Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 25, 23 June 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
[I Huiia.]
No Ka Makahiki $@ 00
Eono Mahina $1 00
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, IUNE 23, 1883.
HE LONO WELIWELI MA MAUI.
Ma ka Poakolu la 13 o keia mahina, ua hanaia kekahi hana ki pu weliweli ma ke taona o Wailuku i Maui. He kanaka Hawaii ma ka inoa o Pakui, he paahana malalo o C. H. Bailey mamua aku nei, @a ki mai nei oia i ka pu i kekahi wahine ma ka inoa o Haili ma ke poo, a ua ki iho no oia iaia iho i ka pu ana i ki ai i ka wahine a ua make loa oia. Ma ke ak@a keia hana ana a keia kanaka i keia karaima weliweli. Na ka nui o ka le@ uwa o ka wahine i hoopuhee mai i na kanaka o na hale e pili kokoke ana i kahi i hanaia ai keia hana weliweli: ua lawelawe koke ia na hana e loaa ai ka hoi hou ana mai o ka hanu ola o ka wahine e ka Rev. Dr. Lane i kokuaia e Dr. Bailey o Kahului, a oiai ua ikeia no kahi e waiho ana ka poka, eia nae he mea hiki pono ole ka wehe ana ae i ka poka. Ua hanaia keia hana e Pakui mamuli o ke ano e o kona noonoo, oiai ua ona ia oia. Ua koronero ia ke kino kupapau o Pakui, a o ka olelo hooholo i hoopukaia, ua make oia mamuli o ka poka o ka pu ana i ki ai iaia iho.
I keia wa a makou e hoolaha aku nei i keia lono weliweli, aia no o Haili ke waiho la i ke kulana maopopo ole mawaena o ka palekana a me ka pilikia, a he mana l@a wale'a no e palekana ana oia, aka, he mea hiki ole ke manaolana ia aku no kona palekana oiai ua ku kona poo i ka poka a aia no ke paa la ua poka la iloko o kona poo. He lono weliweli keia, a he mea pono e hoomaopopo kela a me keia o ko makou poe heluhelu, no loko mai o ka rama keia hua weliweli o ka pepehi kanaka e puapuai mau mai nei na lono.
KA LA O KAMEHAMEHA.
O ka Poakahi nei ka la i malamaia ai na heihei ma ka Paka o Kapiolani he hoomanao hoi ia no ka la hanau o Kamehameha ko kakou Na-i Aupuni.
O ka Poakahi o kela pule aku nei ka la ia e hoomanao mau ia ai na heihei lio ma ka Paka o Kapiolani, aka, mamuli o ke kuahaua ana a ke aupuni, ua hoopaneeia na hana heihei lio a i ka Poakahi iho nei. Na ka heihei lio ma ka Paka o Kapiolani i kono i ka lehulehu puni lealea o ke kulanakauhale @ apina kua aku nei, e naeu aku mailala e ike pono i na hana heihei o ka la, a ma ke kakahiaka o ia la, he kaoo nui o na kanaka ka poe helewawae, ka poe maluna o na lio, a me ka poe maluna o na kaa, e kamoe ana i @o lakou alahele no ka Paka. He la malie keia, aka, he ano puahiohio nae ka makani, a he oia mau no ke kikiki wela o ka la.
Ua ikeia no ka ona nui ana o na kanaka a me na haole ma ia la, a he mea no hoi ia i kuluma ma na la kulaia i like iho la ke ano me keia. Ma ka hora 10 ua hoomaka na hana heihei lio. He heihei lele pa ka heihei mua loa ma ka papa kuhikuhi mawaena o ka lio Kaukaiwa a me Stranger no 4 pa e lele ai, ua eo i ka lio hope. He heihei miula iho, eo ia Nika. Heihei holo iho mawaena o na lio Gafila, Langford, Sally Black, a me Hancock. Ma ka holo mua ana, ua eo pai a pai mawaena o Gafila me Langford, a ma ka holo elua me ekolu, ua eo ka hanohano o ke kahua heihei i ka lio hope. Heihei kaa holo kiau mawaena o Toby me Thomas H., eo i ka lio hope. Heihei holo iho mawaena o Telephone, Poni Moi, a me Creeper, eo i ka lio elua. Heihei holo kiau mawaena o Diamond me Jimmie, eo i ka lio mua. Heihei lio liilii mawaena o Trimph, Mollie, a me Jennie Peki, eo i ka lio mua. Heihei holo iho mawaena o Stanford Colt, Poni Moi, me Venus, eo i ka lio mua. Heihei holo no ¾ mile mawaena o Equal Right, Flora, me Primus, eo i ka lio mua. Heihei holo kiau mawaena o Dick, me Hero, eo i ka lio mua. Heihei holo mawaena o Creeper, me Daring, eo i ka lio mua, a o ka panina hope no ia o na hana o ka la, a huli hoi mai la kela me keia me ka manao hauoli a me ka manao kaumaha.
HOIKE O KE KULA O KOLEAKA.
