Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 19, 12 Mei 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Terry Ledford |
| This work is dedicated to: | Laiana Wong |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA
(I Huiia.)
No ka Makahiki..... $2 00
Eono Mahina......... 1 00
Dala Kuike ka Rula.
POAONA, MEI, 12, 1883.
NO KE AHA KEIA !
O ka hana a ka Lono Kuhina i hana
ai, a loaa aku nei hoi maluna ona na
hoomaikai ana a me ka hoapono nui o
ka poe noonoo a pau, oia hoi kona waiho
ana aku i kona palapala hookohu
oihana, he hana ia i kupono loa i ke
poe o ua Aha Kuhina nei ke hana mua
aole hoi o ka waiho na kekahi o kona
poe hoa e alakai mua mai ia mea. O
ke Kuhina nui ke poo o ka Aha Kuhina
nana i hoonohonoho kona Aha Kuhina
nana lakou i wae a i na ua ike
@ hiki ole ia lakou ke hana
@ ke waiho aku i ka oihana
e pono ai. Ke helelei nei kana hana.
Ua ikeia ka pono ole o na mea i hanaia.
a ke hiki i ke kanaka naauao i makee
i ka pono o kona kulana kanaka ke
noho hou iho, nolaila hookaawale oia
iaia iho, me ka ike no hoi o ke Kuhina
nui i keia mau mea a pau, pipili no
nae i ka oihana. He hoopili mea aha
ia keia?
KA LUAKINI HOU O POLELEWA
Ua hoopuka ke aupuni he laikini kuai
rama hou no keia kulanakauhale. Ua
oleloia, o keia hale kuai rama hou ma
Honolulu nei, na kekahi mea kiekie
a ko o ke aupuni, a e ku ana ka ka ha
@ ma Polelewa mauka pono iho o ka
@makini Betela.
Ma ka aoao makai o ke alanui e ha@
ai na halawai hoole waiona, a me
@ kuhikuhi ana i na poino o ka wai
@ a @ na hooikaika ana i kanaka e
@ i ke damonio o ka ona, ka mea i
@ ke kino me ka uhane. A ma
@ mauka iho, he mau anana wale
@ ke kaawale, e ku ana keia hale ka@
@ o ke diabolo, malalo o ka maluhia
@ o ke aupuni Hawaii, e heahea
ana i na opio a me na makua, na
@ o ka lahui, e komo mai a e inu i
@ kiaha o ka make.
Ma ka luakini makai iho, e koi ia ana
kanaka no na hana e maluhia ai, e waiwai
ai, a e ola ai; a ma keia luakini hou
@ mauka ae, e hanaiia ana kanaka i
na mea e haunaele ai, a e pau ai hoi
lakou i ke ahi, pau pu o ka waiwai, ke
kino a me ka uhane a o keia hana
pepehi lahui, na wai? E na hoa o ka
ahaolelo o 1882, na wai keia hana hooma@
a hoomaewaewa i ka pono o ka
@ hanau, a me ka lahui i minamina
nui ia? Ua lawa ole anei ka make o ka
lahui i na kuina e ae e hoopoino nei, a
@ ia mai nei hoi keia mau ilio hae
@ e ai i na ola makamae o ka aina?
Aloha wale ka lahui i ka haule ana
iho o na lima o ka poe aloha ole.
Mahope iho o ka paa ana o na
ma@ maluna ae, ua loheia mai, ua hoole
@ ka mea nona ka hale ma Polelewa
@ aieia maloko o ka palapala hoo@
@ maluna ka wehe ana i hale inu rama
@ ia wahi, nolaila e hookaawaleia ana
@ a na hale inu rama nei ma kahi e
@
@OHO KA LOIO KUHINA I
KANA OIHANA.
Ua paholaia ae kekahi lono iwaena
@ na lehulehu e i ana ua waiho aku ka
@ Kuhina i kona palapala hookohu.
@ oleloia o ke kumu o kona hana
@ i keia, oia no ke keakea ia o na ha@
@ me na noonoo ana o ua Aha Kuhina
@ nei e ka mana mawaho ae o lakou.
@ he oiaio keia lono, e loaa auanei i
@ Kuhina na hooapono ana o ka
lehulehu o ka poe noonoo pololei o
keia Paeaina, no kona waiho ana i ka
hana, no ka mea, aole hiki i kekahi
@ Kuhina na noonoopono a hana
@ ke ae wale aku i na keakea ana
@ o na mana o waho i ka lakou mau
lawelawe ana. Ua hoakaka mua ia iloko
o na nupepa o kakaou, o kekahi o na
@pono@ nui o keia aupuni, oia ka haule
@ o na oihana kiekie iloko o na lima
@ ka poe hoopilimeaai, poe manao ole
a aloha ole i ka aina, e nana wale ana
no i ka pokeokeo o ko lakou aoao iho,
me ka hoomanao ole i na pono o ka
lahui. A ina he Aha Kuhina kahi i
komoia e keia ano hoopilimeaai, a
hana wale aku me ka hoopalaimaka, i na
pono o ka lehulehu, ua maopopo no
aole e waiwai ka aina i ka lakou hana,
aka e ukali ana ka poino mahope o ka
lakou mau lawelawe ana. Ua oleloia
ua hopohopo ka Loio Kuhina ma keia
ano, a oia no ke kumu o kona waiho
ana aku i ka hana.
MELEANA BUSH, UA MAKE.
