua o keia makahiki ma ka hopuia ana o 28 poe ona, 5 poe hoeha, a 5 poe hakaka. O na poe ona hoohaunaele wale no ka i hopuia he nui ona i hookuu wale ia ma na alanui. I ka huli hou ana i kahi mau aoao o na nupepa, ua ike au “he nui na ona ma na alanui, he hapa wale no iloko o ka Halewai.”
No ka makahiki hookah e pau ana Oct. 1, 1882 he 739 poe i hopuia no ka ona; no ka makahiki e pau ana Oct. 1, 1883 he 1154 poe i hopuia no ka ona.
Iloko o Feberuari i hala ua karaunuia ka Moi. He 45 ona, he 2 hakaka, a he elua hoeha, ka hua o ka la nana i hookau ke karaunu maluna o ke poo o ka Moi. A he mau haneri e ae i hopu ole ia. I loko no o ia mahina poni Moi, na kekahi kanaka maoli i piha I ke gini i okioki i ka wahine me ka pahi, a aneane make ka wahine; aia ke kanaka ke hana la i kana uku hoopai, he 15 makahiki. He hookah poino i ka make ia mahina. Na ka waiseke i hana. Hoookahi lawe ola, na ka uwiseke i hana. Iloko o Aperila 18, 1883, elua kanaka i pepehiia ma Hilo, n aka wiseke i hoohele i ka lima nana i ki i ka pu a make laua. Aperila 2, kuai iho la elua kanaka i kekahi kikila kope i piha hapa i ka bia, a hoopiha loa ae la me ka gini, inu iho la laua a pau, a pepehi aku la kekahi i kona hoa a make. Iulai 13, 7 keiki kane i hopuia no ka aeahaukae; ua loaa lakou i na makai ma he kua o kekahi o na hale kuai kukaa i na waiona, e inu ana i na koena o na omole i kiolaia ma ia wahi.
2 Na keia mau mea i hoala i ka manao, ua pii ae na ano karaima a pau iloko iho nei o keia makahiki. Iloko o ka makahiki e pau ana Oct. 1, 1882, he 1762 ka huina o na poe i hpouia no na karaima ma Honolulu; a i ka makahiki I pau iho nei I Oct. 1, 1883, he 2651 poe i hopuia, he aneane 50 pa haneri na huahelu o ka poe i hopuia no na karaima no na makahiki elua ma Honolulu nei. Hopuia no ka ona i ka makahiki i pau Oct. 1, 1882, 739; hopuia i ka makahiki i pau iho nei Oct 1, 1883, 1154. Hopuia no ka ho’ eha iloko o 1882, he @60, hopuia i keia’ makahiki no ka hoeha, he 225. Hopu ia no ka hakaka i’oko o 1882, he 58, a iloko o keia makahiki he 137. Hopuia no ka aihue iloko o 1882, he 55, a iloko o keia makahiki he 72. Hopuia no ka hoohaunaele iloko o 1882 he 104, a keia makahiki he 291.
Aka, aole i hoike mai keia mau huahelu weliweli i ka moolelo a pau.
3 He mau hua e ai kekahi e akaka ai ke ino o keia ma na huahelu. O ka ona malu ma na kauhale, a o ka ona a hehena, ua oi loa i keia wa. Ua haiia mai e na kauka, ma ka lakou kaahele ana iwaena o na kauhale e ike i na poe mai, ua oi loa ka nui o ka poe ona o na kane a me na wahine ma kauhale mahope mai nei o ka hooholoia ana o keia kanawai hou. A ua hooiaio ia mai keia e na poe e ae i hele nui iloko o na kauhale.
Iloko o Augate I hala ae nei, maloko o’kekahi o ko oukou mau nupepa o keia kulanakauhale i hoikeia penei: “O ka hoakoakoa ana o na poe o na ano a pau, kane me na wahine, ma na hale inu rama, e ao ana I ka inu rama, a e hoopuka ana i na olelo pelapela, he hookahi wale no aoao ia o ka haumia e ulu mai nei mailoko ae o ke kuai waiona ma Honolulu.” Ua oleloia he mea weliweli ka nui o ka inu malu e ike ia, a me na poino e ukali ana, ma kekahi mau kauhale.
