Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 13, 31 March 1883 — Page 1

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Mary Kawena Pukui

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

POAONO, MARAKI 31, 1883.

 

BUKE XXII, HELU 13.

NA HELU A PAU 1113

 

NA HOOLAAH.

MAIKAI KA HOI.

KA PAPA,

A ME

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

 

            Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

NA PAPA! NA PAPA! A ME Na Pono Kukulu Hale O na Ano no a Pau. AIA MA KE KIHI O NA ALANUI Papu me Moiwahine, HONOLULU. Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

 

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

 

PILI ULAULA,

PILI KOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

            Hulu Pena mai ka liilii a ke nui, Aila Pena, Aila Hoomaloo, Wanti, Pate,

Na Lako o kela a me keia Ano. NA AMI PUKA HALE, NA AMI PUKA PA, ANIANAI

            PEPA HALE A ME NA LIHILIHI, E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

O

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke Kumukua Emi Loa. O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeila. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.                                                                                                                       905 tf.

 

NA HOOLAHA.

 

W. O. SMITH,

LOIO! LOIO!

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.

 

W. R. KAKELA,

            He Loio a he Kokua ma ke Kanawai. He LUna Hooiaio Palapala.

 

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

 

            A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.                                                                     @-1y

 

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KEKANAWAI

 

            Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.

 

Jno. Lota Kaulukou,

            LOIO A HE KOKUA.

 

            Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu no hoi i Kekahi manawa.                                                                                              901 - tf

 

C. C. COLEMAN,

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

 

Hana ana Kaa Lio, etc., Hale Hana ma Alanui Alii, E kokoke la i ke Alanui Papu.

905-tf

 

KALE KULIKA,

Luna Hooiaio

PALAPALA KUAI, MOLAKI,

A ME NA PALAPALA OIA ANO.

 

            Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.

            Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu, kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.                                                                                          159-tf

 

Richard F. Bickerton,

[Peketona.]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu 23 Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.

 

            E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

            Ua hiki no hoi laia ke hoaie dala aku ma ka moraki ana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

 Loio o he Kokua ma ke Kanawai.

 

            Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

Keena hana alanui Kalepa.

            Jan. 31, 1880.                                                                                                                                     @44-1y

 

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

A ME

Luna Imi Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

 

            Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.

 

            @@ N. B. - Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.                                                                                                            1076 - 1y

 

MAKEMAKEIA.

 

            Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

            C. BREWER&CO. (Burua M@)

 

ANA AINA! ANA AINA!

 

            Frank Pahia a me Samuel M. Kaaukai.

            KEENA HANA - Aia ma Alanui Moi, kokoke loa ka Uwapo o Hooliliamanu.

                                                                                                                                                                        1096 tf

 

KA MOOLELO

O

PILIPO KEKOA!

Ka Makai Kiu Hikini

O

AMERIKA HUIPUIA!

A O KA

NANE HUNA O KA 1776.

 

(Mui ka peni a ka mea unuhi moolelo o "Onila Maka, ka Makai Kiu Kaulana o Enelani.")

 

MOKUNA II.

 

NA HIONA MANAONAO O KE KEENA O KA WAHINE HOOPALAU.

 

            E like me ka mea i hoike mua ia ae nei, he kanaka noonoo hikiwawe a me ka wiwo ole o Baramile, aka, iaia nae i ike aku ai i na hiona oloko o ke keena o kana kaikamahine, ua hiki ole iaia ke pane ae, a iloko oia sekona ua like oia me kekahi keiki uuku loa.

            Aka, ua hala aku la nae na hana oia hora me kana ukana kaumaha mai kona puuwai aku, a noho iho la ka ukiuki a me ka manao hoomauhala iloko o kona naau.

            He mea maopopo, aole loa e hiki i kekahi o na Makai Kiu ke hoomaopoo aku i na mea o loko o ka puuwai o ua makuakane la e nalu ana ia wa, mahope iho o ke auhee ana aku o na manao kaumaha no kana lei aloha he kaikamahine.