Ma ka Poalima o kela pule aku nei i hoike ai ke kula aupuni ma Koleaka, malalo o ka noho kumu ana a Mr. A. T Atkinson. He heluna nui o na makua a me kekahi poe e ae ka i akoakoa ae malaila. Ua weheia na hana elike me ka mau ma ka pule a me ke mele, alaila, ua hoomakaia ka hoike ana o na haawina. Ua holomua no ka ike o na haumana, a mawaena o na haumana i loaa na mahaloia mai n makua a me ka poe makaikai, o Miss Annie Perry, Master Perry a me master Edmond Hart, ma na hana kakau heluhelu ma ka papa eleele.
Ma ka panina hope o na hoike haawina, ua haawiia aku na makana i kela a me keia haumana i loaa ke kulana holomua ma na buke haawina i ao ia. Ua lilo ka makana mua ia Miss Annie Perry ma ka haawina Hoailona Helu, ia Master Perry ka makana elua ma ka haawina Alimatika&c. ia Master Edmond Hart ka makana ekolu ma ka haawina Palapala Aina, ia Miss Nellie Brown ka makana eha ma ka haawina First History, ia Miss Annie Perry me Kulamanu Ward ka makana eono ma ka haawina Second History. Ua nui ka hauoli o na haumana i keia mau makana i haawiia.
Mahope iho o keia mau mea, ua makanaia o Mr. A T. Atkinson ma ka aoao o na haumana me kekahi o na buke a Shakespear me kekahi pakaukau, me kekahi mau mamala olelo pokole.
No elima makahiki ko Mr. A. T. Atkinson noho kumu ana no keia kula, a ua noho kumu ia e ia na haumana mai ke 42 a hiki i ka aneane ana e piha ka huina nui he 250.
KA HOOLEWA ANA O KA MEA KIEKIE R. KEELIKOLANI.
Elike me ka hoolaha mua ana, ua hoonohoia ka huakai hoolewa o ke aliiwahine Keelikolani ma ka auina la Sabati, la 17 o keia malama, ma ka alanui Ema, mawaho ae o Kaakopua Hale.
I ka hora elua, ua akoakoa na alii a me ka poe hanohano o ke kalanakauhale, me na alii o na moku kaua e ku ana ma ke awa, ma Kaakopua Hale, a ua piha na keena nui elua. Ua hele a uluwehiwehi ka pahu kupapau i na pua nani, a maluna ponoi o ke poo he kalaunu o na pua rose. Maluna o kekahi papa dala i kinohinohiia a nani ua kahakahaia ka inoa o ke alii penei:
Ka Mea Kiekie,
Ruth Keelikolani Keanolani Kanahoahoa,
Kaikamahine a Pauahi a me Kekuanaoa, Hanau ma Honolulu, Oahu, Pepeluale 9, 1826, Make ma Kailua, Hawaii, Mei 24, 1833. Mahope iki iho o ka hora i oleloia, ua weheia na hana ma ka hale me ke mele kanikau ma o na papa himeni o Kawaiahao a me ko Kaumakapili i huiia. Pau ia he mau heluhelu ana no loko ae o ka Olelo Hemolele, me ka haiolelo; he pule iho, a he himeni kanikau ka hope.
Ma ka ilina ma Maunaala, i hookuuia ai na hana me ke mele ana o na papa himeni ma ka aoao 216 o ka Hoku Ao Nani, penei ka puana a ka leo:
"Ma ka ulu wehiwehi,
Ma ka ilina pua mau."
He huakai nui loa keia a ua ku i ka eehia a me ka ilihia, elike no me ke ano kiekie o ke alii make.
NA ALAKAI ANA KA ELELE.
MALOKO o ka Elele o ka Poakol nei i hoakakaia mai ka manao o ka Peres@ dean o ka Papa Hoonaauao e hooponopono ka i na "mea i hoohemahemaia e ka Peresidena a me na lala o ka Papa i pau. Iloko ka "o na la i hala ae nei, ua palukuia iloko o na poo o na Hawaii opio na hoao ana e hoonaauao o ke ano e hiki ole ai ke hilinaiia mahope o ka hala ana o na la lehulehu o ka noho kula ana." A pela aku na kamailio ana o ua Elele nei. Heaha ke ano o keia olelo, "ua palukuia iloko o na poo o na Hawaii opio?" A eia hou hoi, "na hoonaauao ana e hiki ole ai ke hilinaiia mahope o ka hala ana o na la loihi," heaha ke ano o keia? Ina he oiaio na huaolelo, alaila eia ke ano ua hooponopono ka Papa Hoonaauao mua i na kula ma ke ano hoolapuwale i na keiki Hawaii; aka o keia papa hou, e hana ana lakou i na mea e hilinaiia ai na Hawaii opio, a e pono ai lakou. O ka aihue, a me ka apuka, a me na moeuhane palaualelo o kahi poe o na au i hala, na ka Papa Hoonaauao mua ka hewa o ia mau mea; aka e lapaau ana keia Papa hou ia mau hemahema, a ma keia hope e hilinaiia ana ka poe i hoonaauaoia e keia Papa Hoonaauao hou. Piha maalea no hoi keia mau olelo, a e puni ana no paha kahi poe elike me ke ano mau.
