Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 10, 10 Malaki 1883 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AU@OKOA.

(1 Huiia.)

 

No ka Makahiki……………………$4 00

Eono Mahina……………………….$1 00

Dala Kuike ka Rula.

 

POANO, MARAKI 10, 1883.

 

            Paiia e Thos. G. Thrum, ma ka halepai o ka nupepa Saturday "Press."

 

GLORY BE TO JESUS NAME.

Gospel Hymns, Buke IV, No. 4.

1

Nani, nani ia Iesu la?

Iesu @noa makamae?

Pono @ hookani iaia,

a hoolaha nui ae.

Cho.-Nani! nani! haleluia!

Haleluia ia Jesu;

Pono ke hookani iaia,

A hoolaha nui pu.

 

2

Ma ka puu o Kalevari,

Kauha oia a make no;

Ola hou, a pii iluna,

A alii a mau a mau.

Cho.-Nani! nani! &c.

 

3

Hana ino ia malalo,

Hoomaewa ia no;

Kui ia he lei ooi,

A kau ae ma kona poo.

Cho.-Nani! nani! &c.

 

4.

Kei nae kona lanakila!

Nani, haleluia e!

Hookaulana nui iaia,

Haleluia! Amene.

Cho.-Nani! nani! &c. HAWAII.

 

HAAWINA KULA SABATI.

HELU, 12 SABATI, MARAKI 25

Kumuhana-Ka hoi hope ana-Pauku Baibala.

-Oih. Mok. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8: 1-4

            Pauku Gula. Epeso: 2 20. Huli a hoopaa.

            Manaonui. He ekalesia i ike maka ia ko Iesu Kristo ma ka honua nei.

            Na heluhelu la. 1. Oih. 1:1-26.  2. Oih. 2:1-47.  3. Oih. 3:1-26.  4. Oih. 4:1-27.  5. Oih. 5:1-42.  6. Oih. 6:1-15.   7. Oih. 7:1-60, 8:1-4.

            Ka manawa. A.D. 33-40, oia hoi na makahiki mawaena o ke 33-40.

            Kahi i hanaia ai, Ierusalema; malaila ka nui.

            Na Emepera. Tiberio Kaisara, me Calagula paha.

            Na Kiaaina. P. Pilato no ka nui o ka manawa; ua hoopauia oia. A o ke Kiaaina o Suria, oia kona hope no kamanawa.

            Mele. "Thine the glory." Hoku ao Nani, p. 111.

            Pule hoomaikai no ka hapaha i hala.

            Ke kula a pau, ku ae a pualu like i ka Halelu 24. Na ke Kahu e alakai.

            No ka mahele ana o ke kula i mau papa. I. Papa pokii. II. Papa keiki me na ui. III. Papa makua. IV. Papa elemakule me na luahine. Nolaila, pono i na kahu ke puunaue aku i na ninau mawaena o keia mau papa eha. E hoomanao ana i na helu o na papa. Papa I, oia ka papa pokii. Papa II, oia ka papa keiki, a pela aku.

            Papa I, Na pokii kane. Owai ka inoa o ka buke kula ma keia hapaha? Owai na lunaolelo? Mat. 10:2-4. Hai mai i na inoa he 12. Ua palua ka inoa o kekahi. Owai? Simona. Owai ka lua o kona inoa? Petero. Mataio. Owai ka lua o kona inoa? Levi.

            Na pokii wahine. Ua mau anei ia mau haumana he 12 i ka wa i kakauia ai o Oihana? Owai ka i koe? Ua ahaia Iuda Isekariota? Li ia e wai? No ke aha? A hele oia ihea? I kona wahi iho, oia ka luaahi. Mai hana ino oukou ia Iesu. Mai haalele iaia, a lilo i na lealea lapuwale. E lilo i mau haumana nana.

            Ka papa I a pau. Owai ka i kohoia ipani no Iuda Isekariota? Ma ke aha ke koho ana? Ma ka hailona. Hai maikekahi mea ike i ke ano o ia koho ana.

            Mele. "Naue kamalii." H.A.N. p. 14.

            Papa II. Ka hapa kane. Ehia la i noho ai Iesu ma ka honua, mahope o kona ala hou ana? Owai ka i ike i kona pii ana'e i ka lani? Mai hea aku ia pii ana'e? Aia Iesu mahea i keia wa? E aha ana? E hoi hou mai ana anei oia? Ahea? Makemake anei oukou e hele a noho pu me ia ma ka lani? Pehea e hiki ai?

            Ka hapa wahine. Ka la Penkekota, heaha ia? Mamua aku o ia la, mahea na haumana? E aha ana? Ehia lakou? 1 20. E pule ana, a e kali ana no ke aha? ua hookoia anei ka pule? Haimai i ke ano o ka hiki ana mai o ka Uhane Hemolele. Ehia ka poe i huli mai a bapetizoia ma ia la? He poe ui anei kekahi? Ae. He poe keiki kane, ui kane, he poe kaikamahine, ui wahine. Heaha ka lakou hana ma ia la? E hoohalike oukou me lakou; e wanana, e pule, e mihi, e paipai, e himeni.