            Ia Beramile maloko o ka rumi, aole oia i lawelawe i kekahi mea.

            Aka, ua ana pono iho la nae oia i na kulana o na mea a pau, a pani iho la i ka puka aniani, me ka laka ana aku i ka puka a haalele iho ia.

            Iaia i iho aku ai i lalo o ka rumi hookipa, ua halawai mai la oia me Wekila Pika.

            Haka pono aku la kona mau maka maluna o ke kankka opio, a pane aku la i na ninau pihoihoi a Wekila Pika me ka leo okalakala:

            Aole au e hoike ana ia oe i na hiona a'u i ike aku la. E kauoha koke aku ana au i  mau Makai. No ka mea, ua pepehi hala ole ia kuu kaikamahine, ka lei mohaha hoi o ko'u mau la elemakule. A hookiekie ae la o Beramile i kona leo me ka hapai pu ae i kona lima iluna a puana ae la:

            Auwe ka poe nana oia i pepehi, e hiki mai no auanei ka manawa e ku aku ai lakou imua o ka aha kanawai e hoike ai i ka lakou mau hana konouli eleele aloha ole. Auwe pu hoi, ka poe nana i paipai i keia pepehi kanaka, no ka mea, oia pu no auanei kekahi e ku aku ana imua o ka aha kanawai, a e hoolilo ana hoi au i ke koena o ko'u mau la kanikoo ma ka imi ana i ua mea la nana i paipai i keia hana.

            Iloko o na la opio o Beramile, ua komo oia iloko o ka oihana koa, a ua mahalo loa ia oia ma ka eleu a me ka hikiwawe o ka noonoo iloko o na hora o ka poino, a pela no hoi i hoikeia ai ma keia wahi.

            Aka, ua koikoi loa aku la no o Wekila Pika e hai mai iaia i kekahi mea e pili ana i ka pepehiia ana o Mariona, aka, huli ino aku la nae o Beramile ma kahi e me ka pane ole aku i na ninau a pau a ke kanaka opio, aka nae, mahope iho, ua hoopuka ae la i kekahi olelo e hoike aku ana ia Wekila Pika ua kokoke mai kona manawa e haalele iho ai i kona hale.

            Huli ae la oia i ke kahunapule, oiai akahi no oia a hiki mai, a ua lohe pu aku hoi oia no keia hana mainoino, a pane aku la o Wekila Pika:

            Ua pupule o Beramile, mamuli o ka loaa ana o keia ulia kuhohonu kaumaha, aka, malia o pau ae a hoi hou mai kona noonoo kanaka.

            He kanaka opio haakei a hookano o Wekila Pika, oiai iloko oia hora, aole e hiki iaia ke kala aku i na huaolelo huhu a Beramile, nolaila, haalele iho la ia i ka hale a hoi aku la.

            Aka, no na mea e pili ana i kona noonoo iho a me na ehaeha he nui e hoike ia aku no ia mau mea a pau ma keia mua iho.

            Iloko o keia wa, ua hooholo iho la o Beramile e hooko i kona manao mua.

            Nolaila, hoouna aku la oia i kekahi elele i kahi hookio o na kaa ahi me kekahi leta na ke alii o na Makai Kiu malu, me keia mau huaolelo:

            "E hoouna mai oe i kekahi o na kanaka akamai loa maloko o kau puali. A e loaa no iaia he @@@ makana kiekie, ke lanakila oia ma kana hana."

            O keia ae la na huaolelo o kana leta i hoouna aku ai.

            Mahope iho o ka @@@ ana o ia hana, ua hoouna hou aku @@@ia i kekahi elele e kii aku i ka luna @@@kai  o ka apana, a he hoa'loha kahi@@@ @@@ oia nona.

            I ka wa i pau ai keia hana a Beramile, ua hoakoakoa a @@@ oia he mau kanaka e hele aku ai e huli i ka poe nana i pepehi i kana me aloha.