O ka apana o Kikihale kekahi i oleloia he keu aku ka ona a me ka uhauha ana, ka piliwaiwai a me ka hakaka. O keia a me na apana e ae i kaa mawaho o na maka o na makai, kahi i hanaia ai na hewa i maa ole ma na wahi akea o ke kulanakauhale. A ke oi mau nei ka ino o ia mau apana o ke kulanakauhale.
Na keia kanawai hou i hoomahuahua aku i ka ona ma na apana kuaaina. O ka poe e hoi
mai ana i na ahiahi mai na apana kuaaina mai, e halawai ana lakou me ka poe ona e hoi aku ana i ko lakou hale. O ka’u e ike maka nei, mai ka lanai aku o kuu hale, mahope o ka hora 5 o ke ahiahi, he hoea pinepine ana o ka poe ona. Ma ka nupepa puka la Daily Bulletin o ka la 9 o Ianuari i hala, e hoike ana “he nui ka ona ma Ewa, ma nehinei he 9 poe i hoopaaia no ka ona.” Eia keia mea i ikeia, na keia kanawai i hookahuli i ke ano o ka lahui iloko o ka halepaahao ma Kawa. Penei e maopopo ai, i ka la i o Okatoba, 1882, he 67 kanaka maoli iloko o ka halepaahao, a he 62 Pake. ‘I ka la i o Okatoba, 1883, he 88 kanaka maoli, a he 29 wale no Pak@ ma ia halepaahao. Ua emi na Pake, no ka mea ua hoopauia ke kuai malu ana o na waiona; a ua mahuahua loa ae na kanaka maoli, no ka mea, ua mahuahua ae ka ona. Ua ikeiia ma keia mau mea he mana no ke kanawai mua e hookapu ana i na waiona. O na hua iho la keia o ke kanawai hou i ikeia.
Heaha na hana a kakou e hana ai no ke pale ana aku i keia poino? Eia ka mua. E
hooko i keia kanawai hou me ka pololei. Ma keia kanawai ua papaia ke kuai waiona i ka la Sabati; a ua papaia ka noho ana o ka poe ona iloko o na hale kuai rama. Ina e loaa elua ahewaia ana o ka mea kuai malalo o ke kanawai, o ka lilo no ia o kona laikini. Ua kuhikuhi aku kekani alii makai i kekahi o na ona o kahi halekuai i ka pauku o ke kanawai e pili ana i kona hale, i aku la oia, aia ka pauku e alakai ana ia oe me na rula o ka hale, e malama pono oe. Nana ua ona nei o ka halekuai, a pau, pane mai la i ka makai, aohe hiki; ina e malama au i kela pauku, e aho e pani au i ka puka o ka hale, a hoopau ke kuai rama.
Ua nanea kakou ma keia mea o ka waiona. Ua lilo ke kanaka ona i mea akaaka, aka,
ia’u nei he mea weliweli, he mea minamina, a he uwe kuu uhane i ka ike ana i ke kanaka ona. Ma na aina e ua kokua au i kekahi kanaka ona e hoi i kona hale, aole poina ia’u ka helehelena o kona makuahine ia makou i hoea aku ai. Nana ae la oia i kana keiki, a hapai ae la i kona leo e uwe ana, auwe kuu keiki, auwe kuu keiki e! A ua ukali ia au e kela mau leo walohia a hiki i keia la.
Pono i kela a me keia kanaka e lawe hopo ole i ke kahua o ka hole loa i na waiona. Aka, me na hoike maopopo loa a he lehulehu wale o ka poino i loaa i kanaka mamuli o ka waiona, ua aa no nae ko oukou Moi e hele mai a iluna o keia awai a ao aku ia oukou e in@ pakiko. Pehea, ina he puulu kanaka nui e lele ana i ka pali o Nuuanu me ka haule ana ilalo a make loa, e olelo aku anei kakou ia lakou, e aho e lele pakiko i ka pali? Aka, ua aho ia mamua o kea o ana i kanaka e inu pakiko. Ina e wela i kea hi kekahi hale i piha i kanaka, e ao aku anei kakou i ka poe kokua e lawe pakiko i kanaka mailoko mai o ke ahi? Aka, ua aho ia mamua o ke ao ana i kanaka e inu pakiko i na waiona. Aohe kanaka e maluhia ke inu pakiko; aohe no e ona ana ka poe a pau i inu pakiko; aka, ke olelo nei au aohe mal@-no ia poe, aohe ikeia ka wa e haule ai.
