Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 25, 23 Iune 1883 — Page 1

ʻaoʻao PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Ruth S. Goldstein
This work is dedicated to:  UH Sea Grant

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXII, HELU 25.  POAONO, IUNE 23, 1883   NA HELU A PAU 1125

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

MAIKAI KA HOI

 

KA PAPA,

 

A ME

 

KA LAAU O KOU HALE,

 

NOHEA LA!

 

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA.

 

Na@a aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao.  i ka ua mea hoi o ka nani.

 

NA PAPA! NA PAPA!

 

A ME

 

Na Pono Kukulu Hale

 O na Ano no a Pau.

 

@IA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papu me Moiwahine,

 

HONOLULU

 

Mala@@a e loaa ai e like me ka makemake no ke

 

KUMUKUAI MAKEPONO LOA

 

PAPA!  PAPA!  PAPA!

 

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIKA,

 

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

 

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOINA,

NA PEAPEA.

 

PINE HULUHULU;

PINE I KAHIIA.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE

 

PENA

O NA ANO A PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

 

                                    Aila Hoomaloo,

                                                Waniti, Pate,

 

Na Lako o kela a me keia Ano.

 

NA AMI PUKA HALE,

 

NA AMI PUKA PA, ANIANI

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

 

E loaa no malaila,

 

PAAKAI HELU I,

 

-o-

 

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke Dala Kuike e loaa no na mea pau i haiia ae la no ke Kumukuai Emi Loa.  O na Kanoha mai Haaii ae la no ke Kumukuai Emi Loa. O na Kanoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeila.  E kipa nui ilaila i ike @ oiaio.                                       905 tf

 

PAPA!  PAPA!

 

--NO—

 

ALLEN & ROBINSON

 

Ua wehe ae n@ maua

 

PA KUAI PAPA,

 

--MA—

 

Ka U@po o Pakaka.

 

Na Papa Ulaula o na ano a pau,

Na Papa Paina o na ano a pau,

Na Pili Hale Ulaula,

Na Pili Hale Keokeo,

Na Pepa Molina,

Na Pepa Hoonani Hale,

 

Na P@na a me na Aila Pena!

 

Na kui o na ano a pau.

 

Na Pani Puka a me

 

Na Pani Puka Aniani,

 

Na Pani Puka a me

 

Na Olepelepe,

 

NA LAKO KUKULU HALE

 

O NA ANO A PAU!

 

E kuaiia ma

 

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

 

O keia Makeke.

PAPA!  PAPA!

 

AIA MA KAHI O

 

LEWERS & COOKE,

 

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOUAIKI.

o kela a me keia ano.

 

 

Nani Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu

Ku, A me na Papa Moe nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau,

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, No ami

o na ano a pau, Na Ila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoo-

mahoo, helehulehu wale

Na Aila e ae o na@ mau hoa@

ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

 

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

 

--NO KA—

 

UKU HAAHAA LOA.

 

E like me ka mea e holo ana mawaena o

Laua a me ka Mea Kuai.

E Hele mai! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai.

 

NA WAIWAI HOU LOA

 

O NA ANO A PAU.

E LOA NO MA NA HALEKUAI O

 

WALAKAHAUKI MA!

 

MA ALANUI

 

Papu, Moi an me Moiwahine

 

OIA HOI:

 

Na Noho Lio hou

loa o na ano a pau,

Na Palule Keokeo,

Huluhulu, o na ano

a pau, Na Pio

Ahinahina Pele

kane hou loa o na

ano a pau.  Na

Pena Kukaepele.

 

Na Kopa Bulu Nu

Lole o na Wahine o

na ano a pau.  Na

Pahu Aila Mahu

maikai loa.  Na Si

lika, Pahoehoe, o

na ano a pau.  Ki

h@i o na ano a pau.

 

HAINAKA LAU NUNUI SILIKA O NA ANO A PAU.

 

He nui aku no i koe, he piha pono na

Kol@ma o ka pepa in e huai pau

ia aku nei.