            Ma ke aumoe o @@a po la, hoi mai la na kanaka me ka loaa ole ia lakou o kekahi meheu  o ka poe nana i lawe pakaha i ke ola makamae o Mariona.

            Ua hoouna pu@ aku no hoi ka luna makai i kekahi poe no ka imi ana i na meheu o ka poe pepehi kanaka, aka, ua hoi mai la nae lakou me ka hoike mai, ua nele ka lakou huakai imi.

            Ma keia wahi o ko kakou moolelo, aole i ae ia mai ka maka peni a ko oukou makamaka haahaa e huai pau aku i na mea huna o ka manawa, aka, ua lawa paha kakou maanei ma ka hoike ana ae, oiai iloko o kela a me keia hora, ua oi loa aku ka hohonu o ka pohihihi no na mea e pili ana i keia make kupaianaha.

            Aole no hoi i kupono ka hoike pakahi ana aku i na hana o ke kaumaha a me ka pihoihoi e pahola ana ma ia apana, a me na ulono lehulehu e nee ana ma na welelau akea o ka Repubalika.

            Aka, e like me@na mea i kuluma mau oia ano, ua lilo i mea kamailio nui ia keia hana, a ua hoopuka pu ia ae hoi he mau hoolala e hiki ai ke loaa ka poe nana keia hana.

            O ka luna makai a me na makai wale no o ka apana kai ae ia e Beramile e komo ae e ike ina haawina kaumaha o ke keena i hana ia ai ka pepehi kanaka.

            I kekahi la ae, ua hoao ia iho la na mea a pau e hiki ai ke hookolo ia na meheu o ua poe la, aka ua haule nae ia mau hana iloko o ka nele.

            Aka, iloko nae o kela sekona a me keia sekona, e kali ana o Beramile o ka hiki mai o ka Makai Kiu mai ke kulanakauhale mai.

            Oiai, ua hilinai paa aku ka makuakane i hoeha ia maluna o na lala oia hui, no ke akamai kupanaha i loaa ia lakou, ma ka hiki ana ia lakou ke heluhelu i na hiona o ka moena o na meheu wawae, me ka ukali ana mahope o na ike hiki ole i ka maka kanaka ke ike aku.

            Iloko no hoi oia la, ua hoao iho la o Wekila Pika no na manawa elua e hui kino me Beramile, aka iloko nae o kela a me keia hoao ana a Wekila Pika, ua hoole mai la o Beramile i ka ike ana mai iaia.

            Hookahi mea kupono e hoikeia maanei, oia hoi keia:

            Ua malama loa oia iaia iho i ole e hui a kamailio pu me Lu Lavonia.

            Aka, mamua aku nae oia wa, ua lilo ua kaikamahine ui la i punahele nana, aka, mahope mai o ka wa i ike ia ai kela hana kaumaha, Ua lilo oia i mea hoowahawaha ia e kona naau.

            No ka mea, ma kona noonoo ana, oia kekahi i komo pu ma ia hana, a oia no hoi ka hikimua ma ka hai ana mai i ka make o Mariona.

            Aka, i ka wa nae o ke ano ahiahi e hohola mai ana i kona mau eheu anoano, ua hoike mai la na hiona o Beramile i ka pihoihoi no ka hiki koke ole mai o ka Makai Kiu mai ke kulanakauhale mai.

            Ua hoounaia aku la he mau elele e kiai i na kaa ahi a pau e hiki mai ana.

            I ka hoi ana mai a ke kauwa i hoouna ia aku ai e kiai i ke kaa ahi, ua hai mai la oia i kana mea i ike ai, oia hoi, he hookahi no ohua oluna o ke kaa ahi he paele, a i ole, he wahi Hikini aeahaukae.

            No keia lohe, ua kahaha loa ia o Beramile.

            A holoholo ae la oia i o a ianei o kona rumi heluhelu buke.

