Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 14, 7 April 1883 — NUHOU KULOKO. [ARTICLE]

NUHOU KULOKO.

Aloha wale o Kahikina. I ka Poaha nei ka pnka ana o ka nujx?pa Hu ka aka i ka Elek no kona pai-i. nuii i 'moa Poropeka, J j He manuwa Lukini ka i ku mai i ke kakahiaka o ka Poalima nel ] Ua hoi ka makai kiu o Kaleponi i ka ] Poaha nei ma ka mokuahi Oaanieah me ka nele o kana mea i imi iho neL | Aia i Kohala ka Polopeka Demona j kahi i hoao ai e ohi i kekahi puu dala {. no ke kukulu ana i halepule pake hou. He mau mokuahi me na limapaahana a hoea hou mai iloko o keia mau ]a pokole iho, pela ka hoikeia mal E heluhelu i na manao waiwai e hoea aku nei ma ka pepa o keia la, ma na aoao mua o ka pepa. 0 ke anu a me ke kuiiu ka mai e laha nui nei mawaena o kekahi poe o ke kulanakauhale neL Aole o ko makou makamaka o ka Hale Leta ka telepona a makou e ike nei, aka, o kahi poupou Poropeka no, oia la. 1 ka Poaha nei ka holo ana o ka mokuahi Pake Oeeaniea no Kapalakiko me kona lawe pu ana he mau eke leta mai ko kakou Hale Leta aku. I ka la Sabati nei i make ai kekahi wahine ma Kawaiahao, mahope iho o kona hanau i kana ukana makamae he bel>e hou. Ke hana hou ia nei ka uwapo popo]»o ma ke alo iho oka hale dute kahiko, a o ka uwapo hoi keia i hiolo ai i kela pule aku nei. Mamuli o na lono i hoikeia mai, ua loaa ka wai o ka luawai e eliia nei ma Waimanalo i ka Poaha nei i ke 450 ka puai ka hohonu. Ma ka uwea telepona ka laweia ana mai o keia lono. Haiamu na kanaka mawaho iho o ka lianako iloko o keia mau la, no ko lakou hele ana ae i ke Kanikela Amerika no ko lakou kuleana 0 ke koina o ka moku "Alahama." Aole he hale pauahi 10 ke kumu o ke kani ana o ka bele pauahi i ke ahiahi o ka Poaono nei, aka, he ahi puhipuhi opala. Ua holo aku ka I .unakanawai o ka Aha Kiekie Makale, ma ka mokuahi Oeeaniea i ka Poaha nei; he holo hoolana keia, a e hala ana iaia ekolu a eha paha mahina ma keia huakai. Ma ka po Poakolu nei ua komo kolohe iho la kekahi mea kolohe iloko 0 ka halekuai o Kakela me Kuke ma, a hoao iho la e wawahi i ka pahu ume 0 ke pakaukau kupakako waiho dala; aole nae i ko kona makemake no ka mea ua hoi nele oia. Ua hoala ae ko Hilo mau Opio he Aha hoolealea paele e like me ko ke kulanakauhale nei Aha hoolealea paele, a i ka Poaono ka la 24 o kela mahina aku nei ko lakou wehe ana i kekahi Aha hoolealea paele. Ua olapa ae ka uwila ma ke kukulu Komohana i ke ahiahi oka la Sabati nei, a he hiohiona ia e hoike mai ana, he mau paka-ua a haule iho. He pono loa ia, no ka mea, ke ano emi loa mai nei ka wai o na luawai aupuni. Ua laweia aku no Kalawao i ka Poaono o kela pule aku nei, he 60 a oi mai lepera mai ka halemai lepera aku e ku nei ma Kukuluaeo; a i ka Poakahi nei, ua lawe hou ia no i Kalawao he 30 a oi mai lepera hou. I ka Poakolu nei ka hookolokoloia