Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 13, 31 March 1883 — Page 2

Page PDF (2.15 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA  ME  KE  AU  OKOA.

(1 Huila.)

No ka Makahiki..................................$4 00

Eono Mahina.......................................  1   0

Dala Kuike ka Rula.

POAONO, MARAKI 21, 1883.

 

KA  LA  I  AKA  AI  KA  HAKU.

  HE la nui ka la Sabati i haia hope iho nei, oia ka la 25 o Maraki, iwaena o na anaina hoomana o Honolulu nei.  Ua hoomanaoia ia la e kakahi kapa nui o ka poe hoomana, ma ke ano o ka la make ae a hoikeike mai i kona kino ola imua o na haumana.

  Pomaikai ka poe manaoio karistiano o keia honua, no ka mea, ua ala o Iesu Karisto mai ka make mai, ua lilo oia i hua mua no ke ala hou ana, a e ala hou ana kona poe a pau loa  Ua lilo ka mana o ka make, ua paa ia Karisto.

  He mea liilii ka la, he mea akaka ole; aka, o ko Iesu ala maoli ana mai ka make mai, mahope iho o kona waiho ana iloko o ka luakupapau no na po elua, ua maopopo loa ia, ua ike maka ia oia, a ua kakau ia do lakou ike i lohe na mea a pau loa i keia nuhou mai, kai.

  Ma keiakulanakauhale, ua malama ia ka le e na anaina o Kawaiahao a me Kaumakapili me na hoike hapaha o na Kula Sabati.  Ua piha pono ia mau luakini a elua, a ua maikai na hana; ua waiwai ka poe i hele, a ua hoikeia mai ka nee mua ana o ka hana Kula Sabati.

  Ma Kaukeano a me Polelewa, ua haawiia na haiolelo pili i ko ka Haku ala ana, a me na leo mele kupono i ke kumuhana oka la.  Ma ka po iho, ma Kaukeano a me Kaumakapili, ua malamaia he mau anaina mele hoonani, a ua hele a piha ia mau hale a elua.

  Ma ka luakini Bihopa a me ke Katolika Roma.  ua hapai ia na hana e pili ana ia kumuhana hookahi, a ua piha no ia mau luakini.

                   "Hui na mana o ka po

                         E pio paa Iesu;

                  Paa ole mae, ua ala hou,

                      Naueue ae lakou. "

  Ke kono aku nei makou i ka noonoo oluolu o ko makou poe heluhelu, e hapai a hoomanao i keia mea kupahaha a kamahao, oia hoi ke ala ana mai o ke kanaka Iesu Karisto, ka mea nana i lawe mai ke kala ana o ka hala a me ke ola ma ka manaoio ana i kona inoa.  O ka Haku o ka poe karistiano, he Haku ola ia, a e ola ana lakou no kona ola ana.

               "O koka make Kaulahao,

                    Ua moku ia Iesu."

 

APONOIA.

  NUI na palapala i loaa nai iamakou e hoapono ana me ka mahalo i na kalai manao o ke KUOKOA.  "Ua waiwai ka lehulehu, ua pomaikai ka oie heluhelu i ka nui ona manao maikai iloko o ka pepa,"  a pela aku ke ano o na palapala.  He mea hauoli na makou la loaa ana mai o na hoapono ana a ko makou poe heluhelu, a he mea hoeueu no hoi i ko makou noonoo e hoomau aku i na hooikaika ana no ka pomaikai o ka lehulehu.  Me he mea la ua ike pono na hoa heluhelu o ke KUOKOA, ua ku i ka pomaikai oka lahui na kalai ana a keia pepa.  Ua kuokoa kona manao, aohe hoopilimeaai, aole pai wale i kumu e hoaponoia mai ai, aole hoomalimali.  Aka, ke kalai pololei nei maluna o na ninau e pili ana i ko kakou ola, a me ke kuokoa o ko kakou aupuni, me ka huhu ole a me ka ewaewa ole.  Ua hala ole makou imua o ko makou lunaikehala, ma na olelo a makou i hoopuka ai.  Aole me ka manao hoonaukiuki, aole no ka makemake e hoeha wale, ko makou pane ana i kahi wa me na manao oolea, aka no ka makee i ka pono o ko kakou aina hanau, a no ke aloha i ka lahui o ka aina.  A ina ma keia iho e ili mai ana ka poina maluna o iho e ili mai ana ka poino maluna o kakou mamuli o na alakai hewa ana a kahi poe o kakou e noho nei, alaila ua kaawale makou.  a ua maemae ko makou lima i na mea e hanaia ana.

  Imua o na hoino e hooiliia mai nei maluna o makou e kekahi nupepa, eia wale no ka makou pane ano nui, na ke au o ka manawa e hoike mai i ka oiaio a me ke aloha io o ko makou mau hana.  Alaila no hoi e ikeia ka hookamani o na olelo paikano, a me na hana hoomalimali.  Alaila no hoi e ikeia, o ke aloha oiaio, aole haanui, aole haakei, aole imi i kona iho.

 

NA  HANA  A  KO  HAWAII  PONOI.

  HE mea e hauoli aika manao ke ikea ae iwaena o ka aina Ko Hawaii poe kanaka maoli e hapai ano kanaka makua ana ma na hana i mai i ka poe maikai ma na aina.  No ka mea, o ka ulu ana o na hana maikai iwaena o kekahi lahui, he hiona ia o ka ulu pu ana o ka noonoo iwaena o kanaka, a he ouli ia no ka noho maluhia ana o ka aina.