            No ke aha la kona mea e hiki ole mai nei? No ke aha la kona mea e hiki ole mai nei? wahi a Beramile.

            Aka, mahope iho, ua hohola mai la ka eheu o ka po, me ka hiki ole mai o ka Makai Kiu i manao ia.

            I kekahi la ae, ua hoouna hou aku la o Beramile he elua  mau palapala hou, me ka haawi hou aku i na makana oi hewahewa aku mamua o kana mea i haawi mua ai, me ka hai pu aku i ke kaa e kau mai ai.

            Ma ke aumoe iho, e noho ana o Beramile maloko o kona hale nani, e hoonanea ana iloko o na haawina pahaohao o kana mau buke.

            Iloko o keia wa, e pa ana ka makani me ka ikaika, a e a ana hoi na alelo pakaawili ulaula o ka uwila.

            Ia wa, nana iho la o Beramile i kana wati, a iloko no hoi oia hora, ua ikeia iho la kekahi mea kamahao.                                                                                                      ( Aole i pau.)

 

HE MOOLELO NO

Kapena Pelelika

 

HE WAHI KOA KAULANA NO PERUSIA.

 

            O na hoahele o Pelelika e hele pu nei, oia hoi o Kanaka ikaika, he ikaika kona ma na mea kaumaha o na ano a pau; o Kanaka mama, he mama kona e hiki ai ke heihei a eo ka makani ikaika loa; o Kanaka ihu nui, he ikaika kona pukaihu e hiki ai ke hoohina ia na kumulaau nui a me kekahi mau mea e ae; o Kanaka papale biva, he papale kupanaha kona ke manao oia e hoomaalili ia ka wela o kekahi wahi hahana loa o ka wela me ka ohu o ke kuahiwi, a e hoolilo ia no na mea a pau e ku kokoke ana i mau pauku hau; o Kanaka kipu pololei, he akamai lua ole kona ma ke kipu ma kahi i makemake ia e ku ka nalo, ina i elima a umi paha mile ke kaawale. Nolaila, e na poe heluhelu, ua hiki mai kakou i kahi e ike ia ai na hana pakahi a na hoa'loha o Pelelika, ana hoi i lawe hoomakaikai ai a puni ka honua malalo o kona mau lilo ponoi.

            I ka wa i hehi hou ai ua wahi Pelelika nei i ka lepo o kona aina makuahine, he mea hou loa ia i na kanaka kuaaina o ua aina la, ke ano e o ko Pelelika mau helehelena iloko o na makahiki loihi o keia kaawale ana. Aka, o Pelelika, ua hiki no iaia ke hoomaopopo i ke ano o na wahi a pau.

            Noho iho la o Pelelika ma iloko o kekahi hale hotele nui, me ka olelo ana aku i ka Haku o ka hotele, he poe malihini lakou mai na mokuaina hema mai o Asia. Ninaninau aku la o Pelelika i ka Haku o ka hotele, heaha la na mea hou o keia aupuni, pane mai la ua haole nei, "he hoolaha akea ka ka Moi o Perusia nei i na mea a pau e makemake ana e heihei pu me ke kaikamahine alii, oia hoi, o ka mea e make ai o ke kaikamahine alii, alaila, o kana kane ia e male ai, a e lilo no ke aupuni malalo o kana hookele ana; a ina hoi e make ana i ke kaikamahine alii, alaila, e uku aku no ka mea i eo i ka Moi i na dala, aole e emi mai malalo o na haneri tausani dala elima."

            Pane hou mai la ua wahi Pelelika nei i ua haole nei, "pehea ka mama o ua kaikamahine la?" wahi ana.

            "O, aole he mea like a'u e hoohalike aku ai ia oe no kona mama, no ka mea, o na lio heihei mama loa o ka Moi i lawe ia mai nei mai na aina hikina mai, ua lilo loa lakou i mea ole i ua kaikamahine alii la, aole loa lakou e pili kokoke aku mahope ona iloko o hookahi mile, aiwa loa aku hoi ina he mau mile he umi, e haalele ia no lakou no kekahi mau mile loihi."