Ma ka auina la Sabati nei ua hookaumahia
ke kulanakauhale ma ka paho @ @
na pukui ana mai i ke kaulawaha, lele
ae la ka lio iluna a walawala aku la mahope,
haule aku la ka oia a pa ke
poo i kekahi pohaku. He eha kukonukonu
loa keia, a ua ike kokeia ka poino
o Mele Ana. Holo hakalia ole
mai la o Col. James H. Boyd. kekahi
o na hoa hele o ia la, a hiki i ka hale
hana hau a telefona ia mai la i kaa e kii
aku ia Mrs. Bush, a i ka loaa ana o ke
kaa ua hoihoiia mai a i ko laua hale
noho ma ke alanui Bereitania, me ke
kamau no o ke ola.
Ua kiiia na kauka, a ua hanaia na
hana a pau i hiki i ke akamai o ke
kanaka. Aka ua hala aku keia poino
mawaho o ka palena o ko ke kanaka
akamai e lawelawe iho ai, a i ka hora 5
o ia la no i haalele loa mai ai ke ea i
ke kino.
Ma ia ahiahi no i kiiia ai ke Kuhina
Kalaiaina, J. E. Bush, i Kohala, kahi
ona i hele ai me ka Moi i ka Poaonao i
hala ae nei, a i ka Poalua nei kona hiki
ana mai i ke kaona nei. Ua haalele
mai o Mrs. Bush he eono keiki a he
ohana lehulehu e u ana nona. Me kana
kane a me na pili a pau o kona ohana
ko makou alona walohia.
KA HANA A KA LUNA AUPUNI
NONA IHO.
O ke Komo nui ana o ko kakou mau
luna aupuni iloko o na hana imi waiwai.
mawaho ae o ko lakou mau oihana
ponoi, oia kekahi mea i kamailio nui ia
iloko o keia au a kakou e hele nei. Elike
me keia, hoomakaukau kekahi luna
aupuni i mau kaa hoolimalima nona iho,
ku na halekaa me na hale lio, a ua
hooholoia keia mau kaa no ka imi ana
i waiwai no ua luna la.
Eia hou no, ike paha kekahi luna aupuni
he nui na dala i ukuia e ke aupuni
no na kaa kauo pohaku, alaila
hoomakaukau oia i mau kaa kauo pohaku
nona iho, a hoolimalima oia i keia mau
kaa e hana i ka hana a ke aupuni, alaila
uku iho la oia iaia iho no ka hana a
keia mau kaa noloko ae o ka waihona
o ke aupuni. A eia hou, ike paha kekahi
luna aupuni, a mea kiekie paha,
he nui ke dala i kuaiia i ka waiona, alaila
hoomakaukau oia i hale kuai rama
nona iho, kii i ke aupuni i laikini, a haawi
aku la na kona kanaka e paa ka laikina,
aka, o ua luna aupuni nei, a o ka
mea kiekie paha, ka ona ponoi, a ona
hapa paea iloko o ua hale inu rama
nei.
Aole mea makemake e keakea i ka
pomaikai o na luna aupuni. Ua
hoomahuahuaia no hoi ko lakou uku i kumu
e hiki ai ia lakou ke haawi i ko lakou
manawa a pau no na hana o ka oihana
aupuni, me ke keakea ole ia e na
hana e ae. Ina no hoi he waiwai ka
lakou, a hookomo iho iloko o kahi o
na hana kupono o ka aina i mea e
mahuahua aku ai, aohe olelo ana no ia, ua
maikai no. Aka, o ka lawe ana o kahi
mau luna aupuni kiekie i na hana i
maa no na makaainana wale no, a lilo i
poe piele waiwai pu me ka lehulehu,
he maikai anei ia? Ma ko makou noonoo
aole maikai. Aka hoi, e noonoo
hou kakou, pehea ina e lawe kahi mau
luna aupuni i na hana aupuni, a hoolimlima
oia iaia iho i kona mau kaa, a
waiwai e ae paha, elike me kekahi luna
alanui a makou i lohe ai, he mau kaa
bipi kona a me na bipi kauo, a
hoolimalima iho la oia i ua mau kaa nei iaia
iho no ka hana alanui me ka uku kiekie.
Aole loa e hiki ke apono ia ka hana
ana pela. A o ka luna i hana pela,
ua hana ino oia iaia iho; no ka mea, ua
hookomo oia iaia iho iloko o ka
hoowalewaleia e hana paewaewa, a e imi loaa
ma na ano pono ole.
HE LETA NA KEKAHI KEIKI
AUWANA.
Eia malao iho he leta na kekahi keiki
Hawaii auwana, ua hele ua keiki nei
mai Honolulu aku me kahi poe e ae
mamuli o ke kepaia no ka hana ma
kekahi o na mokupuni guano. Aole
liuliu loa kona hana ana ma ia mokupuni,
a mahuka aku la oia maluna o ka waapa,
a i ko lakou auwana hele ana ma
ka moana, aia hoi pae aku la ko lakou
waa ma kekahi o na mokupuni o ka
paemoku o Kilibati. Ilaila kahi a keia
keiki i noho ai a mare me kekahi o na
wahine o ia aina, a ua huli oia mawaena
o ia lahui. Ua loihi kona nalowale
ana, a ua kaumaha kona makua
nona, aka iloko o keia mau pule i
hala ua hoohauoleia ka manao o ka
makua ma ka loaa ana mai o keia leta, a
ua olioli ka makua no ke keiki nalowale.
