Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 34, 25 August 1883 — HEAHA KA WAIHONA LAHUI? [ARTICLE]

HEAHA KA WAIHONA LAHUI?

O ka waihona lahui, oia no ka houluulu ana i na dala o na waiwai paa a me na waiwai lewa mailoko mai o na auhau i auhau ia aku, a me na auhau o na kino kanaka a me na holoholona, a me na auhau waiwai kuwaho, ua hui ia lakou a pau ma kahi hookahi, a ua kapaia aku ua waiwai la he waihona lahui, a i ole, he waihona aupuni paha. Heaha la ka hana a ia waihona lahui? Eia kana hana: ua kauohaia ua waihona la e ke kanawai e haawi a e hoolilo aku, i kahi wale no a ua kanawai la i kuhikuhi ai, aole ma kahi e ae, no ka mea, o ke kanawai i hanaia pela, a kauoha ia hoi, na ka lahui no i hana i ua kanawai la pela, i mea e hookele pono ia ai ua mau dala Ia e waiho ana ma ia waihona, nolaila, e wehewehe ana wau i keia mea imua o ke akea, i ike ai ka lahui, no lakou no ia waihona; a i ole ia, i hiki ai no hoi i ka lahui ke makaala pono, pehea, a pehea la ka hoolilo ia ana o ua mau dala nei a lakou. Ke hooliloia nei paha malalo o ke kanawai, aole paha. Ke manao nei kekahi poe o na makaainana, i ka wa i ohiia ai na dala auhau, na hai ia dala, pela ko lakou kuhihewa. Aole pela, penei paha, e hoakaka iki ae, alaila, maopopo lea. Ina e hui ana na kanaka he hookahi haneri ma kekahi oihana kalepa, a o ka huina dala i hoahu ia he elima tausani, a ua hana lakou i kumukanawai no ia mau dala e kuhikuhi ana i ke ano o ka waiwai a lakou i kuai ai ma ke ano e loaa ai ia lakou ka puka o ua mau dala la a lakou i hoahu ai; ina ua hooholo lakou o ka lole ka waiwai e kalepa ai, aole kekahi mau waiwai e ae, alaila, oia iho la, aole e hiki i ka mea i kauoha ia e kuai i na waiwai lole ke kuai aku i pai kalo, ina hana oia pela, alaila, ua kue ia i kela hui a me na kuhikuhi ana a ko lakou kumukanwai, a pehea la ka manao o ka poe nana kela dala i hoohui ai, noho malie anei lakou ? Aole, e ike ana no kakou e keke mai ana no na niho o ua poe la nana ke dala. Eia ka manao o ka poe nana ke dala, e loaa ia lakou ka puka o kela dala a lakou i hoahu ai. A pela no ka waihona lahui, ua hoahu ka lahui i ke dala ma ko lakou waihona i mea e kokua ai i na hemahema o ke aupuni, oia hoi, e hoonoho i mau luna aupuni i hilinai ia maluna o ka lehulehu, a me ka malama pono ana i ka maluhia o ke aupuni, a i loaa ai hoi he poe e nana ana i na palena kupono, a ma ke alanui wale no ikuhikuhiia ia lakou, oia ke alanui e hahai ai, a o ka puka o ua mau dala la i manao ia, oia keia: I. Aole aie ka lahui i ka hai dala, aole hoi e hoolilo wale i ke dala no ka hanohano o ka mea hookahi, aka, no ka hanohano o ka lahui; a e haawi ana hoi i kekahi mau dala i ka poe e makemake ana e hoopukapuka ia, i loaa ai hoi a i mahuahua ai ka waihona. O ko'u manao, aole o ka lahui ke aie i ka hai dala, aka, o hai mai ke aie i ko ka lahui waihona, nolaila, aia kekahi mau hoakaka e pili ana i ka waihona lahui. E pono no e uku ia aku kekahi o keia mau dala i na luna aupuni noho pono, hana pono no hoi, aole i mau luna aupuni hokai wale, oiai oia he limahana na ka lahui; aole no hoi e pono i ka lahui ke noho wale me ka nana ole i na kauwa hana kekee, ina e hana kekee ana lakou; aka, ina aole, ua pono no, e pono no e mahaloia na kauwa maikai, no ka mea, o ka lahui ka haku o na luna aupuni, he mau kauwa lawelawe wale no lakou, a ua uku ia hoi ua mau kauwa nei e ka lahui e like no me ke kuhikuhi a ke kanawai. Eia keia, aole e pono i na kauwa a ka lehulehu ke hoolilo wale i kekahi waiwai o ka lahui e like me kona manao, malia paha he manao maikai no ko ia luna aupuni i hoolilo ai ia mau dala, a he mea hoi e pono ai ka lahui, aka, aole nae he kanawai e kokua ana ia hoolilo ana. Ke olelo nei au, ua hewa loa no ia hoolilo ana ; ua pono no ia luna aupuni ke hoolilo i kana mau dala ponoi no ka pono o ka lehulehu, a hiki mai ke kau ahaolelo o kekahi makahiki aku, alaila, noi mai i ka ahaolelo, a na ka ahaolelo e hoihoi i ua mau dala ponoi la ana, alaila, ua hala ole ua luna aupuni la malaila, alaila, oia ka luna aupuni naauao, aka, mai ka lani a i ka honua, a lawe no he $40,000 no kahi mea okoa i make make ole ia, alaila, pehea la ka lahui e olelo ai ma ia wahi ? Na oukou no e koho i ka haina kupono no ia ninau. Nolaila, ina e hehi, a a-e na luna aupuni maluna o na kanawai, alaila, nawai la e hoopau ia lakou mai na oihana ae ? Na na poo o na oihana, ka moi a me ka lahui. Eia keia, aole hoi e pono ke hoopau wale i na luna aupuni noho pono, oiai lakou e malama ana i na rula a me na kuhikuhi ana a ke kanawai ia lakou, no ka mea, o ka noho loihi ana o kekahi mea ma ka oihana aupuni me ka pololei, oia kekahi mea e puka nui ai ke aupuni, alaila, aole poho ko ka lahui waihona ke uku iaia. Eia hoi keia, aole hoi e pono i kekahi i luna aupuni ke lawe wale i kekahi dala kipe mawaho ae oiai oia e uku pono ia ana mailoko ae o ka waihona lahui. Eia keia, aole no e pono ke hoonoho ia i luna aupuni ona