Ua oi aku ka ikaika o ka wiseke nia-mua o na kanaka kaua, me k aka-mai a me na kahunapule, a
me na Moi.
Ke manao nei au, he mea pono i ka ekalesia ke ala iluna a e lawelawe me kona ikaika a pau, e
hoopio I keia ino. Ina e pio ole ana keia I ke kanaka, ala-ila, e pio auanei ke kanaka iaia. O ke
alanui pokole e puka ai mai loko aku o keia poino, oia no ke alanui e hooma-ka ana ma ka mauna
o Sinai, a e moe aku ana ma ke awawa o Getesemane a pii aku I ka puu o Kalevari, a lu aku I ka
ukana kaumaha ma ke kea.
E ku kakou iluna, maka inoa o ko kakou Akua, a e kaua aku i keia ino ajolo o la make ana.
No ka pono o Kristo a me na kana-ka e haiolelo nei iwaena o kakou, a e pule a e hana I haule
keia ino, a o ka poe o oukou i loaa ka pono koho balo-ta, e koho, e koho ma ka aoao hoohio-lo I
keia ino.
(O ke ano nui iho la ia o keia haio-lelo. Aole i pau loa na ole I ke ka-kauia e Mr. Cruzan,
nolaila, ua laweia mai a mea i loaa mailoko mai o kona iwihaiao, a me ke kokua ana o ka hoo-
paanau ua loaa ka hapanui o kona mau manao.)
NA HOOLAHA HOU.
KA HALEKUAI EMI O KE KULA
NAKAUHALE NEI.
Chas. J. Fishel,
He lono hauoli I ke Akea.
Ua loaa mai nei iloko o keia mau la koke I o nei he 3000 paa lole o na kane, ola ke ku-ka, lole
wawae, luliki, a e kuaiia aku ana no
5.00 Dala
Wale no o ka Paa hookah. Heaha la ia !
KUAI HOEMI HOPE LOA!
Ua Kuaha mau waiwai ma na Hale-kuai nunui o ka hikina no ke kumukuai
He $1000.
Ka Halekuai emi hookah o ke Ku-lanakauhale nei.
16 -a Kalakoa no
1.00 wale no !
He mau apa Kalakoa maikai a paa keia, aole he hehee a mae, he oia mau.
2400 papale lede,
E Kuaha aku ana no ke kumukui haa-haa loa, I kumu e loaa ai ae kowa ku-pono no na waiwai
hou e upuia aku nei
A hoea mai ma na moku a ku mai I keia mau la ko
E kipa mai e na makamaka a e hooiaio no oukou iho, he emi ka makou , mau mea kuai.
CHAS. J. FISHEL, Kihi o Alanui Papu me Hotele, me ke kihi o Alalnui Nuuanu me
HOOLAHA HOOKAPUA AINA: - Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i na holoholona o na
ano a pau aole e hele hewa maluna o kuu mau apana aina e waiho la ma Wainee a ma Palaiki ma
ke kahawai o Kauaiula, ma ka apana o Lahaina Maui. O ka mea e kue ana a loaa I kuu mau luna
is Kau-koli me Nawaliwali, e hopuia no ma ke kana-wai
HEBERA UPAI.
Lahaina, Oct. 13, 1883. 1142-2t
OLELO HOOLAHA: - Ke hoikeia aku nei ka lohe I na mea a’pau, ua hooko-hula o John Kalama
e ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu, I komite huli dala no ka luakini o Kaumakapili
iwaena o na ekalesia ma na mokupuni, A ke noiia aku nei ka olu-ma na mokupuni. A ke noiia
aku nei ka olu-olu a me ke aloha o na ekalesia ma na mokupuni. A ke noiia aku nei ka olu-ou a
me ke aloha o na ekalesia a me na maka-maka, e haawai mai i ka lakou mau kokua alo-ha no ka
luakini o Kaumakapili ma ka lima o ke komite. E kau ana oia ma ka “Likelike” a ka la 17 o keia
mahina o Hawaii. E kipa mua ana ma Kohala, Kawaiahae, Waimea, Hamakua, Hilo, Puna, Kau,
a me na Kona.
J. Waiamau,
Kahu Ekalesia o Kaumakapili.