Ua ae lokomaikaiia mai makou e
pahola aku i keia imua o ka lehulehu.
Oia keia malalo iho:
I kuu papa. Kukala, aloha nui loa
kaua, a me na kulu waimaka e hanini
ana me ke aloha pau ole. E hai ae oe
i ko'u aloha nui pau ole i ko kakou mau
hoapili o ka aina hanau, nui ko'u halialia
pau ole no oukou, no ko'u wehe
ana i ka pili ana. Aloha nui, aloha ino
ouko e alo mai nei i ka la welawela o
ka aina a me ka @ @
kanaka i huli mai, a me na ahi pu kekahi.
Ua nani loa keia aina i keia wa.
Ua hookapu loa ke alii i ka rama, ua
kapu loa ka rama.
Eia hoi kekahi, ina hoi he mea hiki
ia oukou ka'u wahi noi, e hooili mai i
wahi poi na u, nui ko'u ono i ka poi,
nolaila ina he mea hiki, e e hoouna mai
maluna o Hoku Ao, me ke kau leta pu
mai.
I ku'u hanau mua hoi, alona nui kaua.
E ku a e hele mai oe, mai lohi a
kanalua. nui ko'u hauoli ina kaua e hui
kino maoli. Ua hiki no ia'u ka huli
ana i dala no kou hoi ana aku i ka home.
elike me kau mea i manao ai. Me
ke aloha. GEORGE KUKALA.
Butaritari. Feb 10, 1883.
HOIKE A S. KAAIKAULA ME H. AEA
Na Komite Imi Mea Hou
o na Aina E, I Hoikeia ma ka
Halawai Mahina Hou ma Kawaiahao.
Mei 7, 1883.
Ma ka heluia ana mai nei o na Ekalesia
Hoole Pope o Amerika Huipuia,
ua oleloia, he 92,653 ekalesia, no lakou
na kahunapule he 71,662. a me na hoahanau
he 9.003.030.
Maloko o ka luakini o Kauka Talmage,
kela kahunapule kaulana loa ma
ka haiolelo me ka wehewehe ana i ka
Baibala. he 350 ka nui o na noho, (e like
paha me keia mau noho o kakou,)
ma ke kino o kona luakini, nona ka nui
e piha ai. he 1,500; me ka helu ole ia
o na noho aoao maluna, ua hookaawale
ia ia mau noho no na malihini. Ua
hoolimalima ia aku na noho o lalo a
pau, a ua loaa mai he $17, 250 no ia
mau noho.
Ua hoike ai na Ahahui Misionari i
ko na Aina e o ko ke ao holookoa, he
308,645 ka nui o ka poe i hookomoia i
ka hoahanau i ka makahiki i hala, a o
keia heluna ka oi aku i ko kela makahiki
aku.
Aia ma Sepania, Potugala a me Mesiko,
mawaena o ka 15,000 a me ka
20,000 Karistiano Perosetane Sepania a
me ke Pukiki.
Iloko o ka makahiki i hala, ua haawi
ia e na wahine haipule a pau o Amerika
Huipuia he $600,000 no ka hoolaha
ana i ka euanelio iwaena o ko na aina
pouli.
Ma na kauhale a me taona i moe ia
e ke alanui kea ahi o ke alahao o Canada,
a i kukuluia me na luakini, ma kekahi
la Sabati, ua haiolelo mai la na
kahunapule me ka ikaika, i ke kupono ole
o ka holo ana o na kaa ahi a me ka lawe
ana i na ukana i ka la Sabati; he
mea pono e papa koke ia. Ua olelo ae
kekahi kahunapule o ia wahi penei:
"Ua ahona ka holo kaa ana i ka lani
maluna o ke kaa pipi o ka muliwai
ulaula, mamua o ka hele ana i ke ahi pio
ole iloko o ke kaa ahi nani hoonanea."
Ke manao nei na Mahomeda e paio
aku i ka Puali o ke Ola, ka mea i
manaoia e komo holookoa aku ana iloko o
Inia e hoomalamlama aku ai ia lahui;
nolaila, ke hele mai nei na kanaka
hemolele mai kela a me keia wahi mai o
ka aina, me ka hana ana i na hana mana
lima hei, no ke kokua ana i ka hoomana
Mahomeda oiaio.
I kekahi auina la Sabati, ma ke kulanakauhale
o New Haven, maloko o ka
luakini o Sana Paterika, i ka wa i aneane
ai e hookuu ia ke anaina pule, ua
nonoi mai la kekahi o na makua misionari
i ke anaina, non ka nui he 1,500,
e pualu aku mahope ona i kekahi olelo
hoopaa aelike, aole e hele iloko o kekahi
hale inu rama mai ka hora 12 aku o
ka po Poaono a i ka hora 12 o ka po
Sabati no hookahi makahiki. Ua pualu
like aku la ka anaina i keia olelo
aelike me ke kau ana i ko lakou mau
lima akau iluna; o ka poe i kau ole i
ko lakou mau lima, aole i loaa ka eono.
O ka moiwahine o Madegaseka, ua
kukulu oia i luakini nona maloko o kona
pa alii, kahi o kona hale alii e ku la,
a oia kekahi haipule oiaio. Ma ka hoike
a kekahi kumu misionari no keia
aliiwahine, he hoa lawehana oiaio oia
no ka hana misionari; ua like oia me
Kaahumanu ka Maikai.