ana o Hailama, Samekona, a me Kaai. ka poe nana i pepehi ia Paeola a loaa ai iaia ka poino ma kona poo ma ka nahoahoa ana, a no ia kumu ua make oia, imua oka Aha Kiure, Hawaii, a ua ahewaia keia poe. ■ —■ ■ 1 ■ O Keoni Halliday, kela haole malama hale pahupahu ma Honokaa, Hamakua, Hawaii, ua hookolokoloia oia ma Hilo a ua hoopaiia he 200 dala, no kd hewa he haawi waiona i na kanaka Hawaii me ka laikini ole. Mahalo makou i na Hoahanau Haka o keia kulanakauhale iko laua haawi makana ana aku he mau galani Haukalima no ka poe mai maloko o ka Halemai Moiwahine. He hana ku keia i ke aloha a laua i hana ai Ua ike iho makou ia Kanui e hele ana ma na alanui me kekahi palapala hoopii e koi ana i kela a me keia e kakau inoa no ka hoopau ana i na lala Hawaii oka Papa Ola. Me he la ma ka hoomaopopoia, he hana keia e ake ana e lilo ka hookohukohu ana o kekahi kuUna oihana aupuni iaia. Aole no ke kaumaha wale ona iliili 1 hoahuia ma ka uwapo o hale dute ka. hiko ke kumu o kona hiolo ana, aka, no ka popopo no, ina malaila kahi hapa ona i hoailonaia oka Elek kahi i nana pono ai, ina ua ike pono oia i ka pepopo maoli ona kua. He oi ae ke kaumaha o kekahi mauukana i hoahuia ma kekahi mau uwapo e ae i ko ke kaumaha o na iliili i hoahuiia ma keia aiwapo, aka, aole lakou i hiola

He ahaaina mare ka i malamaia ma! ka hale o Naauao pakaukau ia oka Makeke i ka Poaha nel i —— — i Ua pepe o Kuailoa ma ka i'huina a j Kale" i ke kaa hali palaoa i ka | auina la Poaha iho nei; ua paa ke ka-! iaiwa o ua kaa ia i ka Halewai. I 0 kela mea kakau oka Elele ma ka| inoa o Keamoku w, he wahine ano pu- \ lepule oia a oia ka wahine i olelo o "Ka-. lakaua kona Akua e hoomana nei. 'f Apiki ia._ Ma ka Poalua nei, ua hanau mai he kaikamahine mohaha maikai mai kapuhaka o Mr. me Mrs. C. K Pa he mau haumana oke Kula Kahunapuie. Pomaikai keia mau makamaka o makou no ka loaa ana oka hua mohaha inaikai. Ua hoomaha ka Koalii makapeni i keia wa, ua kumumu paha, aole paha, he manao ko makou ua pau loa ae la no kona wahi waihona ike no ka mea ua liki mai oia, a i keia wa, ke olapa hou mai nei o Puuohau, nele kona puniu iaia i nokenoke iho nei mamua a no ia nele hoomaha. He nui na ohua i kau aku maluna o ka mokuahi Oeeaniea i ka auina la o ka Poaha nei, a mawaena o na ohua ua ike iho makou o na keiki kekahi a Kaimana i noho hana iho nei ma na halekuai o Walakahauki ma keia kulanakauhale. E holo ana laua a 'Kaleponi a malaila loa aku a i Enelani, no ka makaikaL Aole na makou wale iho na manao apono i hoopukaia i kela pule aku nei, aka, na ko makou mau makamaka heluhelu mai; aole makou i kono aku ia lakou e mahalo nui ae ia makou aka, na ko lakou manao ae no, oiai ua ike lakou i ke kupono a me ka pololei oka j makou, a nolaila ua haawi mai lakou i iko lakou mau mahalo a pau; aole keia he pai