            Hui ka papa II. Heaha ka hana kupanaha ma ia la no na olelo e? Ina lilo oukou i poe haumana io na Iesu, e ano e ana ka oukou olelo; pau na olelo ino, maikai na olelo, oluolu, aloha, a mahalo ia.

            Mele. "Hui mai anei na hoa?" H.A.N., p. 17.

            Papa III. Ka hapa kane. Pehea e loaa ai ia kakou ka mana o ka Uhane Hemolele? Pehea e ike ai, eia ka Uhane Hemolele me kakou? Pehea e maopopo ai aole me kakou ka Uhane Hemolele? Ina akaka aole me kakou ka Uhane Hemolele, heaha ka pono? E noho oluolu a hiamoe anei?

            Ka hapa wahine. Ma Oih. Mok. 3, me ka 4. He hana mana i hanaia e kekahi mau haumana elua. Owai ia mau haumana? Mahea laua ia wa? Heaha ia hana mana? Ma ke aha i hana ia'i? Heaha ka hope maikai? Heaha ka hope ino? Ua ahaia ia mau haumana elua? I ka olelo hooweliweliia ana, makau anei laua? Pane laua pehea?

            Hui papa III. Ehia hoomaauia ana iloko o na haawina o keia hapaha? Owai ka i hoomaau mua ia? Owai iloko o ka hoomaau elua? Owai iloko o ka hoomaau ekolu? Owai iloko o ka hoomaau eha? Heaha ka mea kupanaha i hanaia i na haumana iloko o ka halepaahao? Owai ka i hailkuia no ka malama ana ia Iesu?

            Mele. "Eu na koa." H.A.N., p. 22.

            Papa IV. Ka hapa elemakule. He mau mea i make kupanaha elua. Owai laua? Make  pehea? Heaha ke kumu o ka make ana? He hewa nui anei ka aua ana i ka ke Akua? Pili ia hewa ia wai? Pehea ka pili ana i na elemakule me na luahine? Hai mai i na mea i aua ia?

            Ka hapa luahine. Ehia o oukou makahiki iloko o ka ekalesia? Heaha ka oukou mau hana ekalesia? Owai kekahi mau wahine iloko o kela halawai haipule mua mahope o ko Iesu pii ana ae i ka lani? Ke komo nei anei oukou iloko o na halawai haipule? Ke huli nei anei oukou i ka Baibala Hemolele?

            Hui ka papa IV. Heaha ka oihana hou iloko o ka mokuna 6? Ka oihana diakona paha. Heaha ke kumu no ke kukulu ana ia oihana? Ehia, a owai na diakona mua? Owai na haiolelo o lakou7? Ua piha ia poe i ke aha?

            Mele. "Home maikai." H.A.N. P. 38.

          Ke kula a pau. Nawai i kakau i keia buke, na oihana a na Lunaolelo? Owai Luka? Heaha kekahi buke ana i kakau ai? Heaha kekahi oihana ana? He poe aloha ia anei na kauka? Owai ka haumana i hoopuka mua i kekahi hana iloko o kela halawai haipule mua mahope o ko Iesu pii ana i ka lani? Heaha ia hana? Heaha kekahi mau olelo a Iesu no Petero? Owai ka i olelo mua ma ka la Penetekota? Heaha kana olelo paipai ma ia la? Heaha ke ano o ia huaolelo, Penetekota? Ehia la i hala mahope o ko Iesu pii ana'e i ka lani, a hiki mai ia la? Nohea na kanaka i akoakoa ma Ierusalema ma ia la? Nui anei na olelo e? Pehea i hiki ai ia lakou ke lohe i ka Petero ma mau olelo? Akahi no anei a kamailio Petero ma ma na olelo e? Pehea i hiki ai i na Misionari Amerika ke ao i ko na aina e ma ka lakou mau olelo okoa loa? Hai mai i kekahi mau olelo a Petero ma ka mokuna 3, mokuna 4, mokuna 5. Hai like mai Oih., 4; 12. Heaha ka oihana mua a ka ekalesia Karistiano? Heaha ka oihana elua? Ehia oihana a ka ekalesia Iudaio? Ka oihana diakona, ua like ia me ka oihana Iudaio hea? Hai mai i ka Paulo olelo no na kahuna, me na diakona ma I Tim. 3:1-13. Heaha ka pono ke kapa ia oukou, mai hana i na mea a ke Akua i kauoha mai ai e hana? A ke kauoha ia e hana i na mea a ke Akua i papa mai ai? Hai mai Oih. 5:29, Mat. 10:28.

            Na manao paipai.

            Mele. "Mele kihapai." H.A,N. P. 178.

            Pule no ka hapaha e hiki mai ana, a hookuu aku.

            Haawina no Aperila I. Oih. 8:14-25.

 

PALAPALA HOIKE A REV. L. LAIANA, KE KAHU EKALESIA O WAIMEA, HAWAII, NO NA MAKAHIKI HE 50, MAI IUNE 1832, A IUNE 1882.

MAHELE III.

            Ua koho ia na lala, na luna ka Peresidena. Rev. T. Koana ka Peresidena, Kauka Kulika Ke kakau Leta, Mika Holo ka Puuku.