Ua hoahu ae kekahi mau Ahahui
Karistiano he 11 ka nui o Amerika
Huipuia he puu dala nui, no ke kokua
ana i ka holomua o ka pono karistiano
i ko na aina e, nona ka huina he
$11,300,000. He hoike ana keia i ka
ikaika a me ka lokahi o na haipule, e
hoopalahalaha aku i ka lamaku o ke ola a
puni ka honua. E hoomahui ana paha
na Ahahui Opiopio o kakaou i keia
hana.
Ma kekahi la Sabati ma kahi kauhale
o Brenham. ua malama aku kekahi
kumu misiona Pake, o Gee Gam ka inoa,
i ke anaina hoomana imua o na Pake
karistiano o ia kauhale.
O na kumu misiona ma Iapana, e
malama ana lakou i anaina halawai nui
hoeueu manao ma Osaka, i ka la 16 o
keia malama o Mei nei.
Ua oleloia, ke kakau nei ke Kuhina
Nui Pohakuhauoli o Beritania i kekahi
buke nona ka inoa: "Na Hoike o ka
@ @
hoike ana i ka hana karistiano a kekahi
laina holoholo kaa ahi o ke kulanakauhale
o Sana Lui, ma o kona hooikaika
ana a hoohuliia e ia he 320 mau haole
o ia laina hooholo kaa ahi i mau paahana
karistiano oiaio maoli, a ua lilo lakou
he mau lala no ka Ahahui Opiopio
Karistiano o ia kulanakauhale.
Ua kakau inoa ia e na lala he 491 o
ke Hui Opiopio Karistiano Hoole Waiona
o ke kulanakauhale o De Moina,
mokuaina o Iowa, kekahi palapala hoopii
i ke Kiaaina o ia kulanakauhale, e
noi hoopii aku ana iaia, e kaheaia i kau
ahaolelo kuikawa o ia mokuaina, no ka
hoopau ana i ke kanawai: "hookomo
waiona" iloko o na poai o ia kulanakauhale,
a e hanaia i kanawai e papa loa
ana i ke kuai ana o ka waiona maloko
o na poai o ia kulanakauhale. Ua
hoole ia ua palapala hoopii la. Aole nae
lakou i papauaho a kuemi hope, aka,
ua paa ko lakou manao, a ke kali
hoomanawanui la no lakou no ke kau
ahaolelo o 1884.
He 72 Papa Misionari Amerika ma
Inia Hinedu i keia wa, a mai loko mai
o keia heluna, he 24 Papa Misionari o
na Opio.
Ma o ka hooikaika paka ana o kekahi
haole Kueka karistiano o keia aoao
hoomana no 7 makahiki pololei iwaena
o ka lahui ilikini hihiu Modaka, ua
huli he hapa nui o lakou, ua hoomalamalamaia,
ua naauao, a i keia wa, ua lilo
lakou a ua hoala lakou he hui i kapaia
"Ka hui o na Hoa'loha."
Aole he ae o na poo mana aupuni o
Tureke e kukulu ia na luakini Hoole
Pope ma na @apana aina e pili kokoke
ana i ke kulanakauhale o Konakinopela.
No ka makahehi loa o na kamaaina
o ka mokupuni o Madagaseka i na
hana karistiano, nolaila, ua haawiia he
@,000,000 dala.
He elua mau halepule hou e ku nei
ma kekahi kulanakauhale o Iapana i
keia wa. O ka hemahema nae aole he
kahu; nolaila, ua kahea mai nei ia mau
ekalesia i ka Papa Misionari o Amerika,
e hoouna aku i mau kahu ekalesia
no lakou.
Ua hoopuka ae o Mude i keia mau
mamala olelo penei: Ina e hoonoaia ke
kanawai "hoonoa Sabati" ma Amerika
nei, alaile, o ke haule koke no ia o ko
kakaou aina aloha. E hoike mai kekahi
mea ia'u i ka lahui i malama ole i ka
ihiihi a me ke anoano o ka la Sabati, a
e hoike aku no au, aole i nele na hua
popopo i ikeia mawaena o ia lahui.
KA UKU MAKAHIKI O KELA
AM ME KEIA MOI KALAUNU
Ua hanauia ka Emepera Iosepa o
Auseturia a Moi o Hunagara, i ka la
mahina o Augate 1830, o kona uku
makahiki he 4,650,000. Leopolo II, Moi
o Belegiuma, ua hanauia oia i ka mahina
o Aperila, 1835, he 660,000 dala
kona uku makahiki.
Kristiana IX Moi o Denemaka ua
hanauia i ka mahina o Aperila 1818; o
kona uku makahiki he 277,775 dala.
He 120,000 dala me 60,000 dala
mawaho ae, ka uku makahiki o ka
Pereridena mua iho nei o Farani oia
o Makahone. Oia uku makahiki
hookahi no ko ka Peresidena e noho
nei i keia wa, me 77,560 data uku no
kona mau lilo.
O Napoloiona III, oia ka Moi kiekie
loa o ka uku makahiki o na Moi a
pau o ka honua nei. O kona uku
makahiki he 5,000,000 dala, a i hoohui
pu ia me keia uku makahiki maluna,
ua loaa iaia he 24,000,000 dala mai
na aina Kalaunu, me ka loaa pu ana
aku iaia he mau halealii nunui, na
ululaau, na hale nunui hooluolu, Paka,
malalo o na lilo kuwaho o ke aupuni.