  Ua kapaia ka lahui Hawaii he lahui palaualelo e kekahi poe.  aka, ke nana aku kakou ma na wahi a pau o ka aina, ua puni kakou me na hoike lehulehu wale, e hoomaopopo ana, o na kupuna kahiko o ka poe e ola nei, he poe mikiala loa lakou ma na hana lima, ke hooiaio mai nei na papohaku, na loko ia a me na kuauna aina kahiko i ka oiaio o keia manao.  He poe ikaika i ka hana ko Hawaii nei lahui kahiko.  Me e mea la, iloko o na makahiki pokole o ka hapa Keneturia i hala ka ulu nui ana mai o ke ano palaualelo o ka lahui, a ma Honolulu nei paha kahi i hooulu nui ia o ka papaualelo iwaena o ka hanauna hou, ina he palaualelo io.

  Aka, me ka hauoli nui o ka manao makou e ike maopopo aku nei i ke ala hou ana mai o ka manao hana iwaena o kekahi hapa o ka lahui i keia wa.  Eia ma Honolulu he lehulehu o na kanaka Hawaii e lawe hana mau nei iloko o ka hale hana hao, a ma na hale kamana no hoi.  Eia no kahi poe o kakou ma na hana akamai no lakou ponoi iho.  He lima hanohano ka lima mikiala ma ka hana.  Ma na lono i loaa mai ia makou, ina he oiaio ia mau lono, ke kanu nui nei kahi poe i ka aina.  He poe mahi raiki ko Waimea i Kauai, he mau mea kanu ko ko kekahi mau apana o Hawaii.  A i keia wa ua loheia mai ua hoala ia he mau hale kuai, a ua hoomaka i ka hana kalepa kekahi poe makamaka o makou.  Ma Punaluu, Oahu, he hale kuai, ma Waialua hookahi, ma Waianae elua hale kalepa, ma Moanalua hookahi, ma Kalihi hookahi, ma Kahana hookahi; ma Kona, Hawaii, elua, ma Kohala, hookahi,  O keia mau hale a pau, ua hoalaia e kekahi poe Hawaii maoli, a na lakou e hookele nei.  Pono loa keia mau hana, a o ka makou e paipai nei i ko makou poe makamaka e hookaulua nei mawaena o ka noho'na palaualelo me ka hana, ina io he poe o ia ano, ea, e hoomahui aku i na hana o keia hapa o keia lahui e hana maikai nei.  He nui na hana maikai e ola pono ai ke kino.  Aia ka hana hoolimalimali me na haku mea hana.  A aia no hoi na hana a ke kahua o ka poe palaualelo.

 

NA  LEI  O  HAWAII.

(Kakau  ia  no  ke  Kuakoa.)

  O NA olelo pane a ka Elele, ua ike ia he mau manao kuamuamu a lapuwale maoli no, a e pane ana i ka  makou o ka la 17.

  I ka makou hoomaopopo iho, ua nui maoli keia mau huaolelo, a he mauna oloa no i piha i ka welu; ahounui no hoi i ke kakau ana.  A no ko makou ike, aole i pau pono ka pane ana mai i ka makou mau mea a pau, a ua manao iho kiea aoao, he mau pane koe no ke koena; nolaila, ke koi aku nei makou, hueia mai i pau.  E hookaulua ana nakou a keia pule aku.

  Ua hoohuikau mai nei ka Elele i ka makou me ko ka Pae Aina.  E pono e hookaawale mai i ka makou, a e kaawale no ka lakou i ka Pae Aina.  Umia ka hanu a pae i Waikoloa.  Ke nonoi mai nei ka Elele e hoike inoa aku makou, a ina o kona makemake ia, a heaha hoi kona mea i hoinoino ai me na olelo e kuhi ana ia mea o Kapuukolo.  Ina ua ike ka Elele, a heaha kona mea o ke ake ana e hoike aku i ka inoa.

  Ma keia ano e ke hoa, e hoi nele ana oe me ke ko ole o ko makemake.

  E holoi ka Elele iaia iho a maemae, a e haawi pio mai ia oe iho, alaila, i makemake ia i ka hai inoa, haina mai hoi paha.

  E ka Elele, hele mai iwaho, he ole hoi ka hele imua a huli aku i hope e ninau ai,  Hoopau ia mai na pane a pau.  Haina ia mai ko kahua au e lili la, au i hapai kehakeka mai ai "Ua ku ke kapu i ke awakea."  Mai manao iho oe, e hope keia peni ia oe,  Aole hoi i ike keia aoao i ka haawi pio.

 

AOLE  HOINO.

  MA ka makou kamailio ana no na kapu kahiko ika Poaono i hala, aole makou i manao he mau olelo hoino ka makou i hoopuka ai.  Aole makou i hoole i ka noho alii ana i na 'lii o kakou.  Eia ka makou, a he mea hiki ole ke hooleia, ua hala mahope na mea kahiko o ke au poeleele, o na lahui kanaka malamalama.  E like me ka nalowale ana o ka malo e me ka pa'u o na wahine, pela i nalowale ai na kapu o ia wa poeleele.

  Aole keia he hoino a hoohaahaa i ke kulana alii, aka, he hanohano keia.  A o ka wehewehe ana o ka mea nana i hoakaka na ano o ia mau kapu kahiko, he waiwai ia no ka mea ua pili ia mau mea iloko o ka moolelo kahiko o ka aina.  A ina ua hewa kana wehewehe ana, he mea pono i ka poe i ike ke hoopololei iho.  Hewa anei ia?  Aole hewa.

 

NUHOU  O  NA  AINA  E.