            A ua hooholoia e hana ia na hana a pau no na halawai makahiki mai ia makahiki mai ma ka olelo Hawaii.

            Ua hoi aku o Kauka Anesona ma i Bosetona me ka lanakila. Ua ko kona makemake.

            Eia nae kona kaumaha nui, kona ike maka ole ana i ka Moi ia Alekanedero Kamehameha IV. Ua haalele oia i ka aoao Misiona Amerika, nana oia i hoonaauao, me kona lahui, a ua huli oia makuli o ka Hoomana Episekopa, oia hoi ka Hoomana Bihopa ma ka olelo Hawaii. Ua hoounaia mai Enelani mai ka Bihopa mua o Kauka Stayley me kona mau Kahuna, a hiki i Honolulu ma Okatoba, 1862 a hoomaka i ka oihana Bihopa.

            He oihana okoa no. Aohe launa me ka oihana Misionari Amerika. Aohe ae ka oihana e hui pu oia me kona mau kahuna me na Misionari Amerika ma ka halawai haipule.

            Hoao na Misionari e hoohui, aole nae i hiki. A pela no a hiki i keia wa, aole hui e pule pu.

            Eha Hoomana. Ekolu Hoomana i kue i ka oihana Misionari Amerika.

            Ma ko'u mau kihapai no ke kaapuni ana o ka Bihopa me kona mau kahuna, e hoohuli ana i na kanaka Hawaii, i na hoahanau Hawaii mamuli o keia oihana hou, e like me na Kahuna Pope, me na kahuna Moremona.

            Aka, no ke ano like me ko ka Pope, aole huli nui na kanaka Hawaii mamuli o keia hoomana. Aole paha he 10 haumana Bihopa ma ko'u kihapai.

            Ma ia halawai o ka Aha Euanelio ma Iune 1865. Ua hooholo ia, e hoonui ia na kahuna Hawaii. Mahope iho o ia halawai, hoomaka na Aha Euanelio o na mokupuni e hooko ia hooholo ana.

            Ma ia halawai Misionari ma Iune, 63, hookahi wale no kahuna Hawaii o M. Kuaea.

            Ma ia halawai ma Iune 1864, eono kahuna Hawaii. No Oahu me Molokai lakou. Ma Hawaii ka mokpuni nui kahi i ao mua ia ai ka Olelo a ke Akua, aohe kahuna Hawaii hookahi mai 1820 a hiki i 1863. Nui no na haiolelo, aole nae i hoohana ia lakou, aole hookahi.

            He kula kahuna ka'u ma Waimea. No Kohala Hema, a no Hamakua na haumana.

            Hele mai no, a pau ke kula, hoi aku. Noho paa kekahi ma Waimea. A hele au i ke kaapuni ana, aia ko'u hope iaia ka haiolelo ana ma na Sabati. Ma kekahi hora kula kahuna, loohia oia i ka mai luai koko, a make koke, Timoteo Nalanipo kona inoa. Pinepine ko maua kaapuni pu ana. Oia ka haiolelo hoalohaloha imua o Kauka Anesona, me ka mahalo nui ia e Anesona mahope o kuu mahele ana ma ka olelo Hawaii.

            Pohala mai au mai i kuu mai loihi ana, a kaapuni hou no au, ma ka lio ka hapanui. Ua hana, elike me ka hana mau ma kuu mau kaapuni ana. Malama i na ahaaina a ka Haku, me ka hoike ana i na kula ma na ekalesia he 12, koe o Waimanu. Maikai na hana. Ikaika na ekalesia i na hana ekalesia. Nui na dala kokua.

          Hoi mai au me ka piha i ka hauoli me ka hoomaikai aku i ka Haku no kona lokomaikai mai. Me ka eha no nae keia kaapuni ana. Ma Sepatemaba ia.

            Ua hookuu ia ka maua keiki Alape, e hele i Amerika i ke Kula Nui, i mahuahua kona naauao. O ka pau no ia o ka maua ike ana iaia.

            Na hana hope o ka mak. 1863, he hoike hui o na kula aupuni me na kula Sabati o Kohala Hema me Hamakua ma Waimea, me ka hoike i na kumu, me ka halawai kumu, na halawai apana i Waimea.

            Ka haiolelo no ka make koke ana o Kamehameha IV. ka hoolaha ana i na ekalesia he 13, i ka manawa e hoi hou ai au me lakou.

            Ka hoolaha keia i hooko ole ia a hiki i keia la. Ua hoomauia kuu eha, he eha keakea i kuu hele ana i kahi loihi ma ka wawae, ma ka lio, ma ke kaa, mai laila mai no. A me ia eha no kuu kakau ana i keia palapala hoike no na makahiki he 50. He eha nae i hiki ai ma ka hoomanawanui me ke aloha, e hoomau au i ka'u mau hana a pau, koe ke kaapuni ana. Ua hana nae me ka  manao, ka la hope paha keia o ka'u hana ana ma keia ao.

MAHALE IV.

            Ka wa hoohaunaele, oia ka wa mai Ian. 1864 a Iune 1882.