O kona loaa i kela a me keia makahiki,
ua hiki aku i ka 7,800,000 dala. I
keia wa, he 10,000,000 dala ka aie
aupuni o Farani.
Uilama I, ua hanauia oia i ka mahina
o Maraki 1797. Oiai oia e noho
Emepara nei no Geremania, aole ona
uku makahiki. O na lilo a pau o ka
noho kalaunu a me na lilo o ka ohana
Emepera, ua ukuia mai na loaa ponoi
pilikino o ka Emepera.
O ka moiwahine Vitoria, ua hanauia
oia i ka mahina o Mei 1819, a ua loaa
iaia ka uku makahiki, he 1925,000 dala,
me 300,000 dala mawaho ae.
Ua hanauia o Keoki I i moi o Helene
i ka makahiki 1845. He 260,890
dala kona uku makahiki.
Moi Humbeta o Italia, ua hanauia
oia i ka makahiki 1844. Ua haawaiia
aku he 6,250,000 dala uku makahiki i
kona makuakane i make, a oia uku
aole oia i ae.
Aole he uku makahiki ko ka Emepera
o Rusia, aka, he loaa makahiki
kona i hiki aku i ka 10,000,000 dala
mai na aina kalaunu.
Alafonso, moi o Sepania, he 2,000,000
dala kona uku makahiki.
@ @
ino o ua Ua Naulu nei, no lakou no
inoa Mr. Nawahine, Mr. Opunui, Mr.
Kekoi, a me kekahi mau mea e ae i ka
lakou ipumakani, oia hoi ke kukulu
ana i Halekuai lole a me Haleinuki
ma Kawaihae-kai, a ke hoomaka nei
ka lakou hana oiai ua makaukau ka waiwai,
a o ka hooko wale aku no koe, i
ka hana me ka oluolu, i pono no na
makamaka Hawaii oiaio a pau e kipa
ae ana ilaila.
He mau hawaii oiaio iwi kani wale
no keia a ke hapai nei nae lakou i keia
hana maikai. Makaleho ia.
Aole wale no hoi o kela poe a'u i hoike
mua ae nei ke lawelawe nei, aka,
he mau Hawaii oiaio loa e ae no
kekahi, e ukali aku nei malalo oia meheu
hookahi, oiai, ke hookomo nei lakou
i kekahi heluna dala no ka waihona,
ae ike ia ana paha ka hua oia hana
ma keia mua aku, na ke au o ka manawa
e hoike mai, a mahope aku au hai
hou aku.
Make hikiwawe. Ma ka la 27 o Aperila,
i hala iho nei, ua make hikiwawe i
hola o Mrs. Kawaihae me ka mai ole,
a me ke ano nawaliwali ole o kona
kino, oiai ma ka hora 10 A.M. oia la, he
heluhelu nupepa kana hana, a iloko oia
manawa ua hina aku la oia ilalo a make
loa. He kamaaina kahiko oia no
keia wahi, a ua piha paha iaia he 70
makahiki a oi. Ma ke ae kai o ke
Kaihawanawana kona wahi i make ai, ma
ka hale noho o Nahinu. Aloha wale
oia, aka, ua maha nae oia, oiai, ua loihi
kona mau la ma keia ola ana, a hoi aku
la ma kela ao. Aloha No.
Louis. S. Keaniani.
I ka la apopo e ku mai ai ka mokuahi
Ausetaralia mai Kapalakiko mai, e
like me ka hoolaha a ka Papa Hoike
Manawa.
Piha pono ka halawai Poakolu o keia
pule ma Kawaiahao, mahalo makou.
O ka pono ia. Na ke aloha e hoomalamalama
ka pouli o ke alanui.
Ua hookui i ke ahiahi o ka Poaha
nei, ka moku kuna Kina Waka, me
Kaala, a ma ia hookui ana ua piholo
koke o Kaala. Ua oleloia aole he kukui
o Kaala, a nolaila ke kumu i hookuiai.
Iwaho ae nei o Kawaihoa ka hookui
ana.
NA HOOLAHA HOU.
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae
Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka
waiwai o KAAHALAMA k. o Honolulu i make
kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Nui
A. F. JUDD.
Mak ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka
Palapala Noi o Naupuni w. ka wahine kane
make a ka mea i make e hoike mai ana o
KAAHALAMA k. no Honolulu ua make kauoha
ole ma Honolulu ka ka la 15 o Aperila M. H.
1883, a e noi ana e haawi ia ka Palapala
Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Ioane k.
ke keiki a ke kaikuahine o ka mea i make.
Ua kauohaia o ka POALUA ka la 29 o MEI
M. H. 1883, oia ka manawa i koho ia no ka
hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai
la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha,
ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi
no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike
mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e
ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha
e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule
ma ka KUOKOA he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina,
Mei 9, M. H. 1883.
A. F. JUDD.
Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Ikea: Henry Smith Hope Kakauolelo
1119 3ts.
MAKEMAKE IA.