HE PAHAOHAO NUI MAWAENA O NA

KAUKA.  HE NAKAKA UA OKIIA KONA

PUU, LIIA, HOUHOUIA I KA PAHI, PAA

KONA KINO I KA HAU, AKA, KE OLA NEI

NO OIA.

  O kekahi kanaka o Lanadiski kona inoa he kupa a he kamaaina no ka apana aina o Roumania, nona na makahiki he 28 he wahine a he e ana mau keiki, ua loaa iaia kekahi haawina poino loa ma o ka okiia ana o kona pu-ai, liia, houhouia, a haaleleia oia maluna o ka hau maloko o ka ululaau e make i ka houhou maeele a ka hau; penei ka moolelo oiaio e pili ana no ka loaa ana o keia mau haawina poino iaia:

  He kanu waina kana hana a ua nui no hoi na eka aina i paa iaia i ke kanuia i ka waina; iloko o ka mahina o Aperila 1877, e huli hoi mai ana oia me kona mau hoahele he umikumamalua ko lakou nui mai ke kulanakauhale o Vaselina i Geremania, mahope iho o ko lakou kuai ana aku i ka lakou mau waina, a i na palena owaho loa o keia kulanakauhale.  loaa iho la lakou i kekahi powa he 21 ko lakou nui a pepehiia iho la lakou nei a pau a haaleleia iho ko lakou mau kino make iluna o ka hau oiai ka honua e paa ana.  O keia kanaka mae o Lanadisiki oiai ua houlouia kona kino a pelano hoikona pu-ai-pohala ae la oia mai kona waiho ana ma ke kulana maule, a ike aku la i ka poe powa e hakaka ana mawaena o lakou iho no na waiwai a lakou i lilo aku i ka poe powa, a ia wa oia i kokolo aku ai e pee ma kekahi wahi opu nahelehele; aka, aole oia i pee pono iho ike e ia mai la oia e kekahi o na powa a makiikuia iho la ke kaula ma kona pu-ai.  (aole nae ma kahi i moku mua) aka, maluna ae, a kauia aku la maluna o ka lala o kekahi kumu laau; ua piha he umi minute lona kau ana iluna-ua pau lona ike aka mau no nae iluna - ua pau kona ike aka mau no nae kona kanu ana ma o ka moku mua a i ka manao ana o keia poe powa ua make loa oia, okiia ae la ke kaula e paa ana i kona pu-ai a kiolaia aku la oia me kona mau hoahele e waiho make ana.  He kanakakumamawalu minute koma waiho ana ma ia ano me ka mau no kona hanu ana - Maalo ae la kekahi mea ma ia wahi a ike ino la oia i keia mau hiona manaonao a ike

pu iho la oia i keia kanaka e waiho a make ana, aka e hanu ana no nae, ua maeele kona kino i ka hau, hoihoi aku la oia iaia i kona home.  He mau la kona malama ana a no ka hiki pono ole iaia ke lapaau i kona mau palapu, ua hoouna loa ia aku la oia i kekahi haukapila ma ke kulanakauhale o Viena i Auseturia.

  He elima makahiki kona noho ana ma ia huakapila malalo o ka lapaau ana a kekahi kaula akamai o ia kulanakauhale.  Iloko o na makahiki mua elua o kona noho ama ma ka haukapila, aole he wahi ai i komo aku i loko o kona opu, aka, o ka mea e hiki ke komo oia no na mea hehee e laa ka pia hehee a me kekahi mau mea hehee a ae - ola loa ae la ka moku o kona pu-ai a hoi ae la a ka mau, aka, ikeia iho la aole he puka makani malalo iho o kona pu-ai a komo iloko o ka waha; nolaila ua hanaia iho la he ohe aniani uuku a hookomoia iho la kona pu-ai a komo iloko o kona waha, a me ia ohe oia e hanu nei a hiki i keia wa.  Ke lawa pono ole ke komo ana o ka makani maloko o ua wahi ohe aniani la, alaila, e huki no oia ia wahi ohe a hookomo hou he ohe nui iki ae.  He hiki loa iaia ke hanu me keia ohe aniani me ka pillikia ole, aka, ke huihui loa ka ea, alaila e holo loa ana ia ea huihui a hiki loa i kona  ake mama a oia wale no kona pilikia.  I keia wa aia oia ma kona alahele mai ke kulanakauhale aku  o Viena i Auseturia, i Kapalakiko no ka hui ana me kana wahine a me na keiki a me ka ohana pu.  He lanakila nui keia o ka ike o na Kauka maluna o kekahi palapu pohihihi.

 

KA  HELUNA  KANAKA  O  FARANI.

  Mamuli o ka heluia ana mai nei o na kanaka o Farani, ua ikeia he 37, 400,000 a penei ka mahelehele ana.  Mailoko mai o keia huina ua ikeia he 18,650,000 kane, a he 18,750,000 wahine, 4,000,000 o ko na aina e, 22,400,000 poe i hanau ma ke kulanakauhale o Parisa ma Farani a ua hookupa iho lakou, 18,299,000 poe e lawelawe ana i ka oihana mahiai, 9,300,000 poe e lawelawe ana i na hana lima like ole, 3,800,000 mn na hana kalepa, 1,600,000 ma na hana akeakamai a me na hana like, 2,150,000 poe e noho nei ma o ko lakou mau loaa aiwaiwa ponoi; he 7,520,000 kane i mare i ka wahine, 7,503,000 wahine i mare i na kane, 1,025,009 poe wahine kanemake, 1,964,000 poe wahine aole i mare kane iki, 10,110,000 kane wahine ole,  a he 9,280,000 wahine kane ole.