1141-4t
HOOLAHA KUAI AINA A KA LU-NAHOOPONOPONO WAIWAI. - Mamuli o ka mana i loaa mai ia’u mai ka Aha Kiekie mai, ke hoike aku nei au ma ke akea, e kuai kudala aku ana aui kela mau apa-na aina a pau loa e waiho la ma Waialae-iki, Oahu a i hoakakaia ma ka PalapalasSila Nui 2370, a kuleana helu 562 I hookoia no kauahi kaua a he 2 93-100 kaulahao ka nui, ma ka
POAONO OKATOBA 20, 1883,
e hiki mai ana, maka hora 12 o ke awakea ma Aliiolani Hale Honolulu.
O ka poe e makemake ana e ninau no ua mau apana aina la, e hele I ke keena lolo o A. o ka L
oio Kuhina.
Ua maikai na palapala e pili ana I ua mau apana aina la. O na lilo o ka hana ana I ua mau
apana aina la. O na lilo o ka hana ana I na palapala kuai e kau no ia maluna o ka mea e lilo ai o
ka aina.
PAUL LOKANA,
Lunahooponopono o ka waiwai o Berita Ka-welo I make.
Honolulu Sept. 13, 1883. 1137-6t
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia Olelo Hoolaha, owau o Apoe (Pake) kai-
kaina ponoi o Iakoka (Pake) us hookohu po-neia mai a I hope malama a hooponopono no kona
mau waiwai a pau oiai ua hoi aku nei oia i Kina. Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau
I aie iaia, e hookaa koke mai la kou i ko lakou mau aiea ia’u iloko o na mahina elua mai ka la
e puka aku keia Olelo Hoolaha, a i ole, -e hoopiiia no lakou ma ke kana-wai. Eia kekahi, aole
loa au e a e e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko’u inoa, ke ole e lo-aa aku na hoapono ana mai
ia’u aku. E lilo keia I kanawai mai keia la aku.
NA HOOLAHA HOU.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.- Mamuli o kekahi mana kuai I hoikeia maloko o kekahi palapala moraki I hanaia mawaena o J. Kaolilo & Haliaka kona wahine o ka aoao mua, a me H. Porter o ka aoao elua, ma ka la 40 Ian. 1883 I kakai kopeia ma ka buke 77 aoao 266, 277, a mamuli o ka uhaiia o na kumu aelike o kela moraki, ke hoolahaia aku nei e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kudala akea ana ia I ka aina I hoikeia ma ia moraki ma ka Poaono la 24 o Novemaba 1883 ma ka hale oihana o D. H. Hitchcock ma Hilo, Hawaii.
E hoakakaia na mea a pau e pili ana I keia aina e D. H. Hitchcock loio ma ke kanawai.
H. PORTER
Mea Moraki.
Hilo, Oct. 10 1883.
O kela apana aina e waiho la ma ke alanui Volcanoe ma ke kaona o Hilo, a maloko o ua apana la
he 35-100 eka me kekahi hale laau pu.
1142-4t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI:--Mamuli o kekahi mana kuai I hoikeia maloko o kekahi palapala moraki I hanaia mawaena o Lonoai Lo me Makauli kana wahine, a me Thos Spencer, ma ka la 4 o Dekemaba 1878 I kakau kopeia ma ka buke 57 aoao 372, 373, a ua hooliloia e Thos. Spencer ia J. W.
Keomakani ma ka la 25 o Mei A. D. 1883.
Mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea
non aka aoao elua o ua moraki nei, a o kona hope oia o J. W. Keomakani, e hooko ana oia ia mana kuai a
ma ia hooko ana e kudala akea ana I ka aina I hoikeia ma ia moraki ma ka Poaono ka la 24 o Novemaba
A. D. 1883, hora 12 o ke awakea ma ka hale oihana o D. H. Hitchcock ma Hilo, Hawaii. Aia ia D.H.
Hitchcock loio ma ke kanawai ka hoakaka ana I na mea a pau e pili ana I keia hana.
Hanaia I kela la 90 Okatoba 1883.
J.W. KEOMAKANI.
Hope o ka mea non aka moraki.