Ke hoike ia aku nei na mea a pau e makemake
ana e loaa na PAI AI ma ka PAKEKE
a me ka PAHU paha, e kauoha mai
ia'u ma ka leta no ka hoolawa ana aku i na
kauoha Ai a puni keia mau Paemoku; o na
kauoha no ke kulanakauhale, e lawe ia aku no
e like me ka makemake o ka mea kauoha ma
ka ipuka o ko oukou mau hale. no ke kumukuai
haahaa loa. E waiho ae i ka oukou mau
kauoha ma na leta ma ka Hale Leta.
Albert K. Kunuiakea.
Honolulu, Mei 12, 1883. 1119 tf.
KA BUKE HIMENI KULA SABATI
KA HOKU AO NANI.
Ua loaa hou mai nei ka Buke Himeni Ka
Hoku Ao Nani i paiia me na ili nani loa,
no ke kumukuai oluolu loa, a e kuaiia aku
ana me ka makepono loa ma ka Halekuai o A.
L. Kamika-opio. Helu 44 ma ke Alanui
Papu, e pili pu ana me ka Halepaikii o A.
A. Monatano, ma Ewa mai o ka Halekuai o
E. O. Hall & Son.
Eia na kumukuai.
O na buke me na iliulaula nani... 75 c't
O na buke me na ili kahiko....... 50 c't
He mea pono i na Kula Sabati a me na
Anaina Hoomana i koe, e kauoha koke mai.
1119 4t
HOOLAHA HUI.
Ma keia ke hoolahaia aku nei, mamuli o ka
aelike ana, ua hoopauia ka hui ana o Bruce
Carwright a me Henry. M. Bension malalo o
ka inoa Hui ka "Union Feed Company," na
ka Hui hoi e uku na aie a pau o ka Hui; a o
na aie a pau i ka Hui mamua aku o keia la, e
ukuia no i ka Hui ma kona Keena hana.
Hanaia, Honolulu, Mei 1, 1883.
Ka "Union Feed Company".
Ma keia ke hoolahaia aku nei o na hana a
pau i hanaia malalo o ka inoa Hui ka "Union
Feed Company," ua kuai ia e Henry. R.
Macforlane, a nana hoi e hoomau aku i na hana
me ke ano nona ponoi iho, a malalo hoi o
ka inoa Ka "Union Feed Company" i hoaponia
e ia. Honolulu, Mei. 1, 1883.
1119 2ts.
OLELO HOOLAHA.
Ua haule mawaena o Kawaiahao a me Waikiki
Kai, he wati Dala me ke kaula ano dala
me elua ki, o ka mea e loaa ai e hoihoi ae ma
ka hale oihana o Kimo Pelekane, e loaa no iaia
ka uku elima dala. $5. 00 1119 3ts
NA HOOLAHA HOU
Aha Hookolokolo Apana Eha o ko Hawaii
Pae Aina, ma ka hooponopono Waiwai ma ka
Waiwai o JOHN LAPAKI o -- i
make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai
Kaapuni ma ke keena.
Mah ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka
Palapala Noi a Mele Kaono o Honolulu, e
hoike mai ana o JOHN LAPAKI no Kalawao,
ua make kauoha ole ma Kalawao, Molokai, ma
ka la -- o -- M. H. 1883, a e noi ana e
haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono
Waiwai ia Mele Kaona i oleloia.
Ua kauohaia o ka POAONO ka la 2 i IUNE,
M. H. 1883, i ka hora 10, oia ka manawa
i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o
na Lunakanawai la, ma ke keena Hookolokolo
o keia Aha ma Koloa, a ma ia manawa a ma
ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e
hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou
e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo
kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i
ekolu pule ma ke KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina.
Mei 1, 1883. Jacob Hardy,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
1118 3ts.
LULU DALA LUAKINI
E malama hou ana ka Ekalesia o Kaumakapili,
he lulu Dala no ka Luakini Hou ma ka
hora 10:30 o ke kakahiaka SABATI IUNE 3,
1883.
Ma i wa e ikeia ai ka ikaika o kela Komite
keia Komite, a me ka nui o na Dala e paa nei
ma ka lima o lakou i kohoia no kela Apana
Keia Apana. Ke kono pu ia aku nei ka oluolu
o na mea a pau loa, e naue nui ae me na Lau
Oliwa a ke Aloha, no ka Heiau Laa o ko kakou
Haku o Iesu Kristo. Me ka mahalo.
H. WALAKAHAUKI,
Kiai Ekalesia o Kaumakapili.
Mei 2, 1883 1118 4ts
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na ano kanaka apau loa i keia,
aole loa au e hookaa ana i kekahi aie i aie ia
ma ko'u inoa, ke ole e loaa aku kekahi palapa
la hooiaio mai a'u aku. Nailima.
Auwaiolimu, Aperila 18, 1883
1116 4ts.
OLELO HOOLAHA
I ka poe waiwai a pau e noho ana ma keia
aupuni. E ike auanei na kanaka a pau. Owau
o Lota Kuokoa Hoopii. Ke papa loa aku nei
au ia oukou, mai hoaie mai i kuu wahine mare
ia Mrs. Hiaa no ka mea, ua haalele kumu ole
mai oia ia'u, a me ko maua moe, nolaila, aole
loa au e hookaa ana ia mau aie, maluna iho
no o oukou ia mau poho. Ke papa pu ia aku
nei ka poe e malama ana i kuu wahine o
pilikia lakou ma ke Kanawai.
Lota Kuokoa Hoopii
1116 4ts.*
HOOLAHA HOOPAU HUI.
