Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 40, 6 ʻOkakopa 1883 — NA KUMUHANA A KA MAKANIWILIAHIU O KOHALA, AKAU. [ARTICLE]

NA KUMUHANA A KA MAKANIWILIAHIU O KOHALA, AKAU.

1 kuu nana pono ana i na kumuhana! 9 a ka mea kakau o ka Pa? Aimt y he! mau kumuhana ia e kono mai ana i ka | noonoo o ka lahui» a me ka poe e ake j ana e holo lunamakaainana ana no ke j kau ahaoklo o 1884 e hiki mai ana, a ua ili ia mau kumuhana i mea e haonaluea ia ai ka noonoo o ka t>oe naauao. A o ka makemake o ka mea kakau o ka Aina, o ka pane jx>no ia aku o na kumu 9, a me na haina pololei. Kumuhana i. I mau haawina dala hoomau no na Mea Kiekie, na kama alii wahine hou loa i hookiekie ia ae nei mahoj)e iho o ka Poni Moi ana, a heaha ka pomaikai o ka lahui ma keia haawina ? Eia ka haina pololei loa; I ai pu ka Moi i ka loaa o ke aupuni, a me kona mau pilikana alii» a i ai pu hoi ka Moi wahine a me kona mau pilikana alii, i ka loaa o ke aupuni, ka lua, e hoonui iho i ke kaumaha o ka auhau maluna o

|ka lahui, ekohi. i mea e kaniuhu ai ka ; lahui i ke aupuni, e holke mai i ko ia- ? kou manao mokuahaiu i ka noho malul Hia ana, oīa ka'u haina no ke knmuhaina mua. j Kumuhana 2 I haawina p&u āah I nui no kekahi Eide Kuhina e hoouna iia nna i ka pae moku o Sanioa. a hea- § |ha ka pomaikai o ka lahui ma keīa ha *na ana.

| Eia ka u haina no keia kumu hou. i aohe pomaikai oka lahui, aka, ma ka manao maopopo !oa ma keia kumuhana, he ake kaua ka manao, ina e lilo na paemoku o Samoa i panalaau no Hawaii nei, alaila. loaa ia mau koa e manao ia nei no na manuwa, o ka lua, i iilo ia puu dala i ko Kipik«na mau pilikana e like me ka hunona Kikaha, a o ke kolu he kaili aupuni maopopo ioa keia i manao ia, o ka ha, he imi ana keia e hookauiana ai i ka inoa o Kipikona me ke ano hooponopono aupunī, keia ka lua o ka'u haina.

Kumuhana 3. I mau Kaawina nui hewahewa no ke kuai ana i mau moku no ke aupuni Hawaii, heaha ka pomaikai oka lahui ? Eia, aohe {x>maikai, aka, o keia kumuhana, oia ka puana aka moe no kela hoouna Elele i Samoa, ka iua, e ake ana o Hawaii e hoike aku imua o na aupuni nui o ka honua nei o Hawaii nei kahi e helu ia i keia wa ma ke ano he aupuni kaua me ka uahi pauda a me ka oi o ka pahikaua, ka hopena, he hoohui aupuni maopopo keia ke kolu o ka'u haina.

Kumuhana 4. E hoomahuahua hou ia na haawina o na koa, heaha ka pomaikai o ka lahui ke hoomahuahua ia na haawina ona koa ? Aohe jK>rnaikai eia ka manao o keia hoomahuahua ana i mea e hiki ai ke uku ia na liio ano ole malalo 0 ka oihana koa i keia wa, no ka mea, ua heie ka aie a kupai, mamuli o na hoolilo wale ia o ke dala o ka oihana koa i keia wa i ka hana pomaikai ole o ka lahui, oia ke ki pu pololei ana i kela a me keia mahina, ka mea a ka Elele e olelo nei, ke ao ki pu |)ololei a i mea hoi e hoomau ia ai ka uhaai dala ana *ka poe mawae huna aina, a he puu dala kokoke ioa keia i ka noho alii, keia ka ha o ka'u haina.