            "Ua eo no anei kekahi mau heihei i ua kaikamahine alii la iloko iho nei o keia mau la pokole?" wahi a Pelelika.

            "Ua heihei iho nei no elua manawa me kekahi o na keiki alii o ka aina nei, ua holo wawae ke kaikamahine alii, a ua holo na keiki alii maluna o na lio holo loa i hoouna ia mai na aina  e mai. O keia mau lio holo, ua haalele ia laua he mau mile ka loihi, a eo no i ke kaikamahine alii, a ua uku iho nei laua i ka Moi, he elima haneri tausani dala pakahi."

            O keia mau olelo a ka Haku hotele ia Pelelika, lana ae la kona manao, ua hiki mai ka manawa e hooko ia ai kona makemake ma ka male ana i ke kaikamahine a ka Moi, ina e eo iaia ma ka heihei, a e hoolilo no ia i kona mau hoa'loha oia kona mau kakaolelo a me na alihikaua.

            Ma ka hora eiwa o ke kakahiaka, hai aku la oia i kona mau hoa'loha, e hele ana oia e ike i ka Moi, e e hoopaa aku oia i kana pili heihei kukini me ke kaikamhine alii. Haalele iho la oia ia lakou, a pii pololei aku la oia i kahi o ka Moi. I kona wa i hiki aku ai i ka pukapa, ninau mai la ke koa iaia nei, heaha la kona makemake, a hai aku la no hoi keia, he makemake oia e ike i ka Moi no ka heihei me kana kaikamahine alii.

            Lawe ia aku la keia lono a hiki imua o ka Moi, a i kona lohe ana, kauoha koke aku la oia iaia, e hele koke aku imua ona. I kona wa i hiki aku ai, nana mai la ka Moi iaia nei, a ninau mai la:

            "He makemake heihei anei kou me kuu kaikamahine alii?" Ae aku la o Pelelika.

            "O ka mea e eo ai o kuu kaikamahine alii, ua ae au e male oia i kuu kikamahine a ina oe e eo ana ia'u, heaha ka nui o kau mau dala e hoopaa mai ai no keia pili?" wahi a ka Moi.

            "Aole owau ke kukini," wahi a Pelelika, "aka, ua loaa ia'u ke kanaka nana e holo keia heihei. O ka pili, aole he nui o ka'u mau wahi dala, aka ua manao au, ina e eo i ke kaikamahine alii, alaila, e noho kauwa no au me o'u mau hoa'loha nou a hiki i ka pau o ke ola ana ma keia ao."

            O ka Moi, ae mai la oia, ina e eo ana ke kaikamahine alii ia Pelelika, alaila, e male ana oia me ua kaikamahine la, a ina hoi e eo i ke kaikamahine alii, alaila, e hana aku no ka Moi e like me kona makemake maluna o Pelelika a me kona mau hoa'loha, he kauwa kuapaa.

            O keia ae ana o ka Moi e male kana kaikamahine alii me ka mea e eo ai, aole oia i manao, he hiki i ka mama o kekahi mea ola kino ke eo kana kaikamahine ma ke kukini. O ua kaikamahine alii nei ka oi o ka mama a puni o Europa, a ua ike ia hoi ia mea e na kanaka a pau.

            Hai mai la ka Moi, ma ka la apopo, hora elua o ka auina la,, e heihei i laua ma ke kahua heihei akea. Hoolaha ia ae la na pepa pai ma na alanui e hai ana no keia heihei  i ka la apopo.

            Hoi aku la o Pelelika a hiki i ka hotele, a hai aku la i ka mea hou i kona mau hoa'loha no keia heihei. O na mea a pau maloko o ua kulanakauhale nei, e ninau ana lakou, owai la ka mea i aa aku e heihei me ke kaikamahine alii; a ua olelo lakou, ina e eo ana ke kaikamahine alii i ka malihini, alaila, e male ana oia i ua kaikamahine ui la o Perusia, ka mea hoi a na keiki alii e olelo pinepine ai a e makaleho ai hoi, pehea la e hooko ia ai na iini ana o ko lakou mau puuwai.