O ka Hui o Ahuna me Alama, a i ole Chong
Hing Wai, e lawelawe ana i ka oihana kanu
raiki ma Wailua, Kauai, ua hoopauia i keia la
me ka ae like maikai.
Ua kuai o Ahuna i oleloia i kona kuleana ia
Con Cheok o Honolulu, a o Alama me Con
Cheok i oleloia na mea nana e lawelawe ana i
oihanna, malalo o ka inoa hui mua.
O ka uku ana o na aie i ua hui la, e ukuia ia
Alama me Con Cheok. AHUNA,
ALAMA,
CON CHEOK,
Honolulu, Apr. 16, 1883. 1117 3ts
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
E ike na mea a pau ke nana iho i keia, owau
o Kauhaiule k. ka hoa hui o Waioahukina k,
ma ke kuai ana i ka aina i kapaia ka inoa o
A-u, a me Kuilei, e waiho la ma Hamakua,
mokupuni o Hawaii, nona ka Palapala Sila
Helu 2584.
Nolaila, ke papa loa ia aku nei na mea a
pau maluna o ua mau aina la aole e kii waleia.
O keia mau aina a'u e hoolaha aku nei, oia
na aina e olelo ia nei e na keiki a ke kaikunane
o ka wahine mare a H. N. Waioahukini ua lilo
ia lakou i ke kuaiia, a e hooponopono ana
lakou i keia mua aku me ke ano hoopunipuni a
apuka, oiai eia no au a me Kahea w, ka pilikoko
ponoi i Waioahukini. E nana pono i ke
kalohe. B. KAUHAIULEI.
Honokaa, Hamakua, Hawaii, Apr 24, '83
1117 4ts*
OLELO HOOLAHA.
O na apana aina eha o Nahinu k, o Kaheo,
Kula, Mokupuni o Maui, he kanaka Hawaii i
make ma Honolulu, ma ka M. H. 1857, e waiho
la ma na ili o Koula, a me Paholei, iloko o
ke ahupuaa o Koheo, ma ka moku o Kula,
Maui.
Ke haiia aku nei ka lohe i ka poe a pau e
noho ana ma ua wahi la, a ma kahi e kokoke
ana i ua mau apana aina la. E kuaiia aku ana,
a e hoolimalimaia aku ana i ka mea a mau mea
e makemake ana e kuai a e hoolimalima hoi,
me ka mea nona ka inoa malalo, a me kona
hope i kakau inoa pu ia. E loaa no na palapala
o i mau aina ma ko maua lima, a me na
palapala Sila Nui hoi, a me ka helu o ke kuleana.
E loaa no maua i ka poe e makemake ana e
kuai ma Honolulu nei. No na hoakaka ana
no kahi e loaa ai na mean nona na inoa malalo,
e ninau ma ke Keena Kuokoa.
Manele,
Kahahawai, (Hope)
Honolulu, Oahu, Mei 1, 1883. 1118 4t*
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka
mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa, a
ke hookapu loa 'ku nei au i ka poe waiwai a
pau loa, mai hoaie mai oukou i kuu wahine
mare ia Mrs. Kamiki Nawelu, oiai, ua haalele
mai oia ia'u, a me ko maua wahi moe. Aole
loa au e hookaa ana i kona mau aie a pau ana
e aie ai, mai ka la e puka ai keia hoolaha. A
ke papa pu ia aku nei oukou e ka poe a pau i
pili ia maua, aole e hookipa a malama iaia ma
ko oukou mau home o pilikia pu oukou. Owau
no me ke aloha. Joseph. Nawelu.
Kawaihae-uka, H. Aperila 21, 1883
1117, 4ts.*
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni
Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o G. KAPOU k, no Wailea,
Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi
o KAMAI k. e noi ana e hooiaio ia ka Palapala
Kauoha hope loa o G. Kapou k. no Wailea,
Hilo, Hawaii, i make, a ua waiho ia mai kela
palapala imua o ka Aha; Nolaila ua kauoha
ia na mea a pau i pili o ka POAKOLU, oia
ka la 23, o MEI, M. H. 1883, ma ka hora 1
awakea, ma ka Hale hookolokolo ma Hilo,
Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no
ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke
hoike ia.
F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, April 13, 1883.
1117 3ts.
OLELO HOOLAHA
Ua makemake o KAUKA ROKEKE e hoike
aku imua o kona mau mea mai a me na
makamaka pu, ua hoololi ae nei oia i kona wahi
noho a me kona hale lapaau, a aia ma ke
kihi o na ALANUI BERITANIA a me RIKEKE.
1111 3ms.
OLELO HOOLAHA
E ike na mea a pau ka nana iho i keia, owau
o Kahea w, ka pilikoko ponoi o Waioahukini
k, i make ma Papake, Hamakua, Hawaii.
Ke hoolaha aku nei au imua o ke akea, o na
@ @
NA HOOLAHA HOU.
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae
Aina, ma ka Hooponopono Waiwai ma ka waiwai
o AHULI w, o Honolulu, i make kauoha
ole. Imua o ka Lunakanawai @
Francis Judd.
Ma ka heluhelu a me ka @
palapala noi a Mose Wahoiki @
hoike mai ana, o AHULI w, @
make kauoha ole ma Kikihale, Honolulu, ma
ka la 4 o Aperila, M. H. 1883, @
haawaiia ka Palapala Hookohu @
pono Waiwai ia ua o Mose @
@.