Penei ka aina e kudalaia ana : Aia ma Puueo, Hilo e pili kokoke ana i ka uwapo o Wailuku he 2 ¼ eka ma ia apana 1142-4t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.—Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi
palapala moraki i hanaia mawaenao M. K. Maikai o ka aoao mua a me Stephen Spencer o ka aoao elua,
ma ka la 25 o Aperila 1878 i kakau kopeia ma ka buke 55 aoao 25 a mamuli o ka uhakiia o na kumu
aelike o kela moraki, nolaila ke hoolaha ia aku nei e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko
ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kudala akea ia an aka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka
Poakolu la 24 o Okatoba 1883 ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu ma Honolulu ma ka hora 12 o ia la. Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia I keia la 27 o Sepatemaba 1883.
STEPHEN SPENCER.
Mea Moraki Mri.
Penei na aina e kudalalaia ana :
O kela apana aina a pau loa e waiho la ma Keaunui, Waianae, Oahu, he 6 ¼ eka, ua hoakakaia ma
ka Palapala Sila Nui Helu 4913 ma ka inoa o Muki. 1139-4t.
HOOLAHA HOKO MORAKI ME KUAI.-Mamuli o kekahi maua kuai I hoikeia maloko o kekahi palapala moraki I hanaia mawaenao M. K. Maikai o ka aoao mua a me Stephen Spencer o ka aoao elua, ma ka la 25 o Aperila 1878 I kakau kopeia ma ka buke 55 aoao 25 a mamuli o ka uhakiia o na kumu aelike o kela moraki, nolaila ke hoolaha ia aku nei, e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, hooko ana oia ia mana kuai, a @a ia hooko ana e k@dala akea ia an aka aina I hoikeia ma ia moraki, ma ka Poakolu la 24 o Okatoba 1883 ma ke Keena Kudala o E. P. Adamu ma Honolulu ma ka hora 12 o ia la. Aia ma kahi o W.R. Kakela na oleloo hoakaka no keia mea.
Hanaia I keia la 27 o Sepatemba 1883.
Stephen Spencer,
Mea Moraki Md.
Penei na aina e kudalaia ana:
O kela apana aina a pau loa e waiho la ma Keaunui, Waianae, Oahu, 61/4 eka, ua hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 4913 ma ka inoa o Muki. 1139-4t.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.-Mamuli o kekahi mana kuaii koikeia maloko o kekahi palapala moraki I hanais maweana o Keliiwahalolo a me Kanekoa o ka aoao mus, a me A. J. Cartwright hahu o ka waiwai o R. W. Holt o ka aoao elua, ma ka la 2 o Novemaba 1883 I kakau kopeia ma ka buke74 aoao 44 a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu nelike o kela moraki, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea non aka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oai ia mana kuai a ma ia hooko ana e kudala akea ana ia I ka aina I hoikeia ma ia moraki ma ka Poaono la 2020 o Okatoba 1883 ma ke keena kudala o E. P. Adamu ma Honolulu ma ka hora 12 o ia la. Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia I keia la 17 o Sepatemaba 1883.
A. J. CARTWRIGHT,
Ili, Kahu & C.
Mea Moraki Mai
Honolulu, Sept 14, 1883.
O ka aina e kudala ana aia ke waiho la ma Kalihi, Oahu, nona naeka he 95-100 a I hoakaka pihaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2859 Aina Komisina Kuleana Helu 1517 ia Kawaa 1137 51.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI:-Mamuli o ka mana o kekahi palapala moraki I hanaia e See Sung Kee ia A. Conheok I hanaia ma ka la 20 Novemaba 1882, a I kakauia ma ka buke 77 aoao 33, 4, 5, ma keia ke hoolahaia aku nei, hookoia an aka mana kuai o ua moraki nei, no na kumu ua uhakiia o na olelo aelike, a ma ia hooko ana e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma ke keena kukala o Lyons & Levey ma Honolulu, ma ka
POAONO, NOVEMABA 10 1883,
Ma ka hora 10 o ke awakea o ka la maluna ae I oleloia, ka aina hoakakaia ma ua palapala moraki la elike me na hoakakaia ma ua palapala moraki la elike me na hoakaka malalo iho. No na mea I koe e ninau ia J. M. Monsarrat loio ma kekanawai. A. CONHEOK,
Mea moraki.
O ka waiwai e kuaiia ana oia no ka mahele hapa umikumaono iloko a ma na hoolimalima o keia mau aina kanu raiki maikai ma Heeia Koolaupoko Oahu.