i kumu e mahaloia mai ai ; e hoomanao ka Elele i keia. Me na manao walohia makou e hoike aku nei, mamuli o ka lono kaumaha i hoikeia mai ia makou no ka make ana 0 Mr. J. Pilipo laea ma konahome ma Waiau, Ewa, a he kaikoeke ponoi ia no ko makou makamaka Mr. W. S. Wond. Ua haalele mai oia mahope nei he ohana nui e paiauma ana nona. He opiopio loa oia he hana nae ma ka pololei pela ka hoikeia mai ia makou. Aloha wale ia kauwa hana pololei. Ua haalele iho ka mokuahi Iwalani 1 kona uwapo i ka auinal a o ka Poakahi nei, no kona awa ma Maui, a me kona mau awa ma- Kau, Hawaii, a e ku ana ika ta apopo. Oke kumu o keia holo hikiwawe ena, wahi a na lono i hoikeia mai ia makou, oia no ka nui loa o na kopaa o ka mahiko o Naalehu i Kau, a ua akeia e pau koke mai ua mau kopaa la ianei. He 20 a oi paahana Geremania o ka mahiko ma Klilauea, Kauai, ka i laweia mai ianei a ua hoopaaia ma Kawa, ma! 0 ko lakou olohani nui ana a haalele i i ka hana. Ma ka imiia ana oko lakou j pono aahu kino, ua loaa aku he mau pu panapana a he mau pahi ua hunaia, me he mea la o kekahi hapa keia o ka | poe paahana haiilele hana o ua mahiko j la, a makou i hoike aku ai i kela pule ! aku nei. ] Ua punia loa ia kahi hapa ona o ka | Ekle i ka huhu kupouli a nolaila ke noke nei oia i ka hooi ae i kona ike ma | na olelo kuainuamu i kupono ole iaia j ke hoopuka ma ke akea; ke noke mai nei oia i ka pehi, iho no ka akau, iho no ka hema, ilalo ke poo, iluna na wa-i wae, a no ka hope ua hoailonaia oia he hope ona no ka Ekle Poakolu e noho Ona —hoopopono ana i kona mau kolamu, me ke kau ia o keia mau huaolelo ma kona lae "He lunahooponopono ona mau au no ka nupepa Ekle. " . i , 1 Aole he makai o ka huina o Alanui! Moi a me Puowaina ike ahiahi oka Poaono nei, a ma ia huina kahi i hakaka ai kekahi kanaka me kana wahine, oiai laua me na hiona ona —ua lohe pu ia no hoi kekahi leo holina he elua a ekolu manawa, a na ia leo holina i hoopuhee mai i kekahi jx>e o na pa e pili kokoke ana ma kahi 0 ka leo holina, a 1 ko lakou ike ana i na hana e hanaia ana, ua hopuia iho la e lakou ua kanaka ona la a laweia i ka Halewai, oiai aole he makai oia huina. Mahalo makou i na hana a keia poe makamaka o | makou —ua pono ka oukou hana ana [pela. I 1 keia mau la iho nei, ua ikeia aku kahi hanai ahuhu a Kipikona, ua hele a kaka ka hou, a i ka ninauia ana aku heaha keia e hele nei a ka-ka ka hou ? j pane mai la oia, mai ka hoi kau. II kuu imi i mau kumu pale no ka I mookuauhau alii ake Kuokoa e hoo- | puka nei, a me na olelo pane a ka Paej aina. Ua hele au a uiha i keia mau | la; ua pane ia aku, oia ke ano o ka I hoouluhua akakane, hei hia ka lae o ka ou. Nolaila, eia ka pono, mai hoao hou e pane ma ke ano awaho* oUlo ia i mea e hoo«»i}o ai i ka noemoo o I kou poo * UIo ia i kumu maL Aloha joe e kahi hanai ahuhu.