E noonoo kakou, he mau makahiki i hala, hele mai la kekahi kanaka mai na aina e mai, a hoala oia i ka manao iwaena o kakou e kukulu i hui ma ka mokupuni o Lanai; ua oleloia e nui loa ana ka waiwai o keia hui, a e noho pu ana lakou me ka maluhia, ka oluolu, a e pii mau ana ko lakou waiwai a me ka pomaikai; nui loa ka poe i kuai aku i na pono kino a pau, na aina, na holoholona a me na hale, a ua waihoia ke dala ma ka lima o ua malihini nei no ka pono o ka hui. A i keia la, auhea ua hui nei? Aia mahea ka waiwai a me ka pomaikai i oleloia? Ua ahu ka hoka i ka poe i hilinai maluna ona. A ina he oiaio na olelo a ka Elele Poakolu i laweia mai e makou ma ka hapa mua o keia kukulu manao ana, alaila o ka hewa a keia kanaka i hana aku ai maluna o kahi poe Hawaii puni wale, aole maluna iho o kona poo, aka aia ia hewa maluna o ka Oihana Hoonaauao o ka aina kahi ana i hoonaauaoia ai. Akamai no hoi! A ina pela, alaila o ka Lunakanawai Lee, a me ka Hon. Ioane Ii, i hala aku, a i ike nui ia no hoi ma keia aina, me ka hilinai nui ia a mahaloia no hoi no ko lana naauao a me ka hoopono, aole no laua iho ka hoaponoia, aka no na Papa Hoonaauao o na aina kahi a laua i aoia.
Kupaianaha keia mau hoaiai ana a ka Elele! A he lapuwale maoli no! Ke nana aku i na hana o kahi poe luna aupuni o kakou, ina he oiaio na mea i oleloia, ke aoia nei ka hanauna hou, o ka aihue, ka pakaha wale, ka alunu a me ka akamai i ka hoopunipuni, oia na alanui e loaa aku na wahi kiekie. Aka, e ao kakou, a e akahele no ka mea, eia ae ka la hookolokolo a hiki mai, e hoopauia no ka puuhonua wahahee.
UA OHIIA KA HUA.
I ka wa i loheia ai e hookomoia ana he kanawai e hoonoa i ka rama i na kupa o ka aina, ua ku ae ka poe i aloha i keia lahui a i makee i ka pono a me ka maluhia o ka aina kulaiwi, a uwalo aku la imua o ka ahaolelo, a hiki loa aku imua o ka Moi, e noi aku ana no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui Hawaii, aka, aole i maliu ia mai keia noi, a ua ikeia e na mea a pau, ke kahe nei keia muliwai o ka make iloko o kekahi mau home Hawaii, a ke ohiia nei na hua awaawa i luluia, a i hooulu ia eka'poe i kohoia e kaui na kanawai makai ole. Ke hoea mau mai na Iono poino o na pepehi kanaka, ka hune, ka poino, a me ka poilikia, a ina e hele aku ma Kawa e ikeia no na kanaka opio i hoopaaia no na karaima a lakou i hana ai mamuli o ko lakou ai ana i keia hua awaawa i luluia ma na lepo o ka aina. A ina e nana aku ma na nupepa haole puka la o ke kulanakauhale nei, e ikeia no o ka hihia nui, e hookolokoloia nei ma ka Aha Hoomalu, oia no ka hihia ona rama, a ke uhai nei ka poino i na kanaka opio o ka lahui. A heaha la ka hopena? Nawai la i ae keia mea hoopoino lahui? Nawai la i ae e wehe i ka puka a e hookahe mai i keia wai awaawa o ka muliwai ahi e hoopau i na wahi pono kino, a me na ola makamae o kekahi mau makamaka? Nawai? Nawai? Ua ike na mea a pau i ka poe nana i hookahekahe i keia wai a me ka nea nana i wehe ka pani o ka makaha o keia muliwai awaawa, a e ae aku e hoopau aku i na ola makamae kakaikahi o keia lahui i alohaia e na alii i hala aku, a me ka poe nana i kau ke kanawai e papa ana i keia mea make iwaena o ka lahui ponoi no na ka aina. Ua ohi ka hua o keia hana lokoino, a e ohi hou aku ana no.
HE LAWEHALA ILUNA O KA MANUWA ESSEX.