            I ka uhi ana mai o ka po a i ke ao ana ae, ua hoomaka ae la ka hele ana o kela a me keia ma ke kahua heihei. O keia la, oia kekahi o na la nui loa ma Perusia. Ua pani ia na hale oihana i ka hora 12 awakea. Ua puka ae na puali koa e hookahakaha ana maluna o ke kahua heihei, a ia wa no hoi i ike ia aku ai ka Moi a me ke kaikamahine alii e holo mai ana maluna o ke kaa alii a hiki i ko lakou hale i hookaawale ia, a malaila lakou i luana ai me ka ohana alii no kekahi mau minute, a hiki wale i ka wa a Pelelika a me kona mau hoa'loha elima i kaalo ae ai maluna o kekahi kaa nui o ka hotele mai, a lawe ae la no hoi o Pelelika i kona kulana iluna o kekahi aleo kiekie, a ilaila lakou i hooluolu ik ai no kekahi mau minute pokole.

            I ke kupono ana ae o ka manamana kuhikuhi hora i ka hora 2 o ka auwina la, ua kani koke mai la kekahi ole puhi, e kahea mai ana i ke kukini a Pelelika e hele aku e ku ma ke kahua heihei, a  iloko no hoi o ia manawa, ua haalele iho la o Pelelika i kona kulana mua iluna o ka aleo, a hele aku la me kanaka kukina mama, a hiki ma ke kahua heihei.

            Oiai laua e ku ana malaila, ua huro mai la ke anaina kanaka me na leo pahenehene o ka hoomaloka, e uwa ana i ke ano o na helehelena ano ole o keia wahi kukini. Ua olelo ae na mea a pau, e haalele ino ia ana keia wahi kukini kuaaina e ke kaikamahine alii no na mile he umi a oi aku. Aka, o Pelelika a me kana aikane mama, ku iho la laua me ka pihoihoi ole no na leo kupunai ano ole e uwa aku ana ia laua.

            Iloko no hoi o na sekona pokole mahope mai o ia manawa, ua ike ia aku la ke kaikamahine alii e hele mai ana ma ke kahua heihei a iloko o ia manawa i huro ae ai na kanaka me na leo hauoli, e olelo ana, na ke kaikamahine alii ke eo o keia la heihei, aole hookahi kanaka e hiki ke ukali aku mahope o kona meheu. Hele mai la ua kaikamahine alii nei a he mau anana ka mamao mai ke kukini aku a Pelelika, ku iho la oia malaila me ka makaukau nui.

            Iloko o ia manawa, hele mai la ka Lunakanawai o ka la heihei, a haawi pakahi mai la ia laua nei he mau Pikawai elua, me ka olelo mai o ua Lunakanawai nei, aia o ka mea o laua e hoi aku ana a hiki i ke Kahua heihei me ka piha o ka Pikawai i ka wai @oloko o kekala P@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ka, nona ka loihi mai keia wahi aku he 15 mile, alaila, he hoike ana mai ia, ua holo ia e laua he 15 mile iwaho o ka punawai, a he 15 mile i ka huli hoi ana mai, piha ke 30 mile no keia heihei, a o ka mea o laua e hiki e ana i ka pahu hopu me ka piha o ka Pikawai i ka wai, e hooholo ia no ia e na Lunakanawai o ka heihei, nana ke eo.

            O keia mau rula heihei i hai ia aku ai ia laua he 30 mile ka loihi o ka pahu heihei no ka holo ana aku a me ka hoi ana mai, me ka piha o na Pikawai a laua i ka wai o kela punawai, ua ae pakahi mai laua me ka maopopo. Nolaila kuhea mai la ka Lunakanawai i na mea heihei e ku me ka makaukau.