 

Eia hou ae a hoea mai i keia mau la iho he Lako Wa@wai hou loa o na ano a pau, a he lako hou loa i wae pono ia e J. T. WATERHOUSE, Jr., @ Enelani, a he mau waiwai hoi i kupono loa no ko kakou mau kaiaulu.  Nolaila, e eleu mai e na makamaka a me na hoa’loha e hoonuu i keia mau lako waiwai hou loa.                         1076@m

 

 

ADIMARALA BERITANIA

 

 

OIA HOI NA KAKO OLELO

 

Na Liona Au-moana

 

O EN@AN@

 

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

 

BERETANIA, A ME KO ENELANI MAU PAU LAAU, &c., &c.

 

Kahi Rula maikai kahiko,

Nana i hoolawa mai na kuhikuhi,

Na ka mea OI O KA IKAIKA,

Nana e Noho Alii ka Moana,

A owai la ka mea hiki ke aa mai?

 

OWAI LA?

 

Makia o na Aumoku Beritania.

 

KA HAKU KOKERANA.

 

            i KA WA I PILI AKU AI KA WAAPA O KA Haku Kokerana opio, ua kii kokeia mai la oia a hapaiia aku la iluna o ka moku, lawe loa ia aku la a hiki iloko o ka rumi kauka, a ilaila i wahiia ai kona mau palapu a me na eha i loaa iaia ma dela moouka ana me ka moku Paniolo i ka po mamua iho.

 

            O kela hoouka ana a ka Haku Kokerana me kela moku Paniolo, na ia mea i hoaiai aku i ka Alihikaua Haku Kita, he kanaka oia e hiki ai iaia ke hilinai maluna ona, ka hooko pihaia o na kauoha i haawiia aku, a me kona wiwo ole i ka hahai ana aku i kela moku Paniolo nona ka ikaika e manaoia, e lilo ana lakou i mea ole imua o ka enemi.

 

            No ka elua o na hana koa hou a keia Kokerana opio.  oia hoi, ma keia kulana hou lakou @@ ka Haku Kita ia Kokerana opio, e holo maluna o kona moku kialua me kana mau palapala kauoha ia Adimarala Sir Samereza iwaho o na Kahakai o Aigupita ma ke kakahiaka o kekahi la ae,  O ka Haku Koerana, e like me kona ano mau o ka eleu a me ka hoolohe i nakauoha, ae aku la oia i ka waiho ana mai o ka Haku Kita i kona moku kialua holo mam malolo ona, no ka lawe and i na kauho o ka Alihikaua i na kahakai o Aigupita.

 

            O Sapida, ia ka inoa o ke kialua e hoomakaukauia nei no ka holo aku i keia hora.  Ua hoopihaia kona mau palekai me na pukuniahi nunui e like ka nui me ka hiki iaia ke lawe, a ua ohi ia mai na kanaka e like me na kauoha a ka Haku Kita ma na koa makaukau wale no.  Ma ka hora 40 ke ahiahi o ua la nei, kau aku la ka Haku Kokerana iluna o ka moku kialua, a lawe ae la oia i ke kulana alakai o keia moku lawe olelo, we kona hae aupuni e kau ana ma ke kia hope o ua moku la.

 

            He elua la o keia holo ana o ua moku nei malalo o ka hookele ana a keia keiki opio, aia hoi ma ke ahiahi o ke kolu o ka la, ua ikeia aku la kekahi mau moku ano e he mau mile loihi ka mamao, e hoopii pono mai ana ma ke alahele a ka moku lawe olelo Sapida e hooiho aku ana.  Ua holo ae la keia lono a puni ka moku iloko o na sekona poloke loa, a ua lawe pu ia aku la no hoi keia lono hookahi a hiki imua o ka Haku Kokerana, nolaila, pii mai la oia iluna o ka oneki me kona mau ukali ekolu, me na ohe nana ma ko lakou mau lima, ,a nana pono aku la lakou nei i na moku elua e hoopii mai ana i o lakou nei ka naau pihoihoi.

 

            “E hoomakaukau ia oukou iho,” wahi a ke keiki opio i kona mau koa.  “Ua maopopo ia’u, he mau moku keia no ka enemi.”