 

KA  KA  ONA  MILIONA  MAU  HANA.

  Sana Lui  Ian. 31 - Ua hoike ae ka nupepa Post i ka ka Ona Miliona mau hana a me kana mau olelo e nokenoke mai la ma Amerika; a penei ka hoike a ua nupepa la:  "O Claus Spreckels, ke kalepa ona ko nui o Kapalakiko, ke oleloia nei ke hookele nei oia i kona mau manao no ka hookele nei oia i kona mau manao no ka hoohui ana ia Hawaii me Amerika Hui, ina e hoopauia ka bila Kuikahi Panailike e ka ahaolelo; kona ake ia o ka pau o ke Kuikahi, a na ia mea e hoopiha iho i kona ekeeke me na mliiona dala he 3 a i ole he 4 no ka makahiki.  He hike iaia ke haawi makana he 1 a i ole he 2 miliona dala i ka ohana o Kalakaua, a me kona kuai pu aku no hoi i na kuleana a pau o ka hooilina alii o ka Paeaina Hawaii.  Ke emi nei ka lahui Hawaii, ke ane pau ala ka ohana alii a aole he hopena hou aku o lakou."

 

NA  KII  HOOHENEHENE  O  REV.  TALMEGA

(TALAMAGE)

  Ma ke kulanakauhale o Brooklyn ma  ka mokuaina o Nu Ioka, ua kaha kahaia na kii hoohenehene no ka Rev. Talamega a ua paiia ma na huina alanui.  Ua hoikeia oia maloko o ua kiila ma ke ano he kanaka hoonohonoho akua,  Ua kahakahaia keia mau kii e kekahi o na haumana o kekahi halekula o ia kulanakauhale, a no ia kumu ua kauohaia ke kumu kula o ua halekula la e kii e hookaawale ae i ua mau kii hoohenehene la a i ole e hoopaaia no na ipuka o ka halekula.  Ua wikiwiki ke kumu e kauoha aku i na haumana e hookaawale koke i ua mau kii hoohenehene la.

 

NO  KA  MARE  LEHULEHU.

  He nui loa na bila kanawai i laweia imua o na ahaolelo elua o Amerika Hui, e hoopau loa ana a e papa ana i ke kanawai Mare Lehulehu e laha nui nei ma kekahi o ko lakou mokuaina, oia o Uta.  O kekahi o na bila oia no ka hoopau loa ana i ka hoomainoinoia o na wahine mua loa i mareia, ma Uta, o kekahi, he bila ia e hoomana ana i ka wahine e hoike oia i ka nui o na wahine i mareia e ke kane hookahi Ua oleloia ua nui ka noonooia o keia mau bila a me he la e hooholo loa ia ana.

 

KELA  ME  KEIA.