            Ian. 1864. Ka halawai o ka Aha Luna ekalesia ma Waimea. Oia hoi ka hui ana o na luna o na ekalesia he 13 me ko lakou mau elele, e heluhelu i na palapala hoike kihapai, e heluhelu i na kumumanao, e imi pu i na mea e pono ai na ekalesia he 13, me na kula Sabati. Nui na hana ma ia halawai.

            Ma ka la 10 o Ian. ka pau ana o ko na ekalesia hanai ola ana i na Misionari. O ko lakou hanai kahuna ma ia hope mai, no na kahunapule Hawaii ia.

            Mai Ian. 64, mau no ka'u kula kahuna, elike me mamua. Hele maino kekahi mau haiolelo o na ekalesia he 13 e kula pu, e kuka pu, e hooponopono i na hana ekalesia, na kula Sabati. A pela no na kumu kula. Mau no na halawai hapaha, me na halawai makahiki.

            Ma Maraki, 64 ka hoomaka ana o ke kula haole malalo o E.W. Laiana. Na na makua e uku i ke kumu. Mai laila mai no i ao ia'i na keiki o Waimea, a no kahi e kekahi a hiki i keia la, malalo o E. W. Laiana, Laiana wahine, Paidelia Laiana, me kekahi mau kumu e ae, me ka hoomauia nae ke ao ana ma ka olelo Hawaii kekahi.

            Ma Augate 1864, ka hookahuliia ana o ke Kumukanawai o Kamehameha III i haawi mai ai ma ka mak. 1852, a haawi mai Kamehameha V. i Kumukanawai hou i pani hakahaka no kela.

            He wa ane haunaele nui ia. Aka, ua hoomauia ka maluhia.

            Ma Okatoba 1864, mamuli o kuu kahea ana, ua hui mai na Misionari me na Elele o Kona a o Kohala ma Waimea me Kauka Kulika ke Kakau Leta o ka Papa Hawaii, me kekahi poe e ae i manaoia  e lilo i mau kahunapule. Ua kukuluia ka Aha ma ka inoa o ka Aha Euanelio o Hawaii Komohana. Ma  ia Aha, ua ninaninau ia ka poe i manaoia e lilo i poe kahunapule. A ua wae ia 7. A ua hooholoia e hookahuna ia 6, a laikini ia hookahi.

            A ma ia halawai no, ua hookahunaia Adamu Pali, a hookohu ia oia maluna o ka ekalesia euanelio o Kohala Hema. Ua kahea ia ekalesia i kahu nona.

            A maanei hoi kekahi poe hoahanau o laila e nana i ka hana, a e hoolohe i na kauoha. Ke kahunapule Hawaii mua keia me ke kahu ekalesia Hawaii mua ma ka mokupuni o Hawaii. He haumana ia no ke Kula Hanai o Hilo, a no Lahainaluna a no ka'u kulakahuna.

            A o Setepano Kukahekahe i hookahunaia a lilo i kahu no ka ekalesia Euanelio o Hamakua Komohana. He hamana ia no ka'u mau kula, kula kumu, kula kahuna. Aole oia i hele i kekahi kula e.

            A.S. Kamelamela, he haumana no ka'u kula kahuna, oia ka i laikiniia e haiolelo.

            Ma ia Aha, ua hookaawale a hoohui ia ko'u mau ekalesia he 13, penei. Waimanu, Waipio, e hoohui ia i hookahi ekalesia, ma ka inoa Hamakua Komohana.

            Eleio, Kapulena, Kawela, e hoohui i hookahi ekalesia ma ka inoa o Hamakua Waena.

            Honokaa, Paauhau, Maunahoanao, Kaala, e hoohui ia i hookahi ekalesia ma ka inoa o Hamakua Hikina.

            Puako, Kawaihae, Makela, Kahalaea, e hoohui ma ka inoa o Kohala Hema.

            A o Waimea. Elima ekalesia o Setepano Kukahekahe ke kahu o ka mua, A. Pali ke kahu no ka ha, Laiana ke kahu no ka lima. A o ka lua me ke kolu, oia hoi Hamakua Waena me Hamakua Hikina, malalo laua o P. Kaaekuahiwi, me S. Kamelamela na haiolelo.

            Mahope iho, ua hookohuia o S. Kamelamela maluna o ka ekalesia o Hamakua Hikina. A o Bikanele ka i hookohuia maluna o ka ekalesia o Hamakua Waena.

            Owau ke kahu o ka ekalesia makua, ke mau nei ko'u noho kahu ana.

            Mahope iho o na hana ma ia aha ma Okatoba 64. Ua hoomauia ka hui makahiki ana o na kahu, na haiolelo na luna o keia ekalesia ma Waimea, a hana e like me na hana mamua. He mau halawai hapalua makahiki kekahi manawa. Aka, ma ka makahiki hea la i hoopauia ia mau halawai? Ua nalowale iaʻu.

            Ma ka mak 1865. Ua hookahuli ia ka oihana Kula mua, a ua hooponopono houia. Ua kohoia o Aberahama Fornander ke Kahu Kula nui.

