Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 24, 16 June 1883 — HE HOPENA AWAAWA KO KA INU RAMA. [ARTICLE]

HE HOPENA AWAAWA KO KA INU RAMA.

' { O ka rama ka mea oi aku o ka nani j imua o na maka o ka poe maa mau i jka inu rama. Nolaila, penei ka moole- | lo o keia ohana rama. | 0 rama ka i noho aku ia puni inu j rama, hanau mai o Ona ka hiapo, mai ho[>e mai o Hookano a me Uhauha ! >\*aiwai ke keiki alua, a mahoj>e aku ha- ; nau hou aku la o Paa i ka hale|xiahao f ja me Fej)ehi kanaka ke keiki eha. Oia ■ ka moolelo o keia |>oe keiki. Nolaila, i e |X)no paha kakou e wehewehe pakahi (i na hana a keia mau keiki. 1 O Ona oia k:\ hiaj>o a Inu rama, o : kana hana he hula, he lealea, he poniuniu na niak:», ulaula» ano e na helehele- ; na, ha'u ka waha i ka makani, a kohu | pupule i like ke ano me ke Keko apiki, j a he pupuka ino ke nana 'ku, a pela ; aku. i 2 O Hookano a me Uhauha waiwai,! oui i\a inoa elua o kekahi keiki, eia ka- j na hana; a ona iho la hoi keia wahi' ; keiki, namu iho la hoi ua wahi keiki! ; nei ma ka olelo haole: "I goi prenty | money in jx>ket, 1 am goins biliote ru-1 : 10 spen mai monL" A loaa aku la hoi kekahi wahi hoa e ae ona, olelo aku la; e hele kaua i ka hale pahupahu, a pau j koke ae la kahi dala, aka aole no pau \ ( ka lealea: ina he waiwai e ae kekahi, e : pau ana no i ka uhauha ia. E like me * ka bipi, lio, a i ole he aina paha, e pau ana no ia mau waiwai i ke kuai ia i da- ? la e inu rama aL Aia ma Waikapu: kekahi apana aina nui o Puhiauwana ka inoa, no W. H. Humphrey, ua kuai ( lilo ia ua aina Ja ia Kimo Rukelao( | Waikapu a me ka hale maikai e ku ana' maluna iho 0 na aina la, no na wahi [

} Uūsani dala uuku. ua pau loa ua mau; | dala la i ke kuai ia i na pahu rama, tvo-; ! laila, ua moni ia ua mau eka aina k | | iloko o kahi opu uuku ouao Hookano : a me Uhauha-waiwai, a ua auwana akuj ia lakou ma kahi e. aole wahi e ku ai o ; na wawae, no ka mea T ua lilo ua aina \ la ia hal j 4 Hele hou aku no ua wahī keiki i nei e makaau i kauhaie o kahi j>oe, e aea ai a e makilo ai ho hoi. a i ole e j kii aku no oia i ka hai waiwai me na j maka keleawe, no ka mea. ua naiovfa!e ae la ka hiiahiia i ka nui launa ole o ka I ona, a i kekahi manawa olelo ino ae la k | i ka inoa o ke Akua Hemoleie. a i ke-: j kahi manawa hoi, kohu puaa ka eku [ 1 iialo o ka lepo, a he hoo|>ai!ua ka nana j aku, a peia waie aku. 3 O Ilihune, a me Puhikole ke keiki; ekolu aua mau makua nei. F.b kana • hana; j>au aku la kahi dab, a j-au. aku la no hoi ka aina. a waiwai e ae [>aha i ke kuai ia i ka rama, alaila hoka iho la. j weluwelu kahi lole, pololi ka wahine a! me na keiki, alaila hopu iho la \ ka! laau ia [Hoolehelehekii; nolaila, ua I like ka ia nei hana me ka kekeiki ekia J a j)ela aku. { 4 O Paa-i-ka-halepaahao, a me Pepe- j hi-kanaka, ka eha o na keiki a ua mau makua nei. Eia kana hana. lua wahi keiki nei e hikaka ana ma ke alanui, hopu ia iho ia e na makai a hoopaa ia i ka halepaahao; a i na hoi ua hoopoina i ka waiwai o hai, a ku ka hewa iaia imua o na Lunakanawai, o ka hoopaiia iho Ia no ia i na ala paa o Kaueieau, a ina kaa ole kela uku hoopai, o ka hele no ia e hana i ke alanui ma ke ao, a j moe iho la hoi ma ka halepaahao i ka j po, a pela no oia e hooluhi ia ai a pau kela uku hoopai. Eia kekahi, i na ua manao ino ifa wahi keiki nei i kekahi hoa ona i ka lilo o ka wahine a. laua i kekahi aku, alaila hookahi wale no mea e koai mau iini ana, inu oia i ka rama a ona loa, alaila like ae la kona ano me ko ka Liona ka maka'u ole, a wiwo ole no hoi, a me ia ano wiwo ole no ona, I kau aku la koua lima kakauha maluna (o kona mau hoa kanaka me ka menemene ole, a pepehi aku la a make loa, e like me Kalolo o I.ahaina i hou ai ia Hoomana i ka pahi, a hu aku la ka naau iwaho, a māke loa aku la; aole paha au e kuhikuhi aku ia oukou i na mea a pau i pepehiia no ka ona, oiai, ua no oukou ia mea ma na nupepa 0 na makahiki i hala. E na hoa heluhelu i na mea hou o ka nupepa, heaha la ko oukou manao 'i no keia mau mea i kanīailio ia ae nei mamua ? Eia paha ka haina. He hopena awaawa ko ka poe inu nmia; a ua kohu pono no hoi na mea i wehewehe ia ae nei maluna, a heaha la ka manao