O Feredarika W. Kerr, he lawehala maluna o ka manuwa Amerika Essex e ku nei ma ke awa o Honolulu, he haole oia i hopuia ma i nei ma kekahi Hotele ma ke kulanakauhale o Kalio i Amerika Hema, no kona apuka ana i kekahi puu dala nui o kekahi banako o ke kulanakauhale o Kikako mokuaina o Ilinoi, Amerika @. He @kak@ lo keia haole no kekahi o na banako hoahu dala nui o ia kulanakauhale a he haole ia i hilinai nui ia e kona mau poo ma ka oihana. Iloko o na pule mua o ka mahina o Feberuari o keia makahiki, ua nalowale honua oia mai ke kulanakauhale aku. Ua hoohuoiia ia nalowale honna ana o ua haole la a i ka hoomaopopoia ana o na dala o ka waihona, ua ikeia ua nalowale he 150,000 dala. Mahope koke iho o kona nalowale ana, ua hoounaia aku he lono i na makai Kiu o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a ua paiia a ua hoounaia a puni ka honua i ke kii o keia haole me na hoakaka ana no kona mau ano, a pela aku, aka, no kekahi mau la loihi mahope mai, aole he wahi lono i loheia no kahi i hele ai a nalowale o ua haole la. Hala ae la he mahina, a ano palaka ia keia haole e na makai Kiu, a iloko o ia wa e ane ana lakou e hoopau loa i na hoomanao ana nona, loheia iho la he lono mai Panama mai e in ana, ua ikeia kekahi haole ma ia wahi i like loa na helehelena a me na ano me ke kii i hoolaha mua ia, malalo nae o ka Inoa kapakapa. Mamuli oia lono, ua hoounaia aku he makai Kiu ma ka inoa o Julian, e huli a e hopu i ua haole la. Ua hooko keia makai i na kauoha, ua holo koke oia i Panama. I kona hiki ana ilaila, ua haalele ua haole la i ua wahi la a ua hele hou aku oia no kekahi wahi e aku malalo o kekahi inoa kapakapa hou. Maopopo ole i ka makai Kiu i kahi a ua haole la i hele hou aku ai, a ua nui no hoi kona imi ana a mamuli o ia mea ua loaa ia oia i ka mai a nalowale hou na meheu o ua haole la. I ka wa i oluolu hou ai ka mai o ua makai la, ua ku hou aku oia i na meheu kahi i hele hou ai o keia haole. Ua kau oia maluna o ka moku a holo aku la no Kalio, Peru, Amerika Hema. Malaila ua lonolono hou oia, aia ilaila ua haole la—ma ia wahi i hoomaka hou oia i ke kiu ana a no kekahi wa loihi, ua loaa iaia ua haole la e noho ana oia ma ua Hotele la ma ka inoa kapakapa o Stemart. Ua hoolauna aku ua makai la me ua haole la a ua lilo laua he mau hoa'loha maikai, a i ka makaukau ana o na mea a pau no ka hopu ana, ua hopu@ oia a ua laweia a hoopaaia iluna o @ moku manuwa Essex a mai ilaila i @eia mai nei a ianei; mai nei aku e hoouna loa ia aku ana i Nu Ioka ma kekahi mokuahi lawe leta. E makanaia ana keia makai Kiu he 10,000 dala.
O KA OIAIO AOLE O KA HOOPUNIPUNI.
E ke KUOKOA; Aloha oe:—
Eia ma ka apana o Kaunakaka nei kekahi mau wahine honohonoho Akua. O ka inoa o keia mau wahine o Kalili a me Maluihi, aole he mau mai i hanaia a puka e keia mau Akua, a eia wale no ka mea i ikeia, o ka wahahee me ka hoopunipuni i huli nui mai na kane a me na wahine mahope o ka laua hoopunipuni a@ a.
Eia ka mea apiki, i ka po e ala ai, a ao hiamoe, a e noho kekahi Akua iluna o ka noho ma ka puka, a o ko Maluihi anela hoi e noho ia ilalo o ka moena me na paa kahili i hanaia me ka pua o ka ohai ulaula, ua haku ia a kohu kahili maoli no. Ea! E na eepa hoopunipuni, e hoopau olua i kena hana wahahee, a e nana i ka oiaio. O ke Akua ma ka @ ka oiaio, e hoopau i na manao kulihewa, a e noho me ka hoomanao i ke Akua ma ka lani, ka mea nana i hana na mea a pau. No ka mea, ua kuhi@ ihi ka baibala, I paa ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole ma@ ke akamai o kanaka, oia ka mea e@ nui aku ai oukou malalo o ia mau @ipuni. Eia kekahi mea apiki. @ ka la 14 o Iune nei, ua kahenui m@a a wai ma ke kahawai o Kaunaka @ a ua olelo ae ua mau akua la, @a laua mai ua wai la mai ka lani mai. Ea! He keu no hoi a ka hoopunipuni a me ka wahahee i ka oleae na la@ ka wai. Eia keia, ua olelo paha o @. N. Uahinnui ua komo ka wai i ka hale o Au ma, a eia ka mea apiki i ka wa i komo ai ka wai iloko, ua hoomaloka ka o Au, he keu no hoi a ka wahahee o ka olelo aku ia Au i ka hoomaloka, oiai, he kanaka hoomaloka ole ia. Nolaila, he pono ia olua e hoopau i keia mau hana hoopunipuni.
J. WIWOOLE.
HE HOOLANA!
O ka Make, oia ke alahaka nana e hoohui aku i ke kanaka pono mai keia manawa aku a i ka manawa pau loa, mai ke kaumaha a i ka hauoli, mai na luuluu a i ka pomaikai mau loa, mai keia aina @malihini a i ka home aloha o ka Maku@a ma o, mai ka honua a i ka lani pom@aikai.
E hoomanao oe i ka wa e waiho malie ai ko@u mau lima me ka hana ole, aole loa @e upai na eheu o ka manawa, e holoholo mau ana no me ke kali ole.
E manaolana no ka maikai, a e hoomakauka@u no ke ino, alaila, e lawe i ka mea a ke@ Akua i hoouna mai ai.