Kumuhana 5. E hookaawale ia i puu dala no ka hoouna ana i Luna Nana (kahukula) i na keiki Hawaii e hoonaauao ia 'la i na aina e, haina, he kumuhana keia e hiki ai ke uku ia ka aie o ke aupuni ia C. C. Moreno; ma kona ano komisina iawe i na keiki Hawaii, oiai ke noho aie nei ke auj)uni nona, a he puu dala keia e hoomalimali aku ana i ka huhu o Moieno, a ua ike oe e ka mea kakau oka Pae Aina, i kana mau leta i hoopuka ia ma ka Pae Aiua e pili ana no keia mea, o ka lima keia o ka'u haina.

Kumuhana 6. Ua makemake ia e hoolilo hou ia kekahi mau aina lei alii i ka mea puu dala nui, heaha ka pomaikai o ka lahui i keia mea, haina, aohe j)omaikai, ka lua, he mea keia e hoike aku ai imua o ke ao holookoa, o ka noho Moi o Hawaii, oia ka noho alii nele loa i ka apana aina ole, oka ekolu, he hoaikola keia hana i ka lokomaikai o na Kamehameha i waiho ai no ka noho alii o Hawaii, ka eha, he imi ana keia i j)uu dala nui ma o keia kumuhana, ke ono keia o ka'u haina.

Kumuhana 7, E hoomana la ka aha kuhina e hoouna i palapala keakea i na mana nui o Europa aole £ lawe a hoohui aku i na pae moku o Kilibati, a me na pae moku liilii e pili ana ilaila, ke noi ole ia mai ko Hawaii ae mamua a heaha ka pomaikai o ka lahui ? Eia ka j>ane, aohe pomaikai, aka, he ake e hookaulana, a e hiki ai ke olelo ae, aohe aha kuhina mamua aku a mahope aku nei paha, e like me keia aha kuhi-, na, ka lua, e imi ana keia i mea e hili-1 nai mau ai ka Moi ia Kipikona, akolu, i mea e henehene ia niai ai ke aupuni o Hawaii, keia ka hiku o ka'u haina. Kumuhana 3; E hookiekie ia ae ana ka Moi i Emepera no na mokupuni o ka Pakipika. Heaha ka pomaikai o ka lahui ? aohe |X>maikai, o ka lua, e imi ia ana keia i mea e hoohemahema ia ai ka Moi a mo kona lahui kanaka. Kumuhana 9. E lawe ia mai ana he bila aie lahui hou, no $8,000,000. Heaha ka pomaikai o ka lahui ? aohe pomaikai, aka, o ka poe waiwai ke po maikai ana ma keia hana, aole o ka la hut Hawaii maoli, o ka lua, he hooko- | mo &na keia i ke aupuni iloko o ka Ba~ nekarupa, o ke kolu, e imi ia ana keia aie i mea e lilo koke ai keia aupuui i ko na aina e, no ka mea, aole hiki i keia aupuni ke hookaa i kona mau aie i keia wa, oiai, he mau aie ia i emi mai malalo o 8,000,000, a ina hiki ole ka mea haahaa. alaila, hiki anei ka mea kiekie ke hookaa ia ? aole, keia ka walu o ka'u haina. Eia ka huina o ko'u mau manao ma keia mau kumuhana, o na mea a pau i kamailio ia ma keia mau kumuhana, e kau ana ia mau haawe kaumaha maluna o ka wahine kane make. na keiki makua ole, me ka lahui no a pau. No ka mea, o ka manao o ka poe kumakaia i ka aina, ka lahui, aoie o lakou manao no ka hopena awahia e hiui mai ana, oiai ka hakoko ana o ko bkou mau iini maluna o ke ake hanohano 1 piha me ka haakei. He niea inau keia mai ke au mai o ka noho aupuni ana o ka wa kahiko, e komo ana no iloko o na pilikia nui, a

; 12® ka noho aiipm» £su i m&k ole, e j Iho h<x?kau«rji kuapam h ana niakk> o 1 kekahi mau aaj«sia a pela w3\e akuu j Ke ike mai !a oe eka mea kakas i ka'u mau haina, 2 pdea b ka ka kaua mau hos* aoh« akii he mau haina'i koe nsa keia, akx ina a» ke ano pee i mea e komo ai i lunamakaainaaa, oa hiki no ke hooloii ia ka mea oiak? i mea oiak» ole, he ike wale k aku ao a mex aioha oe e Kamakaniwiluhio. kou kaahaa, Kaua popo kapa o