 

            Haawi ae la ka Haku Kokerana i ke kauoha, e hoopii pololei ia ka ihu o ka moku ma ka aoao makani maluna o ka enemi, a hiki i ko lakou wa e halawai ai me laua.  O ka moku o na enemi, ike mai la laua i ke kialua Beritania i ka hoopiipii ana i ka makani, hoopii koke ae la laua ma ia ala hookahi, me ke ake e kiekie koke ana laua maluna o ke kialua lawe olelo mamua o ka poeleele loa ana iho.

 

            O keia mau moku elua a lakou e kamailio nei, oia ke koena o kela moku Panialo i hoouka ai ka Haku Kokerana ma ka nuku o ke awa i kekahi mau la mamua iho@  E like me ke ano mau o kekahi mau moku ma ka moana, he mau @ila ko lakou e kamailio ai inaloko o na kukui ano e peia @ la keia mau moku Paniolo i kamaili@mai ai maloko o kekahi mau kukui elu@  O na ninau i kamailio ia mai ai mal@ko o kela mau hoailona.  aole i pane @ku @ like me @ula maue@a H@ okerana, aka, kauoha ae la oia i @ @au ukali, e ki ia aku kekahi mau @ ahi mai ke ano hoao i @ palek@ o @a mau moku Paniolo mua, a iloko o na sekona pokole, ua haihai in@ia waiho mokaki aku la ia mea iloko o ke kai.

 

            Iloko o na minute pokole mahope iho o ia manawa, ua ki papa like mai la na moku Paniolo a elua a ku ae la na pea nui e kau ana a pukapuka liilii aku la me ke kilepalepa ana ma ka aoao o ka moku kialua, a iloko o ka manawa pokole, ua hookui aku la ke kialua Beritania e ka moku Paniolo mua loa e hooiho pololei mai ana.

 

            E kuu na waapa nunui elua iloko o ke kai,” wahi a ka Haku Kokerana i pane ae ai me ka leo nui.  “E iho na koa ilalo, a holo aku iluna o ka enemi.”

 

            No ka pouli o ka po@ a me ka poeleele i ka uwahi pauda o keia mau moku e ki nei, na ia mea i hoopouli ae i ka ike ana aku o kekahi me kekahi.  O na waapa i kuu ia iho ilalo, hoe pololei aku la lakou me ka ikaika nui ma kahi e oaka mai ana o ke ahi ma ka waha o na pukuniahi a ka enemi, a iloko o na minute he umi mahope mai o ia manawa, pili aku la na waapa Beritania elua ma ka aoao o ka moku.  Paniolo me ko lakou ike ole mai, a e@hoomau ana no lakou i ke kipu ana i ke kialua Beritania e holo la i ka lulu, a oiai lakou e makaala ole ana i ko lakou mau pale kai iho, aia hoi, ua pinana mai la ka Haku Kokerana me kona mau koa he kanalima a oi @ manawa i kaua lima aku ai ka @ Haku Kokerana me kona mau koa i na@ moku a me na koa o keia moku Paniolo.

 

            He mea weliweli loa ka ike ana aku i keia poe koa o na aoao elua e hili ana i na pahi kaua a e hou ana hoi i na elau pu i ko lakou ma@ enemi.  O na aliikoa a me na ukali, ua laina mai la lakou ma ke ano pale ma ka aoao mahope o ka moku, me ke ki ana mai i ka lakou mau pu i ke alo o keia mau koa Beritania aka, o ka Haku Kokerana, Oiai oia me kona mau wahi koa kakaikahi e ku ana ma ka laina poepoe ma ka ipuka olalo o ka moku, aia hoi, ike aku la oia i na koa Paniolo e puka ae ana iluna o ka oneki ma ka aoao mahope o ka rumi o ke kapena, haawi koke ae la oia i ke kauoha i kona mau koa, a iloko o ia wa i holo koke aku ai na koa Beritania imua o na elau pu e kau ia mai ana imua o lakou.

 

            Holo aku la lakou imua me ka mama nui, a hiki aku la i ka waha o ka pu a na koa Paniolo me na apana laau e waiho mokaki ana, a kulai aku la hoi ia lakou iluna o ka oneki, hou aku la i na enemi me ka lakou mau pahi a iloko o keia mau hana koa wiwo ole a pau, ua ku mai la ka uha akau o ka Haku Kokerana i kekahi poka pu kaupoohiwi a puka aku la ma kekahi aoao; a mai loko mai o na koa he kanakolu a oi i lele kaua aku ia hope o ka moku o ka enemi, ua waiho make iho la maluna o ka oneki, he 17 mau koa marina a me ka ukali elua o ka Haku Kokerana.