  Aia i Dubelina kalauakauhale o Sekotia kahi e lawelawe nei o Mude me Sanake i ka laua hana - Ua papaia ka lawelawe ana o na wahine i ka oihana kauka ma Auseturia,  Ma kekahi mau wahi e ae ke lawelawe nui nei na wahine i keka oihana - He eha makai me ko lakou luna makai ka i hoolimalimaia e kiai i ka maluhia o ke kikino o ke Kuhina nui o Enelani, oia o Pohakuhauoli, oiai oia ma ke kakela o Hawadena - Ua olelo ae kekahi nupepa ma Ladana, o kumu ka i omaimai mau ai o ke ola kino o Pohakuhauoli, oia no ka moe pono ole o kona po no kona paa mau i ka hana - O Sepania ka ukali aku o Amerika Hui ma o ka nui loa o na kaamahu i poino ma ka hookui ana; ua oleloia o Amerika Huipuia ka hikimua ma keia mea he hookuikui kaamahu - Ua manao wale na poo aupuni o Enelani e papa loa i ka hoohanaia ana o na wahine ma na hale hana kaulahao a me ke kui, no ko lakou haalele i na keiki ma na hale a hoopapau ma na hana; ua oleloia ua noho makua ole na keiki i ka hale me ka mea ole nana e malama a e hanai hoi i ka ai - Iloko o na mahina hope o kela makahiki, ua pahu ae 24 lua mine like ma Enelani, a mai loko ae o keia mau lua i pahu he 15 mau lua mine i pahu a he 241 poe i maka, a ua like keia me ka averiga o na make o na makahiki he kanakolu i hala aku nei - He @23,000 ka lilo @ hu@ kapili moku o Eleda no kona mau kanaka hana ma ka kapili moku no ka pule hookahi - Ua hoolilo ka moi o Potugala i kahi kalunakauhale uuku o Ajuda, o o kona wahi noho paaia a malaila e kukuluia ai kona halealii, a ua kauoha oia e hoomoeia i mau uwea telepona mai kona halealii a i ke kulanakauhale ponoi oia o Lisebona, me kona uku pu aku i ka hui hoomoe uwea telepona no ka hoohanaia o na uwea telepona e ia, a ua oleloia, oia ka moi mua loa a puni na aupuni nui o Europa i kauoha i kekahi hui hoomoe uwea telepona e hoohui i kona halealii me ke kulanakauhale me ko lakou mau uwea, me kona uku mau aku ia hui i kela a me keia wa e kauohaia aku ai oia e uku - Ua make mai nei kekahi kanaka ona mau me Enelani no ke kumu ua pau loa kona ake i ka ai ia e ka rama.  No kanaha makahiki pololei kona inu mau ana i ka rama me ka haule ole o kekahi la hookahi o ka makahiki.  He wahine kana a he keiki a ua oleloia ua hahai aku no laua i na meheu o ka mua.  O ka rama a keia poe e inu mau ai, oia no ke koana rama o na pahu, i kiolaia a i waihoia na pahu iloko o na pa, oia ka rama a keia poe i inu ai no keia mau makahiki loihi - Ua paewa ka pili ana o ke a luna a me ke a lalo o ka waha o kekahi kanaka ma Kapalakiko, i kona wa i akaaka ai a nui loa; ua hoihoi hou ia nae e ke kaula a i ka mau na a palokeloke o keia kanaka; i ka wa nae i noi aku ai ke kauka i kona uku, hoole mai la ua kanaka nei me ka i pu mai ua nui loa kana kaki ana, aole i hoopaapaa aku ke kauka a aole no oia i koikoi aku, aka, kamailio aku la ke kauka ma na olelo hoakaaka lealea, a na ia mau ka mailio hoakaaka i puni loa ai ua kanaka la i ka hauoli a akaaka hou ae la oia, a ia wa no i paewa hou ae ai kona mau a polokeloke, pilikia loa iho la ua kanaka la , a ia wa na oia i nanao iho ai iloko o kona eke a uku aku la i ka kauka no kona luhi mua, a uku pu aku la oia i ka luhi o ke kauka no ka hoihoi hou ana i kona mau a a ka mau.  Ua manao paha keia kanaka i ka halau like laua i ao ia ai, eia ka aole - E holo makaikai aku ana ke keiki alii o Wale a hooilina alii o Beritania Nui i Amerika Hui - Ke uku mau nei ke alii Shah o Peresia i kona baba kahi umiumi he $5,000 i kela a me keia makahiki - He 50 enegini mahu kinai ahi o ke kulanakauhale o Ladana, a he 500 kanaka kinai ahi - O ke kumukuai o na wahine ma Siberia, Asia, ke kuaiia, ewalu wale no ilio - Ke hookomo mauia nei iloko o Enelani i kela a me keia makahiki, he hookahi biliona hua o kela a me keia ano - He hookahi hapalua o ka heluna nui o ka lahui kanaka o Iapana, he poe malihini.  eia nae ka apiki, aole o lakou i mahi i na aina a paa na eka aina he nui, aka, mahi aku no lakou a hapalua eka pau ae la no - Ma ke kaua nai nei mawaena o Enelani me Aigupita, ua oleloia he hookahi wale no poka mailoko ae o haneri i waiwai a o ka nui iho ua uhauha waleia.  Ma ke kaua hoi mawaena o Geremania me Farani, he 30 a oi poka i waiwai mailoko ae o haneri - Iloko o kela makahiki ahu nei,  ua hanaia e ka apana aina Guremebuga ma Geremani, 3,170,957 tona hao he mahuahua oi loa keia i ka 5,914,009 tona o ka makahiki 1881, 2,729,038 tona o oka makahiki 1880, 2,226,587 tona o ka makahiki 1879 - Penei na huaolelo hope loa a ke alakai nui o ka puali (Highland) Hailana Beritania.  imua o ko lakou kenela nui Wulese ma ke kakua kaua Tela-ela-keba, mahope iho o ka lanakila ana o kona puali a oiai e aneane loa ana e lele kona hanu: "E kuu kenela, ua alakai pololei anei au ia lakou"? - Mamuli o na kuhikuhi a me na hooponopono a na adimarala Beretania, ke kapiliia nei i keia wa ma ka pa kapili moku o Katahama, he moku kaua nui a manoanoa, a e kapaia ana kona inoa o Mersey,  He ekolu haneri a oi kona loihi a he kanaha kapuai kona akea, a o kona mau enegini he oi loa aku o ka ikaika - He hale hana keaka nui ke hanaia nei ma Ladana i keia wa a ua kapaia kona inoa ka Edena, a oia ka hale keaka nui loa o ka honua nei no kona nui loa a kiekie launa ole na paia o luna, aole he hiki i ka ike o na maka ke hoomaopopo pono i na hana keaka e hanaia ana a ma ka ohe wale no e ike ai.  Nui io.

 

KA  NOHO' NA  HAIPULE.

  Iwaena o na noho'na lahui naauao a me na ohana haipule, he mea nui ka noho'na haipule.  He mea e mau ai ka noho oluolu ana, ka lokahi, ke aloha, a me ka maluhia.  He mea e kaohi ana i na ino a me na hana kue a pau i ka noho oluolu ana, a me ka noho lokahi.  He eheu nui ia nana e hoomalu i ka noho kuokoa ana, hoopilikia oleia, a me na pono i pili paa i ke kanaka, malalo o keia pono a malalo hoi o ka pono nui karistiano i kau ai kela nau huaolelo momi,  ka hoailona o ke kalaunu a i lilo ai i moto na kakou e haaheo ai "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono."

  Ae, o ka inoa karistiano ia kakou he pale nani ia e uhi ana mawaho o ko kakou noho'na lahui,  a he mea no lakou e haaheo ai ke kapaia mai kakou he lahui karistiano. Aka nae o ka io a me iwi maoli o keia inoa, aia no ia ma ka noho'na haipule, he mea ole ke kapaia mei mawaho, he mea ole ka inoa karistiano, he mea ole ka inoa haipule, ke ole ka manaoia ma ka hana pono, ka haipule mau, a me ka noho palaka ole.  Me he la, o kekahi hemahema nui i keia wa iloko o ka lahui, na ekalesia Hawaii, a me na ohana Hawaii, oia na ka nanea, palaka, haipule ole, a me ka lilo ana i na hana e kue ana i ke ano noho haipule, ua ikeia na hiohiona o keia pilikia iwaena o ka aina i keia wa, ma kekahi mau apana o ko kakou ekalesia, ua ikeia ua palaka maoli no kahi poe ma ka noho'na haipule, a ua paniia ma ia makalua e na hana pono ole a me ka puni lealea; nolaila he mea pono ia kakou e ala hou a e kahiko ia kakou iho me keia aahu nani, e pale a e haalele loa i na ino e kue ana i ko kakou noho'na haipule, a me na keakea e ae a pau i ko kakou pono uhane, a e hoopiha ma na makalua o na hana pono ole, i ke aloha i na hoa kanaka a me ke aloha ia Kristo, a me ka hana mau ana no ka pono a me ke aloha, a na ua Haku aloha la no e kokua mai.