            Ma ia hooponopono ana, ua haule na Misionari mawaho o ka oihana kula. Ua hoopauia na puuku waiwai kula Misionari. Ua hookapuia ke ano pule mua ma na kula, hookahi wale no pule i aeia, oia ka pule a ka Haku. "E ko makou Makua iloko o ka lani, &c." Ua hoopaaia ka uku o na kumu, oia ka palena malalo.

            Owau ka puuku dala kula mamua no Kohala Hema, a no Hamakua mai ka mua, a i ka mak. 1865. Ma ia mak. haule au. He mau puuku kanaka Hawaii ke pani. Ua kaawale ko Hamakua puuku. Ua kaawale ko Kohala Hema puuku. Ka inoa ua hoomama ia ka'u hana ma na kula aupuni!

            Aole ka! I ka imi ana o na puuku Hawaii, i na hope, aole ae kekahi e lilo i hope no ka puuku o Kohala Hema, ke waiho ole ia ke dala kula iloko o ka lima o ka hope mamua, a iloko o ka lima o ka Misionari mahope iho.

          Mama iki au no kekahi mau makahiki ekolu me ka hapa. Aole ia'u ka malama ana i ka waiwai kula, me ka uku ana i na kumu.

            Ma Ian. 1860, hoihoi ia mai ke dala kula ia'u ka malama. I ka Lunakula Hawaii ka uku ana i na kumu. Ia'u ke kikoo ana i na dala.

            Pela ka hana ana a pohihihi ia hana. Nolaila, ma Ianuari 1875, koho ka Papa Hoonaauao ia'u, owau ka Lunakula, owau ka puuku waiwai kula. A ke mau nei no ia mau hana ia'u a hiki i keia la.

            Pela no na hana kula a pau, ua like ka'u mau hana kula mahope o keia hooponopono hou ana, me ka'u mau haumana. Like pu na hoike, na kula kumu, ke kuka pu ana me na kumu.

            Ma ka mak. 1868, na olai nui me na pele pu. Nui loa ka poino, ma Hilo, Puna, Kau, Kona. He wahi poino ike ma Waimea.

            Akahi no a ike ia ka hanee ana o na pohaku, me ka hoolei ia o ka wai mawaho o na kahawai.

            Aole nae i ala na kanaka a mihi i ko lakou hewa a holo i pakele i ke ahi o Gehena.

            Nui loa ka hana rama, ona rama, hoohaunaele po ma Waimea. Makau ole kanaka i ko ke Akua hoopai ana. Hui pu ka Lunakanawai me na makai ma keia hana. Ma ka loaa ana o ka Lunakanawai hou o Pakana, malaila ka pau ana o keia haunaele rama, a maluhia hou ka aina.

            Ma keia makahiki hoi ke ala ana o ka hoomana hou, ka hoomana Kaona, a lilo ia i mea alakai hewa i na kanaka. He ano hoomana kii keia. Aole paha ia i hiki i Waimea nei.

            Ma Kona paha kona laha ana. Ilaila ka haunaele nui.

            Ma ka mak. 1869, ka make ana o Binamu ma Amerika, 80 na makahiki ona. E manao ana oia e hele mai i Hawaii nei no ka makahiki Iubile ma Honolulu Iune 1870. Aka, ua make e.

            Make ka Haku Mele Hawaii mua, me kekahi o na Misionari mua. Make e hoi o Mi Kakina, ko Binamu hoa holo pu mai. Aole i loaa ka Misionari Iubile.

            Ma ka mak. 1870, na hana ma Waimea e pili ana i ka Iubile Misionari. Ua piha na makahiki he 50 o ka noho ana o na Misionari ma Hawaii nei. Oia hoi mai Maraki 1820 a Maraki 1870.

            Ma Kawaihae ke ku mua ana mai o ka moku Misionari mua. A hele mai na Misionari iuka, a hai mua ia Iehova ke Akua-oiaio, a o Iesu ke Kalahala e ola 'i. A lohe o Kawaihae me Waimea i ka nuhou maikai.

            Ua hele mai o Kauka Kalaka ke Kakauolelo o ka Papa Misionari ma Bosetona, i Honolulu e kokua ma na hana Iubile malaila ma ia Iune.

            Aole i pau.

 

KA MOOLELO

A ME NA HANA A

JAS. A. GAFILA,

KA IWAKALUA O NA

PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA.

KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA:

            "UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA."

 

            Holo aku la ua Guteau nei a hiki ma kahi hooluana e ku ai ke kaamahu, lele iho la oia ilalo a hele aku la ma kahi kokoke loa o ke kaa mahope o na keena. Ua manao oia, o kona hookokoke ana aku ma ia wahi, he kulana kupono loa ia nona e ki ai, oiai ka manawa a ka Peresidena e hele mai ai e kau iluna o ke kaa a holo aku.

            Oiai ua Guteau nei e ku nei ma ka puka komo o ke kaamahu, aia hoi iloko oia manawa, ike ia aku la ke kaa o ka Peresidena i ka holo ana mai a hiki i kahi hooluana, lele mai la oia ilalo me Mr. Blaine, hele mai la a ma kahi kokoke loa ia Guteau, ku iho la laua malaila, a kamakamailio no kekahi mau minute loihi elima.