 

            Ua aneane e piha ka hora hookahi mahope iho o ia manawa, ua pau loa iho la na koa Paniolo o luna o ka oneki i ka make, a ua lele hoi kekahi poe iloko o ke kai, a no ka hiki ole ia lakou ke pii ae iluna o ka moku, oiai na koa o ka Haku Kokerana e ku ana me ka makaala ma na ipuka nui, ua pii mai la kekahi o na alii moku a hiki imua o ka Haku Kokerana, haawi pio mai la oia me ka olelo ana, aole e hiki ia lakou ke noho mana hou aku maluna o ko lakou moku iloko o keia manawa.

(Aole i pau.)

 

NUHOU O NA AINA E.

 

KELA ME KEIA.

 

            O ka huina nui o na kanaka o ke kulanakauhale o Helene, he 2,067,000 ma ka helu hopeia ana mai nei.

 

            M ake hoomaopopoia ana, ua ikeia ke emi mau la kekahi hapa o ka aina hau

 

            Ke manaoia la e hoohui o Sepania me ka mokupuni o Cuba me ka uwea olelo moana.

 

            Ua puka hou ae ma na poai o ke kulanakauhale o Sana Peterehoro he nupepa na ka hui kipi Nihila, a ua kapaia ka inoa o ua nupepa la.  ka manao wiwo ole o na kanaka.

 

            He nui ka hoowahawaha o na ma kaainana o Rusia i ko lakou Emepera a me na luna aupuni. no na hoolilo @ waiwa dala nui launa ole mai ka waihona aupuni ae, no na hana hoohiwahiwa ma kona la i ponia ai.

 

            Ke kiai la he mau moku kaua Beritania ma na kapakai o ka mokupuni Madegaseka. i ka pono a me ka maluhia o kona mau makaainana ma ia wahi.

 

            Ua pau mai nei i ke ahi kekahi kula nakauhale ma Geremania. a he 1,300 poe i hooneleia me na home ole.

 

            Ua hooholo loa ia mai nei ke kuikahi kalepa mawaena o Geremania me ka mokupuni o Madagaseka.

 

            Ua oleloia ke hele loa aku la ke alawai eli o Sueza a lilo i kahua no na ano mai luku o na ano a pau.  He mau mai luku ano e ka i puka ae ma ia wahi i keia wa.

 

            Ua make mai nei kekahi haole kahiko o ka mokuaina o Kanetuke i ke 117 o kona mau makahiki.

 

            Ma kekahi haiolelo a ke keiki alii o Wale ano koke mai nei, ua olelo oia ma ia haiolelo, he elima miliona kanaka o Beritania i keia wa.

 

            Ua manao waleia e waihoia aku ana imua o ka ahaolelo o Enelani, he bila kanawai e i ana, e paniia na ipuka a pau o na hale hana ma na hora 8 a pau o na ahiahi a pau.

 

            Ua hoopukaia he 1,000 laikini kuai rama ma ke kulanakauhale o Bosetona i keia makahiki.

 

            Ke kukulu la ka Adimarala Farani he mau kahua hoomoana ma na kapakai o ka mokupuni o Madegaseka.

 

            Ua hoouna aku nei ke aupuni o Enelani he palapala i ke aupuni o Farani e ahewa aku ana oia no kana mau hana ma ka mokupuni o Madegaseka.  Ua pane@ ku ua paiapaia @a, @ kuleana o Enelani ma ia mau hana.

 

            He 541 banako hoahu dala o Farani, a he 794 mau lala banako.

 

            O ka hoikeike nui e weheia ana ma ke kulanakauhale o Kalakuta, Inia, i ka la 8 o Dekemaba o keia makahiki, ua oleloia oia kekahi o na hoikeike nani loa i ikeia.  Ua ae na ‘lii kahiko o Inia e hoikeikeia ko lakou mau lei pohaku momi makamae a kumukuai pii loa ma ia hoikieike.