Ua kauohaia o ka POALUA @
MEI, M. H. 1883, oia ka manawa @
ka hoolohe ana i ua noi la @
@ la, ma ke Keena H@
Aha ma Honolulu, a ma ia manawa@
wahi no e hele mai ai na mea a pau@
ike mai i ke kumu, ina he kumu@
@, e ae ole ia ai ua noi la. @
kauoha, e hooiaha ia ma ka@
ekolu pule ma ka NUPEPA @
Kakauia ma Honolulu, ko @
Aperila 30, M. H. 1883.
A. FRANCIS JUDD @
Lunakanawai Nui o ka @
Ikea. Henry Smith, @
Ma ke Keena o ka Lunakanawai @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina @
Ma ka waiwai o PALAUA @
i make.
Ua heluheluia a ua waihoia @
a Pooiki w. a me Kahele k. @
hooponopono ia ka waiwai a @
Maui. i make, a e hooholo ia i na @
Nolaila ke kauoha ia aku no @
pau ke pili, o ka POAHA, @
1883, ma ka hora 9 A. M. Ma @
hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me @
ia no ka hoolohe ana i ua @
mea kue e hike ia.
ABR. FORNANDER
Luna K. Kaapuni Apana @
Lahaina April 19, 1883.
1117 @
Ma ke Keena o ka Lunak Kanawai @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o ABR. OHIA k.@
@, Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia @
a J. W. KALUA, ka Luna @
ka waiwai o ABR. OHIA k @
@, i make, e noi ana e hoapono ia @
Waiwai, a e hookuu ia mai ka @
Nolaila, ke kauoha ia aku @
pau ke pili, o ka POAHA, ma ke la @
1883, ma ka hora 10 A. M. Ma ka @
hookolokolo ma Wailuku, ma ka la a me@
koho ia no ka hoolohe ana i ua @
na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER@
Luna K. Kaapuni Apana 2 H. @
Lahaina April 19, 1883.
1117 @
Ma ke Keena o ka Luna Kanawai @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o KAAMA k, no @
Maui, i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka pala@
o J. W. KALUA. ka Luna Hooponopono @
ka Waiwai o KAAMA k. no Wailuku, Maui@
make, e noi ana e hoapono ia kona @
wai, a e hooholo ia ka Waiwai@
Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka@
pau ke pili, o ka POAHA oia ka la 24 @
1883, ma ka hora 10 A. M. ma ka hale @
hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me ka@
@ ia no ka hoolohe ana i ua @
mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER
Luna K. Kaapuni Apana 2 H. P. @
Lahaina April 19, 1883.
1117 @
Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o B. KEAKUA k. no Wailuku,
Maui. i make.
Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala@
Maeha w, a me Kunewa k, e noi ana e @
ia ka palapala kauoha hope loa o B. KEAKUA
k, no Wailuku, Maui i make aku nei.
Nolaina, ke kauohaia aku nei na @
pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 2@
Mei, 1883, ma ka hora 0 o ke kakahiaka@
ka Hale hookolokolo ma Wailuku, oia @
me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua @
la a me na mea kue ke hoikeia.
Abr. Fornander.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua
Hawaii Pae Aina.
Lahaina. Apr. 19 1883 1117 @
Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o NALEIPULEHO k @
Wailuku, Maui, i make
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala
a J. W. Kalua, e noi ana e hooponopono @
waiwai o NALEIPULEHO k., no Wailuku
Maui, i make, a e hooholoia ka waiwai @
hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka@
pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la 24 o MEI
1883, ma ka hora 1 auina la, ma ka hale @
hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me @
kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la@
na mea kue ke hoikeia.
Abr. Fornander,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua
Hawaii Pae Aina,
Lahaina, Apr. 19, 1883. 1117 @
Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o KAILI k, no @
Maui, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala@
a J. W. Kalua, e noi ana e hooponopono @
waiwai o KAILI k, no Wailuku Maui @
@, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na @
pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la @ M. H.
1883, ma ka hora 11 o ke kakahiaka@
hale hookolokolo ma Wailuku, oia@
kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua@
a me na mea kue e hoikeia.
Abr. Fornander,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua
Hawaii Pae Aina,
Lahaina, Apr. 19, 1883. 1117 @
Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni @
Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o na keiki oo ole o
WILLIAM EDMONDS no Waihee, Maui.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala@
a T. W. Everett, ke Kahu malama @
ka waiwai o na keiki oo ole a WILLIAM
EDMONDS, no Wailuku, Maui, e @
hoaponoia kona Moo-Waiwai, a e @
mai ka oihana.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na @
pau ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 25
o MEI, 1883, ma ka hora 10 o ke kakahiaka@
ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, @
a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i @
noi la, a me na mea kue ke hoikeia.
Abr. Fornander,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua
Hawaii Pae Aina,
Lahaina, Apr. 19, 1883. 1117 @
HOOLAHA HOOKO MORAKI A ME
KE KUAI.
I kulike ai me ka mana kuai maloko @
@ palapala moraki i haawiiia e Wahi@
me Daniela Escheverria ia Rev. H. @
kakauia ma ka la 4 o Sepatemaba 1879 @
ia ma ka buke 61 aoao 192, 193, @
palapala eia ma ka lima o Lorrin A. @
ka Luna kauoha, ma keia ke hoikeia @
ua manao ka Luna Kauoha e hoopaa @
@ @