0 ka lehulehu no keia mea o ka onr rama ? _. Elua mahele o na manao no Kc?g kumuhana. Ke olelo nei kekahi mahele o na kanaka no keia, he mea maikai ka rama ke malama pono ia kona mau rula, aka 1 na aole pela, alaila, aole he mea maikai ka rama. Ke olelo nei hoi kekahi poe he mea ino ka rama mai ka mua a ka hope, aia iloko o ka rama, ua hui ia me ka alaeohola a me ka haka nau, nolaila, olelo kekahi poe i ka inu ramahe maneo, a oia rama he mea make ia 0 ke kanaka; nolaila, o ke kanaka maa i ka inu rama, aole pilo rama iaia, a ia no ka pono o ke komo; ua like no ka pono o ka rama maikai a me ka rama ino i ka mea puni rama. Heaha la ka manao o ka mea nana e kaka nei keia kumuhana ? Eia kona manao. E haalele oukou ika ona rama, mai hana lapuwale hou. Ke olelo mai nei paha oukou; ua ae ka Moi e • inu laula na kanaka i ka rama. He | oiaio anei, a ia inu na kanaka i ka raj nia, ola ? Ua oi aku ka nui oka poe j make i ka rama nianuia o ka poe inu |ole.. Eia keia. Ke olelo hou mai nei Ika poe inu rama, he mea ia e hanoha-

no ai. Aole ia o ka nianao o ka mea nana e kakau nei i keia kumumuhana. } Eia kekahi o kona mau manao. No | ka haakei a me ka hookano o ka naau l o na kanaka; nolaila, manao iho la e • kukulu i halepakui o ka naau hookano | kiekie, a kapae ae la i ka oiaio mahope, i a onou aku h i na manao awaawa e | huna ana i ka oi maloko o ke kino, a ; haawi aku !a i ka aoao hinuhinu mawa- | ho, me ka olelo ana he mea maikai ka | rama, Pela io no, aole au i ike ma ke--1 kahi buke moolelo o ke ao nei, o ka | rama kekahi o na hana pookela ma ka ! honua nei. j Eia ko'u manaa O ka rama, aole I ia i kaulana no ka hanohano a me ka | maikai: eia ka mea i ike ia, he mea ma- : ke; ua like ka rama me kekahi mau ht> j loholona ka eku i ka lepo; aka, i na e | haalele ke kanaka i ka rama, alaila, o ; oe ke kaulana ana ma ka hanohano a; me ka noho 'na maikai, a e hui pu oe ! me na hoaloha maikai he nui lo& He i 1 le like me na pua rose ke ala onaona i! ka wa kakahiaka. | He mau lei ia ma ke poo, a i ole ma ka ai paha, alaila. oia ka hanohano ia i lohe na pepeiao hookuli a me na waha e painuu ana i ka maikai o ka rama, maikai io ka hol Nolaila, e ka lahui kanaka Hawaii, i ko oukou ike ana a me ka lohe ana i keia leo kahea, a ka oukou kauwa nei, e ae koke iho ka naau, a i ole ia, e kukulu ae 1 mau hui hoolt waiona iwaena o na kihapai,