rama, oiai he dala maemae ka ka lahui e uku ana iaia, a i ole, ia lakou paha. Ke maopopo nae i na mea a pau kona ona akea, ke hai aku nei au, oia ke kanaka a ka lahui i hoopailua loa ai, a he kanaka aihue no ia. Eia keia, aole no oia e hana pololei ana i ko ka lehulehu pono, e like me ko ka lahui uku maikai ana iaia, a i ole, ia lakou paha. O kekahi mea nui loa ia, ea. x\ole pili keia mau hoakaka ana i na poe kupono nana e malama pono nei na oihana aupuni me ka laahia, aka, i na kauwa malama pono ole i ka laahia o ka lehulehu. Ke olelo mai nei paha kekahi poe ia'u, ka', heaha Ia kou kuleana e kamailio nei no keia mau mea ? Ae, ke hai aku nei au ia oe, he kuleana nui ko'u ma ko'u ano he makaainana no Kalakaua ka Moi. Owau kekahi mea e uku nei i na auhau makahiki, aole oia wale, ua pono no ia'u ke kalaiolelo ma na mea pili i ko kakou waihona lahui, a ke manao nei no hoi au, he mea keia e kokua ai i ka pono o ka lahui, ina hookuli kekahi o na luna aupuni i na manao o keia kalaiolelo no na mea e pili ana i ko kakou waihona, ua hala ole ka mea kakau manao kokua o ka lahui. Eia keia, ua pili no keia olelo ia'u, no ka mea, owau no kekahi luna aupuni, aole nae o ko'u lilo ana i luna aupuni oia ko'u mea e kamailio ole ai imua oka lahui. Ke manao nei au, ua pono no ia'u ke kamailio i keia mea imua oka lahui, aole ia'u wale ; ua pono no ia kakau ke kamailio i ko kakou mau pono, aole e poho ana ka lahui a me ke aupuni i ke kakau hoakaka ana i ko kakou kuleana io iloko oka kakou waihona lahui; aole na ke kanawai wale no e ao ia lakou, aka, na kakou no kekahi, he mau mea keia e . 1.-^i-T"f lo lAhnlphn ■ inn lilo ka lahui i mea kokua ia lakou iho, he lahui ikaika ia, aka, ua mahalo nui kakou i na luna aupuni e malama pono nei i na oihana, ua puka nui ke aupuni ma o lakou iho, aole e poho ana ka lahui ke haawi hou i uku no lakou ke manao lakou pela. Ina kokua kekahi ohana ia lakou iho, he ohana maikai a kuonoono loa ua ohana la ; ina kokua na sela oluna o kekahi moku ia lakou iho, aole e pilikia ana lakou; ina kokua ikaika na hoahanau o kekahi ekalesia i ko lakou kahu ekalesia, aole e pilikia ana ia kahu ekalesia a me ia ekalesia, ina kokua na makaainana i ko lakou lahui, ma ke ao ana, ma ka paipai ana e malama i na pono lahui a me na oihana lahui, alaila, he> mea keia e kokua ai i ko kakou moi, • a oia kokua ana pela, oia ke ola o ko kakou waihona lahui. |osiah H\ole. Wailuku, Augate 17, 1883.