Ua ha@awi mai ke Akua he wahi manawa pok@ole no ke kanaka ma keia ao, a iloko o keia wahi manawa pokole e hoomakaukau ai oia no ke Ola mau loa.
@ ana noi ko kakou manawa ma keia Ao.
Aole he mea weliweli e ae i na hora e hookokoke mai ana ka make, o ke ino wale no a kakou i hana aku ai i ke Akua a me na kanaka.
E ke KUOKOA; Aloha oe:--
Eia iho malalo nei ka palapala hoomaikai a ke lii Pauahi i ka Peresidena a me na lala a pau o ka Ahahui Poola.
Kaakopua, Iune, 20, 1883.
I ka Peresidena a me na lala a pau o ka Ahahui Poola; Aloha oukou:--
Ke pahola aku nei au i ko'u mau hoomaikai, a me ko'u mahalo nui i na lala a pau o ko oukou Ahahui, mamuli o ko oukou hoike ana mai i ko oukou aloha alii oiaio e kokua i kekahi o na hana koikoi o ka huakai hope loa o kuu kaikuaana alii i hala aku nei, ma ka la Sabati Iune 17: a ke lawe mai nei au i keia hana aloha a oukou i mea na'u e hoomanao mau ai. Me ka mahalo.
PAUAHI.
AUWE!
Ma kekahi lua lepo ike au he puaa. A ma kekahi lua lepo, he mea ano kanaka.
O ka puaa, aole ia i ona. Ua ona ke kanaka. He apo ma ka ihu o ka puaa.
He apo nia ka manamanalima o ke kanaka. U ka puaa, U ke kanaka.
Olelo au, ua ikeia ko kakou ano ma ke ano o na hoahui. U, hou ka puaa, a alala@ hele aku me ka hilahila no ka ikeia o kona hui ana me ke kanaka ona.
PUCK.
POHO KUPONO.
He mau hale hui hana wiseke a kuai wiseke. Ua poloke, ua poho, hookahi miliona dala ka poho ana.
Aohe kulu waimaka hookahi o makou e hookahe iho no ia poho. He poho kupono ia.
Ina he olai nui e hoonauweuwe a hoopoholo ilalo i kahi o Milu i na hale kuai i na mea ona a pau ma ka hora hookahi, he nuhou maikai loa ia, aohe ona lua iloko o keia ceneturia.
MESSI'H'S. HERALD.
HE PALE POKA KA BAIBALA.
He hoahanau haipule e holo ana ma ka lio ma kahi kuaaina. He kani pu panapana kana i lohe ai. A kuhi oia ua ki puia oia. Aole i ike i ka mea nana i ki pu mai. Hoomaikai oia i ke Akua no kona hoopakele ana ia ia i ka make.
I ka puka ana i ka hale, wehe oia i kona kuka. Aia iloko o ka pakeke kana baibala liilii. He mea maa ia ke hele oia ma ke alanui, e lawe ia baibala liilii iloko o kona pakeke. I ka lawe ana ia baibala liilii iwaho o kona pakeke, aia hoi, ua komo ka poka o na pu panapana la iloko o kana baibala a hiki ia Ioane, mok, 17 pauku @. "e ka Makua Hemolele, e malama ma kou inoa iho i ka poe au i haawi mai ai ia'u." Ua lilo kana baibala i mea e pale aku ai i ka poka o ka enemi.
Heluhelu a hoopaa. Epeso 6; 11 17.
HAWAII.
HE NOI HAAHAA.
Kupaianaha na poo aupuni ka haakei o ke noi mai e haawi aku ka ka luakini o Kawaiahao i hale noho no ka poe Kilipati a pau o ka paeaina, a hiki i ka wa e loaa ai o ka moku nana e hoihoi. Ua noonoo nui au i ke ano o keia noi, heaha la? E hoike mai ana paha i ko lakou kulana aohe paakai nana e hooli'u, aohe i haawiia mai he malamalama mailuna mai, he malamalama ua pouli poele loa, me ka manao paha, ua pau loa na lii i ka make, ka poe nana i kukulu ka hale: nolaila noi mai nei me ka manao haakei.
J. NALUA.
E hoike ana na Kula Sabati o Kawalahao i ka la apopo.
He kaa kenikeni hou iho nei ko Kimo Doda i keia wa, he kaa nui ae ia mamua o na kaa mua iho nei ona. Na G. West i hana iho nei ua kaa la, a ke holoholo nei oia me ka lawe ana i na ohua i Kapalama, Kalihi, &c.
Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o S. KALAWAIA i make. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o P. R. Holi, Lunahooponopono o ka Waiwai o S. Kalawaia no Waimea, Kauai, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he$--a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he $--a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 30 o IUNE M, H. 1883, ma ka hora 10 kaka hiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia ai no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i oleloia, a o ka poe a p@ i pili malaila e hele mai a hoike i ke ku@ na he kumu io ko lakou e ae oleia ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia,
A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina, i keia la 24 o Mei M. H. 1883. J. HARDY, @anakanawai Kaapuni Apana Eha. 1122 3t.