1 Hoolimalima mai a Kopaea Keliikanakaole ia Sam Guck & Co a ihoopaaia ma ka buke 53 aoao 184, 2,Hoolimalima mai a John Mc. Keague in A. Chong hoopaaia ma ka buke 62 aoao: 1, 3, Hoolimalima mai a Kopaea Keliikanakaole ia Sam Guck hoopaaia ma ka buke 61 aoao 236, 4, Hoolimalima mai a John Mc. Keague ia Ah Seon me Ah Chang hoopaais ma ka buke 36 aoao 355, 5, Hoolimalima mai a John Mc. Keague ia Ah Chan I kakauia ma ka la 28 o Aperila 1887, a oia no ka palapala moraki I haawiia I kakauia ma ka la 10 o Iune 1882.
A he mahele ekolu hapa umikumamaono iloko o ka mala raiki, ka hale wili raiki, na holoholona, na lako mea hana mahiah, a me kekahi mau mea e ae o ka hale mahi raiki.
1141.4t
OLELO HOOLAHA:-E halawai an aka Hui Kuai Aina o Moloaa, Kauai, I ka hora 10 o ke kakahiaka Poaono Oct. 27, nolaila ke kuheia aku nein a mea a pau I kuleana iloko o ka Hui I oleloia, e akoakoa ae I ka a me ka hora I hoolahaia. No ka noonoo ana I kekahi kumuhana e pili ana I ka waiwai o ka Hui, nolaila e uleu mai a pau. E hele pu mai me ko oukou mau auhau o ka aina no keia makahiki. Ma ke Kauoha,
JOSEPH H. KAWELO
Moloaa, Kauai, Oct. 1, ’83- 1131-2t
A Ha Kiekie o ko Hawaii Pai Aina. Ma Hooponopono Waiwai. Mokipuni o Oahi, Hawaii Pai Aina, ss. Ma ka Waiwai o ANTONE MANUEL i make. Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaiioia ai ka Palapala Kauoha, a me ka hoolaha ana.
No ka mea ma ka la 8 o Okatoba M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha kikahi Palapala i olelola, oia no ke Kauoha Hope Loa o Antone Manuel i make aki la, a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Kahu malama no na keiki oo ole ia Rev. Dr. Herman Kockmann Bihopa o Olba a Hope Aposotolika hoi o ka Pai Aina Hawaii a e hoopukaia hoi ka Palapala Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Kauoha i pakui pu ia no W.C. Parke, ua waihoia mai e Dr. Kockmann i oleloia.
Nolaila ua kauohaia, o ka POALUA, oia ka la 30 o OKATOBA, M.H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Aliiolani Hale ma Honolulu mokupuni o Oahu, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ka Hawaiian Gazette me KUOKOA, he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Honolulu i oleloia e hele mai a e kie i keia Palapala Kauoha i oleloia.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii Pai Aina, Okatoba 8, M. H. 1883. A. F. JUDD, Lunakanawai Nui ka aha Kiekie.
Ikea: Henry Smith, Hope Kakauolelo. 1141-3t
A Ha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pai Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Hana o ka Waiwai o ILI@. a me MARIA w. he mau keiki oo ole. Olelo Kauoha mamuli o ke noi a ke Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Keoni Kapua k. Kahu Malama Waiwai o Ili k. a me Maria w. he mau keiki oo ole o ua mau keiki oo ole la i oleloia, e waiho la ma Waialua, Oahu, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu7 ku i ke Kanawai, e aeia ai e kuaiia ua waiwai paa la.
Ua Kauohaia e hele mai ka poe a pau i pili i ua mau keiki oo ole la, a me na mea a pau i kileana i ua waiwai la imua o keia Aha, ma ka POAKAHI ka la 5 o NOVEMBA M.H. 1883, ma ka hora 10 o ke kahaiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai aw, ina he kumy kekahi e hoopuka oleia ai ka olelo kauoha e kuaiia ua waiwai la.
A ua Kauoha hou ia e hoolahaia ke kope o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua ae o ka la e hooloheia ai i oleloia, iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.
Hanai ma Honolulu ko Hawaii Pae aina, Sept. 28, M.H. 1883. B.H. AUSTIN, Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea: Henry Smith,
Hope Kakauolelo.
1140-3t.