 

HOOLAHA  HUI.

  Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka inoa hui o ka "Albion Sugar Co." i noho onaia e T. J. Hayselden a me Lee Ahlo.   ua hoololiia: a o T. J. Hayselden & Co ka inoa i keia wa.  A o na Palapala Kikoo a pau o ka Hui e kakau inoa ia no e T. J. Hayselden, a e ukuia hoi mamuli o ke kauoha a Lee Ahlo: a e kakau kua ia hoi e L. Ahlo mamua o ka ukuia ana.

T. J. HAYSELDEN.

LEE AHLO.

  Honolulu.  Jan. 17, 1883.                                                    1113  2ts.

 

  Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o CHARLES TITCOMB i make.  Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

  No ka mea ma ka la 23 o Maraki M. H. 1883.  ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa o CHARLES TITCOMB i make aku la: a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Luna Hooko no Alfred S. Hartwell a me William O. Smith ua waihoia mai e Alfred S. Hartwell a me William O. Smith i oleloia.

  Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA oia ka la 17 o APERILA M. H. 1883.  ma ka hora 10 A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Honolulu ma Oahu oia ka la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili.  e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

  A ua kauoha hou ia, e hoopukaia na Palapala Kena no na hoike no ia Palapala Kauoha, a me na hoolina o ka mea make, ma keia Aupunie hele mai a e kue ikela Palapala Kauoha i ka wa i oleloia.

  Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina,

Maraki 24, 1883.                                                A. FRANCIS JUDD

  Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.                JNO. E. BARNARD

Ikea:                                                                                       Kakauolelo.

                                                                                               1113  3ts.

 

  Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Mokupuni o Hawaii Pae Aina  @  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o KEANUI (w) i make.  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

  No ka mea, ma ka la - o Maraki M. H. 1883, ua waihoia mai imua oka Aha. kekahi Palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a KEANUI w i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoika Palapala Luna Hooponopono me ka Palapala Kauoha i pakuiia ia A. J. Cartwright.

  Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA oia ka la 17 o APERILA, M. H. 1883, ma ka hora umi A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu oia ka la me ka hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

  A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.

  Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Maraki 30, 1883

A.  FRANCIS  JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

  Ikea:                                                  JNO. E. BARNARD       Kakauolelo.

                                                                                                     1113  3ts

 

HOOLAHA  HOOKAPU  AINA.

  O maua na mea nona na inoa malalo, ke papa a ke hookapu loa aku nei maua i ka poe a pau e kii wale ana i na wahie, a me na mea ulu, a me na holoholona e hele ana maluna o ke Ahupuaa o Naune, Hilo Paliku, Hawaii, a ina he poe kekahi e noho ana maluna, e pono lakou e hele mai e halawai pu me maua, a e loaa no maua ma Punaluu Koolauloa Oahu, a o maua wale no na hooilina o Kiaaina i make, aole nea e ae, o ka poe a pau e kue ana i keia e hoopii ia no lakou ma ke Kanawai, no ko lakou hookuli.  O maua no.

MRS.  KEAWE  KIAAINA.

MRS.  JURIA  APANA.

  Punaluu Koolauloa Oahu,  March 13, 1883.

                                                                                                   1111  4ts.

 

OLELO  HOOLAHA  HOOKAPU  AINA.

  E ike auanei na kanaka a pau ma keia Palapala,.  Ke hookapu a ke papa loa ia aku nei, na aina Kula o Wahikuli; Hahakea, Kabunakea, Maunahoomaha, Puweu, na Pali.  a me Mahinahina, ma Kaanapali, mai lawe wale i na mea e ulu ana maluna iho o keia mau aina, a holoholona paha, me kuu ike ole, aole hoi e hookuu wale i na holoholona ma keia mau aina, i na e loaa aku ana ia'u ka Bipi, a lio paha, e uku no, he .50 keneta o ke poo, no ka hele hewa ana, a i na e loaa aku ana kekahi kanaka, e hele pu ana me ka ilio, maluna iho o keia mau aina a pau, E uku no ia Elima dala. $5.00

JOSE.  ESPINDA.

  Lahaina,  Mar. 10, 1883.                                                          1111  4ts

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI.

  Ke hoike ia aku nei ma keia hoolaha, mamuli o ka mana kuai o kekahi Moraki i hoikeia, i Kakauia i ka la 8 o Nov. 1882 mawaena o JOSIA O. KAIHUMUA o kekahi aoao, a me S. K. KAILIULI o kekahi aoao, a i hooiaio ia maloko o ka Buke 76 ma na aoao 465 a me 466 maloko o ke Keena Hoona Aina ma Honolulu.  Ua manao o S. K. Kailiuli e hooko i ka moraki i oleloia, mahope iho o ka hala ana o ka manawa i ae ia e ke Kanawai no ua morake la, elike me ka mea i hoikeia ma ka moraki; e kuai ia aku no ma ke Kudala akea ma Honolulu no ka uhai ia ana o na olelo i aelike ia maloko o ka moraki.

