Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 20, 19 May 1883 — HE WAHI KAAO O KE KANAKA LAWAIA. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE WAHI KAAO O KE KANAKA LAWAIA.

MOKI'NA !. I kekahi manawa, aole no i mamao loa kc au i hala. e noho ana kekahi kanaka lawaia ma kekahi Paemoku e waiho mokaki ana iwaena o kekahi kai moana nui. He kanaka keia i ano aoo, aka, aole no nae i like ka nui o kona mau makahiki me ko ka heluna nui o na kanaka e noho ana ma na aina nunui i launa pu mai me ia. He ohana no hoi ko keia kanaka lawaia, a aole no hoi i like ka nui o ka heluna o kona ohana me na ohana o ko na wahi e aku. He kanaka no hoi keia i hoonaauaoia, aole nae i piha pono loa elike me na kanaka o ko na wahi e ae. He mau makahiki lehulehu ka noho ana o keia kanaka me ko oluoiu, a me ka maluhia maikai. Ua aoia oia i ka noho'na karistiano i kona mau !a opiopio, a ua malama mau oia ia noho'na me ke ao ana aku ia mea i kana mau keiki, aka, ua ke||abi a o kekalii hoi ua hoolohe ole. He ehiku ka nui o na keikikane a keia kanaka lawaia, a aohe kaikamahine. O ka mua, he keiki puni kaua, a nana i poai puni na mokupuni kahi a lakou e noho ana. O ka lua, he kei"ki akahai. O ke kohi, he keiki lokomaikni. O ka ha, he keiki naauao a aloha [ i kona ohana. O ka lima, he keiki pu- ! ni hana a imi waiwai. O ka ono, o | lakou, he keiki hoopunahele nuiia e ko'ohana mamuii o kona ano kupaa maho|>e o ka pono o kona one hanau. A o ka hiku, ka muli loa hoi o kana mau keiki. oia ke keiki oi aku o ka hookuli, ke pakike, ka hookano a me ka uhauha. Aole loa keia keiki i noonoo iho i ka luhi o kona makua, ka mea hoi | nana e malama ana i kona ola, e hanai ana i ka ai a me ka ia, e hoaahu ana I iaia me ka aahu maikai, a e hoolawa ! ana iaia me na pono a pau o ke ola ana. Aka, ua pakaha wale oia i kahi : loaa uuku a kona makua, a hele auwana aku n;a na aina mamao, e lealea ana a e hauoli ana ma na ano haumia a j>au. O keia mau keiki a pau, ua aloha keia elemakule, a iloko o na makahiki i hala hoj»e aku mamua iho o ka hoomaka ana o keia kaao, ua make aku la na keiki mua eono. a koe iho la ka hiku, oia hoi ke keiki aloha ole i kona makua. O kekahi o na hana ino loa a keia keiki, oia no kona hana aua i na mea ino imua o kona makua: a ke hoao ka makua e ao. ahila o kona |>akh ke koke mai la 110 ia. Aka. iloko o ! keia mau hana ino a keia keiki, me koi . ' S na hoahu mai imua o ke alo o kona i | makua i kana mau mea ino wale, aole | no ia i pauaho aku, aka, ua hoomau | aku no oia i kana hana o ka lawaia. j Aūi nae ma kekahi la« hele aku la ua j kanaka lawaia iiei i ka hola o ka aui j ana o ka la. ma kahakai. no ka lawaia ana, elike nve kona ano mau. Kuu ! aku la oia i kana upena iloko o ke kai )anohoaku!a n»e ke kali ana no ka i maiuwa kupona A i ka hala ana o kekahi mau minuee, hoomaka mai la j ia e huki nui i kana U|wna, aka, ua paa i loa aku la ilalo, a hoomao}>oix) iho la | ia ua kaumaha ka uj>ena, a hauoli ae la I me ka manao ua piha i ka ia. Aka, | aole oia i pauaho, hoomau aku b no ! oia i ka huki maiie ana a hiki wale i ka [ pae ana i kula. Wehewehe ae la oia i | kana upena a nana iho a piha ae b I kona puuwai me ke kahaha a me ke ' jxihaohao, no ka mea, aole i-a o loko o ■ ka u|>ena, aka, iho la īaia he 01110 le keleowe, i piha me kekahi mea, a ua hoopaab ka waha o ua omole keleawe nei me kekahi jiani piula i liooheheeia