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Mokupuni o Oahu ko Hawaii Pae Aina ss. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o H. H. RUTH KEELIKOLANI o Honolulu i m@ ana i la @ io @ Palapa@ Kauoha, a no ka hoolaha ana
No ka mea, ma ka la 31 o Mei M. 11, 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o H. H. Ruth Keeliikolani i make aku la. A me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no Charles R. Bishop a me Rudolph W. Meyer, ua waihoia mai e laua.
Nolaila, ua Kauohaia, o ka POALIMA, oia ka la 22 o IUNE M. 11, 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Honolulu ma ka mokupuni o Oahu, oia ka la a me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua Kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette, he mau nepepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
A ua Kauoha hou ia, e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauhoha, a me na hooilina o ka mea make, ma keia Aupuni e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha i ka wa i oleloia.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Mei 31, M. H. 1883.
A. F. JUDD,
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: HENRY SMITH Hope Kakauolelo,
1122 3ts.
OLELO HOOLAHA.
Ua lawe aihueia mai Kaneohe aku i ka po Polima ka la 18 o Mei, he lio hulupala keokeo ma ka lae, a he huhi piipii ma ka aoao o ka ai, ua paa na wawae a pau me ka hao, a i kuniia ewalu @ ano e ma ka uha hope akau: o ka mea e loaa ana keia lio a hoihoi mai i ka hale o ka mea nona ka inoa malalo, e uku makanaia no ia $5. ROBERT BROWN.
Kaneohe, Koolaupoko, Mei 22, 83. 1124 3t
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia Olelo Hoolaha, owau o Apoe (Pake) kaikaina ponoi o Iakoka (Pake) ua hookohu ponoia mai au i hope malama a hooponopono no kona mau waiwai a pau, oiai ua hoi aku nei oia i Kina. Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau i aie iaia, e hookaa koke mai la kou i ko lakou mau aie ia'u iloko o na mahina elua mai ka la e puka aku nei keia Olelo Hoo laha, a i ole, e hoopiiia no lakou ma ke kanawai. Eia kekahi, aole loa au e ae e hookaa i kekahi aie i hoaie ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa aku na hoapono ana mai ia'u aku. E lilo keia i kanawai mai keia la aku.
Hanalei, Kauai, Iune 11, 83. 1124 1yr.
HOOLAHA HOOKO MORAKI
Oiai ka mea nona ka inoa malalo, Herman A. Wideman, ka Luna Hooko o kekahi palapala moraki i haawiia e ka hui o ka Hale Mele Hou ia Bihopa Ma, i kakauia ma ka la 19 o Iune A. D. 1881, a i hooaaia ma ka Luke 69 aoao 74—79, ma keia ke hoolahaia aku nei, mamuli o ka mana kuai i hoakakaia maloko o ua palapala moraki la, e hookoioa aku ana ua mana kuai la no ka uhakiia o na aelike a me ka uku ole ia o na aku panee, a ma ia hooko ana e kuai kudalaia aku ana ma ke akea ka aina i hoakakaia ma ua palapala la penei:
O keia apana aina e waiho la ma ke alanui Moi ma Honolulu a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3251 i ua Hui Hale Mele la, nona ka ili he 11038 kapuai kuea, a me ka hale e ku la maluna o na aina la a me kona mau pono a pau. H. A. WIDEMAN.
F. M. HAKI, Loio no ka Moraki.
Honolulu Iune 13 1883. 1125 4t.
HOOLAHA WAI.
O na auhau wai a pau loa e waiho aie nei i ka Oihana Wai, e uku ia ae ma ke Keena Wai o Honolulu, kihi o alanui Nuuanu me Maiwahine, ma ka, a mamua ae o ka la 30 o Iune 1883, a i ole e hoopaaia no na pono wai me ka hoike hou ole ia aku.
CHAS. B. WILSON, Luna Wai.
Aponoia: JNO. E. BUSH,
Kuhina Kahaiaina. 1123 3ts.
NA HOOLAHA HOU.
E HOOLOHE.
I KA LEHULEHU:--Ma ka halawai makahiki o na Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu i malamaia ma ka la 7 o keia mahina, ua hapaiia ka noonoo ana no "na ahi puhipuhi opuka a me kekahi mau ahi e ae, "i ho-aia ma na pa noho mmaloko mai a ma kahi e kokoke mai ana paha i na palena o ke kulanakauhale nei, na nui ka hoopaapaaia a ua hoopukaia kekahi mau kamailio ano oolea no ke kulana o ko ke kanaka kinai ahi mau nana ana, a ua manaoia malia o ulu ae kekahi mau manao pono ole ma o kekahi poe la, oiai i keia makahiki aku nei, ua hoopau waleia ka manawa o na o ka poe kinai ahi, a me ko lakou hooluhi waleia ma na hana o ka oihana kinaiahi ma ke kinai ana i na pau ahi opala me ka waiwai ole, mauli o ka ho-aia o na puu opala a ano ahi e ae, me ka noonoo ole ia, a me ka hoike mua ole ia, a me ka manao ole ae, o ka manawa e kani ai ka bele hoailena ahi ma o keia mau ahi puhipuhi opala wale iho no—he mau hana hooluhi, waiwai ole, a hoopau manawa wale no ia.