 

            Ua hoouna lono aku nei ke kuhina kaua o Eenlani i ke kuhina o ko na aina e o Farani, e i aku ana, ina e ulu ae ana ke kaua mawaena ona a me Kina, a ina e paniku aku ana oia i na awa kumoku a pau o Kina, alaila ua manao o Enelani, he kuleana kona e hoouna aku ai i kona mau aumoku kaua ma na kai o Kina, a e keakea aku ia mau hana a Farani.  Ua paneia mai, aole he kuee a ano eneenemi mawaena o Farani me Kina.  He oiaia ole keia pane ana aku a ke aupuni o Farani, no ka mea, aia kekahi mahele koa o na Farani ma kekahi apana aina o Kina kahi i hoohahana ai i na makaainana o ia wahi.

 

            Ua hoike ia ae he lono, ke imi ku mu hoopaapaa la ke aupuni o Tureke me Rusia, no ke kulana o Aigupita i keia wa ua koho waleia aku.  he mau hana wale no keia a Tureke e alakai hou aku ana ia laua iloko o na omamalu hohono o ka pauda.

 

            Ua ikeia mai nei kekahi ino nui no ka manawa mua loa ma kekahi kulanakauhale o ka mokuaina o Iowa.  He ino ia o ka makani me ka ua pu, a na ia mea i hoohalana ae i ka wai o ka muliwai Kilika, ka muliwai e kahe ana mawaena konu o ke kulanakauhale, a ua halana aku kona wai ma o a maanei o ke kulanakauhale, a he 200,000 dala ka poho.  He ehiku alahaka hao i lilo i ka wai, he mau hale noho, a me na hale hoahu ukana, a he mau ola uhane kekahi i lilo a make.  Ua loheia aku ma o a maanei na leo kahea kokua, aka no ka ikaika loa o ka hele huhu o ka wai, aole he hiki ke kokuaia aku o ia poe pilikia.  He nui na ohana i hookaawaleia.

 

            Ke manao la ke aupuni o Iapana e hapai i kekahi hana i mea e hoohoihoi ai i ka hana nui ana o na kanaka i ke kilika.

 

            O ke ala kaa ahi mawaena o kekahi mau kulanakauhale o Iapana. e weheia ana ma ka la i o keia mahina ae, no ka hooholo ana i na kaa, a me ka halihali ana i na ohua a me na ukana.

 

            Mai ka la i o keia mahina, ua hoolakoia na makai ku huina o Iapana me na p@hikaua.

 

            I keia wa ke noke mai nei ke aupuni o Kina @ ka hopuhopu i ka poe puhi opiuma a pau a iloko no hoi o keia wa e hele nei. o ka hihia opiuma ka hihia nui e ikeia la ma na aha hookolokolo a pau.

 

            Ua noeuhane kekahi wahine negero ma ka mokuaina o Keokia i ka po e noke ana oia i ke kuikui kulina no ka hana ana i palaoa kulina, a i kona ala ana i ke kakahiaka.  ike iho ia oia ua make kana @ehe uuku mamuli o kana hana kuikui ma ka moeuhane, a ua pau no hoi na iwi i ka haihai.

 

            Ua kokoke he 7,000 halekula i kukuluia ma ka mokuaina o Kenetuke i ke ia wa, a ua like ia me hookahi halekula i kela a me keia eono miie kuea.

 

            Ma kekahi halekula aupuni ma ka mokuaina o Ohio.  na ikeia he 98,601haumana i ao ia ma ka A. B. C. 642,748 ma ka heluhelu, 653,363 ma ka s@pela. 528,417 ma ke alimakika, a me 221,051 ma ka pili olelo.

 

            Ma kekahi halekula ma ka mokuaina o Nubarasaka, ua ikeia, o na nupepa puka kakahiaka ka mea heluhelu o na haumana ma na haawina heluhelu a pau o ke kakahiaka.

 

            He 5,555 na halekula i kukuluia ma ka mokuaina o Kanasa i keia wa a o na lilo o ke kukulu ana o keia mau halekula, he 5,000,000,000 dala.  He halekula kekahi no ka hoonaauao ana i na keiki, halekula no ka hoonaauao ana i na haumana ma na hana pili ma hiai, elua halekula no ka hoonaauao ana i na kumu no na halekula aupuni la, a he mau halekula kekahi no ke ao ana i ka poe kuli i ka heluhelu me ke kakau, a me ka poe makapo hoi kekahi.