  O keia aina, aia ke waiho la i Waihee Mokupuni o Maui.

S. K. KAILIULI.

SAM  L.  KAWELO  Loio o ka moraki.

  Kakauia ma Honolulu  Mar, 1883.                                            1111  4ts

 

  Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o KAAIMANU o Koolauloa, Oahu i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai A. F. JUDD.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Keawe w, o Koolauloa, e hoi ke mai ana o KAAIMANU k, no Koolauloa Oahu ua make kauoha ole ma Koolauloa, Oahu ma ka la 4 o Ianuari M. H. 1883 a e Noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia KAUAHIKAUA k.

  Ua kauohaia o ka POALUA ka la 3 o APERILA M. H. 1883, oia ka manawa i koho ia ho ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na hea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la.  A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka KUOKOA he nupepa ma Honolulu.  A ua kohoia o Kauahikaua i Lunahooponopono Waiwai no ka manawa.

  Kakau ia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Maraki 13 M. H. 1883.

A.  F.  JUDD.

Luna kanawai Nui o ka Aha Kiekie.

  Ikea:               HENRY SMITH  Hope Kakauolelo.

                                                                                                1111  3ts

 

  Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o NUUMEALANI w, o Waiahole, Koolaupoko Oahu, i make kauoha imua o ka Lunakanawai A. F. JUDD.  Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Asanitana (p) o Waiahole, Koolaupoko, Oahu, e hoike mai ana o HUUMEALANI w no Waiahole, Koolaupoko, Oahu ma ka la a o Dekemaba M. H. 1883 a e noi ana hooiaio ia ka Palapala Kanoha a e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia ASNITANA (p) ke kane mare a Nuumealani w i make i oleloia.

  Ua kanohaia o ka POALUA kala 30 APERILA M. H. 1883 oia ka manawai koho ia no ka o olohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanaai la, ma ke Keena Hookolokoloo keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike ma i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka KUOKOA he nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Maraki 13 M. H. 1883.

A. F. JUDD

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

  Ikea:             HENRY SMITH  Hope Kakauolelo.

                                                                                                1111  3ts

 

Ma  ke  Kauoha

 

HOOLAHA  NO  NA  KULA.

  E hoomaha ana na Kula Aupuni apau. mai o a o, hookahi puie nai ka Poalima la @ ki i ka Poakahi.  la 23 o Aperila, a ma ka @ e hoomaka hou ai ke kula ana.

W. JAS. KAMIKA.

K. P. H.

  Oihana Hoonaauao  Maraki 28, 1883.

                                                                                                 1113  3ts 

  Ua hookohuia o MR. WILLIAM W @ la i Agena Hooiaio Palapala Aelike K @ waena o na Haku a me ke K @ Apana o Honolulu molupuni o Oahu.

JNO. E. BUSH.

Kuhina K @

  Keena Kalaiaina,  Mar. 1883.

                                                                                                    1111  @

 

HOOLAHA  KOMISINA  PALENA  AINA.

  No ka mea, ua nonoi ia mai ka mea  @  ka inoa malalo iho nei, e Hon. E. O.  @  me S. B. Dole Esq. na Kahu o ka W  @  Lunalilo, e hoomaopopoia, a e hooh  @  na palena o kekahi mau apana aina ma @  e waiho la ma Wailuku, Mokupuni o M @ 

  Nolaila, ke hoikeia nei, i ka POA @  oia ka la 11 o APERILA, M. H. 1883  @  ka hora 11 o ke kakahiaka, ma ka Ha @  kolokolo ma Wailuku, Maui e  @  ai i keia nonoi.

  E hele ae malaila ka poe kue i keia @

L. AHOLO

Komisina o na Palena Aina ma Ma  @  lokai, a me Lanai.

  Lahaina, Maui,  Mar. 9, 1883.                                                 1112  3 @

 

HOOLAHA  KOMISINA  PALENA  AINA.

  No ka mea, ua nonoia mai ka mea  @  inoa malao iho nei, e Hon. Chas H  @  kekahi o na Komisina a Agena hou  @  Lei Alii; e hoomaopopoia, a e hoo @  palena o ke Ahupuaa o Ukumehame,  @  Apana o Lahaina, Maui.

  O na aina e pili ana me keia Ahup  @  Waikapu, o Wailuku, Olowalu a me ka  @

  Nolaila, ke hoikeia nei, o ka POAKU  @  oia ka la 11 o APERILA, M. H. 1883.  ma @  hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale H @  koli ma Wailuku, Maui, kahi e hool @  keia nonoi.

L. AHOLO

  Komisina o na Palena Aina ma Maui, M @ kai, a me Lanai.

  Lahaina, Maui,  Mar. 9, 1883.                                                   1112  3@

 

OLELO  HOOLAHA

  Ua makemake o KAUKA ROKEKE e  @  ike aku imua o kona mau mea mai a m @  makamaka pu, ua hoololi ae nei oia i kona wahi noho a me kona hale lapaau, a aia ma ke kiho on na ALANUI BERITANIA a me ROKEKE.                               1111  3 @

 

NALOWALE!  NALOWALE!

  Mai ka Ona aku he Lio wahine Baraunu,  ua kokoke e hanau, aole i kuniia, ua kapakahi ka uha hope hema.