Nolaila, na hooholoia, ua hoomanaia ka Lu na Kinai Ahi Nui e hoolaha akea aku imua o ka poe waiwai a me na kamaaina pu o keia kulanakauhale, he mea pono e hoike mua ae lakou i ka lohe i ka Ilamuku Kinai Ahi o ka Oihana, a i ole i ka Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi, i manawa mamua ae o ka manawa e ho-aia ai na ahi puhipuhi opala a me kahi i manaoia ai e ho-a, i ole e hookani hewaia ka hele pauahi.
Ua hoomanao kekahi i keia mea, a na hoike e ae lakou i ka lohe, aka, aole ia he mea i maa ia iwaena o ka lehulehu o ke kulanakauhale nei.
Nolaila ke waihoia aku nei keia noi imua o ka lehulehu me ka manao maikai, no ka mea o ka hana a na lala o ka Oihana Kinai Ahi i na makahiki i hala ae nei, ua aponoia e ka lehulehu, a me ia aponoia o ia mau hana o ia mau la, pela no keia.
Eia he ekolu haneri ka nui o ka poe kinai ahi hana mau, a o ka hapanui o lakou ke kaukai aku nei ke ola o ko lakou mau ohana a me lakou pu, maluna o na uku hana la, a oiai aole o lakou pupuahulu ana a hoopau wale i ko lakou manawa. Nolaila ka waihoia aku o keia noi. Ma ke kauoha a ka Papa.
JOHN NOTT.
Luna Nui o ka Oihana Kinai Ahi.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o S. M. Kinimakalehua o Koolauloa Mokupuni o Oahu, o ka aoao mua, a me Mele Stevens, Kahu Malama Waiwai o na Keiki oo ole a Hao Naone i make o ka aoao elua, ma ka la 11 o Dekemaba 1880, i kakau kopeia ma ka buke 69 aoae 57,58, a mamuli o ka uh aiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoola haia aku nei e J. M. Monsarrat, ke Kahu Ma lama Waiwai hou o na Keiki Oo ole a Hao Naone i make e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka la 30 o Iune M. H. 1883, ma ke Keena Kudala o Lyons & Levey, ma Honolulu, ma ka hora 12 oia la. Aia ma kahi o J. M. Monsarrat na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 29 o Mei, M. H. 1883.
J. M. MONSARRAT.
Kahu Malama Waiwai o na Keiki Oo ole a Hao Naone i make.
Penei na aina e kudalaia ana: O ke kulea@ pau loa o S. M. Kinimaka@ oleloia, oia hoi he hookahi hapaono i mahele oleia iloko o keia aina a pau loa e waiho la ma Kaipapau, Koolauloa, Mokupuni o Oahu, a hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Grant Helu 235, i haawiia@ ia Hoopalahee, nona na eka he 123 a oi a emi mai paha. 1121 5t.
HOOLAHA KUAI WAIWAI PAA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
Mamuli o ka mana o kekahi Palapala Kuai i hoopukaia e ka Hon. B. H. Austin, e noho ana he Lunakanawai Hooponopono Waiwai, ma ka la 21 o Mei A. D. 1883, e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo ma ke Kudala Akea, ma ke alo iho o ke Keena Oihana o D. H. Hitchcock, Luna Kudala o Hilo, mokupuni o Hawaii, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka POAONO, ka la 23 o IUNE, 1883, no ka dala Kuike, no na Palapala Sila.
1—Kela mau Hale noho Laau Nunui Ekolu a me na hale liilii iho ekolu, i kukuluia ma ka aina e waiho la ma Maulili, Hilo, a i hoakaka ia ma ka (Apana Helu 2.) E hooneeia keia mau hale mai ka aina aku e ka mea kuai iloko o na mahina elua mai ka la kuai aku. Hookahi o keia mau hale nunui, he hale noho oha na a he halekuai, a he hiki wale no ke hooneeia.
2—Kela apana aina e waiho la ma Maulili, Hilo, Hawaii, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1655. Aia ma ka muliwai o Waimea kekahi palena, a nona na eka he 24. E kuai waleia ana no ka aina aole o na hale kekahi.
O na waiwai i hoikeia maluna, kekahi no ia o na waiwai o Peelro Wahakane i make. Maikai na Palapala Sila. I ka mea kuai no na lilo o na Palapala Kuai. O ka uku auhau no ka makahiki 1883-84, e ukuia no e ka mea Kuai.
No na mea aku i koe, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo ma Honolulu, a i ole ia D. H. Hitchcock, Luna Kudala o Hilo Hawaii.
W. AUSTIN WHITING,
Lunahooponopono o ka Waiwai o Petero Wahane i make. 1122 3t.
Aha Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o PAKAUA k. no Haiku, Kauai, i make. Imua o ka Lunakauawai Kaapuni ma ke Keena.
No ka mea, ma ka la 19 o Mei M. H. 1883, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o Pakaua k. i make aku la. A me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no A. K. Mika na waihoia mai e Maria Keaupuni.