a f«aa. a maiuna o ua [ani nel. e kau ar»a ka inoa o ka ehiku o kana ī mau keiku oia hoi o David.v. Ua ka- \ haha ke kanaka lawaia i keia mea. a l noonoo iho la iloko ona, heaha la ko loko o keia omole a kuu keiki i iawe / mai a waiho ma na aekai o keia Paemoku? Ano ka manao oua makua nei e ike pono i ka mea a kana keiki i hoohu <ai ma ia wahi, nolaila, hoonmka iho ia e wehe i ke pani piuia o ua omole neL ke |>ani hoi i kuniia'me ka inoa David.v. U'ehe ae la ia i kana jxihi a hoomaI ka iho ia e ohiuhiu i ka pani piuia a heI mo, a luiu ae la i ka omole» a ia mana koke no i puka ae ai mai loko o ua omole nei kekahi punohu uwahi nui, a paiaha ae la kona pahoia ana maiuna o jka aina, e hoonalowale ana i ka nani o Ina mea a pau me kona hauliuli haku- | makuma eleele, a puni ae ia ke ea me j kona hohono |>oiuea. A ike aku la ke I kanaka lawaia e pii poloiei ana kekahi j mana nui o ka punohu uwahi iluna. a J piha ioa ia ae la oia me ke kahaha- | A hala ae la he inanawa pokole, ike |aku la ke kanaka lawaia i ka iho hou | ana iho o ua punohu uwahi nei e lewa jae la maluna o ka ilihonua, hoi hou ! mai la na mana uwahi ma o a maanei j a hui akoakoa ae la. W'ili ae iaka uwahi me he la ua pa ia e i kekahi puahiohio makani ikaika, a ike | aku la ia i ka lilo ana ae o ka punohu uwahi i kino kupua Demoria nui weli- | weli. Me ka piha kahaha oia i nana !ae ai, a ike ae ia ia, aia kona poo iioko \ o-na ao o ka lewa, a 0 kona mau ka- ! puai wawae e ku ana iluna o ka ilhonua.

} Ua like kona poo me kekahi kuahi- | wi nui, o kona mau lima ua pa i ke ko- | mohana a me ka hikina. O kona mau I maka ua lilo he mau ahi lapalapa, a o I kona waha me na niho keke, ua like me kekahi ana nui i makaukau e ale aku he mau tausani ola i ka manawa hookaHi. Nana aku la ke kanaka lawaia a ike aku la e puapuai mai ana mailoko mai o kona waha na lalapa ahi enaena e wili ana ma o a maanei, a puka ae la mailoko mai o kona mau puka ihu he mau tausani legiona moonihoawa me ko lakou mau huelo e pakaawili ana i o a ianei, e imi ana i ka lakou mea e nahu mai aia make. I ka hoomaopopo ana o ke kanaka lawaia i keia mau mea a pau, he mea e ka oni ana o kona kino holookoa, aaki iho la kona mau papaauwae a paa na kui, malohaha ae la kona mau lehelehe, a hiki ole iaia ke hoomaopopo iho i kana mea e hana ai. I ka ike ana o ke kupua Hemona 1 ke kanaka lawaia, pane koke mai la oia penei: " Aohe o'u hoa'loha e like me Diirida; oia hoi ka haumana a ke Kahuhipa o ko na aina e mai. E Davida x mai aku oe e laweia ko'u ob, oiai na'u * oe e hoopiha maīī me nrf*iifōeuharie na-' nea, a e hoolawa mau hoi i kou noho'* na me na lealea a pau au i makemake ai." Lohe aku la ke kanaka lawaia i keia mau huaolelo mailoko mai o ka waha o j ua kupua Demona nei, me kona leo i I like me ka hekili e nakulu hele ana ma 0 a maanei o ka lewa ; a pane ae la ua | kanaka lawaia nei penei: "E ke Ku])ua Weliweli nui. He oi-1 aio anei o Davida ka'u keiki kou hoa'- j loha ? A he haumana hoi oia na ke j Kahuhipa maalea o ko na aina e mai ? Ina io pela, alaila ua oi loa ka pono i na i make kahiko oukou a ])au he mau tausani makahiki i hala ae, mamua o ka hoea ana mai o keia manawa. E hai mai e ke Kupua, heaha kou mooolelo, heaha kou makemake, a heaha hoi kou kumu i komo ai iloko o kela omole ? I ka lohe ana o ua kupua nei i keia, | pane mai la oia i mai la: "O Davida ! ko'u hoaloha ponoi ma keia mou mokupuni. E hoolohe mai i keia lono e ! ke kanaka lawaia! " | ''Heaha la ia lono a'u e hooiohe aku I ai? wahi a ke kanaka lawaia. "0 kou pepehi ia ana me ka make i weliweli ano koke;" wahi a ua kupua nei. • ! 'Heaha b hoi kou mea e pepehi mai ai ia'u ? Aole anei na'u oe i hooj lanakila ae nei mailoko ae o kou keena | i j>aa ai oe iloko o keia omoie, a lawe | mai ia oe mailoko mai o ke kai a kau i jka aina maloo?" wahi a ke kanaka b- | waia. | Pane hou mai b ua kupua nei: " E 1 koho oe i kau ano make i makemake | ai, a me ke ano e kau ia aku ai ia make | ī maluna ou. " \ ( 4t Heaha b ko'u hewa, i loaa ai keia! } hoopai mai a oe mai ?" wahi a ke kana- j |ka lawaia. ! I "E hoolohe mai i keia mooleio, e ke i \ kanaka lawaia/' wahi a ke kupua* u E: | ike oe, owau kekahi o na kupua mai; kahiko mai. Ua kaapuni ae au i ka ] , poejx>e honua, ua kipa aku ma na Pae-1 | moku nunui a me na Paemoku -liilii, a I : ua nohoaliii au maluna o bkou a pau, ] | no ka mea, he kupua au, he makua no i j ka lealea a me tu mea a pau e hoopala-1 i ka b ai ka noonoo ana o ke kanaka no i na mea hookaumaha a hoopilikb hoi, a ] i he noho v na nanea wale no me ka lea-1 j lea ke nohoaliL Kobi!a, ua nui ko'u j ! makemakeu ma na wahi a pau a'u i ki- i pa aku ai, a ua liaawi pio mai hoi ka : poe i hui pu me a'u ia bkou i mau kau- i j wa naU niai ka mea kiekie a ka mea haahaa, ka mea waiwai a i ka mea ilihu-, ne, ua nohoalii au maluiu obkou a|