            O Guteau, ke ku nei oia ma kahi kokoke loa i ka Peresidena, a me he mea la, i na oia e ki ana i ka Peresidena iloko oia wa, aole no he hawawa nui e hiki ia ke hala i na e manao e ki aku.

            O Guteau, ua makaukau mau oia i na wa a pau, a ua puka ae kona manaolana mua loa e ki koke aku i ka Peresidena, aka, me he mea la, e mau ana no kona ano kanaka iloko oia manawa, a i ole ia, na kekahi mea okoa e ae paha i aua mai i kona manaolana hookahe koko. Oiai oia e nalu wale nei no iaia iho, me ka manao e ki aku, aka, aole loa nae e hiki iaia ke huki ae i kana pupanapana mai kona pakeke ae; mahope iho o kekahi mau minute pokole, lohe koke ia aku la ka leo o ke Kapena o ke kaamahu i ka pane ana mai.

            E makaukau no ka Holo.

            I ka wa i lohe ia ai keia huaolelo e na mea a pau e kuku ana, aia hoi eleu like ae la kela a me keia e komo aku iloko o ke kaa, aia nae ma ka ipuka kahi i ku ai o keia kanaka puuwai eleele. Komo ae la kela komo ae la hoi keia, hele ka ipuka o ke kaamahu a hookeke, a iloko o keia manawa, palamimo aku la ua Guteau nei komo aku la maloko o ka ipuka, a iloko o na sekona pokole, komo ana ua Gafila nei a me Mr. Blaine, a i ko laua wa i ano kaalo ae ai mamua o Guteau e ku nei, huki ae la oia i kana pupanapana me ka hikiwawe nui a kau pololei aku oia ma ka aoao o Gafila.

            Ike mai la nae o Gafila i kona huki ana i kana pupanapana a kau pololei aku iaia, alu iho la kona kino ilalo me ka hikiwawe, a iloko no hoi oia manawa i kani aku ai ka poka mua loa a Guteau a hala aka la maluna o ke poo o Gafila. No kona hina ana ilalo, nolaila, aole e hiki iaia ke ala hikiwawe ae iluna. O Guteau, ike aku la oia ia Gafila i ka hina ana ilalo, kau pololei hou aku la oia i ha waha o kana pupanapana, a iloko oia manawa, aole e hiki ia Gafila ke alo ae i keia make, nolaila, o ka elua o ka poka i ki ia aku e ka powa, lele pololei aku la oia a ku aku la ka aoao o ua Gaila, komo pololei aku la iloko o kona kino.

            Auwe ke kanaka i pepehi i ka makua o kona lahui! Ke kanaka i loaa na haawina o ke ano haahaa loa! ke kanaka i hoomoemoe i kana mea make iloko o kona poli! O ka nani o keia rumi hookipa o keia kaamahu ua lilo i mea ole, e laa na kanaka o kela a me keia ano e hi-o ana i o a ia nei. O na wahine, e pukukui like ana lakou ma ka poohiwi o ka lakou mau kane me ka makau nui! O na kanaka o luna o ua kaa nei, holo mai la lakou me ka wikiwiki a hopu aku la ia Guteau a hoopiliia aku la ma ka paia. O na poe owaho i ko lakou wa i lohe aku ai ua kipu ia ka Peresidena iloko o ke kaamahu, ua holo mai la lakou a komo ma na ipuka, ma na puka aniani, a maluna iho no hoi kekahi poe.

            O loko o ua rumi nei, e uwe ana kela a me keia no ko lakou Peresidena, me ka makemake e lohe, i na ua pilikia koke iho la ka Peresidena iloko oia mau sekona pokole.

            O Guteau, ma kona ano he pepehi kanaka maopoopo, ma ke kauoha a na mana aupuni, ua lawe koke ia aku ia i ka halepaahao e hoopaa ia ai, a e hahai ana hoi na kanaka he mau tausani iaia, me ka makemake e haehae liilii i kona kino, aka, ua komo koke mai la ka puali koa e malama i ka maluhia o ka aina, a pela iho la o Guteau i pakele ai mai ka make mainoino i manao ia ai e kau aku maluna o kona kino me ka hakalia ole e na makaainana o kela aupuni nui.

            Oiai o Gafila e waiho nei me ka eha kukonukonu maluna o ke kaamahu, iloko o na minute pokole mahope mai o ia manawa, ua hiki mai la na Kauka, a hoomaka iho la lakou e nana i kahi hoi a kela poka i komo aku ai, a i ka hala ana o kekahi mau sekona pokole, hooholo ae la ka ike a na Kauka, ua loaa i ka Peresidena ka eha kukonukonu loa iloko o ka opu.