 

            Ua manao ka papa hoonaauao o Kilivilana, Ohio, e hoopau loa i ka ae ana e ao na wahine ma ke ano kumu ma na halekula a pau o ia kulanakauhale.  Ua kue ia nae ia mau noonoo ana o ka p@ kekahi mau nupepa o @ ia kulanakauhale, no ka mea, wahi a ua mau nupepa la, aia mawaena o na kumu wahine o kekahi mau halekula, na kumu wahine makaukau loa ma ka hoonaauao ana i na haumana.

 

            O ke ao ia o na haumana a oi aku mamua o ka mea kupono, a o ka hoopaaia o na haumana a oi aku mamua o ka hoopaa kupono, ka hana i ike ole ia ma na halekula a pau o Amerika Hui, aka, ma na halekula ma Enelani, ua hanaia keia hana.  Ma ka hoike a ke kahi haole no kana mea i ike pono ai i hanaia ma kekahi halekula ma ke kulanakauhale o Livapula, ua hoike oia ua hoomaka ke komo ana o na haumana i ke kula i ka kora 7 a oi o ke kakahiaka, a kula a hiki i ka hora 8 o ke ahiahi, alaila hookuuia na hauuaa ma na Poaono i la lealea no na haumana.

 

            Ua make mai nei kekahi haole ma ka mokuaina o Peneselevania, a mamua o kona make ana, ua hookaawale oia he 200,000 dala i mea e kukulu ai i halekula, a e hoonaauao ia ma ia kula na keiki ilihune makua ole a pau.

 

KE KOI HOU IA MAI NEI I HOOKAHI HANERI DALA I KA APANA O KOHALA NO KE KIA HOOMANAO O KAMEHAMEHA I.

 

            E kuu nupepa KUOKOA; Aloha oe:  Ua hiki ka lohe i na mokupuni a pau o ka Paeaina Hawaii, e kukuluia ana he Kia no Kamehameha I ma ka apana o Kohala Akau, Hawaii, a ua ku io ua Kia la.  Ma na pule hope o Aperila i hala, ua hoounaia mai o D. . Kinimaka mai ke alo ponoi mai, e hele mai e huipu me na kamaaina o Kohola.  A penei na hana mua.  Ua koho ia he 15 komite, a ua koho ia lakou ma na palapala e olelo ana e hui ae ma ka halehookolokolo ma Kapaau.  Ma ka la i halawai ai, ua koho ia o J. B. Kaohi i Lunahoomalu, S. Kala i kakauolelo.  O ka hana mua, na nonoi ia o S. L. Kinimaka e hoike mai i ka manao nui o kana huakai; a ua hoike pakahi mai oia.  Penei:  E hiki ana anei i ko Kohala poe ke haawi i na dala elima haneri no ke Kia o Kamehameha I, aole paha?  Ua haiia aku hoi, ua hiki no i ko Kohala ke haawi ia mua dala.  Kalua, e hiki anei i ko Kohala ke malama i ke ola o na koa a me na poe puhi ohe, elua haiia aku, ua hiki e malamaia ko lakou ola i ka ai a me ka ia.  Akolu, ua hiki i ko Kohala poe ie hoolako mai he 26 lio no na koa kaua lio?  Ua haiia aku, ua lawa na lio.

 

            O keia iho la na @ i wiho ia mai ma ka @ @ D. I. Kinimaka.

 

            Ma na la @ mau @a laue ia keia mau dala m@ lima o keia a me keia. o ka pau n@ ua h@k@ @ huma @ ka a oi.  a @ haawiia keia ka lima o ka puuku @  B. A ma na ia mahope @o o ka pau ana o na hana.  aa hoi ka nua kai a ka Moi. a me na koa no Honolulu, hiki hou mai ana elua leia mai Honolulu mai.

