Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 34, 25 ʻAukake 1883 — KA HOKU LOA MALAMALAMA, KA UILA ANAPU MA KA HIKINA. [ARTICLE]

KA HOKU LOA MALAMALAMA, KA UILA ANAPU MA KA HIKINA.

Ua hoea mai nei ka Elele me ka lei pohuehue ona, ua hihi ia e ke kaunoa hihi i Mana, ua hele a oki loa na maka i ke one o Kakuhihewa, a hoike mai nei i na haina o na ninau a Kanaka Hawaii i ninau aku ai i ka pule i hala; !ma ka nana pono ana i na' haina, hu ka aka a mamae ka iwiaoao i kau a mea oka ike ole. Eia na ninau ame na haina ole wale : I kani na pu ike aha, a no ke kumu hea i kani ai ? Haina a Elele: I kani na pu no ka uhao ia ana o loko ika pauda. No ke' luini ia ana o ka pauda i ke ahi ma kahi puka uuku maluna o ka pu, ke kumu i kani ai, i lohe oe. Ea, e ka lehulehu, ke ike mai la oukou ma keia haina i ke kolohe maopopo. Aole e hiki i ka Elek ke hai pololei mai, o hilahila loa. Kai no hoi i kani na pu i kuni ia i ke ahi e na iima hawahawa i ke dala a ka ona miliona, i a hoi ka patida i ke ahi i kaa ka aie i ka ona miliona, i komo hoi lee ahi ma ka puka uuku i kani ka pu i ka Moi Ku-i o Hawaii, i uhao ia ka pauda i makana na ke aupuni i kona moi ku-i, ke lohe la oe ? Eia hou: Owai ka moi i hoi mai mai Kaleponi mai ia la? Haina a Ekle; Aohe moi i hoi inai mai Kaleponi, aohe no na ka bana i puhi, aka, na na keiki o ka bana i puhi me ko lakou makani maloko o na mea kani, a o ke ana kana olowaa keleawe no ko lakou olioli i ka ipo Manposa, i lohe ou mau pahu kani. E ka lahui, eia mai ka haina elaa a ka olohe pee one o kula o Kamaomao, ka pee poli kawau, ole no e hiki hou iaia ke hai pololei mai o ku i ke a'u, i ka ia lele oka moana. Heaha ko iuea i hai pololei ole ai i ka moi i hoi mai ia la ? Kai no hoi o ka ona miliona ka moi i hoi mai ia la; kai no hoi i kani ka bana i puhi ia e na keiki me ko lakou makani i kaa ka aie o ka Elele i hawahawa ai ka lima i ke dala a ka ona miliona; i puhiia ka makani iloko oka ohe keleawe i mea e hooluolu aku ai i ua ona miliona la, i hoike aku hoi olowaa keleawe me ko hkou lei nui, i hoike no ke kulou o ke aupuni o Hawaii i ka ona miliona, i hoikeia aku hoi ka olioli o na mea kani i ko lakou moi moku : ke ike la oe e ka E/e/e i ka huai pau ?

Eia hou : I hookani ia na bele ma ia la i ke aha ? A owai ka moi i make i kani ai na bele kanikau ? Haina a ka Elele: E ninau iho oe i kahi haole kahunapule o Kawaiahao, oia ka mea i ike, o hoopu hoonalonalo iho la, no ka mea, na ka bele o ka luakini o Kawaiahao i alakai i na bele e ae o ke kulanakauhale nei ma ia la, oia ka bele i kani mua loa, a mahope ke kani ana o na bele e ae, i lohe oe, mai loko a waho. Maikai Waipio, he alo lua na pali i ka haina a Elele. Eia mai ko mea ino e ka Elele a puka aku; ko haina huna ano e palaha j ai oe maluna o au haina, me ko manao ( e kau ana maluna o Kanaka Hawaii' keia haawe; eia mai ke hoi aku la ka opua i Awalau, a noho pono iho ka ua Ukiu o Makawao iluna o ko hokua, a paapu ko lauoho i na kulu kehau, e like me Nehukaneka i kona manawa, o ko mai keia mailo ko kino, a me na kino ou mea haku manao. j

Ua olelo mai nei oe e ninau i kahi kahunapule haole o Kawaiahao, oia kai ! ike pono. Ae, pololei, pono loa, hewa | ole, kupaa mau, naue o!e. Oia ko mea j i hai pololei ole ai ma na ninau ekolu i oili aku ai me he ahi la, no ka mea, ua ike oe o makou kekahi hoike nui ma ka aoao oka lahui ma keia mea. lae aku ka luakini o Kawaiahao e kani kona bele i hoike oiaio loa no keia mea e kamailio ia nei e Kanaka Hawaii, aole i kani ia bele ma ke ano hookamani a hoopilimeaai; i kani ia bele i hai ia mai ina e ku mai ka ona' miliona me kona moku, e hookani ia na bele, nolaila, ae koke ia aku; oka bele o Kawaiahao, ke hoike aku nei me ka oiaio loa, a e hoomanao iho oe | ua loaa ma ke Kanaka Hawaii aoao ka hoike oiaio e ikaika ai na kalai olelo ana. He mea kanalua ole kein, mai manao i ke kani ana o ka bele o Kawaiahao e lilo ia bele i pio, aka, i ikeia ko ■noa, kou inau manao e huna i ka mea oiaio ona ninau ekolu. E hoike mai ana ka beie o Kawaiahao i ka mea

oiaio, a e kukala leo nui aku ana ka bele o Kawaiahao ma kona ano he hoike oiaio i ka hana i hanaia ma ia la. Ko lima hawahawa i ke dala a ka ona miliona, hoole oe i keia; hoike ka leo o ka bele o Kawaiahao, i kani ia bele no ka moi ku-i o Hawaii. Hoole oe, hoike ka bele o Kawaiahao, ae, oia no, ke kaona ia. Manao anei oe e huna ana ke kahunapule haole, aole e hoike i ka mea oiaio? Aole e like me ka mea kakau manao ou ka huna iaia iho ma ke ano hipa, aka, he kao maopopo a< pau loa. Ke hoole mai nei oe i ke kaona o ko mele f hoolaulea, heaha ke ano o ka huaolelo hoolaulea ? Eia kona ano, e hoolaulda oe i kou mea i lawehala ai, oiai oia me oe ma ke alanui, o Kaawi kela ia oe i na mea oi aku o ke ino. Pela no oe eka e hoolau lea oe me au lalani mele i ko mea i aie ai i kona dala, e hoolaulea oe me ko manao maalea e alakai ai i ka moi, i mea e ai mau ai oe i na dala luhi ole mai ka ona miliona mai, a na ka ona miliona e noi ae i ko ka moi oluolu e hoonoho no ia oe ma ke kae o ka umeke aupuni. Ke manao nei paha oe, U ! hoihoi! Auwe, heaha iho la ia ? Ua kohu no ka ia huaolelo ia oe ? Kai no no ko hoihoi i kulou ai oe, a kupee ou kuli ilalo o ka lepo i ka ona miliona. Hilahila ino ! Kanaka Hawaii.