            O keia nuhou weliweli kaumaha, hai koke ia aku la ia maloko o ka uwea olelo, a iloko o na minute pokole loa, ua lohe ia aku la ma kela a me keia pea o ka aina, keia kipu ia ana o ka Peresidena. O na mea a pau i ka wa i lohe ia ai keia kipu ia ana o Gafila, me he mea la, ua kau ia iho kekahi mea kaumaha ma ko lakou mau kua, e laa keia lono ano e a me ke kahaha. O ka wahine a Gafila, oia oia ma  kekahi wahi okana aina i kapaia o Long Branch, e kali ana oia o ka hiki aku o kana kane, aka, oiai oia e noho ana me ka nanea a e hoomakaukau ana hoi i ko lakou hale, aia hoi, hai ia mai la maloko o ka waea olelo, ua kipu ia kana kane aloha. I mea e hoeha nui ole ia ai, hai hou ia mai la maloko o ka waea olelo, aole i eha ino loa kana kana kane. He mau miliona kanaka i hookulu ia na waimaka iloko i ia hora.

            Iloko o ua la nei, hele ae la na Luna Aupuni Kiekie, na hoa o ka Aha Senate, na kanaka kaulana, na Aliikoa, na Elele o na Aina e, akoakoa ae la lakou ma kahi e ku nei o ke kaamahu, lawe ia mai la ke kino o Gafila a kau iluna o ke kaa, a holo pololei aku la no Hale Keokeo, a o Ms. Gafila hoi, ke lawe ia mai nei oia e kekahi kaamahu i hookaawle ia no kana huakai ike i kana kane. Ma ka hoomaopopo ana i ka nui o na poe e uhai nei ma na aoao o ke kaa o ka Persidena poino, ua hiki ia ke koho ia aku, aole i emi mai malalo o na tausani kanaka he umi.

            Iloko o Hale Keokeo kahi i waiho ai o Gafila i keia manawa, a i ka hala ana o kekahi mau mahina elua, mamuli o ka olelo a na Kauka, e hoohala kekahi manawa ona ma kahi kokoke i na kahakai, malia paha, o ano maikai iki ae kona ola mamuli o ka ike ana aku i ke kai, na moku e holo ana, a me na ea huihui mai o ka moana. Iloko o ia manawa i hoihoi ia ai ke kino o Gafila a hiki ilaila, a i ka hala ana o kekahi mau la loihi mahope mai oia manawa, lele loa ae la kona hanu hope loa ma kela mokuaina.

            I ka wa i make ai, ua lohe koke ia aku la ia lono kaumaha a puni o Amerika a hiki loa i Europa. O ka leta hoalohaloha mua loa i hiki ma ia Gafila wahine, oia no ka leta a ka Moiwahine o Enelani, e hai mai ana oia i keia mau olelo penei:

Beremosela;

            O na huaolelo, aole ia e hiki ke hooluolu ia ka puuwai kaumaha e like me a'u ia oe. Na ke Akua e malama a kiai ia oe.

(Kakauinoaia) Ka Moiwahine.

            Ma kekahi la ae, ua waiho ia ke kino o Gafila no ka hoikeike iloko o ke kulanakauhale, a ua ae ia hoi na mea a pau e hele ae e ike i ko lakou Peresidena poino. Ua hiki aku i ka haneri o na tausani ka poe i hiki ae e ike hope loa iaia. Iloko ae o kekahi la, i hoomakaukau ia ai ka huakai hoolewa, a ua olelo ia hoi, o ko Gafila hoolewa kekahi o na huakai hoolewa loihi i ike ole ia iloko o Amerika mamua, a ma keia wahi hoi kakou e hoopau ai i ka heluhelu ana i kona moolelo walohia, ka oi o ka naauao a me ke kaulana. He koa oiaio, a he kupa no ka aina iloko o ka hana pono. I mea e ike ia ai kekahi o kana mau olelo kaulana, ua olelo ua Gafila nei i keia mau olelo:

            He hiki wale no ke malama ia ka maluhia i na ua puni ka puniu o ke kanaka me ka naauao.

            No na mea hoi e pili ana i na kanaka koa iloko o ke kahua kaua, ua olelo ua Gafila nei-

            Mahope iho o ka pau ana o ke kaua o na mea kaua, alaila, o ka mea mua e hana ia ana mahope mai oia manawa e ka naauao, oia hoi-Ka Moolelo o na Kahua Kaua.

            Ua olelo ua Gafila nei i kahi wa-

            He mea kaulana no ke aupuni ka hoemi ana i ka hihia o na ano hewa a pau,-manua o ke kukulu ana i na halepaahao.

            Ua olelo ua Gafila nei i kahi wa imua o na anaina kanaka,-

            Aia ma kahi o kamoku e palau (holo ana i na ale o ka moana,) a i ole ia o ka palau maoli paha e palau ana i kekahi mau kula akea; aia ma kahi o ke kaamahu e holo kiki ana me na ukana; aia ma kahi o ke kipikua a ke kanaka mahiai e eku ana i ka lep; aia ma kahi e pua mai ana o ka uwahi; o keia mau mea i hai ia ae la, aia iloko o lakou ke hookele pono ia ka naauao,-he waiwai no keia ola ana.

 

NA HOOLAHA.

 

SAML. K. KAEO.

LOIO! LOIO!

E loaa no ia ma Honolulu.

            KEENA HANA- Ma ka hikina iho o ka Hale Baneko o Bihopa Ma. 1105 1yr.