 

            Ka leta !a na Kipikona.  e kauoha mai ana e ha ai hou aku ka apana o Kohala i $1,130 no ka hoolaa a @ no na lilo a pau o ke Kia o Kamehameha.  Me keia mau manao o hiki hoa mai i o makou nei, e hoi hou mai ana i mau dala hou: pehea la keia?  E ho ole mai ana anei, aohe oiaio  ka D. I. Kinimaka mau manao mai ke alo alii mai ana i hoike mua’i?  me ha la he mau dala paha keia no ka uku o na koa, no ka hele ana mai a me ka hoi ana aku no Honolulu.

 

            Penei i manao ia ai.  Elima dala no ke koa hookahi no ka uku moku a me ka uku kaaahi, alaila, 135 koa x 5 dala o ke koa hookahi, ua like ia me na dala he 675a: elima haneri dala i hai mua ia mai e D. I. Kinimaka i ka Kohala nei poe mamua, oia ka makou i ae lo kahi ai e haawi; a ke koi hou mai nei o Kipikona e haawi hoou aku ka ko Kohala he $1,130.

 

            Ma ka la 30 o Mei, ua noho hou na komite i koho mua ia ma na la i hala e nana i ka pono o keia kauoha hou a Kipikona.  Ua noho ka aha a noomoo a o ka mea i hooholoa is aha. e pa ne aku ia Kipikona, aole e haawi hou ia kekahi keneta hookahi no kela no@ hou, a nana no e uku ia mau dala, aole o Kohala kuleana e haawi hou ai ia mau dala.                S. I.. LNO.

 

            Kohala, Iune 1, 1883.

 

                                                            @ kela a @

 

WAHINE LELE PALI A PA KELE KE OI.A.

 

            Ma ka la Sabati ka la 3 o keia mahi na, ua lele i ka pali o Paaukaa, Hilo, ka wahine a ka Pake malama kukui o Paukaa, o Mele Aku kona moa.

 

            Ma ke kakahiaka o ia la ua pu ak@ ua wahine la mauka, a m@ke awakea. ua hoi mai oia i kai, me kona o@a.  Ma hope iho o ia manawa, ua haehae oi i kona lole a pau, a holo olohelohe, a ia wa oia i holo aku ai a lele i ka pali e@ ke me ka hoakaka maluna.  Ua pake le nae ke ola o keia wahine, no ka mea ma ia lele ana, ua kau aku la oia maluna o kekahi kumu laau Hala, a ma ia ano oia i pakele ai, mai kona haule loa ana aku ilalo o ka pali.

 

            Ua ikeia kona lewalewa ma ke kumu Hala e kekahi kanaka, a ua holo aku oia a hoopakele iaia.

 

            No ka rama mai no ke kumu o keia, a o kekahi no hoi keia o ka hua o ke “kanawai hoonoa waiona.”

 

                                    J.W. KALUAOKAHAKU.

 

NO KONA.

 

            Ma Kona Akau nei, elua halekuai Hui no na kanaka Hawaii Ponoi.  Hookahi ma Kailua no na makua, a ke noe mua nei na hana.  Malalo iki o ekolu tausani ke kumuwaiwai o ia Hui.  Hookahi ma Kahaluu no na opio.  Ma ia wahi hale oe e ike ai i ka olu e na mea a pau.  O ke kalakoa keia, he 12 i a no ke dala: raiki, eha paona no ka hapaha; ko, ekolu paona no ka hapaha.  Ua kapaia ka inoa o ua wahi hale la, “Ka hoola hune o Kona Akau.”  Kupanaha ka loli ano e ka manawa.  He hiki no ka hoi keia hana i ka Hawaii ke hana.  Nolaila, e hoomahui like ka pono o na apan e ae ma keia hana, i lele aku na pake.

 

            He mau kuaua koikoi ko keia mau po.

 

            He umi poe kanaka e hoala ana i Hui okoa na lakou, ma ka inoa.  “Hui Geremania.”  Ke kali nei o ka loaa mai o ka loaa mai o ke kumukanawai ia I. W. P. Kanealii me Solomona Hale o Waihee, Maui.

 

            E aho ia mea hou o kuaaina.

                                                                                                D. NAMAUU

 

            Ua malamaia na heihei lio ma Kapiolani Paka i ka Poakahi nei, no ka hoomanao ana i ka hanohano o ka la hanau o Kamehameha.  Ma kekahi wahi e ae e ikeia ai ka papa kihikuhi o na ha na o ka la.