rxu;. A i ko'u kaainmi ana mawaena o na Paemoku oka moana kai hohonu. ua lialawai mai ka ike a ko'u mau maka me keia mau mokupuni, kahi hoi au e noho nei, a ua nani a maikai i ka ike a : ke/u mau maka. Nolaila. ike au ia Na-L kau keiki hanau mua, ua hele mai au a kikeke ma ka ipuka o kona ha!e, e noi ana eae mai ia'u e komo »aku iloko, aka ? ua huii aku la kona alo t ka hikina, kahi a ka malamaiama e hoea mai ai a hoawi mai la i kona kua ;ia u. Nolaiia. na kaumaha au, oiai, o ;ka makamua ia o ko'u hookipa oie ia ; ana. Ia wa, hoohiki iho la au e noho | mawaho nei o ka ipuka o keia Paemo- | ku a hiki i ko u wa e hookipa ia ai. | "A hala aku la ke au ia Na-i, hoea mai la ke au ia I Jho, ka lua o kau mau keikL Ua kikeke aku au ma kona ipuka hale, a e like me kona mua, pela no oia i huli aku ai i ka hikina, kahi hoi a ka malamahma e oili mai ana, a haawi mai la i kona kau ia'u- Hala aku la ke au ia Liho, hoea mai la ke au ia Aouli, oke koiu ia o kau mau keiki. Kikeke aku la au ma kona ipuka hale, a huii aku la kona alo i ka hikina, kahi aka lamaku malamalama i enli mai ai, a haa-

\vi mai la i kona kua iāai Haia aku la ke au ia Aouli, hoea 10, ka ha o kau mau keiki. Kikeke aku la au ma ma kona ipuka, a huli aku la kona alo i ka hikina, kahi a na kukuna malamaiama i oili mai ai, a haawi mai la i kona kua ia'u. Hala aku la ko Io au, hoea i ko Iwa au, a olelo iho au: O ka lima keia o na au; aole au i apo ia mai i na au eha i hala'ku la, o ka nana wale ia mai no; aohe hoi i hoike maoli mai i ka apono a me ke io. Aole hoi i haawi pio mai i mau kauwa io na'u mamuli o ke Sila ana i ko iakou mau inoa maloko o ka buke papa inoa o ka'u mau kauwa. Nolaiia,. 1 ike au ia Iwa, olelo iho la au, e hoowaiwai nui loa auanei au ia oe no ka manawa pau ole ke hookipa aku oe ia'u maloko. A kikeke aku la au ma kona ipuka hale, a huli aku la kona alo i ka hikina, kahi a ka la i anapa malamalama mai ai, a haawi mai ia i kona kua ia'u. A hala aku la ko Iwa au, hoea i ko Luna au. A olelo iho la au, ke hookipa oe ia'u, e wehe no auanei au i na panipuka o ka honua a e haawi lilo aku nau na waiwai makamae a pau. Kikeke aku la au ma kona ipuka iiale, a huli aku ia kona alo i ka hikina i kahi a ke ao i hoea mai ai, a haawi mai la i kona kua ia'u. A pii ino ae la ko'u wela e like me ka enaena o na ipukahao keleawe he umi a ytie kumamalua i pa kanaiwa kumamaiwa ia ka ula .wena o ke ahi, a hoohiki paa iho la au. Oka mea e hookipa ana iau e make ia, a nana no e koho mai i kana ano make i makemake ai. A haia aku, la ke au ia I ,una, 'hoea niai Ia i ke au iaf Kaua, ka hikil o kau mau keiki. Kikeke aku la au ma kona ipuka hale,*a auwe.'kuu hauoii nui! Huli mai la kona alo i ke komohana, kahi hoi a ka ia e napoo aku ai a pouli, j haawi aku la kona kua i ka hikina, kahi a I ka malaniaiama i hoea mai ai, a hooki- j pa aku la ia'u, a kau iho la i koiia inoa I | maioko o ka buke inoa o kau mau kau- i I wa. A ano, ua hoolanakiia ae nei oe | | ia'u, ka makua ponoi hoi o Kaua, ke ; j hai aku nei au ia oe, ma ka inoa o kuu I i I hoa'loha oiaio o Davida e koho oe j ano i ke ano make au 1 niakemake ai, a e make koke oe." (Aole ipau.