aepononohcfī na kahu ckak>ia a : . me na iuna ekak>k T e kokya pu i keia hana iwaera b iia k:!\a[sai ekalesia a }«aiL Xo ka mea, oka $*>e nana i koi a i h<K)īkaīka e kina i kanawal e ino J ; !aala na kanaka i ka rnma a me ka mea : nana i hooko s keia he ioe hu- '■ \ jx> lakou iioko o ka ixxkeie. ua oi akn ;ka |<oe ona aina fiji ka $Kse i ao nui i o!e ia, mamua o ka |»oe l ao nnlh l ka ; j malamalama; kahaha, ea. tka w~a e h*>>- j l paap&aia ana keh kanawai iloko o ka; ' ahaoielo. ku ae- ?a na kanaka |Kino a, i pou. a niakee hoi ike ola o ka lahui a • k maniua ae o ka hoohoio ana o ua kana- • : wai la, hiki aku h na |<ibpaia a na nia{kaaii&na aloha aina imua o ko kakou; | Alīī, c noi ana i kona oiuolu a me ka; ; hoakaka pu aku iko lakou mau manao. : imua ona, aoie e kau i kona pulima * ; maialo o ia kanawai, a «>shea iho la ? ; * Eta ka mea i ikeia, ua kuha ia ua mau [>alapaia noi la a kona mau makaainana! j i noi aku ai i o!x Oia hoi. ua hooleia! j e ka Moi. aoie ae aku i na noi haahaa ■ \ a kona mau makaaīnana mai Hawaii a | Kauai. A {>ehea mahope mai ? Eia ; |ka mea ua" hookoia na koi ana j l a me nat ana a na poe inu ra- j j ma, ua kakau aku la ka Moi Kalakaua j i kona inoa makss&-o ua kanawai la, al heaha ka hopena ? Eia ka mea i ikeia. | ua ona loa ia o Kalolo me Hoomana o j Lahaina i ka rama, a maiioko mai oia j ona, ua hou aku la o Kaiolo ika pahi i j ka o{>u o Hoomana, a ua hu ka naau ! iwaho, a haia hookahi la a oi ae. ua make ua Hoomana nei. Auwe no ka hoi e, he mea make ole hoi ka rama, wahi j a kekahi poe t Ea, ina aoie iaua i ona I i ka rama i ae ia ai e inu iauia, ina aole laua e hakaka ana. Eia iho keia. Ma ka Poaono la 2 iho nei o keia mahina, ua ona ioa ia o Kaaua o Paia, Hamakuapoko, a ma ke kakahiaka o ua Poaono ia, ua pii aku oia tna ka haiekuai o Awana Pake, ma Mākawao, oielo ino aku la ua Kaaua la i kekahi jx>e wahine lede, me na oielo pelapela inoino loa. Aoie i liuliu, hoi hou oia ma kona nale, haule aku la oia mai kona lio aku a make Ioa; ua haule oia no ka nui o kona ona. Ua oleloia mai au, he elua la o kona ona ana, a waiho aku la ika opu ana oie. Auwe, aioha ino. Ea, o ka kakou ke aloha, a o ka manao hoi o ka poe ona, he aka iki wale no me ka olelo haole iho "all-right —hiki no. " Ea, aole au i poina iki ika olelo a Kamehameha V. Ikawa i hooholo ai kekahi ahaolelo mamua aku nei, he umikumamalima makahiki i haia, ika wa i laweia aku ai kekahi kanawai e ! olelo ana e hoonoaia ka rama i na ka- | naka Hawaii, eia kana pane: " aole ! e pono ke ae aku e kau i ko'u pulima I maiaio o keia kanawai i mea e pepehi ai i ko'u lahui " %

I Kupanaha kajgs£je o" tceia aiu ike kanaka. Nolaila, e na hoa makaainana o'u, ke olelo hou nei kekahi poe, i hoonoaia ka keia kanawai, i mea e hoao ai ina e })ilikia ka lahui, alaila, hookapu hou aku. Nuimaoli ko'u akaaka i keia mau manao hupo, aia ka a make ke kanaka, alaila ike iho he kanawai ino ka keia. K na hoa makaainana o'u, i ko oukou heluhelu ana i keia manao o'u, e pono e noonoo oukou i ka hopena awaawa o keia mea he inu laula, a ona laula hoi malalo iho o keia hoonoa ana i ke kapu o ka rama iwaena o na kanaka Hawaii. Nolaila. ke waiho aku nei au i keia mau ninau iwaena o na lunamakaainana naauao loa, o ka poe nana i hooikaika e hoonoa ike kapu oka inu laula anaokarama.' 1 Heaha la ka pilikia oka lahui. A j ehia la miliona dala a ke aupuni i uhauha wale ai i ka wa e kapu ana ka ra-! ma? i 2 O ke Ahupuaa hea la o na Waie-! ha ka i lilo wale aku ia hai, a me na loi kalo a na kanaka Hawaii i ka wa e kapu ana ka rama ?

3 O ka rama hea la ka rama maikai i oleloia e kekahi }x>e lunamakaainana, oia ka rama e ola loihi ai keia lahui ? O ka rama anei i hui pu ia me ka Alakohola, a i ole o ka rama |jaha i huiia me ka baka nau, kuha hohono maneo awaawa ? A oia na rama a oukou e hai mai ai, makemake au e hai mai i mau haina oiaio pololei, aole i haina hoohenehene o hilahila auanei, a ikeia ka hupo poeleele, He nui na mea i koe no keia kumuhana, aka, e hoomaha iki ana au maanei, me ke aloha i ka luhui Hawaii. Josiah Haoi.k. j Wailuku, lune 9, 1883.