Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 34, 25 ʻAukake 1883 — KA HOKU LOA MALAMALAMA, KA UILA ANAPU MA KA HIKINA. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

KA HOKU LOA MALAMALAMA, KA UILA ANAPU MA KA HIKINA.

Ua hoea mai nei ka Elele me ka lei pohuehue ona, ua hihi ia e ke kaunoa hihi i Mana, ua hele a oki loa na maka i ke one o Kakuhihewa, a hoike mai nei i na haina o na ninau a Kanaka Hawaii i ninau aku ai i ka pule i hala; !ma ka nana pono ana i na' haina, hu ka aka a mamae ka iwiaoao i kau a mea oka ike ole. Eia na ninau ame na haina ole wale : I kani na pu ike aha, a no ke kumu hea i kani ai ? Haina a Elele: I kani na pu no ka uhao ia ana o loko ika pauda. No ke' luini ia ana o ka pauda i ke ahi ma kahi puka uuku maluna o ka pu, ke kumu i kani ai, i lohe oe. Ea, e ka lehulehu, ke ike mai la oukou ma keia haina i ke kolohe maopopo. Aole e hiki i ka Elek ke hai pololei mai, o hilahila loa. Kai no hoi i kani na pu i kuni ia i ke ahi e na iima hawahawa i ke dala a ka ona miliona, i a hoi ka patida i ke ahi i kaa ka aie i ka ona miliona, i komo hoi lee ahi ma ka puka uuku i kani ka pu i ka Moi Ku-i o Hawaii, i uhao ia ka pauda i makana na ke aupuni i kona moi ku-i, ke lohe la oe ? Eia hou: Owai ka moi i hoi mai mai Kaleponi mai ia la? Haina a Ekle; Aohe moi i hoi inai mai Kaleponi, aohe no na ka bana i puhi, aka, na na keiki o ka bana i puhi me ko lakou makani maloko o na mea kani, a o ke ana kana olowaa keleawe no ko lakou olioli i ka ipo Manposa, i lohe ou mau pahu kani. E ka lahui, eia mai ka haina elaa a ka olohe pee one o kula o Kamaomao, ka pee poli kawau, ole no e hiki hou iaia ke hai pololei mai o ku i ke a'u, i ka ia lele oka moana. Heaha ko iuea i hai pololei ole ai i ka moi i hoi mai ia la ? Kai no hoi o ka ona miliona ka moi i hoi mai ia la; kai no hoi i kani ka bana i puhi ia e na keiki me ko lakou makani i kaa ka aie o ka Elele i hawahawa ai ka lima i ke dala a ka ona miliona; i puhiia ka makani iloko oka ohe keleawe i mea e hooluolu aku ai i ua ona miliona la, i hoike aku hoi olowaa keleawe me ko hkou lei nui, i hoike no ke kulou o ke aupuni o Hawaii i ka ona miliona, i hoikeia aku hoi ka olioli o na mea kani i ko lakou moi moku : ke ike la oe e ka E/e/e i ka huai pau ?

Eia hou : I hookani ia na bele ma ia la i ke aha ? A owai ka moi i make i kani ai na bele kanikau ? Haina a ka Elele: E ninau iho oe i kahi haole kahunapule o Kawaiahao, oia ka mea i ike, o hoopu hoonalonalo iho la, no ka mea, na ka bele o ka luakini o Kawaiahao i alakai i na bele e ae o ke kulanakauhale nei ma ia la, oia ka bele i kani mua loa, a mahope ke kani ana o na bele e ae, i lohe oe, mai loko a waho. Maikai Waipio, he alo lua na pali i ka haina a Elele. Eia mai ko mea ino e ka Elele a puka aku; ko haina huna ano e palaha j ai oe maluna o au haina, me ko manao ( e kau ana maluna o Kanaka Hawaii' keia haawe; eia mai ke hoi aku la ka opua i Awalau, a noho pono iho ka ua Ukiu o Makawao iluna o ko hokua, a paapu ko lauoho i na kulu kehau, e like me Nehukaneka i kona manawa, o ko mai keia mailo ko kino, a me na kino ou mea haku manao. j

Ua olelo mai nei oe e ninau i kahi kahunapule haole o Kawaiahao, oia kai ! ike pono. Ae, pololei, pono loa, hewa | ole, kupaa mau, naue o!e. Oia ko mea j i hai pololei ole ai ma na ninau ekolu i oili aku ai me he ahi la, no ka mea, ua ike oe o makou kekahi hoike nui ma ka aoao oka lahui ma keia mea. lae aku ka luakini o Kawaiahao e kani kona bele i hoike oiaio loa no keia mea e kamailio ia nei e Kanaka Hawaii, aole i kani ia bele ma ke ano hookamani a hoopilimeaai; i kani ia bele i hai ia mai ina e ku mai ka ona' miliona me kona moku, e hookani ia na bele, nolaila, ae koke ia aku; oka bele o Kawaiahao, ke hoike aku nei me ka oiaio loa, a e hoomanao iho oe | ua loaa ma ke Kanaka Hawaii aoao ka hoike oiaio e ikaika ai na kalai olelo ana. He mea kanalua ole kein, mai manao i ke kani ana o ka bele o Kawaiahao e lilo ia bele i pio, aka, i ikeia ko ■noa, kou inau manao e huna i ka mea oiaio ona ninau ekolu. E hoike mai ana ka beie o Kawaiahao i ka mea

oiaio, a e kukala leo nui aku ana ka bele o Kawaiahao ma kona ano he hoike oiaio i ka hana i hanaia ma ia la. Ko lima hawahawa i ke dala a ka ona miliona, hoole oe i keia; hoike ka leo o ka bele o Kawaiahao, i kani ia bele no ka moi ku-i o Hawaii. Hoole oe, hoike ka bele o Kawaiahao, ae, oia no, ke kaona ia. Manao anei oe e huna ana ke kahunapule haole, aole e hoike i ka mea oiaio? Aole e like me ka mea kakau manao ou ka huna iaia iho ma ke ano hipa, aka, he kao maopopo a< pau loa. Ke hoole mai nei oe i ke kaona o ko mele f hoolaulea, heaha ke ano o ka huaolelo hoolaulea ? Eia kona ano, e hoolaulda oe i kou mea i lawehala ai, oiai oia me oe ma ke alanui, o Kaawi kela ia oe i na mea oi aku o ke ino. Pela no oe eka e hoolau lea oe me au lalani mele i ko mea i aie ai i kona dala, e hoolaulea oe me ko manao maalea e alakai ai i ka moi, i mea e ai mau ai oe i na dala luhi ole mai ka ona miliona mai, a na ka ona miliona e noi ae i ko ka moi oluolu e hoonoho no ia oe ma ke kae o ka umeke aupuni. Ke manao nei paha oe, U ! hoihoi! Auwe, heaha iho la ia ? Ua kohu no ka ia huaolelo ia oe ? Kai no no ko hoihoi i kulou ai oe, a kupee ou kuli ilalo o ka lepo i ka ona miliona. Hilahila ino ! Kanaka Hawaii.