Aole i mahaloia ke Kuokoa e kona! \xjq heluheiu no ka maikai o ke kii ma* | kann. aka, ua mahaloia oia no ka nui o na manao maikai iioko o kona mau 1 kolamu a ua waiwai ka lehulehu; oia la i na ieo kupinai e puapuai mai nei! La- j lau loa ka hoopili ana. ] | Re walaau hou mai nei kahi opuie-' pule ika poe kipl Ea, hewa io no. o) nei poe makai no ho\ kahi. heahaia ko! lakou nei mea e hopu oie nei i iu kīpi;; o ka Loio Kuhina »:o hoi kahi, 3ole | anei oukou lohe i ka 4 * hohn~" inau a" kahi 4i uku lele" oka Poakolu ina kipl \ Malia nae paha he leo wale no keia, j aohe io; ina pela ua hiki no. : j Ua haule iloko o ke kai i ke ahiahi o ka Poaha nei kekahi o na sela o ka moku kuna Kauikeaouli mawaho pono oke awa; ua hakalia loa na lima kokua mai ka moku kuna aku a e aneane iho ana oia e piholo, loaa e i ka mokuahi Waimanalo. He ona no ke ku« mu o kona haule ana pela ka hoikeia maL Ua haiia mai ia makou me ka oiaia, aole no ka oiaio a me ka pololei na kalai manao ana o ka Eleie iloko o keia mau la, aka, ua punia loa kona lunahooponopono ona i ka huhu, nolaila he owala a he peku wale no kana maluna 0 ke kahua oiaio ole; aole keia he hakuepa wale, aka, ua hai maopopoia mai ia makou e Hoke. Ua ku mai ka mokuahi Beritania Oeeaniea i ke ahiahi o ka Poalua nei, mai lokahama, Kina mai, me kekahi i heluna nui ona pake he 900. Ua hoikeia he 400 a oi pake e lu ia ana ma ko kakou mau kaiaulu nei, a o ke koena aku no Kulomohia Beritania. No ka hohonu loa o keia mokuahi, ua ku oia īwaho pono ae o Kalia. Ua huli hoi aku nei ka lua o na haawi ahupuaa o Wailuku, i Waiiuku, no | ka liuliu hou no paha no keia kau ho-1 lo balota hou ae. Eko Wailuku poe, eia iho me oukou ko oukou makamaka haawi aina la! He ahupuaa hou ae no kahi o oukou no ka hoolilo aku? Koho hou ia mai no hoi ha? Ua ai iho nei oia i ka hua o ka laau Hoopilimeaai, a oia no paha ka na Kuhina e liuliu nei no keia kau ae. E na makamaka o Wailuku; e makaala no ko oukou mau pono iho a e hoomakaukau no keia kau ae. I Hoopono ka oukou i e koho ai a hoouna mai, i Kuokoa a i makamaka oiaio. * H. i Ma ka hihia o ke'lii kue ia Hailama, | Samekona, a me Kaai i hookolokoloia 1 ka Poakolu nei, ua hai maopopoia mai ia makou e kekahi o na kiure i noho ma ia hihia, i ko lakou malama ana he anaina haipule maloko o ke keena, mamua o ko lakou hoomaka ana e noonoo no ka hana kaupaona like no ka pono o na aoao a elua e waiho ana imua o lakou. Ua hoike maopopoia mai, ua meleia e lakou ka himeni "O ke aloha no ka mea maikai" a pela aku, a he leo pule; iloko nae o keia wa e hanaia nei keia mau hana, pua no ka uwahi paka a kika o kekahi poe. ! Aole i loli ae ke kaona oiaio o ka makau o kela pule loa aku nei e pili kahi Poropeka o ka Elele i ka | maTOU o kela pule aku nei, ina e nana | pono ia iho ka makou mau kalai ana ! alaila e ikeia no aole i paewa kekahi i kekahi, aole i ano e ko makou noonoo ma ia mau kalai ana a makou aka, ua moekahi mau; aoie e naiuiu ko makou mau poo ke aia ae o na kakahiaka nui aka, oia mau no eiike me ka mau a no ia kumu aole he loliloli mau ko makou noonoo; aole he huhu a hoopuka i na olelo peiapeia, aole he kuamuamu, aole he kamaiiio pilikino, aka hookahua makou i na kalai ana maluna o ke kahua oka pololei a me ka oiaio; ko ko makou kahua ia. I kela puie aku nei ua hoike aku makou no ke kii ana o kekahi rifciu kanaka i kekehi mau puaa make i kiolaia | iluna o ka uwapo mai ka moku kuna | Haleakala\ aole nae makou i hoomoha--1!a loa aku ike ano o na hana i hoohaI naia maluna o ua mau puaa make la. He ekolu ka nui o keia mau puaa a ua : iaweia e keia mau kanaka a ioleia a kui aiia aku ia Nakumu ma ke ano he puaa maikai kina ole. Lilo keia mau puaa ia Nakumu, laweia mai e Nakumu a i ka makeke, kuaiia aku me ka poe pakaukau, a na lakou i kuai hoopukapuka ika lehulehu. Ua loheia mahope iho keia hana a ua hookoloia ka poe! nana i hana keia hana a hiki i ka loaa ana a eia ua mea la iloko a ka Halewai kahi i paa ai, o Kahukula kona inoa; hookolokoloia oia i ka Poalima nei a ua —mahalo makou i ka makaala o na luna aupuni ma keia hana.