            Ku iho la no o Pelelika ma ka aoao o kana kukini, a he mau keiki alii hoi ma ka aoao o ke kaikamahine alii. I ka manawa i kahea mai ai ka Lunakawai ua makaukau anei laua i keia manawa, he mau sekona pokole mahope iho o ia manawa, pohau ho mai la kona leo i ka huaolelo - E Holo - iloko no o ia sekona pokole i kuupau iho ai ke kaikamahine alii i ka holo, nana aku oe ia la, hu ka makanai ma kona mau aoao. Huro ae la na kanaka i ka mama o ke kaikamahine alii e holo ala, nona hoi ka mama i ka lakou hoohalike aku, e like me ka mama o kekahi lio holo loa e holo nui ana. Hoomau aku la na kanaka i ka huro ana i ke kaikamahine alii a hiki i kona nalowale ana aku la iloko o na ululaau loloa e ku mai ana, nona hoi ka manawa he 15 minute mai kona haalele ana aku i ke kahua heihei a hiki i kona nalowale ana aku la iloko o na laau.

            O Pelelika a me kana kukina, eia no laua ke ku nei no i ka pahu hopu, e noke ia ana i ka uwa e na kanaka me ka henehene ia o keia kukini kuaaina. Aka, i ka wa i nalowale aku ai ke kaikamahine alii iloko o kela ululaau no na minute he 15, iloko o ia manawa i huli ae ai o kanaka kukini mama, aolelo aku la ia Pelelika, e hapai ae i kona wawae akau mahope o kona kua, a i ka wa i kau ae ai o ua wahi wawae nei ona mahope, iloko o ia sekona i oili aku ai ua wahi kukini nei me ka mama i oi paumi aku i ko ka makani ikaika loa e puhi ana, a iloko wale no o na sekona he umi, kaalo ae la ua wahi kukini mama nei ma ka aoao o ke kaikamahine alii, me ke kuupau hou ana aku i kona mama no ka luawai aniani wai anuenue.

                                                                                    (Aole i pau.)

 

MAHALO PIHA.

 

            Sam. K. Kaeo.                                                Aloha oe: -

Ke haawi nei au i ko'u mau hoomaikai nui loa ana ia oe mamuli o kou lokomaikai i ka hoopuka ana i ka moolelo kupanaha lua ole o ka makai kiu kaulana Onila Maka, ka lua ole o keia keneturia ma na hana pohihihi elike me ia i hoikeia e pili ana ia Hale Kele neka a me Mariona Adelina.

            O kona lawelawe ana, kana mau ho ano e pinepine ana, a pela no hoi i ko na pakele ana mai loko mai o na poino i manaoia e make ia, oia no kekahi o na mea kupaianaha i ikeia ma ka moolelo o kekahi kanaka hookahi e hana ana me ke kokua ole, aka, ua lawe mai oia i kona noonoo, kona naauao, ka hoomanawanui, i hui ia me kona hopo ole, ia mau kokua nona a pela i holopono ai oia a lanakila.

            Nolaila, ke hoomaikai nei au a ke noi hou aku nei e hoopuka hou ae oe i moolelo oiaio elike me ia, i mea e ike ai ko kaua lahui i ka hana kaulana a na kanaka o na aina e.

            Ke minamina nei au i ka pauaho ana mai o kona moolelo kaulana, a maluna ae hoi o keia ke hoomaikai nei au i ua makai kiu kaulana la Onila Maka, i na oia ke ola nei elike me ia i hoikeia.

            Me ke aloha.               Kou oiaio.

 

            Waianae, Mar. 19. S. M. Waimalu.

 

            E kukuluia ana he lanai pili hao ma ka aoao ma waikiki iho o ka lanai pili hao e ku nei, ma ka hale hoahu ukana ma ka @wapo mokuahi, i malumalu ai na ukana e hoahuia nei malaila mai na moku mai, mai ka la a me ka ua.