MA ke Keena o kekahi o na Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o R.P. KUIKAIII, no Hamakua, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihooia ka palapala noi a Peai Kuikahi w., e noi ana e hoaponoa hooiaioia ka palapala Kauoha Hope Loa a R.P. Kuikahi no Hamakua, Hawaii i make.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALIMA oia ka la 26 o OKATOBA 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hamakua, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la. a me na mea kue ke hoikeia. C.F. HART
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu. Kohala, Hawaii, Sept. 28, '83. 1140-3t.
I Loko o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka apana Ikolu o ke Aupuni Hawaii. KALAKAUA, ma ka lolokaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pai ain, Moi.
Ia Willian C. Parke Esquire, Hamuku o ke aupuni, a i ole i kona Hope iloko o ka Aha Hookolikolo Kaapuni Apana Ekolu. Me ka Mahalo:
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Hugh B. Montgomery ka mea i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o nala he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elolu, ma ke Kau o'Novemba o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Waimea, mokupuni o Hawaii, ma ka Poalua la 2 o Novemba 18836 e hiki mai ana, ma ka hora 9 A.M. e hoike mai, no ke aha Ia e ae ole ia ai ke noi a Nancy K , Montgomery ka mea hoopii, e like me ke mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi nai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd, Lunakanawai Hui o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie, i keia la 15 o Sepatemaba, A.D. 1883. Daniel Porter
Kakauolelo
I keia Palapala Kii, ua pane ka Hamuku penei:
Oiai ua imi au ia Hugh B. Montgomery i oleloia maloko o keia Palapala Kii, ke hoihoi aku nei au i keia Palapala Kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua Hugh B. Montgomery la i oleloia iloko o keia Aupuni. W.C. PARKE, Hamuku.
Honolulu, Oahu, Aug. 17 1883.
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka Palapala Kii i hoopukaia ina ka hihia oki mare o Nancy K. Montgomery kue ia Hugh B. Montgomery, a me ka hoike a ka Hamuku no ia mea, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua Palapala Kii nei elike me ka mea i hookakaia ma ke kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopiiia e pane mai ma ke Kau o Novemba i oleoia.
I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 15 o Septemba, A.D. 1883. DANIEL PORTER,
Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. 1139-4t.
Olelo Hoolaha. I ike na mea a pau, o na mea nona na inoa malalo iho ma ka la 22 o Sept. 1883, ua loaa ko laua mana mai ka mea hanohano A. Fornander Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, e kuai kudala aku ma ke akea i kekahi waiwai paa o kekahuna k. o Lahaina, i make, ma ka pau ana o na pule eha, oia hoi ka apana aina e waho la ma Akiiki, Lahaina, Maui, i pili pu la ma ke alo o ka hale halawai ma Papalama. O ka nui o na ili o ia apana aina, he 42-100 eka, a oi a emi iki paha he apana aina maikai loa no ka hale a me ke kanu ko. O ka mea lilo ai iaia no na lilo a pau. I ba nea i koe e ninau i na mea na laua na inoa malalo.
S. KAMOAHAKAU,
MAIKANE W.
LAHAINA, SEPT. 24 1883. 1139-4T.
OLELO HOOLAHA. Ua koho ponoia ka mea nona ka inoa malalo i lunahooponopono waiwai no Kalepa Makaena k. no Keannae, Koolau, Maui i make, ke hoikeia aku nei i na mea a pau he mau koina ko la kou i ka waiwai oka mea i make, e waiho koke mai iloko o na malama eono o hoole mauia lokou. O ka poe i aie i ka mea i make e hookaa koke mai lokou. P.H. KAMAI.
Lunahooponopono Waiwai o Kalepa Makaena k. i make.
Kaupo, Maui, Sept. 13 1883. 1139-4t.
OLELO HOOLAHA. E hele ana ka Loio W.R. Kakela i Kaleponi nolaila, e paniia ana kona keena loio mai ka la 10 o Sepatemaba a hiki i ka la 23 o Okatoba, nolaila ua noiia i na makamaka no lakou kekahi hana loio, e waiho i ka hana hike i kela manawa. O ka poe e lawe mai ana i na dala aie, ikipanee, a pela aku, e lawe i ka halekuai o Kakela me Kuke ma Polelewa, a malaila e l@aa'i na palapala hookaa. O na hana kiure a Kakela noke kau O Okatoba, ua waihoia me Kamika me Kakina. W.R. Kakela.
Honolulu, Sept. 8, 1883. 1136-6t.