Nolaila, ua Kauohaia, o ka POAONO oia ka la 23 o IUNE, M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Koloa, oia ka la me ka hora e hooiaioia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua Kauoha hou ia, e hoopukaia ka Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha a me na hooilina o ka mea make, ma Hawaii nei, e hele mai a e kue i kela Palapala Kauoha i ka w i oleloia.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko IHawaii Pae Aina, Mei 19, 1883. J. HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha. 1122 3t.
HOOLAHA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ke hoolaha aku nei na mea nona na inoa malalo, ua kohoia lana i mau lunahooponopono no ka waiwai o Ahuli w@ i make iho nei. Nolaila o ka poe a pau loa ana i aie ai, e waiho mai lakou i ka lakou mau bila kikoo a aie paha iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole, e hoole mau loa ia lakou elike me ke kanawai A o ka poe i aie iaia e hookaa koke mai i na mea nona na inoa malalo a i ole ma ke keena o W. R. Kakela.
NAOMI W. KAWELO K.
Honolulu, Mei 26, 1882. 1121 4ts.
NA HOOLAHA HOU.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI
mamuli o kekahi mana k@ ko o kekahi palapala moraki @ na o Laika K. Kepoh@ honi kana kane mare no @ o Oahu ka aoao mua, a m@ Honolulu i oleloia no ka @ la 15 o Dekemaba M. H. 1882@ ka buke kope 23 aoao 37@ 30 @ uhakiia ana o na kumu @ oleia o ka uku panee i hoopaaia @ palapala moraki la. Nolaila @ nei e ka mea nona ka ana@ oia ia mana kuai, a ma @ kudala akea ia aku ana @ moraki ma ka Poahua la 2@ ma ke Keena kudala o L@ molulu i oleloia ma ka hora @
Penei na aina e ku@ ana @ apana aina a pau @ haa, a me Keauhoiu. Kalihi@ oleloia, no @aua no eka he @ kakaia ma na Palapala @ me 679. @
Hanaia ma Honolulu Iune @
Aia ma @ M. Mo@ na hoakaka n@ keia mea
HOOLAHA.
Ma ke Keena o ka Luna@ Apana Eha H. P. A.
E ike auanei na kanaka a @ kolokolo i hoolaha mua @ hihia imua o keia aha @ me 29, o Mei, a me ka la @ Ma keia ua hoolohia a ua @ hihia a pau penei:
Ma ka Waiwai o PALA@ ne 27, waiwai o K@ 27, waiwai o A@ ne 27, waiwai o KA@ 27, waiwai o NAL@ wai o B. KEKE@ wai o OPUNUI @ o J. BOARDMAN, no K@
E hooloheia ana na @ ma ka Hale Hookoloko@
Ma ka Waiwai o A. @ Iulai 3. waiwai o B. H. S@ lai 2.
E hooloheia ana k@ Hookolokolo ma Maka@
Lunakanawai Kaapuni @
Hawaii Pae Aina.
Lahaina, Mei 2@, 188@
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI O
LEWERS & COOKE!
(O LUI MA.)
ma ke Kahua kahiko ma @
E loaa ai a
PAPA NOU AIKI
o kela a me keia ano.
Na Pani Puka, Na Puka Aniani @
Na Pou, Na O-a, Na Papa H@
Ku, A me na Papa M@
NA PILI O NA HALE O NA ANO A PAU.
Na Pepa Hoonani, Na Pena @
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii,
Puka, Na Ami Puka Amara@
o na ano a pau, Na Aila @
kela me keia ano Na A@
maloo, he lehulehu @
ano a pau.
NA WAI VANIKI
--A ME NA—
WAI HOOHINUHINU @
o na ano a @
NA BALAKI ANO NUI WALE
A ke hai ia aku nei ka @
pau, ua makaukau keia @
o oukou e hoolawa @
na mea a pau e @
ma ka laua @
--NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
E like me ka mea e @
LAUA a me ka MEA KUAI
E hele mai! E na Makamaka
A e lawa no hoi ko oukou @
me ka oluolu a me ka @
NA WAIWAI HOU LOA@
O NA ANO A PA@
E LOAA NO MA N@HALEK@
WALAKAHAUKI MA
MA ALANUI
Papu, Moi a me Moiwahine
OIA HOI
Na Noho Lio kou
loa o na ano a pau,
Na Palule Keokeo,
Huluhulu, o na a@
a pau, Na @
Ahinahina @
kane @
ane a p@
Pena @
Na Kopa Bulu, Na
Lole o na Wahine o
na ano a pau. Na
Pahu Aila Mahau
maikai loa. Na S@
lika, Pahoe@
na ano a p@
kei o na a@
HAINAKA LAU NUNUI SILIKA O NA A@
A PAU.
He nui aku no i k@, he piha @ Koluma o ka pepa, ina @
Eia hou ae a hoea mai i keia @ iho he Lako Waiwai hou @ a @ a pau, a he lako hou loa @ ia e J. T. WATERHOUSE @ Enelani, a he mau waiwai @ no loa, no ko kakou mau ka@ laila, e eleu mai e na maka@ me na hoa'loha e hoonuu i ke@ lako waiwai hoa loa. @
UA MAKEMAKE IA
NA ILI BIPI,
NA KIWI BIPI,
NA IWI BIPI,
E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko @ kou makeke nei e
H HACKFELD & CO.