 

W.L. HOLOKAHIKI.

He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.

            Ua hiki no ia'u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. No. 5.

            Keena Wehekealaula Alanui Betera. 1101 tf

 

SAM. L. KAWELO.

LOIO! LOIO!

            E noho mau ana ma ke kulanakauhale o Honolulu Oahu. 1104 tf

 

AUHEA O M AN OLA?

            O na Aahu Kakimia Huluhulu nani koiawe o Kane,

NA PAA PIHA,

            KUKA, PULIKI,

            LOLEWAWAE,

O KA PAIKINI IWAIWA HOU LOA

-NO-

$6.00

WALE NO!

-MA KA -

HALEKUAI KAULANA O

CHAS. J. FISHEL,

Kihi o Alanui Papu me Hotele.

1106 tf.

 

ua makemake ia.

            NA ILI BIPI,

            NA KIWI BIPI,

            NA IWI BIPI,

            E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e

            H. HACKFELD & CO.

Honolulu, Mei 22, 1880 1y964

 

S.B. DOLE,

He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.

 

E hiki no iaia ke lawelawe i na hihia o kela

a me keia ano imua o na Ahahookolokolo

a pau o keia aupuni.

KEENA HANA-Ma Alanui Kaahumanu.

 

NA WAIWAI HOU LOA

O NA ANO A PAU.

 

E LOAA NO MA NA HALEKUAI O

WALAKAHAUKI MA!

MA ALANUI

Papu, Moi a me Moiwahine

OIA HOI:

Na Noho Lio hou

            loa o na ano a pau,

            Na Palule Keokeo,

            Huluhulu, o na ano

            a pau, Na Pio

            Ahinahina Pele-

            kane hou loa o na

            ano a pau. Na

            Pena Kukaepele.

Na Kopa Bulu. Na

            Lole o na Wahine o

            na ano a pau. Na

            Pahu Aila Mahu

            maikai loa. Na Si-

            lika, Pahoehoe, o

            na ano a pau. Ki-

            hei o na ano a pau.

 

HAINAKA LAU NUNUI SILIKA O NA ANO

A PAU.

 

He nui aku no i kee, he piha pono na o K@luma o ka pepa, ina e kuai pau ia aku nei.

 

Eia hou ae a hoea mai i keia mau la iho he Lako Waiwai hou loa o na ano a pau, a he lako hou loa i wae pono ia e J.T. WATERHOUSE, Jr., ma Enelani, a he mau waiwai hoi i kupono loa no ko kakou mau kaiaulu. Nolaila, e eleu mai e na makamaka a me na hoa'aloha e hoonuu i keia mau lako waiwai hou loa. 1076-3m

 

HOOLAHA HOU.

 

KA MIKINI

HUMUHUMU LOLE

MAIKAI

ST. JOHN.

ST. JOHN.

 

E LOAA NO MA KA HALEKUAI

MR. GEO. F. WELLS.

 

O ka Mikini Humuhumu Lole Maikai

loakeia, i hiki ke huila imua a i

hope, a i ikeia ma ka Pae Aina

Hawaii nei. He Mikini

maikai loa no na ka-

naka Hawaii,

he mikini

luhi

ole.

 

KUMUKUAI $55.00

me Hookahi Gita (Ki-

ka) hookani maikai

loa makana.

            O ka poe ma na kuaaina e ake ana e loaa keia ano mikini humuhumu, e hoouna mai lakou i ke dala ia

GEO. F. WELLS

ma Honolulu, a nana no e hoouna aku ma kahi i makemakeia, me na mea a pau e pili ana i ka mikini, a nana e hookau aku maluna o ka moku, me ke kaki ole ia o ka mea n@na @a mekini la.

            O ka poe a pau e holo mai ana no Honolulu nei, mai poina lakou i ke kipa ana ae i ka halekuai o

GEO. F. WELLS

Ma Alanui Papu, a e kilohi iho i ua mikini humuhumu la, oia ka

Royal St. John.

Eia pu no me ia na pila hookani o na ano a

pau, o ka loaa koke ana mai nei

no ia mai Amerika

a  me Europa

mai, oia

Na Pila Guitar (kika), he 150 ka nui, mai ka $5 a hiki i ka $125 ke kumukuai o ka pila hookahi.

200 Koliana mai ka $2 a hiki i ka $20 ke kumukuai o ka pila hookahi.

100 Ohe Puluka, $2.50 a hiki i ka $15 ke kumukuai o ka ohe hookahi.

12 Pahu Hookani nunui, a me 25 Pahu Hookani liilii, a me na ano mea kani keleawe a pau, e loaa no ma keia halekuai i hoikeia maluna me ke

KUMUKUAI EMI WAIPAHE.

Na piano nunui maikai, e loaa no

me ke Kumukuai Emi Loa i

ike ole ia ma Hawaii nei.

 

            He nui aku no na mea i koe, na kela a me keia e kilohi nona iho, ke naue ae ma ko'u halekua ma Alanui Papu.

            E hookoia ka makemake o kela a me keia me ka eleu.

GEO. F. WELLS.

1094 tf Alanui Papu.