  E loaa no ka uku maikai i ka mea e hai ma @  ana i kahi e loaa ai ua Lio nei ma kahi o D @  nahama ma, a i ole ia 

B. F. DILINAHAMA

  Honolulu,  Maraki 23, 1883.                                                     1112  2t

 

KUAI  A KE  KOMISINA  NO NA

WAIWAI PAA.

  Oiai ua hiki ole ia Puahiki k., a me Hu @  ni w., ke uku i na dala no na aina i koh @  e laua ma ka la 21 o Novemaba, 1882,  e kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo, malalo o ko laua mau lilo, ma ka POAONO, APERILA 7, 1883 ma ka hora 12 o ke awakea ma Aliiolani Hale, na pono a me na kuleana a pau o na mea i oleloia maluna ma na aina i kohoia e laua e waiho la ma Puulena, Manoa, Oahu, penei:

            Apana  1,  1  28 - 100 eka

                "       2,  1  10 - 100   "

                "       3,  1  30 - 100   "

                "       4,      77 - 100   "

  O kekahi hapa no ia o na waiwai o W. @  Moehonua i make, ke uku mua ole ia ma @  dala i koho mua ia ai ua mau aina la  @  ae o ka la i hoikeia maluna no ke kudala ana.  Me ka mea kuai ka lilo o na palapala.

D. K. FY @

Komisina Kuai no na Waiwai Paa o W. @  Moehonua i make.

  Maraki 23, 1883.                                                                        1112  3t

 

KUAI  A  KA  ILAMUKU.

  Mamuli o ka mana o kekahi palapala ho @  i hoopukaia e R. F. Bickerton Esq Lunakanawai Hoomalu o ka Aha Hoomalu o Honolulu ma o kana olelo hooholo mua, ia James Ke @  no ka pono o D. W. Pua no ka huina dala ke Hookahi Haneri me Kanalima kumamahiku  @  me 65 - 100 keneta ($157.65 - 100), a no ka  @  no no hoi o Kamanuwai no Hookahi Han @  me kanaiwa kumamalima dala me 70 keneta ($195.70)  Ua hoopaa au a e kuaiia aku a @  ma ke koho kiekie ma ka POAKOLU la 4 @  APERILA M. H. 1883 ma ka hora 2 o ka a@  la ma ka Halewai ma Honolulu keia mau wa@  wai i hoikeia malalo iho nei:

  O na pono a pau a me na kuleana  @ K @  maloko o ka loko ia i ikeia ma ka inoa @ K @ wili me na ia a pau maloko o ua loko la. a @ hoolimalimaia no Elima Haneri me elima iaia ($505) no ka makahiki i hoolimalimaia ia K @  au i oleloia maluna, a i kakauia ma ka la 4 o Ianuari 1882 e ke Kuhina Kalaiaina.

  He mau loi kalo kekahi elua ma Kaliu Ka @ hi-uka, me kekahi kaa lawe poi, he ili ka @ kaa, he lio kalakoa me hookani lio hulu  @  ke ole e uku mua ia na lilo.

W. C. PARKE @

Ilanuku @

  Honolulu  Feb. 27, 1883.                                                        1109 5 @

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI  ME

KE  KUAI.

  Mamuli o kakahi mana kuai i hoikeia make ko o kekahi palapala moraki i hanaia mawae aa o Asiu a me Asui o ka aoao mua, a me Chulan & Co o ka aoao elua, ma ka la19 o Augate 1880, i kakau kopeia ma ka buke 66  @  195, 196, 197, a mamuli o ka uhakiia o na kumu aelike a o kela moraki, nolaila ke hookahau aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua m @  ki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma  @  hooko ana, e kudala akeaia ana ka aina i h @  keia ma ia moraki, ma ka POAONO la 31 @  MARAKI 1883, ma ke Keena Kudala o F. P. Adamu, ma Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ia la.  Penei na aina e kudalaia ana:

  Ke kuleana a pau o Asiu me Asui maloko  @  na Palapala Hoolimalima i hoakakaia n @  nei, me na aina a me na pono waiwai i  @  ma na mau palapala la penei:

  1  Hoolimalima Kahua Pai a me Haa @  Asui &co, hanaia la 21 o Mei, 1880, no na makahiki he eiwa, kope ia ma ka buke 66 @ 58, 59.

  2  Hoolimalima Paahao Pii a me W. E. P @  ia Akui hanaia 29 Aperila 1880, no na makahiki he umi, kopeia ma ka buke 66 aoao 59, 60.

  3  Hoolimalima Emalia Haahaa a me hai @ Asui me Asui hanaia Ianuari 22 1878, no na makahiki ehiku, kopeia ma ka buke 66 aoao 54

  4  Hoolimalima Puupuu ia Asui &co hanaia Dek. 22 1879, no na makahiki ehiku.

  5  Hoolimalima Kamaunu me Kekuhe ia Ah Sui me Asiu hanaia Maraki 20 1880, no ma makahiki umi, kopeia ma ka buke 64 aoao 33, 34

  6  Hoolimalima Haahaa ia Asiu me Asui hanaia Mei 21 1879, na na makahiki he umi kopeia ma ka buke 63 aoao 378, 379.

  7  Hoolimalima Kahula ia Asui & Co hanaia Aperila 6 1880, no na makahiki ehiku, kopeia ma ka buke 64 aoao 70, 71.

  8  Hoolimalima C. M. Limburg ia Asui hanaia Aperila 8 1880, no na makahiki he umikumamalima kopeia ma ka buke 64 aoao 69 me 70.

  Hanaia i keia la 6 o Maraki 1883.  Aia ma kahi o A. S. Hartwell na olelo hoakaka no keia mea.

CHULAN & CO.